Þjóðviljinn - 07.06.1944, Blaðsíða 4

T>JÓt)VIL.TINN — Miðvikuflagur 7. jóní 1944
Utgefandl: Samánmgarflokkur alþýðu — SóHalútajlokkurinn.
Bitstjóri: Sigurður Guðmundsaon.
StjórnmálaritBtjórar: Einar Olgdrséon, Sigfús Sigurk/urtaraon.
Ritstjómarskrifstofai: Austuratrœti l'S, sím% 2270.
Afgreiðsla og anglýsmgar: Skólavárðustíg 19, simi 218ý.
Aflkriftarverð: I Reykjavík og nógrenni: Kr. 6.00 á raánuði.
Uti á lumii: Kr. 5.00 á mánuSi.
Prentsmiðja: Víkingeprent h.f^ Garðastrœti 17.
Kveðjan frá Norðmömmm
Norska ríkisstjórnin hefur viðurkennt lýðveldisstofnunina á
íslandi. Hákon, konungur Norðmanna, sendir ísleridingum í þessu
tilefni kveðju og góðar óskir.
Öllum góðum íslendingum þykir vænzt um þessar kveðjur
allra þeirra, er vér nú höfum fengið. Þessi athöfn frá hálfu kon-
ungs og stjórnar Norðmanna, verður til þess að tengja bræðra-
böndin milli þessara frændþjóða betur en nokkuð annað, sem
Norðmenn nú gátu aðhafzt.
Fyrir 780 árum gengu íslendingar undir erlendan konung,
glötuðu þjóðfrelsi sínu og afnámu lýðveldi sitt. Konungurinn var
norskur og hét Hákon.
Nú er það Hákon, konungur Norðmanna. og ríkisstjórn Nor-
egs, sem er fy,rst norrænu þjóðanna til að viðurkenna lýðveldis-
stofnun á íslandi og senda oss vinar- og virðingarkveðjur. — Og
þó er það bróðir Norðmannakonungsins, sem nú lætur af konungs-
stjórn á íslandi.
Hafi Norðmenn þökk fyrir drengskaparbragð sitt og hiklausa
viðurkenningu á sjálfsákvörðunarrétti vorum.
Því mun ekki verða gleymt.
Innrásin
Innrásin langþráða er byrjuð. Loks er undirbúningnum og
hinum langa biðtíma lokið og atlagan hafin.
Það er fögnuður í hjörtum Evrópubúa í dag, — fögnuður
meðal fanganna í Evrópuríki Hitlers, — fögnuður yfir því að
stund frelsisins nálgast nú óðum.
Sárþjáðar hafa kúgaðar þjóðir Evrópu beðið eftir þessum
degi. Hungrið hefur sorfið að þeim, sjúkdómarnir hafa færzt ægi-
lega í vöxt, fólkið hefur víða hrunið niður úr vesöld, börnin hafa
orðið harðast úti, þau, sem eigi fengu. nægilegt viðurværi á upp-
vaxtarárunum.
En þjóðir Evrópu hafa gert meir en bíða.
Þær hafa barizt meðan innrásarflotinn beið.
í þrjú ár hefur þjóðfrelsisher Titos háð frelsisstyrjöld Jugo-
slava og hefur nú um helming landsins á'valdi sínu.
í Frakklandi hafa skæruliðar boðið her Þjóðverja byrginn
síðustu mánuðina. Á Norður-Ítalíu hafa skæruliðar barizt við
þýzka innrásarherinn. Skemmdarverkin í herteknu löndunum
hafa veríð stórfengleg. Heill leyniher hefur starfað að þeim í
Frakklandi, Danmörku, Noregi, Hollandi, Belgíu, Austurríki, Pól-
landi. — Og í Þýzkalandi sjálfu er líka unnið. Þýzku andfasist-
amir, sem fyrstir allra fengu að kenna á böðulsverkum Hitlers,
eru ekki allir myrtir eða útlægir: Einmitt í miðstöðvum harð-
stjórnarinnar er barizt fyrir frelsinu.
•
í þrjú ár, — frá 22. júní 1941 — hafa austurvígstöðvarnar
verið e.inu vígstöðvarnar í Evrópu sem stórorustur hafa verið á.
Loks eru nú komnar „aðrar vígstöðvar“. Og menn vona að
það sé ekki nein Ítalíuinnrás, sem hér hefur verið gerð, — heldur
sú allsherjar sókn að vestan, sem molar harðstjórn Hitlers í ár,
þegar rauði herinn endurtekur sóknaraðgerðir sínar austan frá,
— þessar stórkostlegustu sóknir, sem veraldarsagan þekkir.
