Þjóðviljinn - 23.07.1937, Qupperneq 2

Föstudaginn 23. júlí 1937.
PJOÐVILJINN
Islensk málapalist
Dómur um listsýninguna, sem Bandalag íslenskra
listamanna hefir nú í Miðbæjarbarnaskólanum
Listsýning Bandalags íslenskra
lista.ma.nna 1 Miðbæjarbairnaskólan-
xim hefur áður verið sýnd í Bergen
og' Trondhjem í Noregi. Vakti sýn-
ingin mikla. eftirtekt, og voru dómar
norskra. blaða, yfirleitt mjög vingjarn-
legir, og sögðu blöðin þó bæði kost
og löst þeirra listaverka, er þarna
voru sýnd. — Eftiría.randi grein er
þýdd úr blaði norska kommúnista-
flokksins í Bergen, »Arbeidet«, og
birtist hún 8. max s. 1.
Fyrsta sýningin í íslenskri
málaralist, í Bergen sýnir ótví-
rætt, að íslensku málararnir
vita, hvað þeir vilja. Margir
þeirra eru, færir um að gefa listr
rænum skilningi sínum sannfær-
andi búning. Aðeins nokkrir
hinna yngri eru* enn þá órólegir
og leitandi.
Þeir eru; alliir nútíma lista-
menn, sem standa fu,rðulega
sjálfstætt, lausir af fargi frá
erfðavenjunni — og ekki mjög
hamlaðir af framándi áhrifum.
Þeir eru ekki, eins og margir
okkar norsku málara, ruglaðir af
dægurtískunni. Þeir vinna huig-
djarfir og vitandi vits að eigin
viðfangsefnum málaralistarinn-
ar og leysa þa,u, vel og samvisku,-
samlega af hendi.
Menn verða undir eins fangn-
ir af þeirri alvöriv sem auðkenn-
ir þessar royndir. Alvaran lýsir
,sér ekki í því, að myndirnar
verði leiðinlegar fyrir ofmikið
nostur við útfærslu á veruleik-
anum. Þvert á móti. En það er
alvörublær, sem mætir manni,
eins og hann stígi fram bak við
þin ytri list.rænu áhrif, alvara,
sem á sér rætur í hinni sérstöku
afstöðu málarans til listarinnar.
Það er eins og eðlishvötin birt-
ist, í því, sem þeir mála, og komi
upp um alvöru,na„ Þar við bæt-
ist. óhemju, kraftasafn af ákafa
í hreyfingu, af: hugmyndaflugi.
Það er sambland af hjátrú, róm-
antík og raunsæi, sem fær au0-
u,gan og lifandi svip. Þessir lista,-
m.enn eru ekki hlédrægir, þeir
eru. lausir við truflandi hindran-
ir, þeir eru fjörmiklir og lif-
andi, gangandi hreint, til verks
og þess vegna ekki alt af jafn
hárnæmir og sarohljóma í verk-
u,m sínum, hvorki1 í lit, né formi.
Þeir líkjast heldu,r ekki hverir
öðrumi svo mikið — nema að þvi
leyti, að þeir bera- allir svip af
náttúru lands síns og að þeir eru
samviskusamir og hafa ábyrgð-
artilfinningu gegnvart list sinni.
Þeir ráðast í verkefnin með
þeirri vissi-i, að það sé einskonar
grundvöllur, sem þeir séu að
skapa.
Þeir eru, allir nýir málarar.
Þeir eru, víst allir á lífi., — Sumi'r
þeirra, erui kornungir. Það er eig-
inlega fyrsta málarakynslóðin.
Það er ekki nema um hálf öld
síðan Island eignaðist sinn fyrsta
málara, Þórarinn Þorláksson.
Bæði hann og síðar Ásgrímur
Jónsson, sem varð mjög vinsæll
málari, fengu uppörfun sína frá
Danmörku. Jón Stefánsson og
ekki síður Kjarval, hinn m.ikli
litasmiður (kolorist), eru, frem-
ur undir áhrifum frá París.
