Þjóðviljinn - 12.04.1939, Blaðsíða 2

(Miðvikudagurinn 12. apríl 1939.
þjoðviljínn
f*. f\. \ t f * f ? Kf M
mf V-V V' * I tit
Ctgefandi:
Sameiningarflolvkur „ ^jj,ýáu
-— Sósíalistaflo]iIi»irinn _
feitst jórár:
Einar Olgeirssoij*
Sigfús A. Sýg’urhja.rtarson.
Ritst jómarskrtfstofur: Hverf-
isgötu 4 (3. hæð), sími 2270.
Afgreiðslu- «g auglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (V.
hæð) sími 2184.
4skriftargjald á mánuði: .. .
Reykjavík og nágrenni kr.
2,50. Annarsstaðar á landinu
kr. 1,75. I lausasölu 10 aura
eintakið.
Víkingsprent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2864.
A leíd fil
*
eíníngar
Á íslenzk verkalýðssamtök
hefur nú verið gerð sú harðvít-
ugasta árás, sem sögur fara af.
Réttur þeirra til þess að semja
um kaup og kjör meðlima sinna
er af þeim tekinn, með lögum
frá Alþingi, og samtímis eru
laun allra verkamanna stórlækk-
uð.
Og mennirnir sem að þessari
árás standa, hverjir eru þein?
Engin undur þó finna megi Ól-
af Thors ,með framherjum í
þesisari sveit, ekki þykja það
heldur stórtíðindi, þó Jónas Jóns
son finnistþar, enda þótt annars
væri af honum vænst 1916, þeg
ar hann stóð í fremstu röð
þeirra manna, sem beittu sér
fyrir hinu alkunna „sjómanna-
verkfalli“. En við hlið þessara
herra, og þó feti framar, getur
að líta þessar kempur: St. Jó-
hann, forseta Alþý'ðusambands
íslands, Jónas Guðmundsson,
ritstjóra Alþýðublaðsins, full-
trúa Alþýðuflokksins T banka-
ráði Landsbankans og fiskimála
nefndar með meiru; Harald
Guðmundsson fyrverandi ráð-
herra Alþýðuflokksins, þing-
maður seyðfirskra verkamanna
og forstjóri Tryggingarstofnun-
ar ríkisins. Ásgeir Ásgeirsson
bankastjóri Útvegsbankans af
Alþýðuflokksins náð. Finnur
Jónsson þingmaður ísfirzku
verkamannanna, fulltrúi Alþýðu
flokksins í margskonar nefnd-
um1 varðandi einn þýðingar-
mesta atvinnuveg þjóðarinnar,
síldarútveginn, að ógleymdum
Vilmundi, Emil og Erlendi.
Það eru þessir menn, sem fara
ineð völd í Alþýðusambandinu,
landssambandi íslenzkra verk-
lýðsfélaga, og það eru einmitt
þeir, sem standa fyrir harðvít-
ugastri árásinni, sem gerð hefur
verið á verkalýðinn og sam-
tök hans .
Verklýðsfélögin eru nú þessa
dagana að gefa þessum herrum
s!ín svör. Hvert af öðru sam-
þykkja þau einróma mótmæli
gegn gengislækkuninni ogrétú
indaskerðingu verkalýðsfélag-
anna. Hvert af öðru taka þau
nú ákvörðun um að yfirgefa
Alþýðuslambandið og gerast
stofnendur óháðs fagsambands.
Innan Alþýðusambandsins rík-
ir fullkomin upplausn, úrræða-
leysi og eymd. Svo fer hverju
því félagi eða félagasambandi
þar sem stjórnendumir snúast
gegn hinum óbreyttu liðsimönn-
um.
En íslenzkur verkalýður lætur
ekki svipta sig því vígi, sem
voldugt landssamband verk-
lýðsfélaganna ier honum.
^ara Vdtttr Bf ömssoti;
Indrlðl Elnarsson
rithöinndiir
I dag er til moldar borinn
einn af hinum elztu borgurum
Reykjavíkurbæjar, rithöfundur-
inn Indriði Einarsson. — Hann
j andaðist föstudaginn 31. marz,
að heimili sínu við Tjarnargötu
hér í bænum.