•
Stundin fyrir allsherjaruppreisn allra frelsisvina í »Evrópu,
sem nú þjást undir járnhæl fasismans, er komin. Menn vænta nú
stórkostlegra tíðinda á degi hverjum.
Þau kosta fórnir, átökin, sem vestanherirnir gera nú, — að
líkindum þó ekki svipaðar fórnum þeim, sem SoVétþjóðimar hafa
orðið að færa.
Allar frelsisunnandi þjóðir óska herjum frelsisins austan,
sunnan og vestan, „Evrópuríkisins“ sigurs, — og ekki síður hinum
leyndu hersveitum frelsisins innan þess, — varanlegs sigurs, sem
þurrki harðstjórnina að fullu af jörðinni og byggi mannkyninu
frið.
LEIKSVIÐ INNRÆSARINNAR
AtlanzhafsstrOnd Frakklands
Nord-ströndin, sem er um 33
km., er áframhald belgisku strand-
lengjunnar. Hún er mynduð af
þurrum sandhólum með fram-
rennslisskurðum á við og dreif.
Ströndin lækkar aflíðandi niður að
sjónum, og landið hækkar jafnt
og þétt upp frá henni.
Fjaran er svo aflíðápdi, að ein-
ungis flatbotnaði bátar geta lent
þar. Skipaflotinn, sem tók þátt í
undanhaldinu við Dunkerque,
varð að nema staðar töluvert frá
fjoruborðinu og urðu hermennirn-
ir ai) vaða fram að þeim allt upp
í háls, og neyddust þess vegna til
að skilja vopn sín eftir.
Aðalhöfnin er Dunkerque, og er
hún ágæt frá náttúrunnar hendi
Fyrir stríð var Dunkerque þriðja
í röð franskra hafnarborga. Þar
voru fjórar þurrkvíar, og bryggj-
urnar voru alls 8 km. á lerigd.
Vestar á Nord-ströndinni er
minni hafnarba:r, Gravelines. —
Landið upp af þessari strönd er
lágt og frjósamt, sundurgrafið af
skurðum. Járnbrauta- og vega-
kerfi er þar ágætt. Aðaltálmi inn-
rásarhers mundi verða aurleðja.
Síðan 1940 hefur verið haldið
uppi miklum loftárásum á Dun-
kerque af brezka lofthernum, og
hefur fólk flutt þaðan í _ stórum
stíl. Lengra inni í landi, í norður-
héruðum Frakklands, umhverfis
borgirnar Lille, Roubaix og Tour-
coing. í útborg frá Lille eru verk-
smiðjur, sem framlciða mikinn
hluta af járnbrautum Þjóðvcrja.
A þær hafa oft verið gerðar loft-
árásir af stórum amerískum
spr engj uf lug vélum.
Dunkerque var vcttvangur loka-
orustnanna í Flandern árið 1940,
er brezkar og franskar hersveitir
sluppu nauðulega úr gildru Þjóð-
verja, scm höfðu umkringt þær.
Það var einnig yfir Dunkerque,
sem en§ki flugherinn sýndi mátt
sinn í orustu við öflugan þýzkan
loftflota.
CALAIS-STRÖNDIN.
Þessi strönd er 100 km. að lengd.
lAð undanskildu umhverfi Bou-
;logne er hún mynduð af sandhól-
um. 'Fyrir ofan sandhólana taka
við kalkklettar, sem eru liluti af
hinum miklu hæðadrögum er
liggja í suðaustur. Þessi hæða-
drög mynda meirihluta þessa hér-
aðs. Þar fyrir austan er öll Fland-
ernsléttan, en nálægt hæðadrög-
unum áttu sér stað blóðugustu or-
ustur styrjaldarinnar 1914—1918.
Calais og Boulogne eru tvær að-
alhafnarborgirnar. Fyrir stríð
stóðu þær í miklum blóma og
örum framförum. í styrjöldinni
1914—1918 voru fluttar til Frakk-
lands fleiri hersveitir um Boulogne
en nokkra aðra borg. Mitt á milli
Calais og Boulogne er Gris Nez
höfðinn (Cape Gris Nez), aðeins
35 km. frá ensku ströndinni. Frá
Calais til Dover eru 35 km. og frá
Boulogne til Folkestone 41 km.
Þjóðverjar haja hér eklci einung-
i-s hin venjulegu vamarvirki held-
ur eru þarr langdrœgar jaUhytmir,
sem annað slagið skjóta á Dover
og umhverji hennar og einnig á
skipalestir cr um sundið jara.
