Dagur - Tíminn Akureyri - 05.07.1997, Síða 7

Ragnheiður Gestsdóttir
fæddist á Hæli í Gnúp-
veijahreppi 7. febrúar
1918. Hún lést á Borgarspítal-
anum 26. júní 1997. Foreldrar
hennar voru Gestur einarsson
f. 2. júní 1880, d. 23. nóvember
1918, bóndi á Hæli og kona
hans Margrét Gísladóttir, f. 30.
september 1885 á Urriðafossi í
Villingaholtshreppi, d. 7. júní
1969.
Systkini Ragnheiðar voru
Gísli, f. 6. maí 1907, d. 4. októ-
ber 1984, Einar f. 15. október
1908, d. 14. október 1984,
Ragnheiður f. 23. maí 1910, d.
19. ágúst 1912, Steinþór f. 31.
maí 1913, Þorgeir f. 3. nóvem-
ber 1914 og Hjalti fæddur 10.
júní 1916.
Ragnheiður stundaði nám í
Kvennaskólanum í Reykjavík
og lauk þaðan prófl vorið 1937.
Jafnframt því stundaði hún
nám í píanóleik hjá frænku
sinni, Önnu Pjéturs. Ragnheið-
ur vann síðan í Laugavegsapó-
teki þar til hún gifti sig.
Hinn 9. júlí 1942 giftist
Ragnheiður Asólfí Pálssyni frá
Ásólfsstöðum, f. 10. júní 1915,
d. 2. september 1996, syni Páls
Stefánssonar, bónda þar, f. 16.
desember 1976, d. 6. ágúst
1947, og konu hans Guðnýjar
Jónsdóttur, f. 15. nóvember
1878 á Núpi í Berufirði, d. 15.
janúar 1933. Hófu þau búskap
á Ásólfsstöðum sama ár og
ráku jafnframt gistihús á
sumrin til ársins 1952.
Börn Ragnheiðar og Ásólfs
eru Margrét, f. 12.5. 1943, gift
Þorsteini Ilallgrímssyni, börn
þeirra eru Gutnnar Örn og
Kristín Aranka, Guðný f. 2.1.
1945, gift Óttari Proppé d.
11.9. 1993, synir þeirra eru
Hrafnkell Ásólfur og Kolbeinn,
Sigurður Páll f. 14.10 1948,
giftur Hrafnhildi Jóhannesdótt-
ur, börn þeirra eru Jóhannes
Hlynur og Raghneiður Björk og
Gestur, f. 9.5. 1953 giftur Þór-
unni Hjaltadóttiu-, börn þeirra
eru Ragnheiður, Hjalti og
Haukur Már.
Útför Ragnheiðar fer fram
frá Stóra-Núpskirkju í dag,
laugardaginn 5. júlí, klukkan
14.
Dagurinn 7. febrúar 1918 var
mikill gleðidagur á Hæli í Hrepp-
um. Þennan dag fæddist þar lítil
stúlka, en fyrir voru þar fímm
drengir á aldrinum eins til ellefu
ára. Foreldrarnir höfðu í þetta
sinn varla þorað að vona að
þetta yrði stúlkubarn, en það
gerðu þau þó alltaf eftir að þau
misstu tveggja ára gamla telpu
árið 1912. Litla telpan var skírð
um vorið og hlaut nafnið Ragn-
heiður eftir systur sinni, en hún
var látin heita í höfuðið á
langömmu sinni, Ragnheiði dótt-
ur Páls Melsteðs amtmanns og
ekkju eftir Vigfús Thorarensen
sýslumann, en hún bjó síðustu
tuttugu ár ævinnar á Hæli hjá
dóttur sinni Steinunni og dó þar
98 ára gömul árið 1914.
Ragnheiður litla, kölluð
Ranka, varð fljótt allra yndi á
heimilinu og varð hún til þess að
bægja nokkru frá hinni þung-
bæru sorg, sem grúfði yfír heim-
ilinu frá því að heimilisfaðirinn
dó um haustið úr spönsku veik-
inni. Eirfki Einarssyni föðurbróð-
ur hennar varð eitt sinn þegar
hann var gestkomandi á Hæli
eftirfarandi ljóð á munni:
Ragnheiður Gestsdóttir
Ég er hissa hvað hún Ranka getur
hlýjað þeim sem Kaldadalinn fór;
Yljar hún þó einhvern tíma betur
ef hún lifir það að verða stór.
