Þjóðviljinn - 19.05.1943, Blaðsíða 3

I
Miðvikudagur 19. maí 1943
þJÓOVIlJINN
Útgefandi:
Sameiningaiflokkur alþýðu —
Sósíalistaflokkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartarson
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Víkingsprent
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Sími 2184.
Víkingsprent h.f. Garðastræti 17.
M ir alhiluiar
d samtiia HtOlia
Það er alþýðunni, meirihluta
íslenzku þjóðarinnar, nauðsyn-
legt vegna stéttarhagsmuna
sinna, frelsis og framtíðar að |
mynda sem allra fyrst það I
bandalag alþýðusamtakanna, er
samþykkt var á síðasta Alþýðu-
sambandsþingi að mynda.
En það er ekki aðeins vegna
hagsmuna alþýðunnar sjálfrar,
að slíkt er nauðsynlegt. Það er
einnig lífsnauðsyn vegna frelsis
og framtíðar þjóðar vorrar.
Norðmenn og fleiri þjóðir
hafa sýnt oss það 1 verkinu á
undanförnum árum, hvernig
standa skuli sameinaðir gegn
erlendri yfirdrottnunarstefnu,
gegn fasismanum. Þær urðu að
vísu að kaupa þá einingu dýrt,
— en eigum vér íslendingar að
þurfa að kaupa hana jafndýrt?
Þurfum vér líka að bíða með að
sameina öll frelsisöfl, unz það
er orðið um seinan og einingin
kostar ægilegar fórnir? Eða get-
um vér látið oss annarra víti að
varnaði verða — annarra hetju-
legu fyrirmynd, er í raunir var
ratað, verða oss til eftirbreytni
í hinu daglega lífi? Getum vér,
söguþjóðin, ekkert lært af sög-
unni, — aðeins af reynslunni,
því sem vér lifum, reynum og
þjáumst undir sjálf?
Sundurlyndið hefur verið eitt
höfuðeinkenn'i íslendinga ■ frá
upphafi landsins byggðar. Sund
urlyndið hefur verið rótgróið
einkenni hinna íslenzku höfð-
ingjastétta, sem mest mark sitt
hafá sett á sögu vora til þessa.
Og svo er enn um yfirstéttina.
En samtök alþýðunnar boða,
— aðeins með tilveru sinni, með
áherzlu sinni á mátt þann, sem
í margnum býr—kaflaskiptingu
í sögu lands vors, einingu á
grundvelli sameiginlegra hags-
muna starfandi þjóðar, þar sem
enginn kúgi annan lengur né
starfi gegn hagsmunum heild-
arinnar.
Samtök alþýðunnar hafa tek-
ið ákveðna afstöðu með því að
þessháttar þjóðskipulag þurfi að
skapa hér, er tryggi atvinnu,
• frelsi og samstarf allra vinnandi
manna og kvenna.
En alþýðusamtökin láta sér
þó ekki nægja baráttuna fyrir
því að koma slíku skipulagi á.
Síðasta Alþýðusambandsþing'
tók ákveðna afstöðu gegn fasism
anum og með lýðfrelsinu og
þeim öflum,*er fyrir því berjast
nú. Afstaða íslenzku verklýðs-
ÞJÓÐVILJINN
Nýljar borgir og nýjar þjóðir
rísa upp úr óbyggðinni
Önnur grein bandaríska blaðamannsins Edgar Snow um þátt Asíuþióða Sovétríkjanna í styrjöldinni
Samgöngiu' um Asiulönd
Sovétríkjanna hafa tekið
stakkaskiptum. Austur-Síberíu
jáxnbrautin er nú öll tvíspor-
úð og stöðugt er unnið að full-
komrnm Túrksibbrautaiinnar
sem tengir Mið-Asíu Úralhér-
uðimum og Austur-Síberíu.
Hinir 1000 km. einspora og
tvíspora jámbrauta, sem ráð
var fyrir gert í þriðju fimm
ára áætluninni, eru þegar
lagðii* og komnir í notkun.
Umbætrn* á siglingaleiðinni
norður um Asíu hafa einnig
orðið til að bæta samgöngurn-
ar við Austur-Asiu. Raforku-
ver, sementsverksmiöjur og
bílaverksmiðjur — allt gengur
það samkvæmt áætlun, ásamt
mörgum nýjum iðnaðargrein-
um.
Verksmiðjur er framleiða
vélar starfa nú í Vladivostok
írkútsk, Krasnojarsk og meira
að segja í Úlan Úde, höfuð-
borg Mongólalýðveldisins. Flug
vélar eru framleiddar í Tomsk
og írkútsk. Hið ágæta austur-
lenzka stál er gert að ágætimi
skriödrekum þar austm* frá,
og þeir ei*u ekki allir fluttir
vestur. Hundruð milljónir
tonna af niðursoðnum fiski
í'jallháir hlaöar af loöhúfum
og loðskinnsfrökkum eru send-
ir til rauða hersins frá Aust-
ur-Síberíu, sem er lengra frá
Moskva. en Ameríka frá Eng-
landi. En Austur-Síbería hef-
ur allt sem þarf til sjálfstæðr-
ar iönaðarframleiðslu, og iðn-
aöur hennar er óðum að verða
óháður. Með hjálp Mið-Asíu
gæti Síbería nú þegar haldiö
uppi sjálfstæðum vígstöðvum.
