Þjóðviljinn - 04.04.1939, Blaðsíða 2

Þriðjudaginn 4. apTtl 1939,
► Jd»VII JINN
111. 1 . . • ..
Framvarp fjðrmennlnganna nm
genglsskrðnlngu, sem nð er orðlð
að lðgnm
þJÓÐVlUlNII
Ctgefandi:
Sameiningarflokhor . alþýðn
— Sósíalistaflokknrinn —
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofnr: Hverf-
isgötu 4 (3. hœð), sími 2270.
4fgrelðslu- og auglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
4skriftargjald á mánnði: .. .
Reykjavík og nágrenni kr.
2,50. Annarsstaðar á landinu
kr. 1,75. 1 lausasölu 10 aura
eintakið.
Víkingsprent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2864.
Svífe ^leíðfo^
ann a"
Alþingi Islendinga er búið að
sitja að þessu sinni í hálfan an.n
an mánuð. Á þeim hálfum öðr-
um mánuði er eitt af stórveldun
um búið að þurka út fullvalda
ríki í Evrópu og fá sér sneið af
öðru. Auk þess hefur fasistískri
herforingjaklíku að lokum tek-
izt að brjóta niður lýðræði í
landi sínu og hneppa þjóðina t
fjötra með hjálp erlendra fas-
ista. Þessir atburðir hefðu
átt að verða hvöt til trúnaðar-
manna þjóðarinnar um að gera
djörf átök til viðreisnar atvinnu
veganna og efla og styrkja lýð-
ræðið. „Hnípin þjóð í vanda“j
hefur biðið eftir úrræðum leið-
toganna, biðið eftir því að þeirí
sýndu viðleitni til þess að leysa'
vandamálin á þann hátt, sem
yrði ölium Iandslýð til farsæld-
ar. Hún hefur átt þeim mun
meiri heimtingu á því að ráða-
mennirnir sýndu ákveðinn vilja
í því að leysa vandamálin, sem
erfiðleikarnir eru þeim að
kenna. Hinir „ábyrgu“ flokk-
ar, Framsókn, Sjálfstæðisflokk-
urinn og Skjaldb. bera ábyrgð
á vandræðunum. Fjármála-
óreiðan í bönkunum, þar sem
stærstu skuldunautarnir lána
sér fé þjóðarinnar í gjaldþrotal
fyrirtæki sín, langvarandi út-
gerðarbrask í stað útgerðar-
rekstrar, óreiðan og^vandræða-
pólitík Framsóknarflokksins í
atvinnu- og verzlmiarmálunum,
embættaverzhm Framsóknarfl.
Alþýðufl. — allt eru þetta
orsakir þeirra erfiðleika, sem
þjóðin á við að stríða.
Alþingi hefur verið athafna-
lítið, en foringjar hinna „á-
byrgu“ flokka hafa hinsvegar
verið athafnameiri á næturfund
um sínum utan þingsalanna. Al-
þingi hafa lýðræðishetjur rík-
islögreglunnar, bitlinganna og
„úrskurðanna“ virt að vettugi.
En hvers vegna?
Þjóðin hefur verið svo ó-
gæfusöm að fela þessum mönn
um að fara með málefni sín,
en það er engan veginn ætlan
þeirra að leysa vandamál henn-
ar. Þeir sýna þjóðinni nú, að
það eru þeirra „vandamál,“
sem á að leysa. Alþýðan á að
greiða óreiðuskuldir burgeis-
anna, heildsalarnir að halda
gróðanum í skjóli innflutnings-
haftanna, Framsókn valdaað-
stöðunni og bitlingunum ásamt
Skjaldborginni. Og til þess að
leysa þessi „vandamál" sín er
Alþingi ekki heppilegur stað-
ur fyrir þá, þar hvíla augu
þjóðarinnar á þeim. En nú eru
fyrstu árangrarnir af makki J.
J., St. Jóh. og Ól. Thórs,
komnir fram í dagsbirtuna.
I gær var Iagt fram frum-
1. gr. Sölugengi erlends
gjaldeyris skal vera kr. 27.00
— tuttugu og sjö krónur —
hvert sterlingspund' (£) og ann-
arar erlendrar myntar í sam-
j ræmi við það.