Fyrir daga. þessara málara,
var ekki mikið um skapandi list
á Islandi. Landið hafði löngum
verið einangrað. Að vísu var til
listiðnaður, listhandiðnaður eins
og í Noregi. En frá miðöldunum
höfum við aðeins einstakar
mannamyndir eftir óþekta lista,-
roenn. Fyrst á 19., Öld finnum
við prédikunarstóla. og altaris-
töflujr eftilr nafnkenda lista-
menn. Það voru aðallega, kirkju,-
málverk og mannamyndir. Ekki
fyr en á síðasta tug aldarinnar
er farið að lýsa íslensku lands-
la:gi., Nú sjáum við á þessari sýn-
ingu„ að þeir eiga ma.rga góða
landslagsmálara.
I fyrstu stofunni er það Jón
Þorleifsson, sem, við fyrst stað-
næmumst, við. »Á sjávarbakkan-
u.m« er vel teilknuð upp og svip-
mikil í útfærslu, en teflt á tæp-
asta vaðið með litasamsetningu,.
»Uppsátnr« og sérstaklega »Við
Snæfellsnes« sýnir að þessi mál-
a.ri hefir ótvíræða hæfileika í
litablöndu,n, a,ð hann er fær um
að skapa, samsetningar, sem
þrungnar erui listrænni dýpt cg
krafti. Drættir hans ern líka
hrífandi.
1 næsta, sal er það Finnur
Jónsson, sem. fyrst vekur at-
hygli. Hann er dálítið þumghent,-
ur (hefir l.ært í Þýskalandi?)
IJann hefir ímyndu:narafl og
gamansemi, en form hans er
helst til kækjótt og »flott«, helst,
til milkill sláttur! Hann málar
báta, fiskimenn, sjó og sjói-
skrímsl! Ljósáhrif hans eru eft-
irtektarverð.
»Fiskistúlka,« Jóhanns Briems
er gerð í .sérkennilegu.m, við-
feldnum. stíl.. Hún er vel máluð,
en samt er ekki hægt að kalla
Briem »kc!orista« fremur en
Finn Jónsson. Það má aftu,r
segja u,m, Þorvald Skúíason.
Djarfur, óhræddur, rólegur.
Enda þótt hann, sé enn ekki fu.ll
mútaður, sýnir hann sjaldgæfa
málarahæfileika. Sjá »Bát,ar«,
»Rauð og græn hús«, »iVerk-
smiðja«. Snorri Arinbjarnar er
líka næmur á liti. Sérkennilegur
yndisleiki1 hvílir yfir m.yndinni
»Ánanaust«.
Svavar Guðnason er aftur óró-
legur. En hann hefir óvenju
næman smekk fyrir listrænum
áhrifu,m. Hann sættir sig ekki
við neitt. handahóf, hann leitar
fyrir sér eftir foirmi, þar sem
línu.r og litir hittast, í vitandi
samleik og þar sem, hið listræna
innihald hefir jafnframt sitt
túlkandi takmark.
Óvenju öruggur og leikandi
léttur er Gunnlaugur Blöndal.
Ljós og blátt áfram,, hreinrækt-
aðu,r listamaðuir. Sjá »iBátar« og
»St,úlka sem; greiðir sér«. Djarfir
kaldir litir eru. lagðir á þann
hátt, sem sjaldan má sjá dæmi
til! »Modellin« eru, best.
1 insta salnuim, sjáum við
þungt, íslenskt. landslag. Þar er
hin tilfinninganæma Júlíana
Svemsdóttir, hinn grófgerði list-
ræni kraftur hjá G'imniaiigi
Scheving og Jón Stefánsson með
fjölda góðra og miður góðra
mynda,.
Á sýningunni eru: ennfremur
margir fleiri málarar, sem
standa allir á háu stigi, án þess
að vera sérstaklega. eftirtektar-
verðir. Eini myndhöggvarinn,
Ríkarður Jónsson, hefir góðax,

verzlunarmaður
Andlátsfregn 25 ára gamals
mianns, sem kvatt, hefir í fullu,
fjöri, þrunginn orku og vilja til
þess að láta samtí.ð sín,a og fram-
tfð njóta, gcðs af störfum sínu,mv
— er harm.þungur sannleikur.
