Þjóðviljinn - 01.04.1944, Blaðsíða 4

ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 1. apríl 1944
Laugardagur 1. apríl 1944 — ÞJÓÐVILJINN
þlÓÐVILIIMN
Utgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Bitstjóri: Sigurður Guðmundsson.
Stjórnmálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigfús Sigurhjartarson.
Ritstjómarskrifstofa: Austurstrœti 18, sími 8270.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 218b.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.f., Garðastrœti 17.
Askriftarverð: I Reykjavík og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuði.
Uti á landi: Kr. 5.00 á mánuði.
Hvernig á bær að vera?
íslendingar eru að byggja bæi og borgir. Það er mikið verkefni og
mikið undir komið að vel takist. Það er því vissulega tímabært, að
gera sér einhverja grein fyrir hvernig eigi að byggja bæi, svo þeir geti
orðið gróðurreitir framfara og menningar.
Fyrsta atriðið, sem taka ber tillit til, er að bæjarfélag er félag allra
þeirra er bæinn byggja. Þetta félag er ekki frábrugðið öðrum félögum
hvað það snertir, að tilætlaður árangur fæst ekki af starfinu, nema að
fjöldinn sé starfandi, og hafi sívakandi áhuga fyrir að hin sameiginlegu
verkefni verði sem bezt af hendi leyst.
Hér skal aðeins minnst á fáa þætti hinna sameiginlegu verkefna
allra þeirra sem eitt og sama bæjarfélag byggja. Ilúsnæðismálin og
menningarmálin skulu fyrst nefnd. Ilvaða skilyrði þarf að uppfylla til
að þau verði vel leyst?
★
Húsnæðismálin verða að vera félagsmál, það á ekki að vera hlut-
verk einkaframtaksins að byggja hús í gróðaskyni, hcldur á það að
vera hlutverk heildarinnar, samtök fólksins sjálfs bæjarfélögin, eða fé-
Iög sem það löggildir og veitir ýmsa aðstoð, eiga að annast bygging-
arnar, með það fyrir augum; að fullnægja þörfinni eins og húp er á
hverjum tíma. Hver einstaklingur á að fá eignarrétt á sinni íbúð, án
þess þó að fá rétt til að braska með hana, fári svo að hann hafi íbúð-
arinnar ekki þörf, tekur félagið, sem liann fékk hana hjá, við henni
aftur, og hann fær. endurgreitt það sem hann lagði fram.
Eðlilegast er, og í beztu samræmi við þær menningarkröfur, sem
gera verður til bæjarfélags, að bærinn sé byggður í hverfum, sennilega
væri hæfilegt að í hverjú hverfi byggju úm 500 fjölskyldur, íbúar hvcrs
hverfis mynduðu með sér félag, eða einskonar deild í bæjarfélaginu.
Þetta félag eða þessi deild bæjarfélagsins annaðist svo byggingarmál
síns hverfis, undir yfirumsjón bæjarfélagsins.
★
Hverjir væru svo kostirnir við slíkt hverfakerfi, og hvernig gæti
það betur fulmægt menningarþörfum íbúanna en núverandi fyrir-
komulag?
Fyrsti kosturinn er sá, að samábyrgð allra hverfisbúa mundi skap-
ast um hverskonar framfaramál hverfisins. Það út af fyrir sig er hið
mesta menningarmál, að menn læri að finna til samábyrgðar og læri
að vinna saman á félagsgrundvelli.
Hvað á svo að vera sameiginlegt fyrir hverfið annað en þetta
venjulega, götur, vatn, rafmagn o. s. frv.?
Vér höfum þegar nefnt byggingu íbúðarhúsanna.
Auk þess á hverfið að eiga tvær sameiginlegar miðstöðvar, við-
skipta- og menningarmiðstöð. Samvinnufélag hverfis mundi annast alla
vörudreifingu; fyrir það þyrfti eitt stórhýsi á haganlegum stað í, hverf-
inu. Þar þyrfti og að vera pósthús og símstöð. Þetta væri viðskipta-
miðstöð hverfisins.
