Þjóðviljinn - 28.02.1937, Síða 3

PJOÐVILJINN
Sunnudaginn 28. febrúar 1937.
Frelsisbarátta bænda á fyrri tím-
nm og framtídarhlntveríc bænda-
stéttarinnar.
í grein þessari er ad nokkru raktar bændauppreisnir fyrri
tíma og jafnframt gerð grein fyrir baráttu íslenzkra bænda
fyr á tímum og hlutverk peirra nú og í nánustu framtíð.
I. y>Kommúnistaflokkur Islands skorar á vinnandi bcendur Is-
Fjóirtándai og- fimtánda öldin lands að sameinast í anda brautnjðjendanna í Suður-Þingeyjar-
sýslu og frelsa samvinnulireyfingu sína frá yfirvofandi hcettu
faJsisma og fjárgróðahnnga med því að taka höndmn saman við
verkalýðinn til að skapa þjóðfylkingu hins vinnandi fólks í lano!-
inu.« (Eining aiþýöwnnar, bls. 12).
þJÓÐVILIINN
Mðlgagn Kommúnistaflokks
Islands.
Kitstjóri: Einar Olgeirsson.
Ritstjórn: Bergstaöastræti 27,
sími 2270.
Afgreiðsla og augl ýslngaskii i'sfe
Laugaveg 38, simi 2184.
Kemur út alla daga, nema
mánudaga.
Askriftargjald á múnuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25
1 lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðja Jóns Helgasonar,
Bergstaðastræti 27, sími 4200.
Eflið Kommúnista-
flokkinn.
Kommúnistaflokkurinn. hefir
nú í 6 ár staðið í fylkingar-
brjósti. hins íslenska verkalýðs í
baráttu hans við auðvaldið. 1
hatrömmustu stéttab aráttunni,
sem orðið hefir á Islandi, hefir
sá flokkur stjórnað atlögu og
vörn. 7. júlí og 9. nóvember,
Novubardaginn og Dettifossslag-
urinn, — öll eru þessi hörðustu
átök óirjúfanlega tengd við nafn
Kommúnistaflokksins. Og ein-
hver glæsilegasta bardagaað-
ferð, sem beitt hefir verið til að
beygja erlent auðvald á Islandi,
— bílstjóraverkfallið og bensín-
lækkunin eru sérstaklega að
þakka, forustu Kommúnista-
flokksins.
En aldrei hefir samt eins mik-
iö verið undir því komið og nú
að bardagaaðferð Kommúnista-
flokksins finni fult traust og
djarfan stuþning allrar alþýðu.
Auðmannaklíkan, í Reykjavík
hefir gerst mótsnúin lýðræðinu
á síðustu tímum og reynir nú að
grafa undan því með lýðskrumi
sínu og undirbýr samtímis að
steypa því með ofbeldi.
Kommúnistaflokknum er vel
ljóst hve veikt íslenska lýðræðið
er, — og það er fyrst og fremst
veikt vegna þess hve lítið það
gerir fyrir fólkið. Stjóirnarflokk-
arnir virðast haí'a, þá hugmynd,
að alþýðan mujii fylgja þeim, af
því að þeir séu þó altaf skárri
en íhaldið, — og þeir sýna því
alvarlegt hirðuleysi um að bæta
kjör alþýðu, eins og þörf væri
— og hægt er. En einmitt á-
standið í atvinnuleysismálunum,
í alþýðutryggingunum og dýrtíð-
in — alt er það svo slæmt, að
verkamenn og millistéttamenn
eru fujllir óánægju yfir.
Kommúnistaflokkurinn hefir
undanfarið reynt afl skipuleggja
verkalýðinn til barátíu fyrir
aukinni atvinnu., eftir afl Dags-
brún var lömuð. En sú barátta
er enn of skamt komin. Sókn
verkamanna verður að verða
miklu harðari.
Flokkurinn hefir líka skipu-
lagt eítir fóngiufm undirskrifta-
söfnun út af alþýðmtryggingun-
um í samráði við aðra áhuga-
menn. Það eru þegar um 4000
búnir að undirskrifa, en þúsund-
ir geta enn bætst við, ef vel er
unnið.
