Þjóðviljinn - 22.07.1937, Qupperneq 3

PJOÐVILJINN
Fimtudaginn 22. júlí 1937.
þJÓOVILJINN
lil«nd8.
Rlttíjlórit Einar Olgeirsson
Ritttjém: Bergsutðastræti 30
íimi 2270.
Afirreiðsia o* sufflýsinirasferiisíi
Laugaveg S8, slmi 21h4.
Kemur öt alla tíaga, nema
mánudaga.
ÍLtferiftargjald á mfeuuði:
Keyfejavlk og aðgrenni kr. 2.01
Annarsitaftar ft landinu kr. 1,25
f Uusasölu 10 aura eíntakiö
Prentsmiðja Jóns Heigasonar,
BorgstftðtMitrseti 27, slmi 4200.
Neyíenda-
hreyfingin.
Við hliðina, á pólitískri bar-
át.tui alþýðu,nnar fyrir réttind-
um sínum, cg bætturn kjörum,
skipar neytendahreyfingin
virðuiegan sess. Báðar eru þær
ru,nna.r af sömui rót, knúnar
fram af samskonar þörf og þáð-
ar stefna, þær að einu og sarna
m,arki, aukinni velmegun al-
mennings. Báðar þessax hreyf-
inga.r eru: runnar upp í baráttu
við kyrstöðuöfl og sérgæðings-
hátt. fjárplógsmanna og brask-
ara, sem jaínan skara eld að
sinni köku:, án þess að taka hið
miinsta tillit til almenningsþarfa.
Islenskir bændur urðu. fyrstir
til þess að sjá þörf fyrir neyt-
endahreyfingu hér á landi. Verk-
lýðsstéttin var enn í reifu,m og
sa.m.tök hennar öborin, þegar
Jakob Iialfdánarson og Bene-
dikt frá 'Auðnum hófui merki
samvinnunnar.
En eftir því sem samitök
verkam.a,nna efldust og stéttinni
óx fiskur u,m hrygg, varð það
augljósara, að neytendahreyf-
ingin var ekki einskorðuð við
bændastéttina. Hún átti einnig
erindi til verkalýðsins í bæjun-
um, hiin gat orðið máttug lyfti-
stöng í .hagsmnnabaráttu þeirra.
Kaupfélög voru stofnuð hvert
á fætur öðru hér í bænum, en
það var engu, líkara,, en að ógæf-
an elti þau frá upphafi. Þau
lognuðust öll útaf viö lítinn orð-
stír og braskararnir klöppuðu
lof í 'lófa. Samvinnur og neyt-
endahreyfingin á engan grund-
völl hér í Reykjavík, var við-
kvæði þeirra.
Þannig stóðu, sakirnar þegar
Pöntunarfélag verkamanna var
stofnað haustið 1934. Hér verða
kaflaskifti í sögU' neytendahreyf-
ingarinnar í Reykjavík. Þrátt,
fyrir ofsóknir heilsalavalds-
tókst P. V. að ryðja, öllum hindr-
unuim, úr vegi og koma öflugra
og þróttm,eira út úr hverri eld-
raun. Sleggjudómi íhaldsins um
þroskaleysi reykvískrar alþýðu,
var hrundið svo eftirminnilega
sem frekast, va,r u,nt. Kaup-
m,anna- og braskaravaldið hafði
hlotið það sár, sem, mæddi það
mest.
En neytendahreyfingin var
klofin. Fleiri en eitt neytenda-
félag hafði aðset,u,r sitt hér í
bænum,. Slíkt var útaf fyrir sig
aðeins til þess að dreifa kröft-
u.num frá hinu, sameiginlega á-
taki. Mönnurn var það ljóst,, að
hér sem víðar þurfti að samstilla
kraftana, til baráttu, við heild-
A Eimskipaíélagid ad
vera liandbendi stóp-
atvinnnrekenda?
Eimskipafél^gid nýtiii* 200000 ke.
styrks úr eíkissjóði til þess ad halda
uppi siglmgum, en ekki til þess
að kuga verkamemi
Eitt af því, sem ef til vili kem-
ijr mönnum dálítið á óvart. í
sambandi við verkfall það, sem
nú stendur yfir, er hinn hat-
ram.i fjandskapur, sem Eim-
skipafélagið hefilr sýnt kröfum
verkamanna. En við nánari at-
hugun þarf engum að koma. slíkt
á óvart. Eimskipafélagið, sem
einu, sinni var kallað »óskabarn
þjóðarinna,r«, ,hefir stöðugt ver-
ið að dragast méir og meir í
hendur fáeinna braskara og
verða, »óskabarn,« þeirra í stað
þjóðarinnar. Sá maðwrinn sem
nú rceéur mestu í félaginu er
liinn illrœmdi verklýðsböðull
E'ggert Claessen.
ferðum sínum til þess að geta
staðið við hlið anriara stórat-
vinnurekenda gegn sanngjörn-
,uim kauphækkunarkröfum
verkamanna.
