Dagur - Tíminn Akureyri - 15.04.1997, Qupperneq 9

|Oagur-Œmrirm
PJÓÐMÁL
Þriðjudagur 4. febrúar 1997 - 9
Lífeyrissj óðimir
og velferðarkerfið
Er vel séð fyrir elliárunum?
■ Birgir
Guðmundsson
skrifar
Lífeyrismál landsmanna
eru nú komin í kastjós
þjóðmálaumræðunnar af
miklum krafti, eftir að ríkis-
stjórnin lagði fram frumvarp
sitt um það mál. Titringur er á
öllum vígstöðvum og greinilegt
að skoðanir eru talsvert skiptar
í þjóðfélaginu og nokkurs óróa
gætir á stjórnarheimilinu, eink-
um hjá sjálfstæðismönnum,
sem eru þverklofnir í málinu
með þá Einar Odd og Pétur
Blöndal í fylkingarbrjósti and-
stæðra arma.
Málið snýst m.a. um aðild að
lífeyrissjóðunum og ákvæði í
frumvarpinu sem gerir öllum
skylt að borga í sameignarsjóði
sem hefur verið sérstaklega
umdeilt. Talsmenn séreignar-
sjóða hafa komið fram og mót-
mælt hástöfum. Sigurður R.
Helgason framkvæmdastjóri
hefur verið í forsvari fyrir
þennan hóp og lýst því í
hverjum fjölmiðlinum á fætur
öðrum alla helgina að það sé
óþolandi að stjórnvöld ætli að
skemma séreignarsjóðina, sem
um 11.000 manns borga í.
Enda hefur verið boðuð stofnun
sérstakra samtaka séreignarlíf-
eyrissjóða. Áður höfðu aðilar
vinnumarkaðarins snöggkælt
hitann í samningaviðræðum í
Karphúsinu eftir að fréttist af
því að ríkisstjórnin ætlaði að
krukka eitthvað í prósentutölur
og skiptingu inngreiðslna í
sameignarsjóðina.
Steinn og sleggja
DV hitti því vissulega naglann á
höfuðið í forsíðufyrirsögn í gær
þegar blaðið segir: „Ríkisstjórn-
in milli steins og sleggju." Það
er vaxandi þungi í kröfunni um
að fólk hafi val um hvernig það
ráðstafar lífeyrissparnaði sín-
um. Það er líka erfitt að standa
gegn kröfu verkalýðshreyfing-
arinnar og fleiri um samtrygg-
ingu í kerfinu. Frumvarp ríkis-
stjórnarinnar er því klassísk
málamiðlun nytsemissjónar-
miðanna og ráðherrar viður-
kenna opinskátt að þetta sé
vissulega ekki óskafrumvarp
eins eða neins. Heildarlöggjöf
um lífeyrissjóði geti bara ekki
beðið lengur. í ljósi þess að
eignir lífeyrissjóðanna í landinu
eru nú metnar á vel yfir 300
milljarða þarf ekki að koma á
óvart að menn leggi mikið upp
úr því hvernig þessum miklu
eignum sé stjórnað og hverjir
koma að umsýslu þessara digru
sjóða. Þetta á ekki síst við nú
þegar hræringar eru að verða í
bankakerfinu og stefnt að því
að gera samkeppnisstöðu aðila
þar sem jafnasta. Enda hefur
viðskiptaráðherra einmitt lýst
því yfir að ástandið á peninga-
markaðnum gæti ekki talist
fyllilega ásættanlegt fyrr en
fleiri fá aðgang að þeim lög-
bundna langtúnasparnaði sem
lífeyrisgreiðslur fólks eru. Því
verði að hleypa fleirum að. En
þó Finnur Ingólfsson hafi hvað
eftir annað gefið yfirlýsingar
um nauðsyn aukins valfrelsis í
lífeyrissparnaði þá er umræða
annars eðlis og aðrar áherslur
að brjótast um hjá mörgum
flokksbræðra hans og samráð-
herrum.
Almannatryggingar
í umræðunni að undanförnu
hefur deilan um lífeyrismálin
að mestu leyti snúist um hugtök
eins og valfrelsi einstakling-
anna til að ráðstafa lífeyris-
sparnaði sínum, eða hverjir
verða í þeirri valdaaðstöðu að
sýsla með lífeyrissjóðina, eða
þá að verið sé að beita 11.000
séreignasjóðsmeðhmi órétti.
Allt eru þetta mikilvægir þættir
í umræðunni sem eiga fullan
rétt á þeirri athygli sem þeir
hafa fengið. Hins vegar hefur
umræða sem snýst að verulegu
leyti um skatta, tekjur ríkis-
sjóðs og framtíðarhlutverk vel-
ferðarríkisins lifnað aftur í
tengslum við lífeyrismálin,
kannski ekki síst meðal fram-
sóknarmanna en líka í herbúð-
um Sjálfstæðisflokksins.