Kommúnistaflokkurinn hefir
u,nnið ef.ir megni gegn dýrtíð-
inni, sérstaklega með starfsemi
sinni að því afl skipuleggja og
efla Pöntunarfélag Verkamanna
ásamt fjölda ágætra manna úr
öðrum flokkum.
voru umbótatimar í lífi Evrópu-
þjóðanna. Nýjar stéttir koma
fram á sjónarsviðið og kveðja
sér hljóðs. Nýir atvinnuvegir
skapast og gjörbreyta háttum: og
hugsanaferli manna. Sjónarmið-
in rýmkvast og Evrópuþjóðirnar
fa,ra að gægjast út úr skelinni,
sem þær hurfu inn í við hrun
fornaldarríkjanna. Það hækkar
til loí'ts og víkkar til veggja í
heimi hugsjónanna um leið og'
atvinnuvegirnir blómgast. Versl-
unin eykst, og þjóðirnar keppa
u,m markaði í fjarlægum lönd-
u,m. Borgarastéttin er að vakna
til þess að leggja undir sig heim-
inn.
Hugsjón. borgarastéttarinnar,
sem nú var að skapast var frelsi,
og starfssvið hennar átti eftir
að verða allur heimurinn., En sú
hugsjón var blekking, Það var
draumsýn hinnar nýju stéttar
um völd sín og aflstöðu til þess
að drottna yfir alþýðunni, eins
og aðallinn hafði gert fram að
þessu.
Frelsishreyfingar humanism-
ans bárust yfir löndin með
hraða, sem átti sér enga hlið-
stæðu í sögu, fortíðarinnar. Berg-
mál þessara radda barst til
bændanna, sem unnu frá
morgni til kvölds á ökrum aðals-
mannanna eða litlum landspild-
um, sem þeir höfðu að léni og til
fjárhirðanna, sem gættu, búpen-
ingsins. Allir voru þeir blá-
snauðir, kúgaðir og réttlausir
þrælar landeigendanna. Menn,
sem réðu. hvorki lífi sínu né linv
um.
Flokkurinn hefir hamrað á
hneykslismáli Kveldúlfs- og
Landsbankaklíkunnar alt frá
1935 og sér nú þann árangur, að
stjórnarflokkarnir taka mál
þetta rækilega upp, að öllum
líkindujn til framkvæmda.
En alt þetta er langt frá því
að vera fullnægjandi. Til þess
að bjarga, íslenska lýflræðinu frá
fasisma, dugar ekki ba.ra að
hórpa: lýðræði, lýðræði. Fólkið
lifir ekki á hinum fógru liljóm-
um þess orðs einum saman.
Það, sem þarf að gera, er að
framkvæma stórfeldar endur-
bœtur fyrir alþýðuna, en ekki
bara, tala um þær og lofa þeim.
Það þarf gagngerðar umbætur á
alþýðutryggingunum, meiri
framlög til að auka atvinnuna
og harðvítugar aðgerðir til að
skera niður gróða heddsalanna
og lækka þar með vöruverðið á
landinu.
Þetta er eingöngu framkvæm-
anlegt með því að sýna kraft og
þor, til að láta þá ríku borga,
skera njður gróða, hringanna.
Þrátt fyrir góðan vilja ýmissa,
Hugsjónablekkingar borgara-
stéttarinnnar gripu um sig með-
al bændanna. 1 nafni heilagrar
ritningar sögðu þeir böðlum sín-
u,m stríð á hendur. Frumstæð
eðljshvöt og réttlætiskend benti
þeim inn á brautir fortíðarinnar
til sameignarskipulagsins, hinn-
ar eilífu hugsjónar allra, kúg-
aðra manna. Eyrðarlaus frelsis-
draumur þjappaði bændunum
saman um draumsjón allra tíma,
frelsi og fjárhagslegt öryggi. Við
eLdskin frá logandi höllum böðla
sinna, sáu bændurnir land frels-
is og framflara blasa við í flug-
sýn.
Öll Evrópa logaði í bændastyrj-
öldum. Wat-Tylers-uppreisnin
enska 1381, Huss-stríðin í Bæ-
heimi litlu, síðar, hollensku
bændastríðin 1491—92 og loks-
ins 1525 hefst stórfeldasti hrika-
leikurinn, bændastríðin þýsku.