Sjáðu hvað hún leikur léttum fœti,
launar gleðin stundar vinnutap;
ekki er svona einlœg blessuð kœti
áþekk heimsins mikla þjösnaskap.
Ranka litla er bœði í orði og œði
ímynd vorsins fyrsta gróðurdags;
gefi efnið góðu og löngu kvœði
gœfu œfi fram til sólarlags.
Gangi þetta allt að óskum mínum,
ömmu nafnið kœra til þess vann;
hljóttu í arf frá honum pabba þínum
huga þann er gerði hann afreks-
mann.
Ég sem var yngstur bræðr-
anna fann fljótt að með Rönku
eignaðist ég góðan leikfélaga og
þegar ég þreyttist á að elta
bræður mína og standa mig í
erfiðum leikjum með þeim þá
var hvfld í að leika sór með litlu
systur, sem varð fljótt jafnoki
okkar á sumum sviðum en þó
sérstaklega á músíksviðinu.
Þannig var hún fljótt dugleg að
syngja og læra lög og að ná tök-
um á að spila á orgelið, en hún
gat þegar hún var sex til sjö ára
spilað lög eftir eyranu á orgelið,
sérstaklega ef einhver okkar
strákanna stigum það fyrir
hana. Hún fékk svo þegar hún
var innan við fermingu leyfi til
að læra að spila eftir nótum á
orgel hjá Kjartani Jóhannessyni
og náði hún fljótt góðum tökum
á að spila og notfærðum við okk-
ur það fljótt á ýmsa vegu.
Þannig var Ranka ekki gömul
þegar við fengum hana til þess
að spila undir ijórrödduðum
söng okkar fjögurra yngstu
barnanna á Hæli og síðan varð
hún fljótt leikin í því að spila
undir í tvísöngslögum og einnig
einsöng, sem ég fór að stunda
sautján ára, en þá var Ranka
aðeins 15 ára. Þetta gekk nokk-
uð vel og spilaði Ranka undir
hjá mér á nokkrum skemmtun-
um sumarið 1933.
Á þessum árum einkenndist
heimilislífíð á Hæli af gleði og
söng og við systkinin vorum öll
heima við, en sóttum þó í
nokkrum mæli ýmsa framhalds-
skóla, en til viðbótar lásum við
mörg einn og einn bekk heima.
Ranka stundaði nám í kvenna-
skólanum í tvo vetur, en auk
þess hélt hún nokkuð áfram í
spilatímum á orgel og píanó og
líklega hefði hún helst kosið að
halda áfram á þeirri braut, en
það þótti nú ekki vænlegur kost-
ur á þeim árum.
Ranka hafði starfað í apóteki
í Reykjavík um tveggja ára skeið
en árið 1942 tók hún afdrifaríka
ákvörðun, en það var að halda
austur í átthagana og setjast þar
að. Þau Ásólfur Pálsson á Ásólfs-
stöðum sem hafði verið góðvinur
Rönku frá æskuárum, ákváðu að
gifta sig og taka við búi á Ásólfs-
stöðum, en föður hans fannst þá
að tími væri til kominn til að
hann drægi sig í hlé og fengi
syni sínum jörð og bú til nytja.
Þau ungu hjónin tóku því við
búi á Ásólfsstöðum vorið 1942,
en Páll rak áfram gistihúsið,
sem þar hafði verið starfrækt frá
því árið 1928, og gegndi áfram
oddvitastörfum til 1946, en þá
fluttu gömlu hjónin til Reykja-
víkur en þau Ásólfur og Ragn-
heiður yfírtóku rekstur gisti-
hússins, en lögðu rekstur þess
niður árið 1948, enda ekki jafn
brýn þörf fyrir gistihúsið eftir að
samgöngur fóru að batna að
sumarlagi.
Ásólfsstaðir voru ágæt bú-
jörð, sæmilegar slægjur, ágæt
beit fyrir sauðfé og mjög gott
fyrir kýr á sumrin, hagar góðir
og veðursæld í skógarjöðrum.
