Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.1984, Side 9

DV. LAUGARDAGUR 7. JANUAR1984.
Lögmál frumskógarins
Tölum um New York. Þorvar segist
hafa oröiö fyrir svolitlum vonbrigöum
meö borgina fyrst eftir aö hann settist
héma aö. „Áöur fyrr lék maður túrista
og átti nóg af peningum. Nú hefur
maöur varla í sig og á og hefur ekki
efni á aö kynnast nema mjög takmörk-
uðum hluta borgarinnar.
Eg man ekki nákvæmlega hvaöa
hugmyndir ég haföi gert mér um New
York áöur en ég kom hingað en veit aö
þær hafa breyst mikiö. Þetta er ekkert
sældarlíf. Hér er þaö lögmál frumskóg-
arinssemgildir.”
En hinir? Hvaða hugmyndir höfðu
þeir gert sér um New York?
Reggi segist hafa horft á alit of
margar kvikmyndir í æsku og verið
helst til smeykur til aö byrja meö. „Eg
hélt aö ég yröi drepinn. En svo sá
maöur fyrir sér háar byggingar,
fallegar stelpur og peninga — og lét
vaöa.”
„Þaö er þá þetta sem hann sækist
eftir” — heyrist í Bergsteini — „háar
byggingar!”
Bergsteinn heldur áfram: „Þorvar
talaöi ekki um annaö en New York þeg-
ar hann kom heim í sumar þannig að
ég gat ekki annaö en gert mér ein-
hverjar hugmyndir um borgina. Þær
hafa staðist misvel en samt kemur
New York mér ekki mikiö á óvart. ”
„Þaö getur ekki nokkur maöur
ímyndað sér þessa borg,” segir
Hringur. „Eg hafði reyndar ótrúlega
fordóma gagnvart Ameríku áöur en ég
kom hingaö og óö um í ranghugmynd-
um. Þaö síöasta sem ég ætlaði aö gera
var aöfara til Bandaríkjanna.”
Pennsylvaníu um daginn og þetta
var. . . þetta var bara eins og aö koma
út í sveit. Ekkert ósvipaö því aö vera á
Selfossi — algjör sveitamenning.”
„Sama hér,” skýtur Bergsteinn inn
í. „Eg er nýkominn frá Boston og svei
mér þá ef þaö var bara ekki einhver
Reykjavíkur-fílingur yfir henni.”
„New York er svo gjörólík öllu öðru
sem maður hefur séö, bæði innan
Bandaríkjanna og í Evrópu,” segir
Hringur. „Þetta er hin eina og sanna
Stór-borg. Því verður ekki lýst nánar.”
Fólkið er glatað
Hvernig er New York í samanburöi
viö borgir í Evrópu? Hvernig er fólkiö?
Reggi svararþví:
„Eg held að það sé mun auðveldara
aö búa í Evrópu en hér. I New York
verður fólk aö eiga sér fasta vinnu og
vera stööugt að keppa að einhverju
ákveönu marki, annars er það einfald-
lega sett út í kuldann. Fólk veröur aö
hafa einhverja ástæöu, eitthvaö mark-
visst í huga ætli þaö sér aö tóra héma.
Þeir sem koma hingaö til aö dæsa og
slappa af ættu aö koma sér burtu hiö
fyrsta áöur en þaö er orðið um seinan.
Það er nefnilega svo ótrúleg harka í
öllu héma. Þeir sem okki ná einhverri
fótfestu tapa gjörsamlega öllum átt-
um.Því miöur á þaö viö um allt of
marga í þessari borg. Fólkiö hérna er
glataö.
Eg gæti ekki búiö í New York til
lengdar. Ég er kominn hingað til aö
vinna, læra og taka próf — síðan er ég
floginn. Maöur veröur að vera ríkur til
aö n jóta þess aö búa hérna.”
„Því er ég sammála,” segir
„En svo veröa menn skynsamir!”
gellurí Þorvari.
Hringur: „Nei, alls ekki! New York
ersjúk!”
Þorvar: „Hvaö er þetta. Hún hefur
sína galla en kúltúrinn er góöur og þaö
er allt hingað aö sækja. Skólarnir eru
t.d. alveg tii fyrirmyndar”.
Bergsteinn botnar. „Auðvitað
hlýtur aö vera eitthvaö „interesting”
hérna. Ef 12 milljónir manna geta ekki
gert eitthvaö af viti þá er ég farinn.”