Samkvæmt ósk þessa blaðs,
vil ég leitast við að minnast
að nokkru nokkurra helztu at-
riðanna úr lífi þessa merka
manns.
Indrjði Einarsson var fæddur
30. apríl 1851, var hann því
nær 88 ára að aldri. Æskuár
sín dvaldist hann að heimili for-
eldra sinna sem bjuggu að
Krossanesi í iVallhólmpí í Skaga-
firði.
Að loknu stúdentsprófi' úr
Latínuskólanum í Reykjavík,
sigldi hann til háskólans í Kaup
mannahöfn, þar lagði hann
stund á hagfræði, og lauk prófi
í henni árið 1877, með fyrstu
einkunn. Um eins árs skeið,
dvaldi hann svo í höfuðborg
Skotlands, til að kynna sér
rekstur sparisjóða o .fl. — Hing
að til Reykjavíkur kom hann
árið 1878. Indriði Einarsson er
fyrsti íslendingurinn sem hefur
lagt fyrir sig hagfræði. Á þessu
námi hans bygðist svo hið 40
ára starf hanjs í þjónustu lands-
ins. Fyrst var hann skrifari hjá
i landfógeta, og seinna starfsmað
ur Jandshöfðingja, og endur-
skoðari landsreikninganna. Um
all-langt skeið sá hann um út-
gájfu á Landshagsskýrslunum(.
— Indriði Einarsson gerðist
snemma ájhugasamur um bind-
indismál, gerðist hann góðtempl
ari, og varð síðan einn af aðal-
stuðningsmönnum Reglunnar
hérlendis. Stórtemplar varhann
í 6 ár, þau ár, þegar mestur
vöxtur og líf var í bindindisfé-
lagsskapnum á Tslandi.. Árið
1918 lét I. E. af skrifstofustjóra-
embættinu, sem hann hafði
gengt svo Iengi. — Var hann
þá 67 ára að aldri.
I. E. var giftur Mörtu, sem
var ein af hinum mörgu, og vel-
þekktu dætrum Péturs Guðjóhn
sens organleikara hér í bæ.
Var hún gáfuð kona og mer^
og manni sínum hin ágætasta
eiginkona. Þeim varð 8 barna
auðið. — Hafði Indriði nú er
hann lést, verið ekkjumaðurum
nokkur ár, en búið með dóttur
s.inni, Emilíu.
Með festu mun hann endur-
byggja samtök sín, og þegar á
komandi hausti munu flest eða
öll íslenzk verklýðsfélög kom-
;in í fagsambandið, þar sem all-
ir meðlimir njóta sömu réttinda
án tillits lil stjórnmálaskoðana,
og ekkert skipulagssamband
verður á milli þess og stjórn-
málaflokka.
Fyrstu slkrefin á þessari braut
eru þegar stigin. Fjöldi_ verka-
lýðsfélaga í Reykjavík og ná-‘
grenni hafa þegar himdizt sam-
tökumum sameiginlega baráttu
gegn gengislækkuninni og kaup
lækkuninni, um að gera fyrsta
maí aðsameiginlegum verkalýðs
degi, og um að reisa heildar-
samtök verkalýðsins úr rústum
með stofnun sambands á kom-
andi hausti.
Á þessari braut verður hald-
ið áfram, verkalýðurinn mun
sameinast sem stétt, og ,það
mun sýna sig að „eining er
afl“.
l
Indriði EinarSson
Strax á unga aldri hneigðist
hugur I. E. mjög til leikrita-
gerðar og leiklistar, þó að ekki
væri um auðugan garð að
gresja í því efni hér á landi
í þá daga. — Sem ungur sveinn
í þriðja bekk Latínuskólans,
s.krifaði hann fyrsta leikrit sitt,
sem hlaut nafnið „Nýársnótt-
in“. Þeir, sem hafa þekkt I.