2. gr. Skipa skal þriggja
manna nefnd, einn eftir tilnefn-
ingu hæstaréttar, og sé hann
formaður, en hina tvo eftir til-
1 nefningu Alþýðusambands ís-
lands og Vinnuveitendafélags 1
íslands. Nefnd þessi skal gerá
yfirlit yfir framfærslukostnað
í Reykjavík 1. dag hvers mán-
aðar frá ársbyrjun 193Q, í apríl,
þó 11. í stað 1. dag mánaðar-
ins, eftir grundvallarreglum,
sem nefndin setur, að fengnum
tillögum hagstofu íslands. Komi
í ljós, að meðaltalsframfærsku
kostnaður í Reykjavík mánuð-
ina apríl—júní 1Q39 hafi hækk-
að um meira en 5% — fimm af
hundraði — miðað við meðal-
talsframfærslukostnað mánuðJ
ina janúar—marz 1939, skal
kaupgjald ófaglærðs verkafólks
og sjómanna hækka frá 1. júlí
1939-sem nemur helmingiþeirr-
ar hækkunar á framfærslukostn-
aði, sem orðið hefur, ef hækkun
in nermir ekki yfir 10%, en
tveir þriðju af því, sem hækk-
unin kann að vera yfir 10%.
Broti, sem nær eigi einum af
hundraði, skal sleppt við
þennan útreikning. Á sama hátt'
skal reikna út meðaltalsfram-
færslukostnað mánuðina júlí—
desember 1939, og skal þá
kaupgjalHið hækka frá 1. jan.'
1940 eftir sömu reglu, miðað
við meðal framfærslukostnað !
varp í nd. Alþingis um lækk-
un íslenzku krónunnar og ráð-
stafanir til þess að komía í veg|
fyrir að verkalýðurinn geti
neytt samtakamáttar sins til
þess að hindra það, að með
henni verði afleiðingum
vandræðapólitíkur Frams.fi. og
fjármálaspillingarinnar velt yf-
ir á hann og alla alþýðu. Krón-.
an er felld ofan í 82 aura, en
til þess að greiða 100 kr. -er-
lenda skuld þarf nú 122 kr.
eftir hinu nýja gengi. Sárabæt-
urnar, sem ófaglært verkafólk
og sjómenn eiga að fá eiga að
nema aðeins helming af verð-
hækkun til 10%, og tveim
þriðju af þeirri verðhækkun,
sem verður fram yfir 10%, þó
ekki fyrr en eftir þrjá mánuði.
Allt faglært verkafólk, allt'
skrifstofufólk og starfsfólk, sem
ekki er gift, eða sem hefur
meir en 300 kr. á mánuði í
kaup, verða ekki aðnjótandi
þessarar einstöku náðar. Allir
kaupsamningar gilda til 1. apríl
1940, að því einu breyttu, að
hafi verkalýðnum tekizt að fá
inn ákvæði um kjarabreyting-
ar við gengislækkun, þá eru
þau ákvæði ógild. Svona löguð
verzlun Skjaldborgarinnar með
hagsmuni íslenzkrar alþýðu
væri óskiljanleg, ef ekki væru
bitlingar og embætti handa
broddunum hinsvegar.
Húsaleiga á ekki að hækka,
en landbúnaðarafurðir hinsveg-
ar á sama hátt og laun ófag-
lærðra verkamanna og sjó-
jan.—marz 1939. Gildir það
kaup til 1. apríl 1940 og á-
fram sem samningur milli at-
vinnurekenda og stéttarfélaga.
Vilji annarhvor aðili hafa
kaupgjald ósamningsbundið frá
1. apríl 1940, skal hann hafa
sagt upp með tveggja mánaða
fyrirvara, en eftir þann tíma
verður uppsagnarfrestur þrír
mánuðir. Kaupgjald fast ráð-
inna fjölskylJdumanna, enda
þótt iðnlærðir séu, sem hafa
minna en 300 króna kaup á
mánuði, eða sem svarar 3600
króna árstekjumj í Reykjavík og(
tilsvarandi lægra annarsstaðar
á landinu, skal hækka eftir
sömu reglum og kaupgjaVd ó-
faglærðs verkafólks og sjó-
manna samkvæmt þessari gr.
— Ríkisstjórnin setur sérstak-
ar reglur um framkvæmd þessa
ákvæðis.
Við ákvörðun kaups samkv.
þessari grein skal sleppt broti
úr eyri, er það nær ekki hálf-
um, en annars hækkað í heil-
an eyri.