Skólabyggingar ásamt leikvöllum og barnagörðum, þar sem börn-
um cr veitt fræðsla allt frá unga aldri fram til þess tíma er skyldunámi
lýkur, þurfa að vera í hverfinu. Þar þarf og að vera bókasafn og les-
stoíur fyrir almenning, einnig þurfa þar að vera rúmgóðir samkomu-
salir. Það er menningarmiðstöðin. Samkomusalirnir yrðu miðstöð
skemmtanalífsins, en ef til vill væri réttara að hafa þá ekki á sömu
slóðum sem skólana, og yrðu þá miðstöðvar hverfisins þrjár, viðskipta-
miðstöð, menningarmiðstöð og skemmtanamiðstöð. Þessi íbúðarhverfi
borgaranna þurfa svo að vera í góðu sambandi við og í hæfilegri afstöðu
til atvinnuhvcríanna, ]>ar sem iðnaður, hin stærri viðskipti o. fl. c
rekið.
★
Eitthvað á þessa lcið verða bæir framtíðarinnar byggðir, þega:
sjónarmið einkagróðans cru horfin, en sjónarmið heildarinnar, sjónar-
mið framfara og meruiingar eru orðin ríkjandi.
Bafveftta Vesfifðarða
Frá Raforkumálanefnd ríkisins hefur blaðinu bor-
izt eftirfarandi greinargerð um bráðabirgðaáætlun,
sem nefndin hefur látið gera um Rafveitu Vestfjarða.
I. IMANNFJÖLDI, SEM RAF-
ORKU FRÁ VIRKJUNINNI
ER ÆTLAÐ AÐ NA TIL
FYRST UM SINN.
/ hauptúnum:
Patreksfjörður 767, Tálkna-
fjörður 80, Bíldudalur 889, Þing-
eyri 350, Flateyri 409, Suðureyri
355, Isafjörður 2897, Ilnífsdalur
304, Bolungarvík 623, Súðavík
226. Samtals 6400.
/ sveitum:
Hólshrcppur 100, Eyrarhreppur
150, Suðureyrarhreppur 50, Flat-
eyrar- og Mosvallahreppur 200,
Mýra- og Þingeyrarhreppur 450,
Auðkúlu-, Dala- og Suðurfjarðar-
hreppur 150. Samtals 1100.
Samtals í kauptúnum og sveit-
um 7500 manns.
IV. AÐALSPENNISTÖÐVAR.
Á Patreksfirði 400 KVAkr. 110,-
000.00, á Tálknafirði 40 KVA kr.
35.000.00, á Bíldudal 250 KVA kr.
80.000.00, á Þingeyri 400 KVA kr.
110.000.00, á Flateyri 350 KVA
kr. 100.000.00, á Suðureyri 250
KVA kr. 80.000.00, á Súðavík 125
KVA kr. 40.000.00, á ísafirði 1700
KVA kr. 360.000.00, á Bolungar-
vík 400 KVA kr. 110.000.00. Sam-
tals kr. 1.025.000.00.
V. DREIFING ORKUNNAR í
' KAUPTÚNUM OG SVEITUM.
II. VIRKJANIR.
Núverandi ísafjarðarvirkjun:
1. Gamla virkjunin í Fossá 850
hestöfk 2. Nýja virkjunin í Nón-
vatni (uppsettar vélar 800 hestöfl,
en aðeins varlegt að bæta við)
150 hestöfl. 3. Ný virkjun í Dynj-
andisá 5250 hestöfl. samtals 6250
hestöfl. Frá dregst afltap 10%
vegna flutnings 625 hestöfl. Sam-
tals 5625 hestöfl = 3750 kílówött
eða 500 wött á mann.
í júlí—ágúst 1941 var virkjun-
arkostnaður í Dynjandisá áætlað-
ur 3 milljónir króna. Þá var vísi-
talan 177. Miðað við vísitölu 263
yrði kostnaðurinn samsvarandi
ca. 4^/2 milljón króna. Þó þykir
varlegra að telja hestaflið, miðað
við núverandi Ameríkuverð, ca.
1000 krónur. Verður virkjunar-
kosnaðurinn þá kr. 5.250.000.00.
Virkjunarkostnaðurinn samtals
verður þannig:
Dynjandisárvirkjun- kr. 5.250.-
000.00, Fossárvirkjun (að með-
töldu dreifingarkerfi á ísafirði og
í Hnífsdal) kr. 1.000.000.00, Nón-
vatnsvirkjun kr. 1.750.000.00.
Samtals lcr. 8.000.000.00.
III. AÐALORKUFLUTN-
INGSLfNUR.