En Ásólfsstaðir voru frekar
erfið jörð, smalamennskur tíma-
frekar, langt til aðdrátta og
mjólkurflutningur erfíður að
vetrarlagi. Það þurfti því tals-
verðan vinnukraft til þess að
nytja jörðina og auk þess var
bærinn þannig í sveit settur, að
þar var ætíð mjög gestkvæmt.
Ég var erlendis þegar systir
mín giftist og fór að búa, og vissi
ég að hún myndi ekki hafa valið
sér neitt auðvelt hlutskipti að
gerast húsfreyja á Ásólfsstöðum,
með þeim umsvifum sem því
fylgdi. Þegar ég átti þess kost að
heimsækja þau að Ásólfsstöðum
árið 1945 sá ég, að ég hafði get-
ið mér rétt til um þetta. En mér
varð jafnframt ljóst, að hún var
hamingjusöm og henni hafði
tekist að skapa sér traust og gott
heimili og með börnunum, sem
voru þá orðin tvö og síðan komu
tvö til viðbótar, skapaðist sam-
hentur hópur, sem lærði að
vinna saman af óeigingirni við
að bæta hag ijölskyldunnar og
lærði að deila kjörum hvert með
öðru af sanngirni.
Árið 1958, eftir 16 ára bú-
skap, neyddust þau Ranka og
Ásólfur til að bregða búi vegna
heilsubilunar Ásólfs og urðu þau
að flytja til Reykjavíkur, þar sem
hann gat fengið létta vinnu, sem
hann þoldi að vinna og hún
vann þá einnig úti í hlutastarfi,
en börnin voru þá ennþá ung.
Þetta gekk sæmilega, efnahag-
urinn fór batnandi, en þau gátu
ekki gleymt búskapnum á fyrstu
búskaparárunum í dalnum
fagra og öllu sem þeim fannst
þau eiga eftir að koma þar í
framkvæmd. Sjö árum eftir að
þau fluttu til Reykjavíkur
ákváðu þau að flytja til baka að
Ásólfsstöðum í Þjórsárdal og
koma sér þar upp aðstöðu að
nýju. Sennilega hefði enginn
hagfræðingur lagt til við þau að
fara þessa leið, og ég man að ég
spurði systur mína hvort hún
héldi að þetta væri skynsamlegt.
Hún svaraði því til þá, að Ásólf-
ur gæti ekki lifað án Ásólfsstaða
og Þjórsárdalsins og hún gæti
ekki hugsað sér að búa með
honum óánægðum, og því ætti
hún ekkert val og færi með hon-
um með glöðu geði.
Síðan eru nú liðin 32 ár og
sem betur fer þá hafa þetta ver-
ið góð ár hjá þeim og þeim hefur
hiotnast flest það sem þau sótt-
ust eftir, sæmilegur efnahagur,
hamingjusamt einkalíf í hjóna-
bandi og með börnum og skyld-
mennum og sæmileg heilsa fram
undir það síðasta.
Þau byggðu gott íbúðarhús og
gerðu fallegan trjá- og blóma-
garð í kringum húsið, sonur
þeirra Sigurður Páll tók við jörð-
inni og hefur búið með konu
sinni og börnum í endurbættu
gamla íbúðarhúsinu og nú er
sonarsonurinn Jóhannes að setj-
ast að með unga konu í húsi Ás-
ólfs og Ragnheiðar. Það mun
hafa verið mikil hamingja að
taka þátt í uppeldi barna og
barnabarna og sjá þau síðan
færa sér í nyt þeirra verk og
framkvæmdir og bæta við það
sem þau voru að skapa.
Örugglega hefði Ragnheiður
systir getað orðið góður eða
ágætur hljómlistarmaður, hefði
hún átt kost á að nema á því
sviði þar sem hún hafði svo
mikla hæfileika til að byggja á.
En hún varð í þess stað sveita-
kona langt frá þéttbýlinu og
eignaðist þar heimili sem ein-
kenndist af glaðværð, gestrisni
og samheldni, sannkallað menn-
ingarheimili, sem hún missti fyr-
ir tæpu ári síðan eftir 55 ára
farsælt hjónaband, og hún eign-
aðist fjögur börn sem öll eru
gott og traust fólk, sem halda vel
saman og hafa haft mikið og
gott samband við foreldra sína
alla tíð.
