Þjóðviljinn - 27.06.1939, Blaðsíða 2

Þrjðjudaginn 27. júflí 1939.
> J i í V I L J 1 N N
HlðOVlUINN
Ctgef andi:
Sameiningarflokkur . alþýðn
— SósíalistaflokkurinB —
Bitstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
fiitstjórnarskrifstofur: Hverf-
isgötu 4 (3. hæð), sími 2270.
4fgreiðsln- og anglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
4skriftargjald á mánuði: .. .
Reykjavík og nágrenni kr.
2,50. Annarsstaðar á landinu
kr. 1,75. I lausasölu 10 aura
eintakið.
Víkingsprent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2864.
Vörn eða sókn
Stórstúkuþingið hefst í dag.
Nýlega er lokið móti norð-
lenzkra bindindismanna að Laug
um í Reykjadiaft. í vetur og
vor hafa verið haldnir fundir
um bindindismálið víðsvegar
um landið. öll þessi þing, mót
og fundir sýna hið sama, vax-
andi meðlimatölu bindindisfélag
anna, aukinn áhuga fyrir bind-
indismálinu.
Fljótt á litið mætti svo virð-
ast, sem slíkar fréttir væri ó-
blandað ánægjuefni öllum hugs-
andi mönnum. En hver raun-
sær maður, sem vill vera sann-
leikanum trúr, kemst ekki hjá
að viðurkenna að þessi vöxtur
bindindisfélaganna, stafar af því
að þjóðin er í nauðvöm gegn
sívaxandi drykkjuskap, og öllu
því athæfi sem af honum leiðir.
Hundruðum og þúsundum sapi
an skipa menn sér til varnar
gegn drykkjuskaparómenning-
unni undir merkjum hinna
ýmsu bindindísfélaga.
Það er vissulega gleðiefni, úf
því sem komið er, að menn
skuli vilja mynda s]íkar vam-
arsveitir, en það er jafnt óum-
deilanlegt og það er sorglegt,
að þeirra skuli vera þörf. Það
er áhyggjuefni, að allar þessar
þúsundir manna, sem: haía skip-
að sér undir merki bindindis-
hreyfingarinnar,, skuji standa í
vamarstöðu, að ástandið skuli
vera þannig, að þrátt fyrir allt
þetta starf ,fer drykkjuskapur-
inn vaxandi.
Eftir að Regla góðtemplipis
hóf starf sitt hér á landi 1884,!
efidusi bindindissamtökin á
. jandinu.mjögi jljótt, Í4i#^íkum •
ástæ;ð.LUn euB .og ,j*ú, t sé»
j þiej^n „ að, jp^ig|$$di( of-
;þauð drykkjuskapurúin ogj þeirf
Ímkmy^n(Pes9
a?r-jaf.narsvejtir s^u:
*Ö U
fgjaíans ef ..þær áttu að fa
j^kru.^Hað,v,ð
íJto?- J&p vw :-kkl
SmPm* væru af lögg^.fans
yyUins-
,ar ;tl*f^r )«Sd,s''
«iliffriPu i Jtowgs tlfpgj0
iöggjafarvaldið í lið með sér,
snerist vörn þeirra í sókn. Land
ið varð þurrarar og þur*ra}ra,
hver löggjöfin rak aðra, og
. þfengdi meir og meir að .veldi
Bakkúsar, og loks komu bann-
lögin til framkvæmda árið 1915.
Þau stóðu mikið t‘ú óskert í 7
ár. Það var þurrasta tímabilið
í sögu íslands.
1922 var snúið við á sviði
löggjafarinnar um þessi mál.
Spánar undanþágan alkunna var
veitt, og árið 1934 voru síðustu
leifar bannlaganna þurrkaðar
út með öllu. i
Allar hömlur og takmarkan-
ir, sem löggafinn setti um sölu
Beafrice Webb:

Víðsjá Þjóðvíljans 27.6. '39
Elnstakllngsf relsl i Sovétrfkjnnnm
Hvað felst í orðunum: Þjóð-
hagsleg velmegun og einstakl-
ingsfrelsi ?
Velmegun þjóðar skilst mér
að sé líkamshreySti í hámarki, i
afkasta’mikil menning, ánægja
allra þjóðfélagsþegnanna, án
tillits til kyns eða kynstofna á-
samt sérstöku tilliti til barnsins
fæðs og ófæðs, því að framtíð
þjóðfélagsins veltur á hæfileik-
um og viðgangi hins nýja kyn-
stofns.