A. Suðurlína:
1. Loftlína frá Dynjanda til
Patreksfjarðar, spenna 30 KV,
lcngd 45 km. á 35000.00, kr. 1.575.-
000.00. 2. 30 KV sæstrengur, 5
km., viðbótarkostnaður vegna
hans kr. 350.000.00. 3. 30 ICV þver-
lína til Bíldudals, 2 km., á 30000.-
00, kr. 60.000.00.
víkur 30 KV loftlína, 14.5 km., á
35000.00, kr. 507.000.00.
Suður- og Norðurlína samtals
kr. 5.475.000.00.
Reksturskostnaður 10% — kr.
1.229.000.00 á ári.
Árskílówattið kostar þannig kr.
328.00.
Kílówattstundin kostar notand-
ann þannig, miðað við 4000 til
5000 klst. notkun, 0y2—8% eyrir.
Þegar búið væri að nota að fullu
þau 500 wött á mann, sem að
framan er gert ráð fyrir, og ef ósk-
að væri eftir að auka aflið upp í
1000 wött á mann, eins og ráð-
gert hefur verið að hæst þyrfti hér
á landi, mætti vel hugsa sér að
virkja til viðbótai- um 6000 hest-
öfl í Mjólkuránum í Arnarfirði,
en virkjunarathuganir þar benda
til að virkjun verði eigi dýrari þar
en í Dynjandisá. Eigi mundi þurfa
að bæta nokkru verulegu við
kostnað í línum til að flytja orlcu,
en nýjan kostnað við spennistöðv-
ar rnundi mega áætla 80% af upp-
Dynjandisárvirkjun kr. 5.250,- runalegum kostnaði og ennfremur
000.00, ísafjarðarvirkjanir með!kostnað Vlð drelfingu a hmm ny]U
dreifingarkerfi kr. 2.750.000.00,
aðalorkuflutningslínur kr. 5.475.-
000.00, aðalspennistöðvar kr. 1.-
025.000.00, dreifing orkunnar kr.
4.000.000.00. Samtals kr. 18.500.-
000.00.
Árlegur reksturskostnaður, fyrn-
ing og stofnkostnaður 10% kr.
1.850.000.00.
Árskílówattið kostar þannig kr.
493.00.
Sé notkunartími áætlaður 4000
ldst. á ári að meðaltali, kostar
kílówattstundín notandann 12.3
aura. Til samanburðar má geta
þess, að brúttótekjur Rafmagns-
veitu Reykjavíkur af seldri ldló-
wattstund voru á árinu 1942 12.3
aurar og var notkunartíminn að
segja má hinn sami. Með 5000
stunda notkunartíma kostar kíló-
wattstundin notandann tæplega
10 áura.
Ef til vill má gera ráð fyrir að
kostnaðurinn við byggingu Dynj-
andisárstöðvar, línur, spennistöðv-
ar og dreifingarkerfi (að ísafirði
undanskildum) kosti allmiklu
minna þegar efni fæst annars stað-
ar að en frá Ameríku, en þessar
áætlariir eru gerðar miðað við að
allt efni sé keypt frá Bandaríkj-
unum og Canada. Gera má ráð
fyrir, éf efni til virkjunarinnar
verður eigi keypt fyrr en Evrópu-
stríðinu er lokið, að það kosti þá
helmingi minna en hér er áætlað.
Þá ætti að mega gera ráð fyrir
að vinnukostnaður verði þá, vegna
lækkunar á vísitölu, orðinn lækk-
aður um ca. 25%. Þessi liður skipt-
ir þó minna máli um fjárhagsaf-
komuna.
Miðað við ofanskráð verð má
B. Norðurlína: áætla skiptingu á kostnaði milli
1. Loftlína frá Dynjanda til efnis og vinnu sem hér segir:
Engidals, 59 km. á lengd, 30 KV Virkjun, efni 65%, vinna 35%,
spenna á 35000.00, kr. 2.065.000.-: aðallinur, efni 50%, vinna 50%,
00. 2. Frá aðallínu til Þingeyrar,! aðalsþennistÖðvar, efni 66%,
2.5 km. loftlína, 6 KV á 18000.00,! vinna 34%; dreifingarkerfi, efni
kr. 45.000.00, 1.4 km. sæstrengur, 57%, vinna 43%.