:Ð. í þá daga, hefðu að líkindum
betujr getað trúað því, að hann
mujndi lesa fagurfræði og leik-
húsbókmenntir, en hagfræði,
en svona fór það þó, það nauð-
s'ynlega hefur orðið að sitja
fyrir því skemmtilega, og það
virðist svo, sem I. E. hafi líka
getað . fundið gleði og Tífs-
ánægju í reikningum og töl-
um hagfræðinnar.
Þegar svo til Hafnar hefu»'
komið, má geta því nærri, að
þessi ungi listelskandi náms-
sveinn muni hafa flýtt sér að
kynnast leikrftagerð og leiklist
útlandsins, sem einmitt þá stóð
með miklum blóma í Kaup-
Avarp til
I dag, miðvikud. 11. apríl. ,
verður til moldar borinn einn
af fyrstu forvígismönnum Góð-
templarareglunnar hér á landi,
og um leið einn ótrauðasti bal
áttumaður bindindishreyfingar
innar, skáldið Indriði Einarsson.
Hann var eins og kunnugt er
85 ára að aldri og einn þeirra
fáu, s'em eftir voru af þeim, er
stofnuðu Stórstúku Tslands ár-
ið 1886. Hann gengdi um langt
skeið ýmsum embættum og
störfum fyrir Stórsiúkuna, var
t. d. lengi stórritari, stórtempl-
ar tvisvar sinnum, samtals í 8
ár, og stórkanzlari, auk þess
var hann um nokkurt skeið Um-
boðsimaður Hátemplars hér á
landi. Sama er að segja um
störf hans í öðrum deildum
Reglunnar. Lengst var hann fé-
lagi í st. „Verðanedi“ nr. 9,
og var enn félagi hennar er
hanr. lézt. Það má því með
sjanni segja, að þar sem Indriði
Einarsson var, sé foringi falliun
— og það einhver glæsilegasti
og göfugasti foringi, sem á var
kosið, meðan hans naut við.
Góðtemplarareglan hlýtur því
að hafa alveg sérstakan áhuga
fyrir því að heiðra útför þessa
félagsíbróður á sem mest við-
eigandi hátt. Þesls verður því
fastlega að vænta ,að allir félag-
ar Reglunnar, sem sjá sér þess
nokkurn kost, mæti við útförina
Eiga þá allir embættismenn að
mæta með einkennum sínum og
fylgja þannig til grafar. Templ-
mannahöfn, — og að hann hafi
þá drukkið í sig allt sem að
því laut, og sem hann gat feng-
ið aðgang að. Öll seinni ævi
hans ber það líka með sér,
að svo hafi verið. — Því þrátt
fyrir umfangsmikið starf, sem
þó var illa launað, — þungt
heimili, og allt það amstur heim
ilisiföðursins, sem því fylgir
mun leiklistin og leikritagerðin
æ liafa haldið sínum virðingar-
'aessi í liuga hans og hjarta. —
Það er hin einlæga ást á þess-
ari hugsjón, sem gerir Indriða
! Einarsson að ýmsu leyti að for-
vígismanni íslenzkra leikhúss-
mála.
Hún kemur 'fram í því, að
þrátt fyrir erfiða aðstöðu, er
. hann einn af hinum allra fyrstu
íslendingum, sem skrifar leikrit,
sem eitthvað 'er í spunnið, og
sem vekja almenna eftirtekt og
umhugsun um leiklistina á ís-
landi.
Hún kemur 'fx-am í því, að
fram á elliár snýr hann útlend-
um leikritum eftir- fræga höf-
unda á íslenzka tungu, eins og
t. d. mörgum leikritum Shake-
spears o .fl.
Hún kemur fram í þeirri bjaií
sýni hans og kjarki, að vera
frumkvöðull að hugmyndinni,
um að reisal í Reykjavík ríkis-
leikhús Islands, sem standi um
aldur og ævi, þar sem Islending
um gefist kostur á, að njóta
hinna ómetanlegu menningar-
möguleika sem hugsjón hans —
leiklistin — á yfir að ráða. —
Það er þessi ti-yggð og einlæg
ást við hina háleitu hugsjón,
sem mun lengi halda á lofti
minningu Indriða Einarssonar.
