Þjóðviljinn - 28.11.1936, Blaðsíða 2

ÞJOÐVILJINN
Laugardaginn 28. nóv. 1936.
Spánn.
Frh. af 1. síðu.
að rjúfa, varnarlíinur stjórnar-
innar með stórfe],dri fallbyssu-
skothríð, en árangurslaust.
Herforingi erlendu, sveitanna-
í liði stjórnarinnar segir, að'þær
hafi í dag hrundið árás af hálfu
uppreisnarmanna, en í þessurn
sveitum eru aJls 7200 menn, þ. e.
12 sveitir, og hver skipuð 600
mönnum.
Norska stjórnin hefir nú á-
kveðið að banna allan vopna- og
hergagnaf],utlning með norskum
skipum, ef ætla má, að farmur-
inn eigi að fara til: Spánar.
Uppreisnarmenn að þrotum
komnir*
1 frétt, sem borist hefir frá
Lissabon er sagt, að lið upp-
reisnarmanna í háskólaborginni
sé illa statt. Stjórnarherinn hafi
2000 þungar vélbyssur, og hafi
þeim verið komið fyrir á öl],um
þeim stöðum, er hernaðarlega
þýðingu hafá. Sé því mjög erfitt
að ryðja, sér til rúms í borginni.
Her uppreisnarmanna miuni því
taka, upp nýja hernaðaraðferö,
þ. e, a.. s. hætta sókn sinni fyrst
iffii sinn, en gera tilraun til þess
að uimkringja borgina. Pá segir
einnig í sömu frétt, að ujpp-
reisnarmenn séu nú að þrotum
komnir með matvæli,. og hafi
ekkert neysluvatn, annað en
vatm úr Manzanaresá.
1 dag kom járnbrautarlest
til Madrid með 1000 sjálfboða-
liða, frá Barcelona.
Spánski sendjherrann í París
hefir fyrir hönd spönsku stjórn-
arinnar farið fram á það við að-
alritara Pjóðabandalagsins, að
þegar verði kvatt saman Þjóða-
bandalagsráðið, til þess að taka
afstöðu gagnvart viðurkenmingu
Itala og Þjóðverja á stjórn
Francos, og styðj^ast Spánverjar
í j^essari kröfu sinni við aðra
grein Pjóðabandalagssáttmál.-
ans.
Breska stjómin var kvödd
saman á aukafund í morgun, og
var þar rætt um Spánarmálin.
(F.Ú.)
Raudu pennarnir
Enn eitt stórskáldið okkar,
Haildór Stefánsson, gaf út eftir
sig smásagnasafn »Dajuðinn á 3.
hæð« þetta sama ár. Halldór er
mijög sérstæður. Manni finst
eins cg hann hafi frá byrjun
verið kjörinn til, j>ess að vera
skáldí verklýðshreyfingarinnar.
Hann ber frá upphafi sterkt
mót hennar, eins og nútímaJeg-
astur allra þessara höfunda.
Undir hörkulegu hálf-kaldrana-
legu yfirbragði ber hann við-
kvæmai mannúð, eins og tákn
þeirrgr baráttu, sem verkaiýð-
urinn heyir, með hörðum aðferð-
um, í þjónustu dýpstu, mannúð-
ar. Manni finst eins og Halldór
hafi ekkert þurft að yfirvinna
til þess að verða skáld þessarar
stefnu, engim gönuskeið hlaupið,
eins og sumir hinna., heldur vax-
ið eðlilega u,pp úr veruleikanum
sjájfum. Eni hvað veit maður
annars um slíka hluti? Við vit-
um það eitt ,að 1930 hafði kom-
ið út eftir hann annað smá-
sagnabindi, »1 fáum dráttum«.
Pá strax er skáldið orðið verk-
lýðssinnað, en miklu eru hug-
myndir þess þar óskýrari. Með
»Dauðanum á 3. hæð« kemur
Halldór Stefánssom fram, sem
fullskapaður verklýðshöfundur
með ákveðið sósíalistiskt sjónar-
mið. Hann er tiMiðrunarlaus í
ádeilu sinni á auðvaldið, heitur
samúðar með baráttu fátæk-
linganna. Olnbogabörn lífsins,
hrakningar þjóðfélagsins, betl-
arar, gamalmenni, öreigar, eru
uppáhaldspersómur í sögum
hans. Samúð hans og snild kem-
ur fram í nákvæmni lýsing-
anna: maður sér persónurnar
fyrir sér, við hvert fótmál á
göngu þeirra, þar sem höfundur-
inn lætur mann fylgja þeirn eft-
ir, eins og t, d. gömiu konunni í
Timamótin í íslenskri
bókmentasögu 1935
»Hégómi«. Sterkast er skáldið í
persónulýsingunum, veikara í
byggingu sagma sinna. Pó á
Halldór mjög miklai tækni, eink-
um í stíl. Sumar sögurnar, t. d.