6 KV á 45000.00, kr. 63.000.00.1 Reiknað með lægra verðinu
3. Frá aðallínu til Flateyrar 30 yi'ðu kostnaðartölurnar:
KV loftÍína, 7 km., á 30000.00,1 Virkjanir í Dynjandisá ca. kr.
kr. 210.000.00. 4. Frá aðallínu til 3.100.000.00, aðalorkuflutningslín-
Suðureyrar 30 ICV loftlína, 14 km., ur kr. 3.42000.00, aðaíspennistöðv-
á 30000.00, 420.000.00. 5. Frá ar kr. 590.000.00, dreifing kr. 2.-
Engidal til Súðavíkur 6 KV loft- 430.000.00, ísafjarðarvirkjanir kr.
ina, 10 km„ á 18000.00, 180.000,- 2.759.000.00. Samtals kr, 12.290,-
j0. 6. Frá aðallínu til Bolungar-. 000.00.
orku í kauptúnum og sveitum
80% í viðbót við upprunalegan
kostnað.
Þannig mætti rcikna kostnað-
inn við að bæta við 500 wöttum
af raforku á mann og tvöfalda
þannig orkuna:
Mjólkurárvirkun, 6000 hestöfl,
kr. 6.000.000.00; aðalspennistöðv-
ar, viðbót, kr. 800.000.00; dreifing
raforkunnar, viðbót, kr. 3.200,-
000.00. Samtals kr. 10.000.000.00.
Sé hinsvegar eins og að framan
reiknað með efni lækkuðu um
hclming og vinnu um einn fjórða
hluta, verður allur kostnaðurinn
af viðbótinni ca. kr. 6.000.000.00.
Samkvæmt þessu yrði viðbótar-
raforkan þannig allt að því helm-
ingi ódýrari eða miðað við hærra
verðið 5—6 aurar kílówattstund-
in, en miðað við lægra verðið 3—4
kwst., ef gert er ráð fyrir notkun
viðbótarorkunnar í jafnmargar
klukkustundir á ári og í fyrra fall-
inui Það skal tekið fram að með
því að hér er aðeins um bráða-
birgðaáætlun að ræða, verður að
gera ráð fyrir að sumum liðum á-
Aðalfundur Fjallamanna
Fjallamenn efna til
tveggia ferðalaga
um páskena
Fjallamenn ejna til tveggja
jerðalaga nú um páskana. Verður
önnur jcrðin jarin til Langjökuls
en hin á Fimmvörðuháls.
Félagið hélt nýlega aðaljund og
Andakílsávirkjunin
Framhald af 1. síðu.
Hálfdán Sveinsson og Guðm.
E. Guðjónsson.
Árni Pálsson verkfræðingur
í Reykjavík hefur gert áætlan-
ir og unnið að undirbúningi,
hann hefur mætt á fundum og
útskýrði m. a. tilboð þau, sem
fyrir lágu á þessum fundi, frá
Ameríku, en það voru: túrbina,
þrýstivatnspípa, rafvélar o. fl.
fyrir 2400 hestafla rafstöð, en
útflutningsleyfi frá Ameríku
var ekki fyrir hendi..
Á fundinum samþykkti stjórn
in að hefjast handa um virkjun
Andakílsár á þeim grundvelli,
er lagður er í áætlun Árna
er hagur þess ágaitur og skuldlaus Pálssonar veikfræðings um
2400 hestöfl, en þær eru gerðar
árið 1939 og endurskoðaðar
og
eign þess 16.400 krónur.
Stjórnin var endurkosin
skipa hana þessir menn: ! 1942 og 1943 og byggjast á
Guðmundur Einarsson frá Mið- mælingum og athugunum frá
dal formaður. | fyrri tímum og fram á árið
Gunnar Guðmundsson kaupm. ] 1943.
ritari. Alþingismennirnir Pétur Otte
Björn Pétursson gjaldkeri.
Fjallamenn hyggjast fullgera
skála sinn á Tindfjallajökli í sum-
ar.
Ilópurinn í aðra fjallaförina um
páskana er þegar fullskipaður, er
sen og Bjarni Ásgeirsson hafa
mætt á flestum fundum stjórn
arinnar og unnið að framgangi
virkjunarinnar á Alþingi og
víðar af miklum dugnaði.