í Mið-Asíu hefur iðnaðin-
um einnig fleygt fram. Þar er
verið aö koma upp fullkomn-
samtakanna til frelsisstyrjaldar-
innar gegn harðstjórn nazism-
ans er ótvíræð.
Það er eitt höfuðskilyrði fyr-
ir frelsi alþýðunnar í þessu
landi að hún fái staðið á verði
gegn hverskonar ágangi erlends
auðvalds. Hitt hefur hinsvegar
viðgengizt frá upphafi íslands
byggða, að erlent kúgunarvald
næði auðveldlegá ítökum í ein-
staklingum af yfirstétt landsins.
Hið mikla verkefni, sem fyrir
bandalagi íslenzkra alþýðusam-
taka liggur, er því ekki aðeins
að varðveita hagsmuni sína og
réttindi gagnvart íslenzku yfir-
stéttinni og sækja ný réttindi
og endurbætur í greipar henn-
ar, svo sem kraftarnir frekast
leyfa, — heldur og að leggjast
á eitt með öllum þeim, sem að
því vilja vinna, að fullkomna og
tryggja þjóðfrelsi vort, sem hlýt
ur alltaf að verða grundvöllur-
inn, er alþýðan byggir frelsisbar
áttu og framtíð sína á.
ustu málmbræöslustöövunum
og* óðum rísa upp nýtízku iðnr
aðarmiðstöðvar. Sá hluti Miö-
Asíu sem tilheyrir Sovétríkj-
unum nær vestan frá Kaspía-.
hafi austrn* til Altaifjalla, norð
an frá Úral til landamæra ír-
ans og Afghanistans. Þama
eru allmörg lýðveldi, og eru
þau samanlögð stærri en
Brezka-Indland. Nöfnin minna
á sögur og ævintýri. Úsbek-
istan, Samarkand, Tadsíkist-
an, Túrkmenistan, Baskiría.
Fyrir nokkrum áratugum voru
þessi gresju- og háfjallalönd
er nefnd voru Túrkestan, ný-
lenda Rússakeisara, að mestu
byggð hirðingjum. Nú hafa
þau umbreytzt svo, að þau
geta veitt sovéthernum ómet-
anlega hjálp, með mönnum og
hergögnum.
í Baskiríu hefur risið upp j
„nýtt Bákú“ og nýjar olíu- |
vinnslustöðvar í Fergana, Búk
ara og í Kirgisa- og Túrkmena
lýðveldunum gefa fyrirheit um \
olíuframleiöslu er gæti komið
framleiðslu Sovétríkjanna upp
fyrir framleiðslu Bandaríkj-
anna. Karagandakolanámurn-
ar á gresjum Austur-Kasakst-
an eru aðrar þær aúðugustu
sem sovétþjóöimar ráða nú yf-
ir. Þáðan kemur megnið af
kolum þeim, sem iðnaöur Úr-
alhéraðanna þarfnast. Miö-
Asía leggur einnig til alla þá
baðmull, sem notuð er í Sovét-
ríkjunum, og mikil vefnaðar-
vöruframleiðsla er hafin þar.
Áður var öll baðmull. flutt til
Moskva og Leningrad 3000 km.
leið, til úi*vinnslu.
Fyrir áratug síöan var tæp-
ast hægt að segja að til væri
kjötiðnaöur í Kasakstan. Nú
á hann mikinn þátt í mat-
vælabirgöum rauða hersins, og
er í ágætu áliti fyi'ir vöru-
gæöi.
Þama hafa orðið þjóðflutn-
ingar jafn sögulegir og þegar
Bandaríkjamenn brutu sér
, land vestur eftir. Bandarískir
verkfræöingar hafa átt þátt í
þeim miklu mannvirkjum, sem
risu upp vegna þessara þjóö-
: flutninga, og þáð kemur okk-
I ui* nú til góða á þann hátt
er fáir sáu fyrir. Sumir fóru
í gullleit, en til márgs var að
vinna fyrir landnema og ævin-
týramenn. Samyrkjubúin voru
undanþegin kornskatti til
stjómarinnar um tíu ára
skeið. Einstaklingum var gert
kleift að koma upp búum og
selja afuröirnar á fr.jálsum
markaði. Kennurum, læknum
og verkfræðingum ei*u veitt
hærri laun. Kaup raúðliðanna
er hærra hér austur frá en
annarsstaðar.
í áróöursherferðum meðal
æskulýösins hefur landnámi í
austmvegi verið lýst sem eins-
konar heilagri skyldu- Ein af
stærstu iðnaðarborgum Siber-
íu, Komsomolsk, var byggð
nær eingöngu af ungkommún-
istum.
Þannig hafa nýjar borgir
og nýjar þjóðir risið upp úr
óbyggðinni. Sagt er að meira
en 100 borgir með á annað
hundrúð þúsimd ibúa hafi ris-
ið upp í Asíulöndum Sovét-
ríkjanna frá byltingunni. Það
þýddi að 10 milljónir manna
hefðu tekið sig upp og setzt
að á nýjum stöðum á tveimur
áratugum.
Borgin Karaganda, svo tekið
sé dæmi, var alls ekki til fyr-
ir fáum árum. Þar eru nú
200 þúsund íbúar. 1 Stalinsk
voru 3800 íbúar 1936, en þar
er nú mikilvæg stáliðna^ar-
borg, á stærð við Karaganda.
Novosibirsk ferfaldáði íbúatölu
sína á þremur árum, Taskent
fimmfaldáði ibúatöluna á tæp-
um áratug og er nú stórborg
með í’úma milljón íbúa.
Þó undarlegt megi viröast
flýtir styrjöldin fyrir þróun
þjóöanna, sem byggja þessi
lönd, því flóttamenn frá Evr-
ópu, ásamt iðnaöarverkamönn I
um, streyma þangáö frá vestri
Innflytjendastraumurinn er
meiri nú en nokkru sinni fyrr,
og milljónir hektara lands í
Síberíu eru teknir til ræktun-
ar. Víðáttumikið land hefur
einnig verið ræktaö í Mið-Asiu.
í Úsbekistan var t. d. á síðast-
liðnu ári milljón ekra lands hrif
ið frá eyðimörkinni og þvi
breytt í ræktarland, en það var
nægilega mikil aukning til að
þetta lýðveldi yrði sjálfu sér
nóg um kornframleiðslu. Árið
sem leið útskrifuðust 75000 ný-
ir verkfræðingar, iðnfræðingar
og búfræðingar í Sovétríkjun-
um, og margir þeirra voru Asíu-
menn. En það merkilegasta við
mannvirki þau, er risið haf-a í
Síberíu og Mið-Asíu frá því að
stríðið hófst, er að þau eru
byggð af fólki, sem aldrei fyrr
hefur fengizt við slíkt. Áveitu-
mannvirki í Úsbekistan vbru
byggð af bændum, konum og
börnum, undir stjórn ungra iðn-
fræðinga úr tækniskólum lands-
ins. Úsbekistan var gamaldags
landbúnaðarland, en hefur um-
breytzt í ríki, þar sem 75% fram
leiðslunnar er iðnaðarfram-
leiðsla. En Úbekistan heldur á-
fram að framleiða mestan hluta
ullar og silkiframleiðslu Sovét-
ríkjanna, en það þýðir á hernað-
artímum, að hermönnunum sé
séð fyrir hlýjum fatnaði og sov-
étflugflotinn hafi nóg af fallhlíf-
um.
Iðnaðarþróunin er einnig í
gangi í landbúnaðarlýðveldun-
um, sem næst liggja, einkum
Tadsíkistan og Túrkmenistan.
Meira að segja hið litla Kírgist-
an, uppi í Tíensjanfjöllum, legg-
ur fram kol til hernaðarþarfa
og sendir syni sína til vígstöðv-
anna. Tadsíkistan, er liggur að
Austur-Túrkestan (kínverskt
land), var áður einangrað landa
mærasvæði við Pamírfjallgarð-
inn. Nú flytja járnbrautir og bíl-
ar baðmullarframleiðslu lands-
ins til hinnar hvítu Samarkand-
borgar, þar sem verksmiðjur
niða umhv.erfis Gur Emir *leg-
höllina, sem geymir leifar Tam-
erlans. Það land hefur ekki sízt
Tagt fram ljóð og söngya til hern
aðarþarfa. Rithöfundar Tadsíka
hafa samið hernaðarsögur og
kvæði hundruðum saman, á
tungu sinni-. Söngvarar og dans-
menn Tadsíka eru mjög vinsælir
hvarvetna á vígstöðvunum.
(í síðari hluta greinar sinnar svar
ar Edgar Snow spurningunni: Hvers
vegna eru Asíuþjóðirnar fúsar til að
berjast með Rússum?)
MUNIÐ
Kaffisöluna
Hafnarstræti 16
M“H“:“H"H":“:“:"H“H“H~:“K“H~H“>
MERKILEG FRÆÐIBÓK:
eftir Sverri Kristjánsson sagnfræðing
Bókin styðst við fyrirlestra, sem höfundurinn flutti í útvarp-
ið síðastliðið ár.
Urðu fyrirlestrar þessir svo vinsælir af alþýðu manna, að
þess hefur verið beðið með óþreyju, að höfundurinn semdi bók
um sama efni.
Bókin fæst í öllum bókaverzlimum og kostar 28
krónur í kápu og 36 krónur í bandi.
BÓKAÚTGÁFAN REYKHOLT.