Við eftirlifandi bræður henn-
ar þökkum henni svo ótal marg-
ar ánægjustundir á okkar langa
lífshlaupi saman og gleðjumst
við að hugsa til hennar og hinn-
ar ánægjulegu samveru með
henni allt frá því við vorum að
stíga fótafjölina á orgelinu hjá
henni, þegar hún var að spila og
við að syngja, og til þess er við
hittum hana fyrir fáum dögum í
fallegu stofunni hennar og
horíðum út um gluggann út yfir
Dalinn góða allt til Heklu og
Búrfells, sem halda þar ætíð
vörð. Hún átti ekki auðvelt með
að fara frá Ásólfsstöðum. Þar
átti hún svo góðar minningar frá
hamingjusömu lífi með sinni
góðu Ijölskyldu, og þar fannst
henni Ásólfur alltaf vera hjá sér
enda minnti allt á hann þar.
Kannski fá þau nú að vaka sam-
an yfir velferð Ásólfsstaða, sem
standa þar svo óhaggaðir undir
brattri skógarhlíðinni.
Ég sendi börnum hennar,
tengdabörnum og barnabörn-
um, ásamt frændfólki og vinum
innilegar samúðarkveðjur með
þökk fyrir líf hennar og störf.
Hjalti Gestsson
Vináttan er eins og hlýr,
sólríkur dagur. Hún vek-
ur og hvetur, gleður og
andar öryggi í athafnirnar. Ás-
gerður var yndislegur vinur.
Nærvera hennar breytti and-
rúmsloftinu. Þýður rómurinn,
yfirvegaður og róandi, fasið
virðulegt og stundum fann ég
allt að því til lotningar í nær-
veru hennar.
Ásgerður vann í Útvegsbank-
anum gamla og síðar í Islands-
banka. Óneitanlega var upplitið
ekki alltaf djarft á undirrituð-
um við inngöngu í musterið. Þá
var gott að vita af Ásgerði.
Bankanum var stjórnað af
öðlingum og á þessum vett-
vangi getur sannarlega eitt orð
dimmu í dagsljós breytt.
Kona á borð við Ásgerði hef-
ur mikil áhrif hvar sem hún er.
Bara persónuleiki hennar sá til
þess. Hún var líka fædd inn í
stjórnmálabaráttu þjóðarinnar
og náskyld því fólki, sem hvað
mest hefur brunnið á í íslensk-
um stjórnmálum. Viðhorf henn-
ar í ýmsum málum báru þess
glögg merki. Aldrei rasaði hún
að afstöðu, orð hennar voru yf-
irveguð og þegar hún mælti
skoðun sína af munni fram, var
allt að því leikræn tjáning í
augnaráðinu, sem gaf orðunum
ennþá meira vægi.
Ýmislegt bar á góma í sam-
ræðum okkar Ásgerðar í gegn-
um tíðina. Uppruni og ísafjarð-
arárin voru henni mikilvæg.
Setti hún stundum mælistiku
útvegsbæjarins á atburði líð-
andi stundar, menn og málefni.
Yndislegt var að eiga hana að í
flokksstarfi Alþýðuflokksins.
Gagnvart hinum voldugu Vest-
firðingum voru orð hennar lög.
Góðgjörðirnar í kratakaffinu
voru líka einstakar. Þegar
súkkulaðiterturnar smullu al-
veg inn í andagift málefnisins,
þá tókst mér stundum að gauka
að henni sameiginlegum upp-
runa okkar í fögrum Skaga-
ijarðardölum eða Mývatnssveit.
Þá horfði hún á mig með
kankvísu brosi og sagðist vona
að ég væri ekki á “fittinu" hjá
henni daginn eftir.
Andlát hennar kom sem
reiðarslag. Fæstir vissu um
veikindi hennar og enginn ætl-
aði henni að kvarta, þótt hún
finndi til.
Ég votta Þorsteini vini mín-
um, börnunum, ættingjum og
vinum öllum mína dýpstu sam-
úð. Elskuleg vinkona, frænka og
félagi hvíli rótt í náðarfaðmi
drottins.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson