Þjóðviljinn - 27.01.1944, Blaðsíða 2

þjóðviljinn
321 maður á 4 árum
Manntjón íslenzku sjómanna-
stéttarinnar síðustu f jögur ár
Síðan Þjóðviljinn, fyrstur allra blaða, hóf máls á því, 20.
þ. m., að gera yrði ráðstafanir til þess að koma í veg fyrir of-
hleðslu togaranna, hafa önnur blöð, bæði Vísir og Alþýðublaðið,
einnig skrifað um málið og tekið í sama strenginn.
Árangurinn hefur nú orðið sá, að atvinnumálaráðuneytið hef-
ur falið sjódómi Reykjavíkur að rannsaka hvort breytingar þær
sem gerðar hafa verið á íslenzkum togurum og öðrum fiskiskip-
Mm stuðli að ofhleðslu þeirra og gefi þeim óeðlilega yfirvigt, og
„ennfremur, og alveg sérstaklega... að rannsókn sé gerð á því,
hvernig hleðslu þessara skipa hefur verið og er háttað 1 veiði-
ferðum og millilandasiglingum.
Ber að fagna því að þessi árangur hefur þegar náðst og verð-
ur að vænta þess, að þessari rannsókn lokinni verði gerðar allar
þær ráðstafanir, sem nauðsynlegar eru, til þess að tryggja öryggi
sjómanriastéttarinnar.
Þegar öryggismál sjómannastéttarinnar eru rædd, er rétt að
minnast þeirra mannfóma, sem íslenzka sjómannastéttin hefur
fært, og þess skipatjóns sem íslendingar hafa beðið s.l. 4 ár, eða
stríðsárin 1940—1943. Hópur sjómannanna, sem farizt liafa aí
hemaðaraðgerðum og öðmm orsökum þessi ár, er orðmn til-
finnanlega stór.
Þjóðviljinn sneri sér til Jóns Bergsveinssonar, enndreka
Slysavarnafélagsins, sem er allra manna kunnugastur þessum
málum og er eftirfarandi að mestu leyti eftir upplýsingum hans.
Fimmtudagur 27. janúar 1944
321 MAÐUR A 4 ÁRUM
ÁriÖ’ 1940 fórust 53 menn.
þar af 17 af sannanlegum
h,ernaðarástæðum.
Áriö 1940 fórust 140 menn,
þar af a. m. k. 37 af sannan-
legum hernaöarastæöum
en aö líkindum miklu íleiri af
sennilegum hernáöarástæðum
og verður vikið aö því síðar.
Áriö 1942 fórust 56 menn,
þar af 11 af sanrianlegum hern
aöarástæöum — um 25 af
sennilegum hernaöarástæö-
um.
Árið 1943 fórust 72 menn,
þar af 6 af sannanlegum hern
aðarástæöum, 55 fórust við
venjuleg sjóslys. — Um.afdrif
Hilmis — en með honum fór-
ust 11 menn, er óvíst.
Þaö skal tekió fram, aö hér
eru ekki meötaldir þeir, sem
falliö hafa út af bryggjum
hér viö land eöa drukknað á
svipaöan hátt.
Ennfremur aö tölur síöustu
tveggja áranna eru bráöa-
birgöatölur, þar sem enn hef-
ur ekki verið gengiö til fulln-
ustu frá skýrslum Slysavarna
félagsins fyrir þessi ár.
FÓRNIR STRÍÐSINS. —
MANNSKAÐAÁRIH MESTA
Þaö hefur stundum heyrzt,
aó íslendingar hafi lagt lítiö
af mörkum í þessu stríöi.
Því veröur þó aldrei mót-
mælt með rökum, að fórnir
íslenzkrar sjómannastéttar
hafa verið stórar og þungar á
stríðsárunum.
Hin látlausu og hógværu
cr& í Árbók Slysavarnafélags-
ins 1941 tala sínu skýra máli
Ttn það. Þjóöviljinn tekur sér
I Bessaleyfi til þess aö taka
þau upp:
„Áriö 1941 mun lengi veröa
í minnum haft hér á landi
vegna hinna mörgu og geig-
vænlegu sjóslysa, sem hin fá-
menna íslenzka sjómanna-
stétt varö fyrir. Ekki færri en
139 lögskráða sjómenn höf-
um vér misst á árinu“. (Auk
þess fórst 1 farþegi þegax
Reykjaborg var sökkt. — Alls
drúkknuöu á því ári 147
rarijn).
„Þetta er hæiri tala en nu-
kíandi menn muna. Mesta
martnskaöaárið, sem af er öld
inni, 1906 fó>ust 125 menn.
nú 147. Þaö eru hin óvenju-
íegu slys, sem af heimsstyii-
öjdinni leiöa, er gera tapið
s'.o mikið sem raun ber v'tni.