»Liðsauk:i«, standa sem
Halldór Stefánsson.
meitlaðar höggmyndir, sterkar í
formum. Tilhneiging skáldsins
til að dvelja við einstakar per-
sónur dregur víða. úr féla,gs]egu
gildi sagnanna. Tilraun til að
yrkja félagslega sögu, þar sem
höfuðpersónan er feld inn í
þjóðfélagsaðstæðurnar og varp-
að er ljósi frá sem allra flestum
hliðum, er fyrsta sagan í bók-
inni, »Dauðinn á 3. hæð«. Hún
sýnir hvernig þjóðfélagið molar
niður þann mann, sem það hefir
svift atvinniunni. Hanni er alger-
lega þýðingarlaus; hann á enga
samúð neins, hann gildir ekki
neitt fyrir neinn, fyrir ha,nn er
}>að rökrétt afleiðing, þegar
hann hefir skygnst um á hverri
hæð í þjóðfélag.inu, a.ð taka sig
af lífi, þjóðfélagslegt gildi hans
er þrotið, heimilislíf hans hrun-
ið, sál hans sýkt. Líf hans hafði
ekki eignast tilgang stéttabar-
áttunnar. Sagan er dregin
svörtum litum, miskunnarlaus,
án upprofs.
Halldór Stefánsson hefir gef-
ið íslenskri smásagnalist nýtt
innihald. 1 andstæðum sánum,
er skapast við sjónarmið sósíal-
ismans, eiga, smásögur Haljdórs
hreinni og skýrari drætti en hjá
nokkru öðru. íslensku skáldi.
Hann hefir bæði að efni og
formi hafið íslenska smásagna-
gerð á nýtt stig.
Unga fólkið og
F. U. K.
Frh. af 1. síðu.
vinnu sem er, og það að vonum.
En hvers á æskan að gjalda?
Hvernig stendur á því, að okkar
1. Karlakór verkamanna syngur.
2. Ræða: Áki Jakobsson.
3. Upplestur.
fámenna þjóðfélag hefir efni á
að fórna framtíð sinni á altari
valdasjúkra f j árglpsframanna
og ófyrirleitinna spekúlanta og
braskarai?
Æskvlýöw Reykjavíkur verð-
ur að sanrrn þeim, sem ráða at-
vinnutœkjum þjóðarinnar það,
að hann lætur ekki bjóða sér
alt. Fasistakllka afturhajdsins
hér í Reykjavík þarf að þreifa á
sameinuðumi mætti unga fólks-
ins — og það eitt getur knúið
fram kjarabætur og bjartara
líf æskunni til handa,
Á sumnudaginn heldur Félag
ungra kommúnista, útbredðslu-
fund í K.R.-húsinu.
4. Ræða: Guðmundur Vigfússon.
5. Kórsöngur.
6. Ræða: Ásg. Bþ Magnússon.
Reykvísk æska. fjölmentu á fundinn. •
FÉLAG UNGRA K0MMONISTA.
V, Halldór Stefánsson
Eftir Kristinn Andrésson.
Skemtikvðld
verður í Oddfellow-húsinu. (uppi) í kvöld kl. 9<
1. Ferðasaga frá Spáni og Italíu.
2. Upplestur (Sigurður Haralz).
3. ? ?
4. D A N S til kl. 3.
Ágæt músik.
Inngangur 2 kr. innifalið k af f i.
STYRKIÐ ÞJÖÐVILJANN! NEFNDIN.
ungra Kommúnista.
ÚtbreiðslnfttBdnr.
Félag ungra kommúnista heldur opinberan útbreiðslufund í K.
R,-húsinu, niðri,. á morgun, sunnudag kl. 2 e. h.
D A G S K R Á :
HELSKIPIÐ eftir B. Traven 16
í myrkrinu. En kúla, sem skotið er upp á von og ó-
von getur samt hitt. Ekki er það betra en æfilangt
fangelsi.
— Að hverjum leitið þér?
Tveir menn komu á móti mér og j)að var annar
þeirra, sem spurði mig þessarar spurningar.
— Ég er hér á skemtigöngu. Eg átti ómögulegt
með að sofa.
— En af hverju eruð þér á skemtigöngu einmitt
hér á landamærunum?
— Ég tók ekki eftir la,nd.amærunum.