Har. Björnsson.
templarn
arar rnæti við Góðtemplarahús-
ið kl .1 e. h., og verður þáskip-
að í raðir meðfram götunum
til heimilisl hins látna og fylgt
sýo að Góðtemplarahúsinu, en
. þar fer fram kveðjuathöfn áður
en borið verður í kirkju. Fra
kirkjunnl ganga templarar í
fylkingu undir fána á undan
líkfylgdinni, en embættisimenn
allra deilda ganga með kistunni,
s'em heiðursvörður.
Engan félagsmann Reglunnar
má vanta, sé honum með
nokkru móti unnt að koma.
Árni Öla æt. st. Verðandi.
Sig. Þorsteinsson, þingtemplar.
Guðgeir Jónsson Umdæmist.
Friðrik Ásmundsson Brekkan,
stórtemplar.
Bazar
16. apríl munu konur Sós'í-
aiistafélagsins efna til bazars til
ágóða fyrir félagið. Vænta
þær þesfe að fá aðstoð eigi að-
eíns félaganna heldur einnig
kvenna og karla senx utan við
samtökin standa. Þó viljum við
s'érstaklega brýna fyrir félags-
konum að vera virkar og dug-
legair í að búa til og safna mun-
um. Ykkur sem langar til
að leggja félaginu lið, sýnið
það með því, að gera bazar-
inn iokkar að fjölbreyttas'ta og
bezta bazar ársíns.
Félagskonur.
Björn Bnðmnndsson
komlnn heim
Hann komst tíl Kaupmannahafnar í
aprílbYrjun eftír míkla hraknínga, og
var talínn af víkumi saman.
Björn Guðmundsson, verka-
maður, er dvalið hefur ,aðund-
anförnu á Spáni, sem sjálfboða
liði í lýðveldishernum, kom
heim með Dronning Alexandr
ine í f yrradag.
Þjóðviljinn hafði tal af Birni
í gær iog sagðist honum _ svio
frá:
Ég lagði af stað héðan frá
Reykjavík fyrir rúmu ári síðan
og var förinni heitið sem sjálf*
boðaliði til Spánar. Þar tók ég
þátt í Ebró-sókninni þegar æf-
ingatími minn var útnuminn. 8
september gerðum við áhlaup
og aðeins einn okkar kiom ó-
særður til baka. Hinir voru falln
ir eða særðir. Ég fékk „explos-
iv“-kúlu í vinstri handlegg og
hendi. Einn fingurinn varð
þar eftir og hef ég ekki séð
hann síðan. Auk þess var hand
leggurinn brotinn og hándlegs
beinin sprungin eftir kúluna.
Fyrst var ég fluttur til Tarra
gona og lá jxar sem dauður í
8 daga. Þaðan var ég sendur á
sjúkrahús í Barcelona og þar
var ég fárveikur í heilan mán-
uð. Þegar nokkuð fór að brá
af mér var ég íluttur til Ma-
taro, sem er stór bær skammt
fyrir norðan Barcelona. Eftir að
Franco hafði tekið Tarragona
vorum við fluttir lil Sagaro, sem
er nokkru norðar, og þar var
ég þar til Franoo sprengdi
sgúkrahúsið þar sem ég lá, í
loft upp. Ég var þá farinn að
klæðast og hafði farið í göngu
' ferð dálítinn spotta frá sjúkra
húsinu. Þegar ég kom aftur
var spítalinn orðinn að grjót
hrúgu. Þetta var tveimur dög-
um eftir að Fi’anco tók Barce-
lona á sitt vald.