Hong Kong og
sveitamenning
Qg hvaö er þá svona, ,interesting’ ’ viö
New York? Hvaö gerir hana aö því
semhúner?
Aö mati Bergsteins er það ákveðinn
alþjóöabragur sem hvíUr yfir öllu.
„Hér er fólk úr öllum áttum. Hér er allt
sem nöfnum tjári aö nefna.”
Þorvartekurundir: „Þú ferð niöur í
Kínahverfi og finnst eins og þú sért
kominn til Hong Kong. Síðan feröu yfir
eina götu, yfir í Litlu Italíu, og ert þá
allt í einu staddur í Flórens, í
Róm.. . á Italíu! Þaö trúir þessu ekki
nokkur maöur sem ekki hefur reynt
þaö, en þetta er staðreynd.
Má ég setja eina sögu? Eg kom
hingað fyrst fyrir tveim árum og var þá
í mánuö. Á leiöinni heim var ég sam-
ferða Islendingi sem haföi búiö í
Bandaríkjunum í tólf ár. Hann spuröi
mig hvort ég heföi veriö í Ameríku. Eg
horfði á manninn. „Viö sitjum í sömu
vélinni, er þaö ekki?” Hann spuröi
aftur: „Varstu í Ameríku eöa varstu
í New York?” „New York,” svaraði ég.
„Allan tímann?” „Allan tímann.”
Eftir langa þögn sagöi hann loks: „Þá
hefuröu ekki komið til Ameríku.”
Og þetta er satt. Eg fór til
Hringur. „Það er örugglega jafndýrt
aö lifa hér og heima á Islandi — ef ekki
dýrara. Húsnæöi er a.m.k. dýrara. Eg
veit t.d. um íslenskt par niöri í Green-
wich sem borgar sem svarar 23.000
íslenskum krónum fyrir litla stúdíóíbúð.
Geri aörirbetur.”
Morð og misindi
Hann pantar umferð. „En svo viö
snúum okkur aftur aö Könunum þá
held ég aö fólk sé öllu meövitaöra í
Evrópu en hér. Almenningur í Banda-
ríkjunum hefur veriö heilaþveginn af
fjölmiölum. Áhrif þeirra eru með ólík-
indum. Fólkiö í götunni okkar þorir t.d.
varla út fyrir hússins dyr af ótta við
morð og misindi sem stööugt er verið
aö segja frá í blöðum og sjónvarpi.
Samt finnst mér eins og glæpir séu
ekkert algengari hér en víða annars
staðar, t.d. í Danmörku. Þetta er bara
einhver hystería, della, sem ædað er aö
halda fólki í skefjum.”
„Gott dæmi um þetta,” segir Þor-
var, „er þegar ég bauð nokkrum
stelpum úr skólanum heim í partí um
daginn. Þær tóku því vel og voru giska
jákvæðar en þegar þaö kom svo upp úr
kafinu aö ég byggi í Brooklyn sögöu
þær „No way”. Þær þoröu ekki í
hverfiö. Þetta rólega hverfi.”
Bergsteinn: „Bandaríkjamenn eru
heimakærari en aörir. Það er t.d. alveg
ótrúlega algengt að maöur hitti fólk
sem hefur fæöst hérna í borginni, búiö
þar síðan og aldrei fariö út fyrir hana
alla sína ævi. Þaö þykir mér sjúkt.
Annaö sem mér finnst einkennilegt-
viö Kanana er þessi svokallaöi
„career” -hugsunarháttur þeirra. Þeg-
ar þeir eru þetta á aldrinum 17 til 21
árs eiga þeir að setjast niöur og ákveöa
sinn „career” — þ.e.a.s. það sem þeir
ætla að gera þaö sem eftir er ævinnar.
Þeir fá þessi ár og síðan er einfaldlega
lagt í ’ann. Þaö virðist aldrei hvarfla aö
þeim aö flakka úr einu í annaö, kynn-
ast þessu, læra hitt, fara þangaö. Þeir
marka sér stefnu og einsetja sér síðan
aö „meika-þaö”. En þeir eiga
kannski ekki um neitt annað aö velja
eins og Reggi var aö segja áðan.”
Hvítir, svartir, gulir,
spánskir, gyðingar
Hvaöa áhrif hefur borgin á ykkur?
Breytist þið viö aö búa í New York?