Mér skilst að einstaklings-
frelsi þýði, að hver megi láta
eins og hann lystir, tjá eðli sitt
í hugsunum orðum og listum.
Þetta er þó tvennum skilyrð-
um háð, — skilyrðum er oft
standa í mótsögn hvort við
annað —, viðnámsleysi og tæki-
færi við hendina. Ef vegimin
væru viðnámslausir, þá myndu
þeir harla seinfærir á áfanga-,
stað, sérstaklega fótgangandi
mönnum. Aðeins orkumestu.
farartæki fengju brotizt þessa
leið að ósekju. Þetta beinir
mér að kjarnanum í mótsögn
inni, er felst í hugtakinu ein-
staklingsfrelsi. Þeir, sem með
völdin fara, — hvort heldun
eignarétt á jörð eða auðmagni
eða hafa hæfileika til auðsöfn-
unar, eða svo þess sé getið,
sem helzt er að skapi skapandi
hugsuða og listamanna, — eru
haldnir. þeirri hugmynd að það
sé viðnámsleysíð, sem skapi
frelsið. Þorri launþega ásamt
einyrkjunum þráir af heilum
hug að tækifæri bjóðist og
gefi þeim hlutdeild í gæðakjöij
um, svo afskiptir eru þeir um
örugga afkomu og háðir öðr-
um um hina sífelldu öflun lífs-
þarfanna frá degi til dags. Þeim
virðist þetta hið áberandi kenni
mark frelsisins. Þeir óskia
þess að fá skilyrði til líkams-'
hreysti, nienn.mgarskilyrði,
frelsi tH þess að velja sér stöðu
við sitt^hæfi, og, að því er tek-
ur tíl kvenna, ríka fyrirhyggju
vegna móðurhlutverksins, og
tryggijngu fyrir því að barnið
fái aðstöðu tit að lifa athafna-
og veitingar áfengis, allt frá því
að bönnuð var' staupasala og
til þess að bannið vár lögleitt,
þýddi þverrandi drykkjuskap.
Allar tilskkanir á þessum höml
um, hafa hinsvegar þýttvaxandi
drykkjuskap, þáð er þessi stað_
reynd, sem bindinídi^menn
verða að gera sér Ijósa, það
eru engar líkur til að vöm
þeirar snúist í sókn, nema að
þeir fái Iöggjafarvaldið í lið
með sér og fái margháttaðar
takmarkanir og hömlur á sölu
og veitingum áfengis leiddar í
Iög.
Það mun engum -efa bundið,
að stórstúkuþingið gerir sér
þetta ljóst, og það mun mega
fullyrða ^ð það gerir ráðstaf-
anir til þess, að reyna að knýja
fram, þegar á Alþingi í haust,
lög um héraðabönn, þ. e. a. s.
að öllum kaupstöðum landsins'
verði veittur réttur fif þess að
loka hjá sér áfengisútsölunum,
ef meirihluti kosningabærra
manna krefst þess. Þjóðviljinn
árnar stórstúkuþingi allra heilla
væntir þess að héraðabönn fá-
ist samþykkt á þinginuj í fhaust,|
og að varnarstaða bindindis-
manna megi sem fyrst snúast í
sókn.
Eftírfarandí greín er þáttur í fyriríestrarflokhí,
sem höf. hélt fyrir shemmstu í Englandí viðvihjandí
þjóðmegun og einstahlíngsfrelsí i ýmsum löndum
heímsíns.
lífi fjárhagslega öruggt frá
vöggu til grafar.
Hverju hafa Sovétríkin áork-
að á sviði þjóðhagslegrar vel-
megunar? Höfum það í huga
að sovétstjórnin fékk óvenju
landrými að valdsvæði, íbúarn-
ir voru 160 milljónir, aðallega
langsoltinn, ólæs og grátlega
hjátrúarfullur tötralýður. Tvö
eða þrjú fyrstu árin var ekki
aðeins við borgarastyrjöld að
etja, heldur fjóra innrásarheri;
Þjóðverjar komu fyrst, þá
Bretar, Frakkar og að lokum
Japanir. Þá var brýn nauðsyn
þess að skapa sem öflugastar
varnir. Gefið gaum að orðinu
vöm. Stjórnmálamenn í Sovét-
ríkjunum eru ónæmir fyrir þjóð
ernislegum árásardraumum.