Hinn grimmi hildarleikur
hlífir ekki fremur saklausum,
friösömum mönnum en hin-
um, er með vopnum vegast
ÞaÖ er tæplega rétt, þótt hér
sé þaö gert, að telja þaö til
sjóslysa, þegar ráöist er á ó-
vopnuó skip og menn og
hvoru tveggju tortímt, þótt
ekkert hafi til saka unniö,
annað en aö stunda sín venju
legu friösömu störf, sér og sín
um til lífsviöurværis. Öll þau
skip, sem á árinu hafa farizt
með öllu, geta hafa farizt
af hernaöaraögeröum, eins
og hin 3, sem vitaö er um aö
ráðizt var á, og fáeinir menn
komust lífs af og hafa sagt
frá atburöuhum of orsökum
slysanna. Af 139 lögskráöum
sjómönnum, sem fórust á ár-
inu 1941, eru 122, sem telja
má sennilegt að farizt hafi af
• hernaöarástæöum“.
SKýRSLA, SEM „HRÆÐSLU-
PENINGAKARLAR“ HEFÐU
GOTT AF AÐ KYNNA SÉR
Hugrekki og dugnaður ís-
lenzkra sjómanna er alkunn-
ugt. Áræöi þeirra er svo mik-
iö, aö það gengur ofdirfsku
næst. Það hefur heldur ekki
veriö sparaö, að hæla þeim.
En þegar komið hefur til þess
aö greiöa þeim verkalaunin
hefur reyndin oröið allt önn- |
ur.
AUskonar landkrabbar —
og réttast væri líklega sagt:
allskonar „landeyöur“ — hafa
risiö upp og talaö um
„hræöslupeninga“.
Skýrslur eru venjulega fá-
oröar og þykja nokkuö þurr-
ar. En þær 'veröa ekki sakaö-
ar um áróður né æsingar.
Skýrslan, um sjósiys árið
1941 talar skýru máli um
hættur þær, sem íslenzkir sjó-
menn eiga við aö stríöa, þeg-
ar saman fara hætturnar í bar
áttunni viö Ægi og hættur
stríösins. á hafinu, niöri í
djúpunum og í lofti.
Baráttan viö íslenzku vetr-
arveðrin á sjónum ein saman
‘ er ekkert barnameöfæri.
Eftirfarandi er tekið úr Ár- j
bók Slysavarnafélags íslands
fyrir árið 1941:
Hinn 12. jan. drukkna 2
menn við aö leggja v. b. Friö-
rik á höfninni í Vestmanna-
eyjum.
Hinn 30. jan. fórst m. b.
Baldur. Fórust þar 4 menn.
Hinn 31. jan. tók stórstjór
5 menn út af m. b. Pilot, náö-
ust 2 lifandi en 3 drukknuöu.
Hinn 19. febr. tók stórsjór
3 menn út af m. b. Hjördís.
Náöist einn maðurinn en 2
drukknuöu.
Hinn 27. febr. fórst m. b.
Hjörtur Pétursson og meö
honum öll ■ skipshöfnin, 6
menn.
Hinn 28. febr. fórst togar-
inn Gullfoss og meó honum
19 menn.
Hinn 6. marz fórst opinn
bátur í lendingu. VarÖ einum
manni bjargað, en 6 drukkn-
uðu.
Hinn 7. marz fórst m. b.
Olga eftir ásiglingu af ljós-
lausu skipi. Björguðust 4
menn en 1 drukknaði.
Hinn 10. marz fórst b. v.
Reykjaborg vegna skotárásar,
á haíinu milli íslands og Eng
lands. 2 menn björguðust,
særðir, af fleka eftir 4 daga
hrakninga, en 13 fórust.
Hinn 11. marz fórust 5
menn af 1. v. Fróöi, af skot-
árás, sem skipið varö fyrir
milli íslands og Englands.
Þegar hitaveitan er komin |
Hvað á að gera við sorpið þeg-
ar hitaveitan er komin?
Þannig er spurt, og menn hugsa
til þess hver ósköp sorpið hljóti
að aukast þegar hætt er að
hrenna öllu bréfaruslinu og mat-
arúrganginum í miðstöðvunum.
Hér koma kaflar úr bréfi sem
herra „a“ hefur ritað Bæjarpóst-
inum um þetta efni.
Hvað verður í sorpílát-
unum?
Þegar hætt er að kynda mið-
stöðvar verða það aðallega mat-
arúrgangur og bréfarusl sem
mynda sorpið. Mest ber auðvit-
að á fiskúrgangi og mun varlega
áætlað að hann nemi 2—3 tonn-
um á dag að meðaltali.
Bréfaruslið ætti að hag-
nýta
Það er hin herfilegasta sóun á
verðmætum að eyðileggja allan
þann pappír, sem til fellst á heim
ilunum.