Sendiráðið í Washington hef
það sá sem fer til Langjökuls. ur unnið sleitulaust að útveg-
Mun hann hafa bækistöð í skála
Ferðafélagsins við Einifell hjá
Hagavatni. FararStjóri verður Sig-
rún Gísladóltir.
Ilinn hópurinn fer til skála
Fjallamanna á Fimmvörðuhálsi.
Eigi er ráðið enn hver verður
fararstjóri, en fréttst hefur að
skíðafæri sé afburðagott þar efra
og mun vart skorta þátttakendur,
því fcrðalög á jöklum á þessum
tíma árs eru hin skemmtilegustu.
Vigfús Sigurgeirsson hefur tekið
kvikmyndir af ferðum Fjalla-
manna og hafa þær verið sýndar.
Að fengnum þessum upplýsing-
um og tilboðum var leitað tilboða
í 5000 liestafla vélar frá sömu
firmum og komu þau skeyti í
janúar og fyrstu .daga febrúar. A.
S. E. A. bauð rafvélar ásamt
spennibreytistöðvum fyrir Akra-
nes, Borgarnes og Hvanneyri fyr-
ir 286.500.00 s. kr. og K. M. V.
bauð vatnsvélar fyrir 216.500.00
s. kr„ eða samtals 503 þús. s. kr„
er gera tæpar 800 þúsund íslenzk-
ar krónur, allt miðað við f.o.b.
Gautaborg.
Til samanburðar má geta þess,
að tilboðin frá Ameríku í 2400 ha.
vélar hafa numið um 950 þús. ísl.
krónum eða rúmlega tvöfalt
sænska verðið miðað við f.o.b.
New York.
Afgreiðslutími hjá A. S. E. A.
er 15 mánuðir, en lijá K. M. V. 10
mánuðir. Gréiðsíá % fyrirfram og
% við afhendingu.
Þar sem reyrisla undanfarinna
ára, frá 1939 að telja, sýnir svo
ljóslega, að allar áætlanir um
orkuþörf hafa reynzt of knappar,
þá ákvað stjórnin að hverfa að því
ráði að reisa 5000 hestafla orku-
ver við Andakílsárfossa, byggt á
þeim tilboðum um vélar, er feng-
izt hafa frá Svíþjóð og að leita
áframhaldandi í tilboð á öðru efni
Ekkert skemmtana-
bann
Þjóðviljinn sneri sér í gœr til
Agngrs Kojoed-Iíansen lögreglu-
stjóra og spurði liann hvort rétt
vœri að ákveðið liejði verið að
banna skemmtanir í páskavikunni
og kvað liann það elcki vera.
Hann skýrði hinsvegar frá því,
að biskup hcfði mælzt til þess að
eigi yrðu haldnar skemmtanir
þessa viku. Jafnframt gat hann
þess, að svo væri fyrir mælt i ís-
lenzkum lögum, að cngar skemmt-
anir mættu fara fram eftir mið-
aftan (kl. 6) kvöldið fyrir stórhá-
tíðir.
Tilcfni þess að Þjóðviljinn
minntist á þetta mál í gær var
það, að prentarar eru vanir að
halda árshátíð sína um þctta leyti
og höfðu ákveðið að halda hana
næstkomandi miðvikudagskvöld,
en höfðu enn eigi getað fengið
leyfi í fyrrakvöld.
En nú hefur þetta allt fallið í
ljúfa löð og halda þeir ársskemmt-
un sína eins og þeir höfðu ákveðið.
un útflutningsleyfa á vélum og • , • • r - , ,r
0-7 ö til virkjunarmnar tra sama landi.
efm frd Ameríku, en árangur A]þingi hefur veitt ríkisstjórn.
af því varð sá, að um miðjan inni heimild til þess að ábyrgj4St
febrúar þ. á. kom skeyti frá!fyrir hönd ríkissjóðs lán, er taka
sendiráðinu til utannkismála-
ráðuneytisins í Reykjavík, sem
tilkynnir að neitað hafi verið
um umbeðin útflutningsleyfi.
19. nóv. 1943 kom stjórn fé-
lagsins saman á fund, ásamt
Alþingismönnunum og Árna
Pálssyni. Formaður félagsins
ræddi við Árna Pálsson nokkru
fyrir fundinn, að hann teldi
miklar líkur fyrir því, að hægt
þarf til efniskaupanna frá Svíþjóð
og hefur ríkisstjórnin þegar notað
heímildina og veitt umgetna á-.
byrgð.