Bergsteinn svarar fyrstur: „Þaö er
aö mörgu leyti þroskandi aö búa í New
York. Maöur sér hvaö mikið af þessu
liöi er ofboðslega sjúkt og lærir af því
Maöur gerir sér betur grein fyrir sér-
stööu sinni.
„Career — hugsunin” er dæmi um
þetta. Ástæöan fyrir því aö Jonee
Jonee getur náð svona langt í New
York er sú aö meirihlutinn af þessu liði
hérna hugsar alveg nákvæmléga eins.
Músikantar spila meö einhverja
ákveðna stjörnu í huga og keppa
stööugt að því aö veröa eins og hún.
Þeir herma eftir henni öllum stundum.
Þaö er ekki snefil af frumleika aö
finna hjá þessum náungum. Þeir eiga
allar græjur og hafa flest sem til þarf
en frumleika skortir alveg.”
„Þeir kaupa sér jafnvel bækur sem
heita ,JIow to make it in the music
business”, ” bætir Þorvar viö og
heldur síöan áfram: „Mér finnst ég
hafa breyst viö það að búa hérna og þá
einkum aö einu leyti. Áöur fyrr taldi ég
mig nokkuð umburðarlyndan náunga
en nú er ég ekki frá því aö ég sé orðinn
„rasisti”. (Hlær.)
Þannig er aö ég bý í spönsku-
mælandi hverfi — Puerto Ricanir,
Mexíkanar, o.s.frv. — og hef átt í hal-
miklum vandræöum einfaldlega vegna
þess aö ég er ljóshæröur — og stundum
reyndar bláhæröur. Nágrannarnir
bókstaflega hata mig. En hér eru það
lögmál frumskógarins sem gilda þann-
ig aö ég verö aö standa mig í stykkinu
og vera sterkari en þeir. Afleiöingin er
sú aö ósjálfrátt og áöur en maöur veit
af er maöur farinn aö leggja fæö á
þennan hópinn eöa hinn, einfaldlega
vegna þess aö hann er öðruvísi en
maður sjálfur. Ég er orðinn rasisti.
(Hinirhlæja.)
Engu aö síður er staðreyndin sú aö
þaðer einmitt þetta sem er kjarni New
York: rembingur og átök ólíkra kyn-
þátta. Allir þykjast eiga sér sama
drauminn og Martin Luther King en
eru innst inni harösvíraöir rasistar.
Hvítir, svartir, gulir, spánskir,
gyðingar: allir á móti öllum. Andinn í
borginni einkennist af spennunni milli
þessara hópa sem hver um sig á sín
hverfi og sínar götur. Síðan hrærist
þetta allt í einn graut hérna niðri á
Manhattan.”
„Hef ég orðið fyrir áhrifum af borg-
inni?” spyr Reggi. „Jú, það mætti
segja mér þaö, því miður. Maður hefur
smitast af umhverfinu. Þaö kemst aö-
eins eitt aö núorðið: að komast áfram.
Maöur verður „aggressívari”, harð-
ari, kaldari — illilegri.”
Hringur segist hafa litlu viö
athugasemdir þeirra aö bæta en telur
aö hann veröi alltaf áhorfandi í New
York, hvaö sem ööru líður.
í fiski
Og að lokum: Hvar væri Jonee
Jonee ef ekki í New York?
Hringur væri að vinna í fiski og
Bergsteinn á dekkjaverkstæði. Hann
væri líkast til einnig aö ljúka viö fjöl-
brautina og reyna aö ákveöa hvaö
hann ætti aö taka sér fyrir hendur eftir
það.
Reggi væri dauöadrukkinn á ein-
hverri knæpu á Spáni eöa í Bandaríkja-
her — aö þjóna föðurlandinu. „En ætli
maður aö gera eitthvað af viti ber aö
gera þaö vel,” segir hann. „Eg vissi aö
til aö ná einhveijum árangri í tónlistr
inni yröi ég að fara til New York. Eg
gæti ekki verið annars staöar.”
Þorvar tekur í sama streng: „Það
kom aldrei neitt annaö til greina. Eg
væri kannski í Myndlista- og handiöa-.
skólanum eða einhverju álika
ömurlegu en þaö var engin tilviljun aö
ég kom til New York. Þetta er
eitthvað sem ég vann lengi aö.”
Erling Aspelund — New York.
XQtAh-XMW
W YOIU<
myndir: Jón Tryggvason