En hvílík sárabót er það ekki að
hafa átt. og notið starfskraft,av
sem á svo ungum, aidri áttu
þro,ska. til þess að velja, rétta
leið til, nytsamra athafna í þágu,
heildarinnar. Hversu seíandi er
ejíki sú vissa, a,ð geta án blygo-
unarkendar við að dregin sé
fjöður yfir ávirðingar, látið hug-
ann reika gegnum- heiðríkju
rojnninganna ugn fallinn félaga,.
Hann hét fullu: nafni, Björgvin
Laugdal Stefánsson, fæddu,r 26.
Frh. á 3 síðu.
jafnaðarlega, vel unnar vegg-
m.yndir og mannshöfuð.
Victor Hoff.
spuinakonur, bjarðmenn, akur-
yrkjumenn, flugmenn, allir
verða snortnir af sama eldmóð-
inum, að vinna þrekvirki fyrir
hið sósíalistíska, þjóðlíf, sem, hef-
ir leyst krafta. fólksins úr læð-
ingi aldagamallar áþjánar. Ár-
angrar frelsisins eru að koma. í,
ljós í Sovétríkjunum, í námumi
þeirra, í verksmiðjum þeirra á.
ökrumi þeirra.
önnur fim.m ára, áætlunin hef-
ir u.m leið og hún fullkomnaði
gru,ndv,a.llarsm,íð hinnar fyrstu
áætlunar, fra.mleitt nóg af vör-
um. til fjölbreyttra lífsþarfa og
lagt, sérstaka áherslu á manninn,
þjálfun hans og mentun. Á þessu.
ári verðtór áætluninni lokið með
þeim árangri, að Ráðstjórnarrík-
in eru, ekki lengur frumstætt
land, helduir komið í fremstu, röð
menningarlandanna og fram úr
þeim. um margt,. En þó er það
eitt sérstaklega, sem staðfestir
djúpið á mílli Scvétríkjanna og.
auiSvaldslandanna og það eiru:
framtíðarhorfurnar. I auðvalds-
heiminum öllujn ríkiir vonleysi,
vaxandi eymd, öngþveit.i. 1 Ráð-
stjórnarr. bjartsýni, vaxandl
velmegun og öryggi ,hins vinn-
andi, fólks. 1 Ráðstjórnarríkjun-
um. á fólkið trausta. reynslu: u,m
yfirburði sósíalism,ans. 1 a,uð-
valdslönduinum er vonim um koll-
vörpun þjcðfélagsins og sósíal-
isminn eina von alþýðunnar.
Greinaflokkur inn Soréfríkin. 4.
Önnui1 fimm ára áætlnnin
Hin glæsilega bygging sósíalismans í Sovétríkjun-
um rís á grundvelli fyrstu fimm ára áætlananna
Risaskrefið fyrsta var stigið.
Hinu samvilrka, þjóðfélagi var
skapaður sá grundvölluu sem
hægt, var að byggja á næstu
framkyæm.dir., 1 eigin verksmiðj-
um, úr eigin hráefnum voru, gerð
ar vélar og önnur framleiðslur
tæki handa iðnaði, sjávarútvegi
og landbúnaði. Fyrsta 5 ára á-
ætlupin var framkvæmid á
skemri tíma en ráð var fyrit
gert í upphafi. Árangrai- hennar
voru stórkostlegir — og komu
þó ekki fyllilega í ljós fyr en vél-
arna.r og verksmiiðjurnar, sem
hún hafði skapað, höfðu, fengio
svigrúm til að vinna úr hráefn-
um landsins, sækja ótæmandi
au,ð í skaut náttúrunnar og not-
færa hann í þágu fólksin,s sjálfs.
En þetta risaskref, sem. breytti
landinu úr tæknissnauðasta og
niðurníddasta landi veraldarinn-
ar í land, sem, stóð orðið jafnfæt-
is flestum löndum Evrópu og var
sjálfu sér nóg u,m fram.leiðslu
framleiðsl.Uitækja, kostaði vissar
fórnir af hendi verkalýðsins og
bændanna. Verkalýðu,rinn sér-
staklega -—- og þá ekki síst stétt-
vísastil og þroskaðasti hluti hans
— neitaði sér á þessum árum um
ýmislegt, sem, hann hefði óskað
sér til lífsþæginda, af djúpum.
skilningi fyrir nauðsyn uppbygg
ingarinnar neðan frá — frá
framleiðslumöguleikum fram-
leiðslutækjanna til framleiðslu á
lífsnauðsynjum, lífsþægindum.