Landsbankinn, Búnaðarbank-
inn og Útvegsbankinn hafa lofað
að lána þá peninga, sem þarf til
þessara kaupa, fyrst um sinn.
Gjaldeyris- og innflutningsleyfi
eru einnig fengin.
Samningaumleitanir um kaup á
Æskan Sósíslisminn
];’ramh.af 3. síðu
Við æskumenn, sem nú þegar
erum orðnir sósíalistar. Það er; sölunnar. Á fundinum var m.
okkar hlutverk og skvlda að
vinna dyggilega að útbreiðslu
væri að fá tilboð frá Svíþjóð j vélum til virkjuparinnar, fyrst ’frá
1 efni til virkjunarinnar til af-.Ameríku og síðan frá Svíþjóð,
greiðslu eftir stríð og bað hann | hafa af eðlilegum ástæðum tekið
að reyna að hafa upp á tilboð-; langan tíma, en nú vonum við, að
unurp, sem fyrir lágu þaðan málefni þetta sé' komið það vel á
árið 1939, en þau voru geymd veg, að það1' geti haft eðlilegan
með plöggum Rafmagnseinka- framgang og að orkuverið við
Andakílsárfossa rísi af grunni und-
ir eins og heimsstríðinu er lokið
Fæðingarhelmilið á að
kosta um 2,2 millján
Bæjarráð hefur borizt bréf frá
landlækni ásamt teikningum af
fyrirhuguðu fæðingarheimili á
Landspítalalóðinni, og kostnaðar-
áætlun. Áætlað er að byggingin
kosti 2.2 milljónir kr. Húsameist-
ari ríkisins ljefur gert teikninguna,
en með honum hafa unnið Guð-
mundur Thoroddsen prófessor,
Matthías Einarsson læknir og
landlæknir.
Gert er ráð fyrir rúmum fyrir
50—60 konur.

ætlunarinnar þurfi að breyta, en sósíalismans_ Hvað hefur þú
að sjálfsögðu verður nauðsynlegt gert> ungi sósíalisti) til að út.
breiða málgagn flokks þms,
að gera nákvæma fullnaðaráætl-
un þegar ákveðið hefur verið að
ráðast í fyrirtækið. Gengið er út
frá því að fyrirtækið verði rílds-
eign og rekíð af ríkinu a. m. k.
hvað virkjanir, aðalorkuflutnings-
línur og aðalspennistöðvar snertir.
27. þúsund
á kjörskrá
Manntalsskrifstofan hefur lokið
að semja kjörskrá fyrir Reykja-
vík, sem gilda á við • atkvæða-
kreiðsluna um sambandsslitin og
stjórnarskrána í vor. Á kjörskrá
verða um 27 þús. manns og cr
það á þriðja þúsund fleira en við
síðustu kosningar.
Láð Tyrir útvarps
byggingu
Útvarpsstjóri hefur skrifað bæj-
arráði og farið þess á leit að bær-
inn léti útvarpinu í té lóð fyrir
byggingu á horni Suðurgötu og
Ilringbrautar, sunnan kirkjugarðs.
Þjóðviljann?
Við sósíalistar eigum við of-
urefli að etja. Hér á íslandi
eru fasistisk öfl, sem hafa sagt
það berum orðum, að þau vilji
útrýma okkur og munu nota
hvert tækifæri til að klekkja
á okkur.
Ungir sósíalistar, hvar sem
þið búið á landinu og í hvaða
þjóðfélagsaðstöðu sem þið eruð,
myndið með ykkur öflug félags
samtök til eflingar hugsjón okk
ar. Hver ungur sósíalisti verð-
a. ákveðið að senda símskeyti
til A. S. E. A. í Svíþjóð með
fyrirspurn um, hvort það gæti
tekið að sér að hefja nú þegar
snuði á rafvélum fyrir 2400
hestafla rafstöð við Andakíisá,
samkv. tilboöi, er það sendi
1939. Telji firmað sig geta haf-
ið smíði á vélum þessum, ósk-
ast verðtilboð, miöað við af-
hendingu að heimsstríðinu
loknu. Ennfremur var sam-
þykkt að setja sig í samband
og leita tilboöa hjá Karlstad
Mek. Verkst., er gerði tilboð í
vatnsvélar 1939 að fengnu til-
boði frá A. S. E. A.
