Dagur - Tíminn Akureyri - 17.05.1997, Blaðsíða 4

FV - Laugardagur 17. maí 1997
|Oagur-®mttra
SOGUR 0 G SAGNIR
Lausaleiksbarn sem gekkst
við barni fyrir prestinn sinn
Jón Borgfirðingur var einn
þeirra mörgu íslendinga
sem stunduðu fræðastörf
af áhuga og eljusemi þrátt fyr-
ir að allar ytri aðstæður væru
þeim andsnúnar. Jón fæddist á
Hvanneyri 1826 og var lausa-
leiksbarn og segir sjálfur að
vafasamt hafi verið um fað-
erni sitt. Móðir hans var Guð-
ríður Jónsdóttir, vinnukona.
Jón ólst upp á fátækrasjóði
og kallaði séra Jónas Tómas-
son fóstra sinn, en hann kom
til Hvanneyrarþinga þegar
pilturinn var á sjötta ald-
ursári. Sá var skáld gott og
gáfumaður, að sögn Jóns, en
hneigður til öls.
Um menntun sína skrifar
Jón Borgfirðingur: Á fimmta
ári fór ég að þekkja stafina, en
varð allæs á sjöunda ári, því
ég var snemma fyrir bækur,
en fátæktin og afskiptaleysið
hamlaði mér frá meiri mennt-
un. Ég bar fyrst við að krota
með koli, svo með krít, án
nokkurrar tilsagnar, þar tii
séra Jóhann gaf mér upphafs-
stafi og tilfæringar, og fór ég
þá fljótt að mynda stafi. Ég
lærði að þekkja skrifstafi á
þann hátt, að ég hafði daufar
og máðar Finnbogarímur með
settletri á upphafslínum, sem
ég bar saman við prent. Ekki
gat ég byrjað á lærdómnum
fyrr en á níunda ári, því ég lá
um tíma. Það ár (1835) var
harður vetur og sumar hryðju-
samt.
Jón hleypur fljótt yfir sögu í
æviágripi sínu en getur þess
þó, að þegar hann var á sautj-
ánda ári hafi fóstra hans kvatt
þennan heim, en séra Jóhann
tekið sér bústýru, Ingibjörgu
Halldórsdóttur. „Hún eignaðist
barn sem mér var kennt. Það
hlaut heiti fóstra míns, en lifði
eigi nema þrjú ár.“
Hér fer vart á milli mála að
Jón borgaði fósturlaunin með
því að gangast við barni hús-
bóndans, og segir hann frá því
sem sjálfsögðum hlut.
Farandbóksali var Jón um
langt skeið og bjó lengi á Ak-
ureyri en andaðist í Reykjavík
1912, en þar bjó hann hjá syni
sínum síðasta áratuginn sem
hann lifði.
En Jón gerði meira en að
selja bækur hann skrifaði nið-
ur margan fróðleik og var
handgenginn Jóni þjóðsagna-
ritara og var Jóni forseta inn-
an handar að safna bókum og
blöðum sem fengur var að.
Sumarið 1861 var Jón
Borgfirðingur á ferð í
Reykjavík og 1. ágúst
gekk hann upp á Alþing-
issal til að hlusta á þingmenn
og sjá þingsalinn. Næstu vik-
urnar sinnti hann margvísleg-
um störfum og hitti menn að
máli og hafði ýmislegt þarflegt
fyrir stafni. Oft fór hann í Al-
þingishúsið til að hlusta á ræð-
ur.
Jón lét ekki hjá líða að skrifa
palladóma um þingmenn og
lýsir þeim eins og þeir komu
honum fyrir sjónir, hvort sem
sú lýsing er sanngjörn eða
ekki. Margir þeirra manna sem
sátu á þingi 1861 eru vel
þekktir úr sögunni enda voru
þá umbrotatímar á flestum
sviðum þjóðlífsins. Hér á eftir
er Jóni Borgfirðingi gefið orðið:
Áður en ég fer frá Reykjavík
ætla ég að lýsa dálítið þing-
mönnunum, og byrja þá á kon-
ungsfulltrúa, etatsráði Jónas-
sen. Hann er hár og grannur,
viðræðugóður og þykir undir-
förull, bláleitur í framan, stórt
nef, hrokkinhærður og svart-
hærður.
Forseti, Jón Guðmundsson,
grannur og pervisalegur, hvít-
leitur, með lið á nefinu, brúna-
mikill og harðlegur, hraðmælt-
ur, einarður og kviklegur.
Dr. Pétur, stór og herða-
breiður, dökkur í andliti og á
hár, dimmmæltur, djúphygginn
og klókur, hægur í framgöngu
og góðmenni.
Jón Pétursson, assessor, lítill
á vöxt, undirleitur, svartur á
hár og dimmleitur, rómurinn
Þórður Jónasson,
konungsfulltrúi.
Þótti undirföruli.
Jón Guðmundsson.
Með lið á nefinu.
Pétur Pétursson.
Djúphygginn og klók-
ur.
Arnljótur Ólafsson.
Hæðinn og klókur.
Sveinn Skúlason.
Frómlundaður og lat-
ur.
Jón Sigurðsson á
Gautlöndum. Vissi af
sjálfum sér við öl.
Jón Pétursson. Nískur
og smáskrítinn.
Magnús Andrésson. Stefán Jónsson. Mein'
Frómlundaður yrt valmenni.
drykkjumaður.
Benedikt Sveinsson.
Illur í skapi og harður.
Halldór Kr. Friðriks-
son. Hroðalegur og
rustalegur.
Ásgeir Einarsson.
Meinyrtur og spaug-
samur.
Árni Einarsson. Hægur
og vel hygginn.
Guðmundur Brands-
son. Yfir höfuð búra-
legur.
Björn Pétursson. Með
meiri mönnum að eig-
in áliti.