Þjóðviljinn - 08.12.1940, Qupperneq 2

Sunnudagur 8. desember 1940.
OJðÐVlLJINN
Það þatrf sérsfaklega að undírbúa sfóriðnað framfið^
arínnar, m. a, byggja skípasmiðasföð o$ by$$íngar~
efnaverksmíðju fíl að gefa framleíff hér framfeiðslufæki
þJÓOWUlNII
íjtgeíaadi:
Samenringarflekkíir alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn.
Bitstjómr:
Einar Olgeirsson.
Sígfús A. Sigurhjartarson.
Ritstjór*:
Hverfiagðtu 4 (Víldngs-
prent) aími 2270.
Afgreiðsla og aaglysmytiskri f
stofa: Austurstræti 12 (1.
1áæð) sími 2184.
Askríftargjald & mánuði:
Reykjavik og nágrcnni kr.
2.50. Ajmaxsstaðar á land-
ixra kr. 1,75. I lausasölu 10
aura eintaMð.
Vfkiugsprent h.f., Hverfísgötu
Maðurínn í
herklæðunum
Við höfum nú fengið að kynn
ast her og hervaldi hér á fslandi
af eigin sjón og raun. Ef til vill
væri [)ó réttara að segja, að við
hefðum fengið að kynnast auð
og auðvaldi. Ekki svo að sikilja
að við höfum ekki áður Jjekkt
auð og auðvald hér heima, heldur
svo, að við höfum aldrei haft eins
gott tækifæri til að sjá með eig-
in augum, hvernig hið alfjjóðlega
auðvald starfar.
Við sjáum menn í herklæðum
ganga um götur borgarinnar.
Þessir menn ;eru í pjónustu auð-
valds, sem berst fyrir meiri völd-
um, meiri yfirráðum yfir löndum
yfir fjármunum og fólki.
Við skulum hugsa okkur að
þe&sir menn væru í gráum ein-
kennisbúningum í stað jreirra,
sem Jaeir nú eru í, að peir mæltu
á pýzka tungu en ekki enska.
r Enginn mundi efast um að slikir
hermenn væru í þjónustu auðvalds*
ins þýzka, sem eins og það
brezka, og ef til vill fremur en
það brezka, berzt fyrir meiri völd
um, meiri yfirráðum yfir fjármiun
um og fólki.
' Allt ber að sama brunninum.
Það sem um er barizt í þessu
stríði, er hver eigi að hafa bezta
aðstöðu til að ræna arði af striti
milljónanna. Stríð það sem nú er
háð, er því fyrst og fremst stríð
gegn alþýðu allra landa, maður
inn í herklæðunum, hvort sem
þáu eru brún eða grá, er á valdi
svívirðilegra þjóðfélagsafla, sem
eru honum, ef hann er vinnandi
alþýðumaður, og það eru flestir
hermenn, fjandsamleg.
Þegar við Islendingar lítum
með skelfingu ag fyrirlitningu á
það fyrirbrigði auðvaldsskipulags
ins, sem heitir her og hervald,
hvort sem er þýzkt eða brezkt,
þá megum við ekki gleyma því,
að meðal mannia í herklæðunum
eru samherjar okkar, sem eins og
við, eiga ])á ósk heitasta að auð-
vald og hervald, hverfi sem
skugigi liðinna tíma og að ríki
bræðralags, réttlætis og friðar
verði grundvölluð um gjörvalla
jörðina. Og við skulum gera okk
ur Ijóst, að það er undir þessum
félögum okkar komið, þeim
brezku, þýzku, ítölsku o. s. frv.
hvort þessi ránss'yrjöld áuðvalds-
ins verður helstríð þess.
Þegar vér mætum mönnunum
í herklæðunum á götunni, getur
I.