9. febrúar 1944 kom stjórnin
saman á fund ásamt Árna Páls-
ur að gera skyldu sína, því að syni verkfræðingi, sem gaf
það þarf mikið átak til að fram ! skýrslu um fengin tilboð frá
kvæma sósíalisma á íslandi, j Sviþjóð í desember. A. S. E. A.
sem annarsstaðar. bauð rafvélar með 63% hækk-
Æska íslands! Vakna þú til un frá tilboði 1939, en þó komi
dáða og varpa af þér oki kapit-
alismans og sjá: réttlætið mun
sigra fyrr en okkur varir, ef
hver ungur sósíalisti og æsku-
maður gerir skyldu sína og
starfar í fullri einlægni og al
vöru að framkvæmd sósíalism-
ans á íslandi.
Baldur Jónsson.
Trjáp!öntun til skjóls
í garðlondum
Jarðyrkjuráðuhautur bæjarins,
Jóhann Jónasson, hefur lagt til við
bæjarráð, að hann fái að kaupa
trjáplöntur til að planta scm skjól-
beltum í garðlöndin við Tungu.
Bæjarráð samþykkti að verða við
þessu.
Árshátíð
sína heldur Iðja, félag verksmiðjufólks, í Iðnó miðviku-
daginn 5. apríl. Skemmtiskráin auglýst í verksmiðjunum.
I
Skemmtinefndin.
W^WWV^J’W^n^JWWrtfWWU'VWUWUWWUWWWVWWWWWW

þar til viðbótar 7V2 % ef um
fast tilboð yrði að ræða til af-
hendingar eftir stríð. K. M. V.
bauð vatnsvélar fyrir T27 600,00
kr. Hvorttveggja tilboðin voru
miðuð við 2400 hestafla vélar
og samkv. þessu var kaupverð
vélanna um 460 þús. ísl. kr.
f.o.b. Gautaborg.
OeiQusarOaF Dælaplns
Þeir garðleigjendur, sem enn hafa ekki gert
aðvart um, hvort þeir óski eftir að nota garða sína
í sumar, eru hér með áminntir um að gera það hið
fyrsta, og greiða leiguna í skrifstofu minni.
i
Skrifstofan er opin daglega kl. 10—12 og 1—3
nema laugardaga aðeins kl. 10—12.
Bæjarverkfræðingur.
Verður Bretland fátækt eftir stríð?
Eftir Maurice Dobb, kunnan brezkan hagfræðing,
(Síðustu daga h.afa þær furðulegu og nær skoplegu fregnir borizt
út um heim, að hin volduga stríðsstjórn Bretaveldis hafi gert það
að fráfararatriði að brezka þingið samþykkti með eins atkvæðis
meirihluta að konur í kennarastétt skyldu hafa sömu laun og karl-
ar. Þeirri röksemd ráðherranna að Bretland hafi ekki efni á slíkum
lúxus, svarar einn fremsti hagfræðingur Breta, Maurice Dobb, í eftir-
farandi grein):
★
Þegar Beveridgeáætlunin kom fyrst fram, var hafin „hvíslherferð“
úr ýmsum áttum: „Bretland verður of fátækt eftir stríð til að hafa
efni á slíkum, hlutum. Það er ekki rétt að gera fólk of svartsýnt nú. En
það er hættulegt að gefa nokkur loforð. Við skulum hafa allt óákveðið“.
En þessar raddir hvísluðu ekki alltaf. Það er orðið talsvert algengt
að heyra opinberlega ymprað á því að „Bretland verði of fátækt“ til
þessa eða hins.
í þessu er fólgið að stjórnin hafi ástæðu til að fara varlega í allar
áætlanir um þjóðfélagsumbætur að stríðinu loknu. Tilætlunin er, að
eyðileggja á lítið áberandi hátt þær vonir manna um baráttu gegn at-
yinnuleysi og fátækt, sem nú glæðast mjög ekki einungis innan verka-
lýðshreyfingarinnar, heldur meðal yfirgnæfandi meirihluta þjóðarinnar.