Mennirnir bein.du að mér tveimur sterkum vasa-
Ijósum og ég var rannsakaður nákvæmjega. En hvað
það er einkennilegt, að allir lögregluþjónar skuli hafa
sörou aðferð við þessar rannscknir. Ef til vill, eru
þeir að leita að týndu friðartillögunum hans Wilsons.
En, það er þýðingarlaust að leita þeirra á mér.
Pegar þeir fundu ekkert annað en brauðböggulinn,
vindljngana og peningana, stóð annar mannanna við
hlið mína, meðan hinn leitaði vandlega um alt ná-
grennið. Ef til vill hefir hann vonast eftir að finna
heimsfriðinn, sem þeir eru að leita að um víða ver-
öld, síðan herroennirnir okkar börðust á vígvöllunum,
svo að þetta mætti verða síðasta stríðið.
— Hvert ætlið þér?
— £g ætla aftur til Rotterdam.
— Nú, en vegna, hvers eruð þér þá einmitt að
flækjast hér við landamærin, því fóruð þér ekki
eftir þjóðveginum.
Það var dálítið kyndugt að ég skyldi ekki mega
ráfa, hér um hagann að nóttu til. Skoóanir manna eru
mismnnandi í þessum efnum, eins og fleirum. Lög-
reglan, og landamæraverðirnir gruna okknr altaf um
aó hafa eitthvað glæpsamlegt í hyggju. Ég skýrði
mönnunum nákvæmlega, frá því, hvernjg stæðí á ferð-
um mínurm. En þá urðu þeir reiðir, og sögðu mér, að
ég skyldi ekki láta mér detta í hug aó draga dár að
þeim. Pað lá svo sem í augum uppi, að ég var kom-
inn, frá Belgíu og ætlaði aó laumast imn í Holland.
Þegar ég ætlaði að reyna, að benda, þeim á þrjátíu
frankana, sero sönnunargagn urðii þeir en,n æfari og
sögðu, að peningarnir væru aðeins sönnun þess, að ég
væri að ljúga. Þrjátíu frankarnir voru aðeins sönn-
un þess, að ég var nýkominn frá Belglu. I Hollandi
voru frankar ekki gild mynt. Það hlutu allir að vita.
Svo kæmi það ekki til, neinna, mála, að peningarnir
væru fengnir hjá manni úr þjónustu hollenska ríkis-
ins, sem hefði þannig ætlað að koma, mér á næturþeli
inn í annað land. Landamæraveróirnir vildu þó vera
mér góðir, af því, að þeir sáu sem var, að ég var fá-
tækur vesalingur, sem hafði ekkert ilt í huga. Paö
var j>ví, ekki úr vegi að vísa mér á rétta leiö til, Ant-
werpen.
Svo góðir voru þessir menn við mig.
Nú var mér ekki lengur undankomu auðið. Ég' varð
að fara til Belgíu.
Ég var farinn að þreytast og reika í spori. En hvað
mig langaði til þess að leggjast fyrir og sofna. En ég
sá samt að mér væri best að komast burtu frá þessum
hættulega stað, þar sem ég átti á hættu að vera skot-
inn á hverri mínútu.
Þá kom einhver skyndilega við fótinn, á mér. Ég
býst við að það hafi verið hundur. En í sama bili brá
fyrir bjarma a.f vasaljósi. Þetta var þá sennilega
uppátæki ríkisins. Við verðum [æirra ekki varir fyr
en á síðasta, augnabliki.
Tveir menn stóðu; á fætur. Þeir höfðu, sýnilega leg-
ið þarna. í grasinu og ég hefi rekist á þá af hendingu.
— Hvert er förinni heitið?
—. Til Antwerpen.
— Þér talið Koliensku, eða réttara sagt flæmsku.
— Ætlið þér til Antwerpen nú í nótt? Vegna, hvers
farið þér ekki þjcðveginn eins og siðuóum mianni
sæmir.
Ég skýrði nú f-yrir mönnnnum, hvernig stæði' á
ferðum mínum og að ég væri ekki sjálfráður um þær.
— Þér getið sagt ein,hve,rjum' öðrum frá slíkum
þorparastrikum. Slíkt gerir enginn maður í, þjónustu
ríkisins. Þér hafið gert eitthvao af yður í Höll.andi
fyrst þér reynið að flýja, þaðan aó nóttu til. Við skul-
um aðgæta vasa hans og þá verðum við fljótir að
ráða gátuna, hvernig stendur á feróum hans.
Þeir fundu vasana, en þar va.r ekkert af því, sem
þeir leituðu aó, Það væri út af fyrir sig garnan að
vita,, að hverju þessir menn eru að leita í, sífellu. Það
er Ijóti vaninn.