Island mun nú eiga erlendis a.
m. k. 50—60 milljónir króna, sem
græðst hafa á einu ári. Það er
mikið vandamál, sem þegar er
orðið deilumál, hvað gera skuli
þetta fé. Það er þrennt sem sér-
staklega kemur þar til greina og
allt þarf athugunar. Þess þarf þó
að gæta, að hér er sérstaklega
um það að ræða, hvernig verja
skuli þessum erlenda gjaldeyri
og menn verða að muna í því
sambandi að stórkostlegar fram-
kvæmdir (svo siem við vegagérð-
ir, hafnargerðir etc.) eru huigsan
legar hér lieima, án þess að verja
nema litlum erlendum gjaldeyri
til slíks.
Þessar fjórar höfuðleiðir, sem
riætt er um eru eftirfarandi:
1. Greiða erlendar skuldir.
2. Kaupa neyzluvörur.
3. Kaupa framleiðslutæki, svo
sem skip, vélar, byggingarefni ofl.
4. Kaupa þau framleiðslutæki,
sem þarf til að framleiða ný
framleiðslutæki, svo sem skipa-
smíðastöðvar til að framleiða '
skip, byggingarefnisverksmiðjur,
til að framleiða byggingarefni o.
s. frv.
Þegar dæma skal um leiðir
þessar, verður það vel að athug-
ast, hvers eðlis það fé er, sem
við nú eigum inni í Englandi.
ekki hjá því farið, að við séum
óþægilega minnt á vald, sem
við fyrirlítum af hjarta, vald sem
er okkur fjandsamlegt, en rétt
er að minnast þess um leið, að
við mætum líka manni, sem er
enn ver leikinn en við, af því
auðvaldi, sem hann þjónar. Ef
til vill er honum Ijóst hversu
grátt hann er leikinn, ef til vill
er honum það ekki ljóst. Það er
vneö hann eins og verkamanninn
hérna á eyrinni, ef til vill skilur
hann sína þjóðfélagslegu og stétt
arlegu aðstöðu, ef til vill ekki.
En hvort heldur sem er, þá vitum
við að fyrr eða síðar hlýtur það
að verða hans hlutverk, að vinna
að valdatöku alþýðunnar á Is-
landi, því að því kemur, að hann
skilur þjöðfélagslega aðstöðu
sína rétt.
Hver getúr efazt um, að mað-
urinn í herklæðúnu'rb, hverrar
þjóðar sem hann er, muni einn-
ig fyrr eða síðár skilja aðstöðu
sína til þess auðvalds og her-
valds, sem hann þjónar,
og þá verður bezt fyrir auð-
jöfrana, sem stríðinu valda að
lesa kvöldbænirnar sínar, þeir
hafa húbrt sem er leigt saklausa
menn til að drepa menn.
Þegar við mætum manninum í
herklæðunum , hljótum við áð
minnast þess, að hann er verk-
færi í höndum afla, sem eru okk
ur og honum jafn fjandsamleg.
Og ef til vill skilur hann þetta
eins vel og við sjálfir.
Fé þetta er ávísun á enskt vinnu-
afl og þau hráefni ,sem það fær
úr unnið, — annað ekki. Þessir
peningar geta bráðnað í .höndum
okkar, ef enska pundið raunveru
lega smálækkar í verði, þannig
að vörur þaðan stíga. Og það er
allt, sem bendir til þess að svo
verði. Englendingar búast sjálfir
við langri styrjöld. Þeir eyða 10-
15 milljónum punda á dag í
stríðskostnað. Sigri enska auð-
valdið í þessari styrjöld, mun
það fella pundið verulega, til að
lækka þannig stríðsskuldirnar.
Sigri það ekki, hvort heldur sem
það þá tapaði fyrir þýzka auð-
valdinu eða sínum eigin verka-
lýð, þá þarf ekki að örlögum
pundsins að spyrja.
Þeir menn, sem tala um að
geyma fé inni í Englandi, til að
kaupa fyrir það „eftir s.tríð“, eru
auðsjáanlega haldnir af þrengsta
bókhaldara-hugsenarhætti, sem
halda að heimurinn sé iítill kon-
tor og lokið á peningakassanum
himininn.
Sama gildir um það að verja
fénu til að borga skuldirnar.