Það hættulega við þessa röksemdafærslu er, að í fljótu bragði virð-
ist hún samkvæm heilbrigðri skynsemi. Það virðist ekki fjarri lagi að
nokkur styrjaldarár, með stríðsútgjöldum upp á 12 milljónir króna á
dag, hljóti að gera landið fátækt, og svo gæti virzt að þeir sem tala um
djarflegar áætlanir um fjárveitingar af almannafé til þjóðfélagsumbóta
séu annaðhvort draumóramenn eða þá áð þeir séu að vekja ástæðu-
lausar vonir í pólitískum tilgangi.
Að sjálfsögðu er hægt með nokkrum rétti að segja að landið verðí
fátækara að stríðinu loknu. Til dæmis má búast við ónógum matar-
birgðum fyrst eftir stríðið (einkum feitmeti) vegna þess hve þörfin
verður brýn hjá hinum sveltandi Evrópuþjóðum.
Auk þess verður að bæta úr hinni miklu eyðileggingu, er stríðið
hcfur valdið, borgir og heimili hafa verið lagðar í rústir svo að þar eru
ekki lengur mannabústaðir.
En í þeim skilningi að framleiðslugeta Bretlands og þar með árs-
jramleiðsla eða þjóðartekjur muni eftir stríð hafa þorrið svo mjög (sam-
anborið við árin fyrir stríð) að af þeim ástæðum væru djarfar áætlanir
um þjóðfélagsumbætur óframkvæmanlegar, hvort sem okkur hefur tek-
izt að losna við einokunarhagsmuni, sem eru andstæðir slíkum fram-
förum eða ekki og hvort sem afturhaldsstjórn eða frjálslynd situr að
völdum — það er blátt áfram ósatt.
En hvernig er hægt að koma þessu heim við hina sennilegu full-
yrðingu um að vér hljótum að koma fátækari út úr stríðinu? Svarið
er ekki flókið. En meðan við búum við fjarstæðukennt hagskipulag
megum við ékki furða okkur á þó svör við hagfræðilegum vandamál-
um virðist öfugmælaleg.
„Heilbrigður“ friðartímakapítalismi í Bretlandi neytir ekki til fulls
framleiðslugetunnar, þannig að verksmiðjur og verkstæði framléiða
ckki cins og hægt væri, og vinnuafl einnar til hálfrar annarrar milljónar
manna er ónotaö. Þar af leiðir að nokkuð af hinum óskaplegu útgjöld-
um á stýrjaldartímum er jafnað með því, að vegna hernaðarþarfa er
að nokkru bætt úr sleifarlagi hagkerfisins, og her atvinnuleysingjanna
tekinn til herþjónustu eða í vinnu.
Eins gœtum við eftir stríð framleitt meira árlega en gert var 1938
cf okkur tækizt að útrýma atvinnuleysi (alveg burtséð frá hugsanlegum
árangri af róttækri endurskipulagningu iðnaðarins).
Það er ekki af efnaleysi að við getum ekki framkvæmt djarfar áætl-
anir um þjóðfélagsumbætur, heldur liggur vandinn í að virkja svo vel
fari þann efnivið og mannafla sem tiltækur er; og jeinungis ef okkur
tekst ekki að virkja þessa þætti, verðum við „of fátæk til að hafa efni
á“ að framkvæma þjóðfélagsumbætur.
Þess vegna er baráttan fyrir afnámi fjöldaatvinnuleysis undirstöðu-
atriði. Ráðstafanir sem miða að því „borga sig“ vegna þess að þær
láta framleiðslustörf koma í stað iðjuleysis.
Satt er það, að framleiðslutæki iðnaðarins hafa nokkuð gengið úr
sér síðan 1939. Þetta á einkum við víða í neyzluvöruiðnaðinum. Ekki
einungis að nýjar verksmiðjur hafi ekki verið byggðar heldur hefur
einnig fallið niður venjuleg endurnýjun og viðgerðir.
En móti því vegur hin víðtæka endurskipulagning og endurnýjun
á iðnaðinum er vinnur að stríðsþörfunum, og er margt af því hægt að
aðhæfa friðarframleiðslu.
Landbúnaðurinn er betur búinn en nokkru sinni fyrr, og mun það
verða þungt á metunum, og gera meira en vega á móti því hve fram-
leiðslutæki iðnaðarins hafa gengið úr sér. Og því má ekki gleyma, að
mjög hefur fjölgað í röðum iðnverkamanna og vinnuhæfni verkalýðsins
stórum aukizt með aukinni iðnaðarþjálfun.