Bændurnir kröfðust' réttar
síns djarflega og sóttu fram
gegn ofureflinu af fádæma
hreysti. Aðalsmennirnir uggðu,
um völd sín. Fé þeirra og fram-
tíð var í veði ef bændurnir
sigruðu, og skiptu landinu, á milli
sín. Enda fór grimd aðalsmann-
anna eftir því. Þúsundir bænda
voru hálshöggnir, hengdir og
brendir. Þjónn furstanna. Mar-
teinn Lúther gaf húsbændum
sínum eftirfarandi ráð í viflur-
eigninni við bændurnar: »Sting-
foringja, stjórnarflokkanna, þá
tvístíga þeir margir við að
leggja út í þá harðnandi baráttu
við bu.rgeisana, sem þetta myndi
kosta. Einkum er hikið skiljan,-
legt hjá þeim, sem hafa, annan
fótinn í »hringum«.
Verkalýðurinn hatar þetta
hik. Kommúnistaílokl urinn vill
nú sem fyr leggja fram alla
krafta. sína til að yfirvinna þessa
hálfvelgju hinna vinstri flokk-
anna og fá þá með út í barátt-
una.
En það semi ríður á í þe,ssu,
er að verkamenn, og millistétta-
menn sýni vilja, sinn á að styðja
þessar kröfur flokksins og þor
sitt til að knýja þær fram einn-
ig með því að efia Kommúnista-
flokkinn enn meir, ganga í liann
tugum sammi.
Þaö' dugar ekki að liræðast at-
vinnuofsóknir né annað slíkt,
þegar um það er að tefla, hvort
takast eigi ati umbreyta íslenska
lýðræðinu í örugt vígi gegn fas-
ismanum, i viðunandi lieimili al-
þýðunnar, í aðaláfangann á leið-
inni til sósíaiismans.
ið, höggvið, sláið, drepið nú, hver
sem betur getur — -------Látið
byssurnar hvína gegn þeim«..
Uppreisnir bændanna á mið-
öldum voru kæfðar í blóði
þeirra, af dæmafárri grimd.
Þrátt fyrir það var hér um að
ræða eina djörfustu tilraun
kúgaflrar stéttar til þess að slíta
af sér böndin, hrista. af sér
hlekkina og skapa heiminum
nýja og bjartari framtíð.,
Bændauppreisnirnar voru. eitt
glæsilegasta. dæmi sögunnar urn
samhug og fórnarlund ánauð-
ugra manna. Dæmi, sem svipar
mjög til þrælastyrjaldanna, í
Róm.
Dómur borgaralegra sagn-
fræðinga hefir lengi verið' þung-
ur yfir þessum fátæku, dreifðu
bændum, sem þá hófu fána
frelsis, framfara og menningar,
þó að þeim hepnaðist ekki að
sinni að bera hann fram til sig-
urs. Það var rússnesku bændun-
um, sem heppnaðist það hlut-
verk 400 árum síðar í bandalagi
við verkalýðinn. Jafnvel þeir,
sem ákveðnast þykjast draga
taum bændastéttarinnar, hættir
vonum framar til þess að gleyma
hinu sögulega hlutverki bænd-
anna, á 14. og 15. öld og lítils-
virfla hina fyrstu, boðbera
bændafrelsisins.
II.
Heima, á Islandi gegndi tölu-
vert öðru máli. Aðalsvaldið náði
hér aldrei slíkum tökum, sem
annarsstaðar, og fékk ekki jafn
fast form. Hinar fornu höfó-
ingjaættir Sturlungaaldarinnar
brytjuðu hver aðra niður í
Hjaðningavígum 12. aldarinnar.
Hinni nýju höfoingjastétt
heppnaðist ekki að fá jafn tak-
markalaus völd í hendur og
stéttabræðrum þeirra erlendis.
En kjör íslenskrar alþýðu,
voru hörð og hún var hrjáð og
hrakin af konungsvaldinu, höfo-
ingjum, kirkju og kaupmanna-
valdi.
Erlent konungsvald sótti fast
fram gegn, lýðréttindum þjóðar-
innar, og gætti þess jafnan að
tryggja sér fylgi höfðingjanna
gegn alþýðunni.
Þýskt og enskt verslunarvald
leitaði eftir mörkuðuna landsins
og beitti að jafnaði hinum mesta
yfirgangi og ósvfni, sem frekar
mátti teljast1 ránskapur en
verslun.