Allt þetta bréfarusl ætti að
nota. Ef að þessu ráði yrði horf-
ið þyrfti hvert hús að hafa sér-
stakan geymslustað fyrir papp-
írsrusl, þar sem safnað væri sam-
an gömlum dagblöðum, umbúða-
pappír o. s. frv. Skonsur til slíkra
nota er auðvelt að finna í flest-
um húsum og þarf enginn óþrifn-
aður að fylgja. Síðan sæi bæjar-
félagið, eða fyrirtæki, sem vildi
nota þetta hráefni til iðnaðar, um
að bréfageymslan væri tæmd t. d.
einu sinni í mánuði.
Fiskúrganginn sömuleiðis
1 fiskúrganginum verða hauf-
arnir fyrirferðarmestir.
Beinast virðist liggja við, að
vera ekki að láta bæjarbúa burð-
ast með þá heim á heimili sín.
Fiskinn ætti sem sé að selja
slægðan og hausaðan, og fisksal-
arnir ættu síðan að sjá um að
unnið sé fiskimjöl úr hausum og
slógi.
Við þetta mundi húsasorp-
ið minnka stórlega
Væri farið að þessum ráðum
mundi húsasorpið minnka stórlega
og þannig draga mjög mikið úr
þeím óþrifnaði sem af því hlýzt,
auk þess væri með þessu móti
bjargað verðmætum sem ugg-
laust nema hundruðum þúsund-
Hinn 11. marz fórst 1. v.
Pétursey á hafinu milli ís-
lands og Englands. Fórst þar
öll skipsnöínin, 10 menn.
Hinn 14. apríl tók stórsjór
út mann af m. b. Draupnir.
Hinn 30. maí fórst m. b.
Hólmsteinn í fiskiróöri og
og bezta veöri. Talið aö hern-
aöaraðgerðir hafi valdið slys-
inu. Á bátnum voru 4 menn.
Hinn 29. júní var e. s.
Hekla skotiö tundurskeyti á
Framhald á 5. síðu.
um króna ár hvert, og er vissu-
lega ekki vert að gera lítið úr
þeirri hlið málsins.
Lítil vel lokuð ílát
Sorp það, sem til fellst, ætti
síðan að geyma í litlum, vel lok-
uðum ílátum. Þau ættu að vera '
með handföngum þannig, að þægi
legt væri fyrir tvo menn að taka.
þau á milli sín og lyfta þeim á
bíl. Sorphreinsararnir ættu síðan.
að keyra þau á losunarstað án
þess að opna þau, en setja önn-
ur tóm eftir i staðinn við húsin.
Sorpið á að brenna
Sorpið á skilyrðislaúst að
brenna. Það er óhæfa sem átt
hefur sér stað til þessa að
fleygja því víðsvegar um víða-
vang. Slíka sorpbrennslu ætti að
mega nota til að hita eitthvert
úthverfi í bænum sem hitaveitan
nær ekki til.
Ef þessi meðferð er höfð, á
sorpinu er útilokað að það geti
fætt heilan rottuher, og óþrifnað-
ur af því ætti ekki að þprfa að
vera mikill.
Þetta eru góðar tillögur
Þanr'ig eru tillögur þær sem
herra ,,a“ hefur fram að bera.
Þær virðast mjög skynsamlegar
og vel framkvæmanlegar. Eins
ög sakir standa mun að vísu erfitt
að fá hæfileg og góð ílát til
sorpgeymslu, vegna efnisskorts,
þegar ætti að vera hægt að
hverfa að því ráði að selja að-
eins hausaðan og slægðan fisk,
og að halda bréfaruslinu frá
öðru sorpi, og fá upp verksmiðju
til að hagnýta það.
„Allir vita“
Alþýðublaðinu hefur hnykkt
illa við þegar Þjóðviljinn benti á
þá staðreynd, að Gylfi Þ. Gísla-
son er bara venjulegur „Alþýðu-
flokksdósent1! sem leyfir sér að
fara með beinar og vísvitandi
falsanir um flokka og málefni í
trausti þess að almenningur
leggi trúnað á það, af því að
,,dósent“ við Háskólann talar.
Alþýðublaðið bir-tir nú í annað
sinn lygaþvætting Gylfa um ein-
ræðisstefnu Sósíalistaflokksins,
og hina „dósentslegu“ ályktun
hans er svo hljóðar: „Sósíalista-
flokkurinn er því ekki lýðræðis-
flokkur, þótt málssvarar hans
láti stundum í veðri vaka að svo
sé“. Síðan bætir Alþýðublaðið
við: „Allir vita, að þetta er
stefna kommúnistaflokksins, bein
og ómenguð". Þetta eru rökin,
rök dósentsins og rök Alþýðu-
blaðsins. En hvernig væri fyrir
Alþýðublaðið og dósentinn að
reyna að finna þessum orðum
stað með því að vitna í stefnu-
skrá flokksins? Meðan það er
ekki gert, mega allir vita, að í
hvert skipti sem Alþýðublaðið og
dósentar þcss tala um Sósíalista-
flokkinn, er það gert til að reyna
að blekkja. en ekki til að upplýsa.
Þetta er leiðinlegt fyrir Gylfa
skinnið, en hann verður að sætta
sig við að vCra dæmdur af verk-
unum.