Þeir eru undantekningarlaust
traustustu fylgismenn samþjóð-
legs öryggis. Þeir hafa á hinn
bóginn byggt upp stórkostlegt
iðnaðarkerfi á skammæjum 15
árum, sem í dag stendur næst
því, er afkasta mætti í Banda.
ríkjunum. í þriðja lagi hafa
þeir vélnýtt landbúnað sinn,og
tryggt með því ekki aðeins
þjóðinni matbjörg , í framtíð-
inni heldur líka aukið uppsker.
una af hör og hampi, baðmull
og tei.
Og þó er ótalið mesta þrek-
virkið. Þeir hafa skipað risa-
vaxið heilbrigðis -og uppeldis-
kerfi er nær frá Norðuríshafi
til Svarta-hafs, frá Eysirasalti
til Kyrrahafs, fjölskrúðugt af
dagheimilum og skólum, lýð-
skólum og háskólum „klíník-
um“ og sjúkrahúsum, rann-
sóknarstofum og heilsuhælum,
standa opnar öllum þjóðfélags-
þegnum án tillits til stétta eða
kynþátta. £g fullyrði ekki að
lífskjör þorra manna í Sovét-
ríkjunum standi enn sem kom-‘
ið er jafnfætis kjörum úrvals-
verkamanna í Bretkndi og L
Bandaríkj,uuum, er njóta fasþr-
ar „aíyinnu. Það er til^^gis,,
skortur á^sjcó%til<aði pg .eins.tök1;
um svefnherbergjum. Á keis-
aratímunum hafði þorri fóíks-’
ins af hvorugu þessu að segja.
Það óhikað, að í heilbrigðismál'
um, í uppeldismáhijn, í tækni-*
fyæðuni’, í meniiingarm^lumj
hvað snertir pinstakJingsfram-
tak og áræðni og framar öllu
í umhyggju vegna móðurhlut-
verksjns hafi Sovétríkin tekið
.glæsilegra vaxtarstökk á síð-
astliÖnum tuttugu árum en
^da^nii eru til annarsstaðar í
heiminum.
Hvað er þá að segja um ein-
staklingsfrelsið? Eins og þér
munið, þá.byggist það á tveim-
ur forsendum viðnámsleysi og
tækifærum. Um efling skilyrða
fyrir heilnæmu og dáðríku lífi
víðtæka umhyggju vegna móð-
urhlutverksins, fyrir uppeíldi,
menningu og öruggri elliaf-
komu fyrir allan þorra þjóðar-
innar á öllum tímum, má óhik-
að segja að sovétstjórnin hefur
þar unnið þrekvirki, sérstak-
lega ef vitað er, úr hvaða djúp
um viðreisnin hefur sprottið.
En hvað um viðnámsleysið?
Hversu mikið dáiíeti. sem mað-
ur hefur á Sovétríkjunum, get-
ur hann ekki neitað því, að
sú tegund einstaklingsfrelsis, er
beinist sem gerst í þær áttir,
er yfirstéttarklíkúm auðvalds-
ríkjanna finnst hið eina nauð-
synlega, hefur verið af skorn-
um skammti. Engum leyfist að
tjá eðli sitt með því að gerast -
jarðeigandi, atvinnurekandi,
iðjuhöldur eða fjárplógsmaður.
Hversvegna er gróðabrall álit-
ið glæpsamlegt? Vegna þess að
bolsévíkarnir álíta, að gróða-
brallshvatirnar leiði óhjákvæmi-
lega og hvarvetna til spilling-
ar og ranghverfingar á fjár-
hagskerfinu, að það skipi þjóð-
inni í tvær sveitir, ríka og fá-
tæka, að það dragi völdin í
hendur hinna ríku, og haldi
launþegunum í örbirgð og á-
þján, að það skapi hættuleg
mótvægi, uppgang og kreppu,
með föstum her atvinnuleys-
ingja, hnignandi heill og heil-
brigði, að leikni og lundu.
Þessar gróðabrallshvatir leiða
jafnvel til eyðileggingar
á náttúrugæðunum og breyta
skógum og frjóu graslendi í
örfoka auðn.
Hvað kemur þá í stað gróða-
brallshvatanna? Menn hafa séð
sig um hönd við að afla þjóð-i
inni nauðþurfta með skipulögð-
um framleiðsluháttum. í þessu
felst ekki, að einkaeign sé al-
gerlega úr sögunni eða að allt
sé orðið sameign. Þvert á móti,
einkaeign hefur aukizt og eykst
stöðugt í Sovétríkjunum. En
hún skiptist á hinar mörgu
hendur þjóðarinmr, en fellur
jekki í skaut fámennrar auðkýf-
ingastéttar. Þetta brýtur ekki í
b.ága ,yið jhið almenna l^uiua-;
.fWf í Mgu ríkisins eða sam-
vinnufélaga neytenda. Meira
eri helmingur allra fjölskyldna
í Sov.étríkjijnum eru ekki launa-
s.tarf$menn, en stunda fram-t
leiÖflu með eigin taekjhm, ímn.