Kostnaður við nefnd þessa,
þar á meðal þóknun til nefnd-
armanna, greiðist úr ríkissjóði,
eftir ákvörðun ráðherra.
t
3. gr. Kaup það, sem greitt
' er við gildistöku laga þessara.
hvort heldur það er greitt sam-
kv. gildandi samningum milli
stéttarfélaga og vinnuveitenda
eða samkv. kauptöxtum, skal
óbreytt standa til 1. apr. 1940,
með þeim undantekningum, er
um getur í 2. gr. Gilidir þetta
jafnt þó aðí í samningnum séu
ákvæði um kaupgjaldsbreyt-
manna. Ekkert ákvæði er um
beitingu verðlagseftirlitsins.
Fkkert ákvæði er um að slak-
að skuli á innflutningshöftun-
um, svo að heildsalarnir skuli
verða að lækka hina óhóflegu
álagningu sína.
Hversvegna ganga flokkarn-
ir þrír svona frá málunum? Jú,
alþýðan skal verða að borga
óreiðuna, skiaT verða að
borga með því að draga
að sér sultarólina. Þetta
er sameiginlégt áhugamál „á-
byrgu“ fLokkanna og leikur sá,
sem þeir nú leika á Alþingi, að !
láta einn og einn af þingmönn-
um sínum vera „á móti“, er að-
eins gerður í blekkingaskyni.
Það er samt eítt gat á ráða-
bruggi spillingarforkólfanna i
Alþýðan neitar að skrifa upp á'
gengislækkunarvíxilinn, neitar
að láta svipta sig lýðréttindun-
um. Alþýðan heimtar að halda
réttindum sínum og frelsi,
heimtar að skuldugustu útgerð-
arfyrirtækin verði tafarlausf
gerð upp, heimtar að skuldu-
nautar Landsbankans verði
reknii frá stjórn hans og hagur
bankans rannsakaður til hlýtar,
heimtar stjórn, sem er reiðubú- i
in að ganga vegu lýðræðis og 1
viðreisnar.
öll þjdðin heimtar að fjár-
málalegt og pólitískt þrotabú
borgaraflokkanna, og spekul-
antanna, sem nota þá fyrir
grírmi, þegar þeir snúa andliti
sínu að þjóðinni, verði gert
upp!
ingar vegna hækkunar eða
lækkunar á ffamfærslukostn-
aði eða gengi. Á sama tíma er
óheimilt að hækka kaup fastra
starfsmanna við fyrirtæki ein-
staklinga, féiaga, ríkis, bæjar-
og sveitarfélaga nema ákveðið
sé í lögum eða það falli undir
ákvæði 2. gr.
4. gr. Útgerðarfyrirtækjum
er skylt að ráða sjómenn
gegn hluta af afla í stað
fastákveðins kaupgjalds, ef
þeir óska þess, og skal þá
um fyrirkomulag hlutaskipt-
lanna farið eftir þeim reglium,
sem að undanförnu hafa gilt á
viðkomandi útgerðarstað, nema
samkomulag verði um annan
grundvöll hlutaskiptanna.
Hlutarmönnum, sem gert
hafa samning um sölu á hlut
sínum fyrir ákveðið verð í ís-
lenzkum krónum, er heimilt
innan hálfs mánaðar frá gildis-
tökulaga þessara að ákveða um
þannfisk, er þeir hafa eigi látið
af hendi þegar lögin ganga í
gildi.að hann skuli, í stað hijns
samningsbundna verðs, greidd-
ur með því vprði, er fyrir hann
fæst fob, að frádregnum þeim
verkunarkostnaði og öðrum
kostnaði, er á hann fellur frá
því hlutarmaður afhendir hann.
Þó skal verðið ekki vera lægra
en það, sem upphaflega hefur
verjð ákveðið í samningum. Rísi
ágreiningur umþað,hvaða verð
hlutarmanni beri, sker Félags-
dómur úr.
Frá 1. jan. 1940 skulu afla-
verðlaun til yfirmanna á tog-
urum, ef um það launafyrir-
komulag er að ræða, reiknastaf
verðmæti aflans, að frádregnu
verði fyrir kol og veiðarfæri,
sem skipin nota.
5. gr. Um verðlag á kinda-
kjöti og mjólk á innlend-
um markaði skulu gilda sömu
reglur og um kaupgjald verka-
manna og sjómanna samkvæmt
2. og 3. gr., miðað við
verðlag á sama tíma árið
1938 og 1939. Heimilt er að
fella niður verðjöfnunargjald af
kjöti samkv. 1. nr. 2, 9. jan.