Höfðingjarnir fóru, fram með
miklum ójöfnuði í garð alþýð-
unnar, sem megnaði lítt að veita,
viðnám., Höfðingjarnir þurftu
sjaldnast afl hætta á nokkur eft-
irmál, þó að þeir dræpu fátæka
bændur og alþýðumenn. Hylli
konungsvaldsins sá fyrir því.
Barátta íslenskrar alþýðu
varð löng og harðskeytt. Kon-
ungsvaldið var afl færa sig upp
á skaftið í fleiri aldir, áður en
því hepnaðist að kaghýða þjóð-
ina eins og raun varð a síðar.
Bændur í Skagafirði sýndu.
Alfi úr Króki, hvern hug þeir
báru til konungsvaldsins á
Hegranesþingi 1303 og eyfirskir
bændur hikuðu ekki við að
safna liði og ráða Smið Andrés-
son af dögum, 1362, enda hagaði
þessi konungslegi legáti sér eins
og ræningjaforingi og valdi
einkum glæpamenn og hrak-
menni sér til fylgdar. Árnesinga,-
skrá 1375 sýnir ljóslega, hve
staðráðnir bændur voru í því að
láta ekki konungsvaldið ganga
sér yfir höfuð.
Átökin í verslunarmálunum
jukust. Fyrirrennarar Shell og
B. P., ensku, kaupmennirnir,
fóru u,m landið, sem ræningjar,
drápu menn, brendu bygðir og
svívirtu konur. Islendingar
Ixildu. ekki yfirgang þeirra, söfn-
uðu, lifli og drápu, þessa ensku of-
beldisseggi við Mannskaðahól í
Skagafirði. En kirkjuvaldið var
nógu, ósvífið og blygðunarlaust
til þess að rétta Englendingum
hjálparhönd og skjóta skjólshúsi
yfir þá, sem komust undan.
En það va,r ekki aðeins gegn
ofbeldi hins erlenda konungs og
verslunarvalds, sem Islending-
ar veittu, viðnám. Þeir hikuðu
ekki við að rjúfa helgi kirkjunn,-
ar til þess að reka af höndum
sér fanta og griðníðinga eins og
Jón biskup Gerreksson, mann,
sem hans »föðurlega náð« Dana-
konungi þótti fullgóður í em-
bætti á Islandi, þó að ha,nn væri
annars kunnari að ránskap en
andlegri helgi.
Islenska þjóðin minnist enn
viðureignar Jóns Arasonar við
konungsvaldið, lokaþáttarins í
frelsisbaráttu, þjóðarinnar á mið-
öldunum. örlög Jóns biskups
u,rðu örlög þjóðarinnar. Dauða-
dans erlendrar kúgunar hófst á
gröf hans. »Síðasti Islendingur-
inn« hneig í valinn fyrir morð-
íngjahendi. Vegurinn til Kópa-
vogseiðanna var ruddur.
Viðnámi og vörn Islendinga
var nú senn lokið. Innan stundar
settist erlent konungsvald í það
hásæti, sem íslenskir bændur
höfðu, skipað frá öndverðu.. Slík
urðu, örlög hinnar fornu, glæsi-
legu bændamenningar. 1 stað
blómlegra bygða og djarf.ra
framkvæmda, komu hreysi 17.
og- 18. aldarinnar, athafnaleysi,
vesaldómur og hungur ef harðn-
aði í ári. 1 stafl íslenskra, skipa,
sem sigldu til nágrannaland-
anna, með afurðir landsmanna,
komu. dönsk einokunarskip með
maðkað mjöl, 1 sæti Snorra
Sturlusonar sest séra Jón þuml-
ungu.r, og skáldklerkar 17. ald-
arinnar taka, við af höfundi
»Lilju« og »SóIarljóða«.
Aðeins eitt heldur áfram:
Kúgun undirstéttanna, fátæk-
ustu bændanna og vinnufólks-
ins. En hagur þeirra harðnar þó
um allan helming. Kúgunin
verður markvísari en áður, óbil-
gjarnari og óumflýjanlegri. Með
vaxandi kúgun. og fátækt. allrar
FRAMHALD Á 4. SIÐU