Það væri lítið vit í því, meðan
allt bendir til að skuldir þessar
lækki í rauninni. Því aðeins að
ekki væri hægt að verja gróð-
anum á skynsamlegan hátt strax
þá væri rétt að greiða eitthvað
af skuldunum, frekar en láta
pundin liggja og rotna úti. (En
hvernig það fé yrði fengið hér
innanlands, væri aftur ,an,nað mál.
Vitanlega nær engri átt, að gera
ríkið skattskylt togaraeigendun-
um, þegar hægt er að taka nóg-
an gróða af þeim í skatta til að
borga ríkisSkuldirnar að ein-
hverju leyti).
II.
Þá kemur að því að athuga
hina þrjá möguleikana.
Kaup á neyzluvörum ættu að
aukast nokkuð, en þó hóflega,
að svo miklu leyti, sem þær eru
ætlaðar til neyzlu strax. Það þarf
hinsvegar að gera ráðstafanir til
að birgja landið að ákveðnum
tegundunt nauðsynlegrar neyzlu-
vöru, sem geymslu þolir, svo við
ekki yrðum uppiskroppa, ef land-
ið einangraðist alveg. Slikar
birgðir væru um leið raunveru-
legur gjaldeyrissparnaður fyrir
framtíðina.
Þá eru kaupin á framleiðslu-
tækjum. Nýir togarar o.g stærri
skip munu nú ófáanleg. Bygging-
arefni mun og erfitt að fá. Og
þetta er ])ó það, sem við alveg
sérstaklega þurfum og eigum að
kaupa fyrir fé. vort, því það sem
við þurfum framar öliu eftir
stríð, er að geta byggt flota vorn
o.g hús.
En við eigum bara ekki að
bíða með að gera þetta þar til
„eftir stríð“. Við eigum að byrja
strax. Og við eigum að gera
okkur sem óháðasta með því að
skapa héi möguleika til að
Ibyggja skipin hér og framleiða
byggingarefnið hér.
Nú eru það aðallega vélbátar,
sem við getum byggt og við eig-
um að efla möguleikana til þess
og hraða byggingu vélbátanna.
Við eigum að kaupa efnin til þes,s
vélarnar og eikina, í eins stór-
um stíl og við getum og eiga
birgðir til að vinna úr af þessu,
ef lokast skyldi .
En við verðum Iíka að ganga
úr skugga um það til fullnus.tu
hvort við ætlum að eiga togara-
flota í framtíðinni og ef við eig-
um að eignast hann, þá eigum
við að byggja hann sjálfir og
það einmitt nú sem fyrst.
Sama máli gildir um sements-
verksmiðju hér. Við eigum ein-
mitt að koma slíkum fyrirtækjum
upp sem fyrst. Þjóðarhagurinn
við slíkt liggur í augum uppi,
jafnvel þótt verzlunarlega kynni
um tima að vera tap á því, mið
að við erlend tilboð.
Þá verður og að rannsaka til
fullnustu, ekki með venjulegu
þjóðstjórnar-nefndafargans- sleif
arlagi, mö,guleika til að vinna
járn hér til að smíða úr.
III.
Deilan um hver eiga skuli þessi
stórfyrirtæki er ,svo annað mál.
Vitanlega er það hættulegt þjóð-
inni að láta slík tæki í hendur
auðbraskaranna, enda lítil líkindi
til þess að þau kæmist nokkurn-
tíma upp á þeirra vegum né
heldur á vegum ])eirra pólitísku
braskara, sem nú þjóna þeim.
íslenzka þjóðin Htur hvorki á
Kveldúlfsverksmiðjuna né ríkis-
verksmiðjurnar á Siglufirði sem
fyrirmyndimar fyrir því hvernig
þjóðin vill hafa þá stóriðju, sem
hún sjálf ræður yfir.