En þetta má ekki ganga svo
lengur. Verkamenn eiga. fulla
kröfu til þess, að fyrirtæki sem
styrkt. eru af almannafé, beiti
sér ekki gegn hag almennings í
landinu.
Ríkisstjórnin verður að grípa
liér í taumana, hún verður að
sjá til þess, að Claessen og lians
nótum haidist ekki •u/ppi kaup-
lcúgun í skjóli Eimshipafélugs-
ins, að öðrum kosti sœki þeir
framtíðarstyrk þess í eigin vasa.
Að þessu athuguðui, þarf eng-
um að komia á óvart. u,m afstöðu
Eimskipafélagsins. Claessen hef-
ir náð þeim. t,öku,m á »óskabarn-
inu:«, að hann getur hæglega
haft það að vopni á meiri, hluta
þjóðarinnar, ef honuim, býður svo
við að horfa,, og enginn efast. u.m
innræti mannsins í öllu, sem
verkalýðinn snertir.
En þetta mál hefir einnig
aðra hlið, og hún er mun alvar-
legri. Eimiskipafélagið nýtur
mikillar fjárfúlgu, eða 200 þús.
kr. úr ríkissjóði til þass að halda
uppi siglingum við landið, en
ekki til þess að kúga verkamenn.
Og það má, ekki líðast,, að fyrii -
tæki, sem gerð eru út fyrir al-
mannafé, séu fengin illa. þokk-
uðum bröskurum í hendur til
þess að beita þeim, gegn verka-
mönnuvi í laimadeilurn eins og
hér hefir átt sér staú. Eimskipa,-
félagið hefir skuldbundið sig til
siglinga, en nú lætur það aflýsa
salavaldið. Og nú er þessi sam-
eining orðin að verujeika. »Pöntr
unarfélag verka,manna« og
»Kaupfélag Reykja.víku,r« verða
lögð niður, en á grunni þeirra
beggja og fleiri sm.á-félaga rís
nýtt neytendafélag, »Kaupfélag
lyrir Reykjavík og nágrenni«.
Eitt er víst, að .hið nýja félag
styrkist til muna, við þessa sam-
einingu, en hitt. er og jafnvíst,,
að ým.s atriði í sambandi við
sameininguna ganga nokkuð á
á aðra leið, en óskir þess f jölda,
sem hefir borið félagið uppi og
fært því sigra sína á undanförn-
um. árum, gert, það að öndvegis-
félagi hér í bænum; á sínu sviði
og orðið um margt. fyrirmynd
annara, neytendasamtaka í land-
inu.
Framundan bíður hiins sam-
einaða félags harðvítug barátta
við heildsalavald og hringa, við
dýrtíð og okuir, vágest. alþýðu-
heimiilanna. Það verður nú að
kappkosta, að halda áfram með
nýjum, auknum þrótti á þeirri
sigurbraut, er Pöntunarfélagið
hefir rutt, til fijlls sigurs verka-
lýðs og mHlistétta yfir dýrtíð-
inni í, Reykjavík.
»Ber er hver aö halíi
nema hróöur eigi«
FRAMH. AF 2. SIÐU.
markast við borgarmúra. Barce-
lona,------
Skriffinuur Alþýðublaðs-
ias og afstaða verkalýðs-
ins
— Og svo segir skriffinnur
Al.þýðublaðsins í vongóðum,
hlakkandi tón »og þa.ð er engan
veginn óhugsanlegt, að enn eigi
eftir að verða alvarleg átök um
hana, (þ. e. stefnuna.) innan al-
þýðufylkingarinnar þar í la,ndi«.
Maður sér í anda æsilegar fyrir-
sagnir »utanríkismála-ritstjóra<;
Alþýðubl. »Blóðug uipprei'sn gegn
spænsku lýðveldisstjórnínni —
Alþýðufylkingin springu,r« — og
yfir þessu mu,ndi hvíla sú geðfró,
sem meir virtist sprottin af inn-
lendum toga en hreinum, áhuga
fyrir velferð spænskrar alþýðu.
Eftir slík skrif sem þau er
birtust í Alþýðublaðinu, athuga-
semdalaust, hafa lesendur þess
fullan rétt til að spyrja: »*Er
þetta yfirlýst. stefna Alþýðu,-
flokksins? Er hann á móti
spænsku stjórninni? Er hann
fylgjandi Barcelonauppreisninni
og forvígismönnum hennar o. s.
frv.?« eða er þetta, máske skrif-
að af einhverjum öf ugugga; ein-
hverjum »inkontrolado« Alþýðu,-
flokksins, í trássi við stefnu og
vilja allra flokksm,a.nna og hvern
ig stendur þá á a,ð slíkt fær hald-
i,st uppi athijgasemdalaust?