^hvort á p.jgjn spýtur eða
með samvinnusniði. jþeir búa
í húsum sfnum og skipta fram-1
leiðslunni á milíí sín, til dæmis
á "ýi milljón samyrkjubúa. En
mean mega ekki katípa vinnu
eða.hefja verzlun eða selja eign-
ir sínar í „hendur leiguliðum.
Rúmið I.eyfir mér ekki .að út-
skýra, hyersu .hinir skipulögðu
framleiðsluhættir fullnægja
neyzluþörf þjóðarinnar. Ef
dæma skal eftir framleiðslu-
gnóttinni, þá er útkoman glæsi-
leg, hv,ort heldur er í eignumi
eða neyzluvörum, í járnbrautar
lagningum eða skurðagreftri,
í sjúkrahúsum eða háskóhim,
í vísindarannsóknum eða frí-
dagahaldi. Þessi afrek stafa af
því, að um enga andstöðuflokka
er að ræða. AUsherjarráð verk-
lýðsfélaganna, er taka virkan
þátt í skipulagningarstarfi rík-
isins, vita, að sú upphæð, sem
lögð er til hliðar árlegía í verka,
launasjóð, er metin eftir þáver-
andi afkastamætti verkamann 1
anna. Síðan verklýðsfélögin
hófu hina sósíalistisku sam-
keppni, keppir hver einstakling-
ur á hverju verkbóli við aðra
einstaklinga og önnur verkból
með því að leitast við að fram-
leiða meiri vörur og hækka
kaupið. Þar kosta allir kapps
um að nýta allar aðferðir til
verksparnaðar eða til að inn-
leiða allskonar vélar, er minnka
stritið, en auka framleiðsluna.
Það, sem þó vekur meiri undr-
un, er hin gagnkvæma hjálpar-
skylda. Ef verksmiðju hefuP
tekizt að skara fram úr ann-
arri verksmiðju í kapphlaupinu
um framleiðsluafköstin, þáliggL
ur heiður hennar við, að hún
sendi beztu menn sína þangað
og jafnvel liðsinni um vélar
svo að sú verksmiðja geti öðl-
azt sömu framleiðslugetu. Þetta
virðist ótrúlegt. En þar sem
verkalaunasjóður er í rauninni
bundinn allsherjarafköstum:
verkamanna á öllum verkbólum
er það hagur hvers einstaks
verkbóls, að öll hin fái aukið
framleiðsluafköst sín sem mest.
Þetta er augljóst. Þannig skap-
ast eindrægni milli einstaklings-
hvatar um hærri laun og samfé-
lagshvatarinnar um aukningu
þjóðarframleiðslunnar í heild.'
Það er þessi samkvæmi árang-
ur hinnar skipulögðu fram-'
leiðslu í þágu þjóðameyzlunn-
ar er skýrir þær feikna fram-
farir, sem orðið hafa í Sovét-
ríkjunum á síðastliðnum 10 ár-
um. Þar er líka að finna ástæð
una fyrir útrýmingu atvinnuleys
isins. Því meira, sem framleitt
er, því fleiri geta tómstundirnai'
orðið, því stærri skerfur þegri-
réttinda fellur þjóðinni í skaut.
og síðast en ekki sízt gefast
því ríkari tækifæri til vísínda-
eflingar, til að gefa öllum hlut
deild; í þeirri sælu, er í hljóm-
list felst, í sjónleikjum, könn-
,I4M.í Iíofti iog legi, alhliða menn-
ingu og ævintýraþrá.
e—s, þýddi.
Kosníngafltiar 1 Skaffa-
feflssýslu
Fra.mhald af 1. síðu.
alla vinstri krafta þjóðarinnar til
þrotlausrar , baráttu við íhald og'
auðvald þessa lands.