Og alþýðan gat vel leyft sér
þessa afneitun, því möguleik-
a.r hennar blöstu, við, svo frarn,-
arlega, að hún léti ekki hin dýr-
m.ætu yfirráð yfir framleiðslu-
t, ækju,nu:m ganga sér úr greip-
u, m til arðrænandi yfirstéttar;
velmegun hennar og lífsþægindi
voruj á næsta leiti.,
önnur fimm. ára. áætlunin
bygði á þeim grunni, sem sú
fyrsta hafðíl skapað, og hagnýtti
sér reynslu, hennar. Það var í
senn fullkominun hins byrjaða, og
stórkostleg nýsköpun. Hinn nýi
samvirki andi hleypir fjöri í a-t-
hafnalífið, grósku í þjóðlífið.
Þegar á líðu.r þetta, tímabil. korna
æ betur í ljós skapandi áhrif
hins frjálsa, þjóðlífs á einstakl-
inga þess, sem m. a. birtist í því
að algengir verkam.enn með
hversdagslega mentun verða alfc
í einu, u.ppfundningamenn, svo að
hinir »lærðu« a.f gamla skólan-
um hrista, bara hófuðið, vita
hvorki u.pp né niður. Hið ómögu- i
lega. er að gerast fyrir au.gunurn
á okkur. Sam.virkui framleiðslu-
hættirnir sýna yfirburði sína yf-
ir framleiðsluhætti auðvalds-
þjóðfélaganna. Heiimsmetum í
vinnuafköstum, er hnekt. af ó-
brotnum verkamönnum Ráð-
stjórnarríkjanna. Afköstin í
námugreftri fara, úr 7 tonnum,
upp í 207 á dag og þaðan af
meira. Stachanoffhreyfingin fer
eldi um landið. Hún sannar, að
postular auðvaldsins fara líka.
þar með blekkingar, þegar þeir
telja sitt, skipulag lyftistöng fyr-
ir eiinstaklingsfra,mitakið, í sósí-
alistísku þjóðfélagi vilji enginn
vinn,a„ af því að m.enn séu þar
ekki a,ð vinna fyrir sjálfa sig,
heldur aðra. Auðvaldsþjcðfélagiö
hefir aldrei verið fært — og mun
aldrei verða fært ujn að leiða
ír.a,m slíka krafta hjá einstakl-
ingunum, eins og samvirkt þjóð-
félag. En hu.i»sn,narhátturi,nn er
breyttur. Menn vinna ekki leng-
ur emvörö'ungu fyrir sjálfa sig,
sparkandi öðru,m niður fyrir sig,
vegna, þeirrar eiínföldustaðreynd
ar, að menn þurfa þess ekki þa.r,
sem allir hafa vinnu, og lífsnauð-
synjar í hlutfalli við afköstin,
eins og á sér stað í hinu sam.-
virka þjóðfélagi Ráðstjórnarríkj
anna,„ Menn komast, meira að
seg'ja. fljött að raun um, að þao
vinst betur með því að hjálpa
hverir öðrum, leiðbeina og taka
leiðbeiningum, enda er enginn
hræddur umi, að brauðið verði
tekið frá þeim, sem afla, þess og
fengið hinuim, sem hvergi koma
nærri.
Stachanoffhreyfingin er alger-
lega. borin uppi af fólkinu sjálfu,.
Það er kraftur hins óbreytta
vihnandi manns, sem, brýst, þar
fraro, í nýju formi. Við þekkjum.
hann frá risandi öldu, bylting-
arinnar, eyðan.di, molandi, ógn-
andi. Nú birtist hann sem hinn
sterki skapandi þáttur í sam-
virku þjóðfélagil svo að þa,r sem
hann fer úari spretta, tvö grös
fyrir eitt, Afköst. námumann-
anna hundraðfaldast, vefarar,