Það er ])ví engum efa bundið
að barátta vinnandi stéttanna
harðnar fyrir því að ná völdun-
um í sínu eigin Iandi og geta
notað stríðsgróðann og stóriðj-
una, sem skapa átti fyrir hann
sjálfum þeim til blessunar, þar
sem auðséö er að þau nýju at-
vinnutæki, sem hér risu upp, yrði
öll í höndum 20—30 stríðsgróða
manna, þá yrði íslenzka þjóðin
hneppt í argvítugiasta vinnuþræl
dóm og atvinnuleysi til skiptis,
eftir því hvort góðæri eða krepp
ur brasksikipulagsins dynja yfir.
Islenzka þjóðin hefur með
skattalögunum markað auðmynd
un í einstakra manna höndum
allþröngan bás. Það stafar af rétt
mætum ogeðlilegum ótta þessarar
þjóðar við þrælkunina og kúg-
unina, sem fylgja myndi slíkri
auðsöfnun. Og það á ekki að
slaka á þessum böndum, eins og
gert hefur verið. Auðmannastétt-
in mun hinsvegar beita allri orku
sinni til ])ess að blekkja þjóð-
ina til slíkrar þjónustu við sig.
En það má ekki takast.
Undirbúningur stóriðju mun
mæta mótspyrnu frá afturhald-
1914 orti Stephan G. Stephans-
son stuttan kvæðaflokk, er hann
kallaði „Mammon". Er það lýs-
ing hans á áhrifum auðvaldsins
á þjóðina. Hér er prentuð fyrsta
vísan og svo síðasti flokkur kvæð
isins:
I.
Messudagur mun ei slíkur!
Mammon kom til Gróðavíkur.
Loksins birtist landsins sonum
Lausnarinn frá stórþjóðonum.
*
*
IV.
En hví skulum við ei vera
Viljafúsir, oss að gera
Hauka á öxlum öreiganna?
Eins og höfuð stórþjóðanna.
Þá fæst upphefð Islendinga,
AIi þeir upp biljóninga,
Þó því fylgi hjarta-belta,
Hungurs-þrælkun manndóms-
svelta.
Varnarhugur veslinganna
Vex, í rikjum stórþjóðanna,
Vit að hækka, og hópa-þrekið,
Heimtar brauðið, frá sér tekið.
Fjárplógurinn færist sjálfur,
Flytur sig í nýjar álfur,
Þar eru til og ‘þægðum lofa,
Þjóðheimskur, sem lengi sofa.
inu í Framsókn sem óttast
um pólitíska hrossakaupamögu-
leika sína í framtíðinni, ef fólk-
inu fjölgar mjög mikiÖ við sjáv-
arsíðuna. Og í blekkingarskyni
mun Framsókn hræða með hinum
illu afleiðingum stóriðju í auð-
valdsskipulagi.
Fyrir íslenzku alþýðunni ligg-
ur málið því þannig, að hún þarf
að knýja fram skynsama hagnýt
ingu á því mikla fjármagni, sem
sjómannastéttin nú hefur skapað
landinu. Skynsamlegasta hagnýt
ingin er að tryggja atvinnulíf
landsins í framtíðinni með því
að koma upp framleiðslu á fram
leiðslutækjum, svo oss skorti eigi
atvinnutækin framvegis. En þessi
.atvinnutæki eru hættulegt vopn
ef þau lenda í höndum einka-
auðmanna eða pólitískra skrif-
finna og braskara undir grímu
ríkisrekstrar.
Þessvegna knýr hin mikla auð-
sköpun í landinu nú verkalýðs-
hreyfinguna til að undirbúa ein-
arðlega og djarft valdatöku al-
|)ýðunnar, það að alþýðan sjálf
taki ríkisvaldið í sínar hendur
og vinnandi stéttirnar sjálfar
eignist framleiðslutækin og reki
þau í sameign e'ða samvinnu,
eftir því hve stórvirk þau eru.

• H RAFTÆKJA
-.3 VIDGERDIR
VANDAÐAR-ÓDÝRAR
SÆKJUM & SENDUM
I AUG AVEG 2*
1-AnAKJAVnmuN RACVIRKJUN r.VIQGEROAITOCA