**l *» L- \ ■
Þær gífurlegu hrakfarir, sem*
FramsóknarflQkkyrinn hefur fariðt
við þessar aukakosi\ingar, hafaf-
efa^komið,.mör^um fylgismönri-
'Vpn h^ps á óvart. Þeir hafa sjálf-
sagt ekki búizt við að ráðningín
fyrir svikin við atefnu fiokk3ins
kæmi 3vona fljótt og greinilega í
Ijós, en vafalaust verður þessi
ráðning til þess, að átökin harðna
innan flokksins milli þeirra, sexn
vilja verja hruni hina gömlu
stefnu hans og hinna, sem tilbiðja
íhaldið, Kveídúlf pg <Jjíaf -Thojrs.i
Flokkurinn fær ekki umflúið ör-
lög sín. Fullkomin upplausn bið-
ur hans í náýini framtíð.
SKRIFSTOFA félagsíns
er í Hafnarslræít 21
Sími 4824.
Opin alla virka daga frá
kl. 2—7 e. h.
Félagsmenn eru áminntir um að
koma á skrifstoluna og greiða
gjöld sín.
Þeir félagsmenn, sem ekki hafa
fengið skírteini geta vitjað
þeirra á skrifstofuna.
STJÓRNIN.
Fjöld1 spamskra flóttamanma
hefur fengið hæli í Mexikó,
iþar á meðal Negriji, fyrverandí
forsætisráðherra Spáinar, og
Del Vayo. Spáinskir blaðamenn
í Mexikó gefa þar út hið víð-
kunna vikublað ,Estampa“.
Franska gufuskipið „Ipanema"
er nú á leið til Vera Cruz í
Mexikó, með 1300 spánska
flóttamenn. Það eru allt her-
menn með konur sínar og börn
er fram að þessu hafa verið í
fangabúðum1 í Suður-Frakklandj,
Það er einnig stöðugur
straumur af spönskum flótta-
mönnum til Sovétríkjanna, og
hefur verið boðið þangað m. a.
fjölda spánskra flóttamanna, er
særðir eru og örkumla. Nú um
miðjan júní fóru t. d. 61 spánsk-
ir hermenn með konur sínar
og böm til Sovétríkjanna frá
fangabúðum Frakklands, marg-
ir þeirra algerlega óvinnufærir.
••
„Hveinær fara Norðurlönd úr
pjóðabandalaginu“? Þannig1
spyr þýzka nazistablaðið „Nord
schleswigsche Zeitu.ng“, í rit-
stjórnargrein 15. þ. m. Greinin
er rituð í tilefni af viðtali e«
dr. Munch, utanríkisráðherrai
Dana átti við enska stórblaðið
„Times“. Munch lýsti yfir því
að Danmörk mundi ekki segja
sig úr Þjóðabandalaginu, vegna
þess að þátttaka hlutlausra smá-
'ríkja, í bandalaginu væra mönd
tilsríkjunum trygging fyrir því,
að Þjóðabandalaginu yrði ekki
beitt gegn þeim. Blaðið vitnar í
igrein í „Hamburger Tageblatt“
þar sem ráðist er á þessa skoð-
un dr. Munchs, og bætir við
að frestunin á síðasta ráðsfundi
Þjóðabandalagsins og fram-
koma þess í Álandseyjamálinu
sýni greinilega að því sé ein-
hliða beint gegn möndulríkj-
unum. Nordschleswigsche Zeit-
ung“ heldur áfram: „Senni-
lega er óhætt að segja, að á-
framhaldandi þátttaka Dan-
merkur í Genf-sambandinu eigi
að vera einskonar plástur á
áverka þann, er vesturríkin
hlutu við öryggissáttmálainn
miHi Þýzkalands og Danmerk-
ur, og tryggð Dana við Genf
er eftirlátssemi við þau öfl í
. Danmörku , sem helzt vildu
sigla í kjölfar innilokunarstefn-
unnar“. Að bkum hvetur blað-
ið stjórnir Norðurlanda til að
*thuga afstöðu sína ean á ný„
„Hvað Danmörk snertir verður
hún að leysa bandið við Genf^
Svipaður tónn er orðinn algeng
iwl í þýzkúm blöðum, og er ber
sýnilegt að þýzkir nazistar
þykja^t geta fyrirskipað Dan-
mörku utanríkispólitík eftir geð
þótta.
í
v?rið
. 0/ors hefur
gýfin út öpújher 'tjiIÍQ^hjng um
að forseti þýzka herforingja-
ráðsins, Halder hershöfðingi,
muíhí í lok' þessa mánaðar koma
í heimsókn til Fiunjatids. Hald-
er mun einnig fara til Eistlands
í þessari ferð.
Gerízt
meðlimfr í
Sósialisfa-
* / f,- -
flokkttutn I