1935, eða breyta ákvæðum um
það, um eitt ár í senn.
6. gr. Útlánsvexti í bönkum
og öðrum lánsstofnunum má
ekki hækka til 1. jan. 1940.
7. gr. Á tímabilinu til 14.
maí 1940 er óheimilt að hækka
leigu eftir hús og aðrar fast-
eignir frá því, sem goldið og
umsamið er þegar lög þessi
öðlast gildi. Ennfremur er
leigusala á sama tíma óheimilt
að segja upp leigusamningum
um húsnæði, nema hann þurfi á
því að halda fyrir sjálfan sig
eða vandamenn sína, enda hafi
Ieigutaki haldið samninga.
I Reykjavík skalskipa þriggja
manna nefnd, sem hafi eftirlit
með því, að ákvæðum þessarar
greinarséfylgt, ogúrskurði um
allan ágreining, sem útaf þeim
kann að rísa milli Ieigutaka og
leigusala. Skylt er að leggja fyr
ir þessa nefnd til samþykktar,
alla leigumáLa, sem gerðir eru
eftir að lög þessi öðlast gildi.
Skal nefndin gæta þess, að
leiga sé ekki ákveðin hærri en
sambærilegt er við eldri leigu-
samninga, að dómi nefndarinn-
ar, og hefur hún vald til að
áíkveða upphæð leigunnar, ef
þörf gerist. Ennfremur skal
nefndin meta leigu fyrir ný hús.
Nefnd þessi skal þannig skip-
uð, að ríkisstjórnin tilhefni tvo
nefndarmenn, en hæstiréttur
þann þriðja, og sé hann for-
maður. Kostnaður við nefndina
greiðist úr ríkissjóði.
8. gr. Ríkisstjórninni er heim-
ilt, ef þurfa þykir, að setja með
regljugerðum nánari fyrirmæli
um framkvæmd þeirra máía, er
í lögum þessum getur.
9. gr. Brot gegn lögum þess-
um og regliugerðum settum'
samkvæmt þeim, varða sektum,
aílt að 10000 kr., ,og skulu
sektir renna í ríkissjóð'. Mál út
af stíkum brotum skulu sæta
meðferð aimennra lögreglu-
mála.
10. gr. Lög þessi öðlast þeg-
ar gildi.
þjóSstjórn og gengislækkun,
sem hann kvaS þegar liggja
fyrir þinginu.
Fyrsta liö fyrirspurnarinnar
svaraSi Hermann Jónasson af-
dráttarlaust neitandi, en hér
fer á eítir svar hans viS öSr-
um og þriSja Ii5 fyrirspurnar-
innar:
reyna til þrautar hvort þjóS-
stjórn, sem þessir þrír flokkar
standi aS, verSi komiS á, en viS
ræSum um þaS mál verSur
haldiS áfram .
En umtal og umræSur, sem
orSiS hafa um gengislækkun
og fundarsamþykktir, sem gerS
ar hafa veriS af ýmsam um þaS
mál, hefur hinsvegar skapaS
þaS ástand í fandinu, aS úr því
verSur að fá skoriS nú þegar,
hvort Alþingi felst á gengis-
lækkun. ÞaS mál þolir héSan sf
enga bið. — Framleiðslan má
ekki viS því aS bíSa lengur eff-
ir þeirri hjálp, sem henni yrði
Sfeíðavifean
á Isafírðí
Skíðavikan, sem Skíðafélagi
ísafjarðar efnir til, hefst á skír-<
dag og lýkur á annan dag.
páska. E.s. Edda fer vestu*
með þátttakendur héðan. —
Verður haldið af stað héöan í
kvöld kl. 7 og komið aftur að
morgni þriðja í páskum. 110—*
120 manns hafa þegar pantað
far. Verður búið um farþegana
í lestarrúmi skipsins, það klætt
innan og dýnur á gólfi. Far-
gjald fram og aftur er kr.
25.00. Nokkrir farþegar fá
rúrn í borðsal skipsins á bekkj-
1 um og dýnum, kostar farið þar
kr. 35.00. Farþegar ættu að
búa sig vel og hlýlega iog hafa
með sér teppi, sæng eða svefn--
poka.
Á ísafirði mun Skíðafélag Isa-
fjarðar sjá um, að gestir skíða-
vikunnar fái gistingu. Murau
flest eða ölf rúm í gistihúsi
Hjálpræðishersins og Alþýðu-
húsinu þegar vera pöntuð.