Eftir það hófst flóttinn norð
ur eftir Kataloníu í áttina til
frönsku landamæranna. Viðstað
næmdumst nokkra dagia í Fig-
ueras og héldum svo áfram til
jaorps eins nokkru norðar. Það-
an voru 15--20 km. til frönsku
fandamæranna. Hersveitir
Francos áttu þá aðeins eftir 7
km. göngu til Figueras svo að
ekki var cftir neinu að bíða. Ég
fékk leyfi hjá lækni þeirn er
stundaði okkur sjúklingana til
þess að freista þess að ná til
frönsku landamærunum fót-
gangandi. Heilsan var að vísu
bág og ég hafði ekki fengið
bita að borða í 3 sólarhringa
Ég lagði af stað síðari hluta
dags en sóttist ferðin seint
vegna hungurs og veikinda. Að
lokum kl. 7 næsta morgun var
ég kominn til frönsku landa-1
mæranna, j>ar voru kraftarnir
þrotnir og ég féll meðvitundar
Iaus til jarðar. Þegar ég rakn-
aði við aftur lá ég í bíl og var
á leiðinni til Perbinal, sem er
franskur bær skammt frá landa
mærunum. Þar dvöldum við yf-
ir 2000 flóttamanna, allir mik-
ið særðir, við lélegan kost í
viku. Eftir þessa viku fórum við
á járnbrautarlest til Castrés. Á
leiðinni nutum við að-
hlynningar hjálparsveita
frönsku verklýðsfélaganna. í
Castrés urðum við að dvelja
klaustri í 3 vikur og' fengum
ekki þann tíma að fara þaðan
eða skrifa Út, en nututn sæmi-
! legrar aðhlynningar. Eftir þenna
Björn Guðmund's&on
3 vikna tíma komst ég loks
eftir ýmsum krókaleiðufn í sam-f
band við danslca sendiherrann í
París, og lét hann annast unx
för mína til Kaupmannahafnar.
í Eshjerg kom fulltrúi verk-
lýðsfélaganna til að taka á mótí
mér, og kom ég þó einn af
mínum félögum. Færði hann
mér að gjöf vindla og vistir
og tók mér með mestu virktum.
Til Kaupmannahafnar kom ég
apríl-byrjun.
— Hvað ætlast þú fyrir?
— Ég verð að fara á spítala.
Það á enn að brjóta handlegg
inn upp, og reyna að koma
h-onum í lag, og það kiostar
mig mánaða legu, — enn
hef ég enga hugmynd um hvern
ig ég á að kljúfa þann kostnað.
Happdrœtfíd
. Framh. af 1. síðu
5088 5233 6419 18007 18667
19129 19188 21059 21859 21968
23029 24777 24973.
Í00 kr.
223 234 338 402 574 874 1128
1338 1430 1476 1484 1737 1669
1812 1866 1868 2034 2150 2170
2200 2217 2218 2352 2454 2465
2510 2533 2557 2846 3048 3061
3076 3411 3682 3715 3731 4352
4896 4924 4985 4999 5014 5051
5073 5627 5693 5709 5885 5941
5997 6038 6116 6129 6206 6384
6492 6841 6919 7155 7256 72P5
7470 7647 7691 7705 7825 8219
8289 8298 8383 8430 8440 85Í.6
8544 8713 9270 9282 9403 9436
9443 9628 9646 9728 9740 99^2
9972 10036 10165 10221 10280
10568 10727 10791 10995 11176
11219 11367 11522 11771 11838
11883 11909 12226 12234 12436
12459 12600 12663 12872 12913
12930 12934 12985 13121 13157
13184 13214 13242 13780 13801
13878 13934 14250 14321 14562
14664 14704 14716 14720 14976
15331 15458 15550 15557 15599
15705 15767 15956 16030 16031
16124 16397 16402 16526 16526
16581 16887 17059 17164 17248
17362 17487 17555 17696 17705
17744 17782 17995 18003 18069
18122 18134 18200 18567 18606
18807 18898 18925 19324 19475
19575 19648 19812 19827 19812
19881 19940 20073 20093 20221
20256 20531 20628 20899 21003
21168 21265 21384 21605 21718
21842 21868 21952 22008 22143
22216 22569 22587 22705 22846
22918 23506 23636 23709 23751
23798 23976 24035 24065 24423
24531 24583 24617 24798 24874
24949. (Birt án ábyrgðar).