Islensk alþýða kærir sig vart
um, að blöð hennar gangi', til
þjónustu við bandamenn er-
lendra fasista gegn henni sjálfri
og bræðraflokkum. hennar í öðr-
um löndum.
Þessvegna krefst hún fullrar
einuirðar og skýrrar og jákvæðr-
ar afstöðu, af blöðum sínum, í
þessu sem öðruim. málum.,
Vepkfallid á Siglufirdi
FIÍAMHALD AF I. S1»U
ursson (2 söltunarstöðvar),
Aage Schiöth og Finnur Jónsson
fyrir hönd Samvinnufél. Isfirð-
inga. 'Hefir atvinnuierkendafé-
lagið haft mjög í hótunum við
þá og ógnað með málsókn og
vinnustöðv.un, en verkalýðsfélag-
ið hefir tilbúið lið til að tryggja,,
að þeir geti látið vinna, ef at-
vinnurekendafélagið skyldi gera
tilraun itil að stöðva. Yíirleitt
,má segja að mjög góð »st,emn-
ing« sé með verkamönnum og
alla.r líkur ben,da til að verkfall-
ið muni mjög fljótlega vinnast.
Útilega F. U. K.
Félag u,ngra kommúnista fer
í útilegui að Þrastalundi um
helgina,. Lagt verður af stað kl.
8 á laugardagskvöld.
Þeir, semi vilja, geta síðan
verið á úthreiðslufundi ung-

Yf'f'fTTtT
0tvarpið sagði frá því nýlega,
að Francó hefði sagt frá ýrnsu
er hann mundi gera, ef uppreisn-
arher hans sigraði; þar á meðal
mundi hann koma á vinnidög-
gjöf. Mér datt í hug, hvort við
liér heima gœtum ekki þá\ séð
stundarkorn af Breiðfylkingar-
vianni okkar Eggert Claessen
lionum til aðstoðar að semja
vinnulöggjafarfrumvarpið.
Frá Kína
FIÍAMHALD AF 1. SÍDU
um verið tilkynt, að til þess sé
ætlast, að þeir dragi einnig lið
sitt til baka, eða, að minsta kosti
geri enga tilrau,n til þess að
sækja, fram. Ef þessa. sé ekki
gætt, segjast Kí.nverjar ekki
bera ábyrgð á afleiði(ngunu,m.
I frétt frá Tokíó segir, að eng-
in ástæða sé til bjartsýni um
hcrfurnar. Öfriði verði, ekki aí-
st.ýrt, nema, með því móti, aö
Kínverjar standi við skujdbind-
mgar sí.nar.
Japanir eru, taldir hafa, þrjá-
tíu þúsund manna, her í Norðu.r-
Kína.
Eden skýrðil frá því í neðri
málstofu breska þingsins í dag,
að breska stjórnin stæði í stöð-
ugu. sambandi við stjórnir ann-
ara ríkja út af ástandinui í
Kína.. Hann kvað Breta ekki
skujdbinda sig til neinna að-
gerða, enn sem komið væri,
hvorki vegna 3-velda sáttmál-
ans n.é Kelloggs-sáttmálans.
Ekki væri nein ástæða. til þess,
að' Þjóðabandalagið léti málið til
sín taka á því. stigi sem. það er
nú. (F. tj.).
Kviknar í véibát
Framhald af 1. síðu.
kasta sér útbýrðis og fleyta sér
til lands er þokuinni létti. Bar
]iá að tvo árabáta og aöst.oouöu,
þeir bátverja við slökkvistarfið.
Skömmu, síðar bar þar að trillu-
bát og sótti hann vélbát, til Dal-
víkur, cg 'tókst, þá loks að
slökkva eldinn. Bátu,rinn var
síðan dreginn til Hríseyjar og i
gær var hann dreginn t.il Siglu,-
fjarðar.
Vélarhús bátsins og stýris-
hús er gjör-ónýtt, en ekki er vit,-
að tím skemdir á byrðingi. Sjú-
próf var í gær. — Vélbáturinn
Haraldur er 12 smálestir að
stærð., Formaður og meðeigandi
er Pétur Stefánsson frá Nöf. —
(F. 0.).
mennafélaganna á sunnudag-
inn.
Þátt.takenda.l,isti liggur
frammi hjá Mörtu Kristmunds"
dóttur á afgreiðslu Þjóðviljans
(,sím,i 2184) og gefur hún allar
nánari upplýsingar.
Menn verða að skrifa sig á
listann í, síðasta lagi fyrir há-
degi á laugardag.