Hinsvegar hafa verið gerðar
ráðstafanir til þess að allmarg-
ir aðkomumanna geti fengið
gistingu hjá fjölskyldum/ í bæn-t
um. Dýnum verður komið fyr-
ir í Gagnfræðaskólanum og
víðar og kostar næturgisting
þar aðeins 50 aura. Fæði fæst
í 3—4 stöðum í bænum og
kostar kr. 2,50—3,00 á dag.
Ennfremur er hægt að fá
keyptar einstakar mált'íðir eða
nestispakka, sem kosta 1 kr.
Skíðasnjór er nú mikill og
góður á ísafirði og skíðaland
er þar frábærlega gott, eins og
öllum þeim Reykvíkingum er
kunnugt, sem áður hafa sótt
ísfirzku skíðavikurnar.
aS leiðréttingu á skráningu
krónunnar. En auk þess eiga
sér nú þegar stað uppkaup á
vörubirgSum, sem tii eru i
landinu, svo aS til vandræSa
horfir. Jafnframt hliSra inn-
flytjendur sér hjá aS kaupa
inn vörur og láta af hendi, af
ótta viS aS þurfa síSar ef til vill
aS greiSa þær meS breyttu
gengi. — Þá eru eigi all-litil
brögS aS því, aS útflytjendur
dragi aS selja vörur úr landi-
Má segja, aS afurSasalan sé því
nær stöSvuS. Getur þetta m. a.
valdiS markaSstöpum. — Þá er
og hitt eigi síSur áberandi, aS
þeir, sem vörur selja úr landi.
fresti afhendingu gjaldeyris i
von um gengislækkun. En
hvorttveggja þetta, sölutregSan
og dráttur þess a'S skila gjald-
eyrinum, hefur, eins og gefur
aS skilja, hin alvarlegustu áhrif
á gjaldeyris- og viSskiptaástand
iS innanlands og gagnvart út-
löndum, og verSur eigi komizt
hjá aS ráSa tafarlaust bót á þvi.
Af þessum ástæSum er nú
boriS fram á Alþingi frumvarp
um þessi mál, og er þaS óum-
flýjanleg nauSsyn, aS afbrigSi
frá þingsköpum verSi veitt til
þess a'S ekki þurfi aS verSa
löng biS á afgreiSslu frumvarps
ins, hvort sem það verður sam-
Þykkt eSa fellt í þinginu.
Frá höfninni: Edda kom frá
útlöndum í gærmorgun. Bragi
komi í gærmorgun af ufsaveið-
um með 130 smálestir og Beí-
gaum með 140 smálestir, línu-
veiðarinn Rifsnes kom af veið-
umt í fyrrinótt með ágætan afla.
Danskt saltskip, sem hér hefur
verið að undanförnu, fór í gærj
Lyra kom frá útlönduml í gær-
morgun. Á laugardagskvöldið:
kom hingað þýzkt tankskip
„Samland" með birgðir til Em-
den, sem er væntanlegt hingað
næstu daga. Er þetta um 8 þúsJ
und smálesta skip.
F^rírspumír Héðíns Valdímarssonair
Á þinginu í gær kvaddi HéS-
inn Valdimai’sson sér hljóSs
utan dagskrár. GerSi liann eft-
irfarandi fyrirspumir: í fyrsta
lagi uin hvort ríkisstjórnin
hefSi fengiS noldírar upplýsing
ar frá Vilhjálmi Þór um lán til
viSreisnar atvinnuvegunum. 1
öSru og þriSja lagi hvaS liSi
Yfírlýsíng forsætísráðherra
AS tilhlulun Eramsóknar-
flokksins hafa síSan í þingbyrj-
un fariS fram samtöl milli Al-
þýSuflokksins, Framsóknar-
floltksins og SjálfstæSisflokks-
ins um myndun þjóðstjórnar.
SjálfstæSisflokkurinn hefur
nú gefiS þau svör, aS hann vilji
taka þátt í slíkri stjómarmynd
un, en hefur þó sett fyrir þeirri
þátttöku nokkur skilyrSi, sem
enn eru ekki útrædd.
Frá AlþýSuflokknum liggur
máliS ekki fyrir í því formi, aS
afstaSa hafi veriS tekin til þess.
Er því auSsætt, aS enn muni
til þess þurfa nokkra daga aS