í þessu samhengi snýst líf-
eyrissjóðsmálaumræðan um
það hvort og þá með hvaða
hætti lífeyrissjóðakerfið getur í
framtíðinni leyst af hólmi trygg-
ingkerfi ríkisins fyrir ellilífeyris-
þega. Raunar er lífeyrissjóða-
kerfið eins og það er í dag við-
urkennt í útlöndum sem gott og
framsækið kerfi, og því er m.a.
þakkað að íslendingar þurfa
ekki að hafa eins miklar
áhyggjur og þeir annars hefðu
þurft af því að þjóðin er að eld-
ast. Þegar síðan lífeyrissjóðs-
greiðslur koma vegna tekju-
tengingar til frádráttar greiðsl-
um frá Tryggingastofnun stytt-
ist skrefið yfir í að lífeyriskerfið
taki ellilífeyrishlutverk velferð-
arkerfisins alfarið að sér. Ingi-
björg Pálmadóttir heilbrigðis-
ráðherra hefur viðrað hug-
myndir af þessu tagi á opinber-
um fundi og Jón Kristjánsson,
formaður fjárlaganefndar, segir
aðspurður um þetta að vita-
skuld sé sjálfvirk útgjaldaaukn-
ing tryggingakerfisins verulegt
áhyggjuefni. „Menn velta nátt-
úrlega fyrir sér hvar það endar
ef útgjaldaaukningin er þetta 2-
3 inilljarðar á ári þó svo að
engar breytingar séu gerðar
aðrar,“ sagði Jón. Hann telur
ekki óeðlilegt að lífeyriskerfið
komi í auknum mæli að þessu
almannatryggingahlutverki.
Yfirlýsing Halldórs
Á flokksþingi Framsóknar-
flokksins sl. haust gerði Halldór
Ásgrímsson þetta einmitt að
umtalsefni í setningarræðu
sinni. í viðtali við blaðamann
Dags-Tímans eftir ræðuna segir
Halldór m.a: „Ég geri líka ráð
fyrir því að lífeyriskerfið þurfi í
vaxandi mæli að taka að sér
hluta af almannaatrygginga-
kerfinu, ef á að vera hægt að
komast hjá skattahækkunum í
framtíðinni. Lífeyriskerfið var
stofnað á sínum tíma, til að sjá
okkur farborða í ellinni og það
er því eðlilegt að vaxandi styrk-
ur þess hafi áhrif á almanna-
tryggingar eins og þær eru í
dag.“ Formaður Framsóknar-
flokksins lýsir raunar yfir í
þessu sama viðtali að hann telji
brýna þörf á því að launafólk
leggi meira til hliðar til að
standa undir lífeyri elliáranna.
Þessi framtíðarsýn Halldórs Ás-
grímssonar er síður en svo neitt
einkamál hans eða framsóknar-
manna.
Þessi sjónarmið hafa heyrst
frá mönnum í báðum stjórnar-
flokkunum og m.a. benti Ólafur
Ilannibalsson, varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins á Vestíjörð-
um, á þetta í pistli í útvarpi um
helgina og skammaði þá flokks-
bræður sína sem leggðu meira
upp úr valfrelsi í lífeyrissparn-
aði en þann stóra bakreikning
sem skattgreiðendur fengju
þegar fram í sækti þegar sér-
eignarsjóðir tæmdust og Trygg-
ingastoíhun tæki við framfærsl-
unni.
Spurning um
baktryggingu
Þessi framtíðarsýn byggist í
grundvallaratriðum á sam-
tryggingu og því kemur ekki á
óvart að þeir sem sjá fyrir sér
aukið almannatryggingahlut-
verk lífeyrissjóðakerfisins eru
flestir talsmenn samtryggingar-
kerfis í lífeyrissjóðsmálum. í
raun er ekkert sem tryggir að
séreignarsjóðsfólkið gangi ekki
örar á sinn sjóð en svo að það
dugi til framfærslu öll elhárin.
Og gerist það þá tekur við sam-
tryggingin frá Tryggingastofn-
un, sem kæmi þá einfaldlega
frá skattborgurunum. Séreign-
arkerfið hefur sína baktrygg-
ingu í almannatryggingunum.
Og vegna þess að hugtakið um
séreignarsjóði fellur miklu síð-
ur að grundvallarhugmyndinni
að lífeyrissjóðirnir taki að sér
almannatryggingahlutverk
verður róðurinn sýnu þyngri
hjá væntanlegum samtökum
séreignarsjóða í baráttunni fyr-
ir breytingum á frumvarpi rík-
isstjórnarinnar. Baráttan er þó
síður en svo vonlaus, sérstak-
lega ekki ef tekst að útfæra sér-
eignarsjóðakerfið með
einhverjum þeim hætti að það
verði samrýmanlegt því fram-
tíðarhlutverki h'feyriskerfisins
sem foringjar ríkisstjórnarinnar
virðast sjá fyrir sér.