Báðar þessar borgir hafa orðið
fyrir stöðugum loftárásum brezka
flughersins og frá báðum liefur
fólk flutt í stórum stíl.
Á ströndinni fyrir sunnan Bou-
logne eru baðstaðir með fjölsótt-
um nýtízku sumarhótelum, svo
sem Le Touquet, Paris-Plage,
Wimereux, Berck-sur-mer. Sam-
göngur eru ágætar, með járnbraut-
um og akveguin. Þar eru einnig
allmargir flugvellir.
Inn frá þessari strönd, lengra
uppi í landi eru mestu kolanám-
ur Frakklands.
St. Omer, 40 km. í suðaustur
frá Calais og 48 km. í austur frá
Boulognc, er þýðingarmikil flug-
stöð Þjóðverja. Miklum loftárás-
um hefur verið haldið uppi á hana.
í St. Omer og St. Pol (65 km. í
suðaustur frá Boulogne) eru þýð-
ingarmikil vegamót.
SOMME.
Þessi strandíengja er um 45 km.
löng og liggur suður að mynni
Somme-árinnar, því næst í suð-
vesturátt.
Milli ósa Authie-árinnar, sem er
takmark þessarar strandlengju í
norðri, og Somme, er ströndin eitt
sandhólasvæði um 3 km. á breidd.
Þar fyrir ofan er landsvæði kall-
að Marquenterre, þurrkað land
með fjölda framræsluskurða. Við
ósa Somme-árinnar er mikið um
sandhóla og sandbakka. Við Abbe-
ville ofarlcga við árósinn er lítil
liöfn og einnig við St. Valery
nokkru sunnar. Lengi-a í suður er
ströndin malarkennd og syðst á
þessum hluta eru kalkklettar.
Landið upp frá ströndinni er
flatt, en er lengra dregur hækkar
það og hálcndi er beggja megin
Somme nálægt Amiens. Þar voru
einnig háðar blóðugar orustur í
seinustu styrjöld, því þarna er gott
virki frá náttúrunnar hendi.
Amiens er stærsta borg þessa
svæðis og cr hún aðalsamgöngu-
miðstöð strandhéraðsins.
Á flugvöllinn í Abbeville hafa
verið gerðar reglulegar loftárásir
af Bandamönnum.
Þýzku hersveitirnar, sem í maí
1940 klufu her Bandamanna í
tvennt, héldu til strandar við
Abbeville og innikróuðu þannig
liina brezku, frönsku og belgisku
heri í Flandern.
SIGNU-FLÓINN.
Þessi strandlehgja er um 128
km. að lengd. Hún er að mestu
ein samfelld baðströnd með hæð-
um og kalk-klettum, sem standa í
nokkurri fjarlægð frá sjávarmáli.
Á þessari strönd eru hafnarbæirn-
ir Le Treport, Dieppe, St. Valery-
en-Caux, Fecamp og Le Havre.
Sumar-gististaðir hafa verið reist-
ir víðsvegar á ströndinni.
Þýðingarmesta höfnin er Le
Ilavre við mynni Signu. Ilún er
einnig með hclztu siglingaborgum
Evrópu. Fyrir stríð voru í Le
Havre 14 flotakvíar og hafnargarð-
arnir voru í allt meira en 13 km.
langir og stærstu hafskip heimsins
gátu lagzt þar við bryggju. Le
Havre hefur cinnig mikla þýðingu
sem iðnaðarborg. Þar eru véla-
verksmiðjur, málmsteypu- og
skipasmíðastöðvar. Ilöfnin í Le
Havre ásamt verksmiðjunum hef-
ur orðið hart úti í loftárásum
brezka flughersins. Fólk er þegar
flutt úr meiri hluta borgarinnar.
Dieppe er mikil fiskveiðistöð og
hefur ágæta liöfn. Á Dieppe var
gerð fyrsta stóra loftárásin hand-
an Ermarsunds frá Englandi í
ágúst árið 1942. Þá háði loftfloti,
sem í voru mestmegnis Kanada-
menn, mikla orustu við Þjóðverja
í níu klst. yfir borginni. Á Dieppe
var gerð tilraunarinnrás og hefur
sú tilraun verið nákvæmlega rann-
sökuð og mikið af henni lærzt.
Upp frá þessari strandlengju
liggja landbúnaðarhéruð. Miðstöð
allra samgangna á þessu svæði er
Rouen^við Signu, en hún er um
70 km. fyrir austan Le Havre.
Járnbrautastöðvarnar í ltouen
%
hafa orðið liart úti í loftárásum
bandarískra sprengjuflugvéla.
CALVÁDOS.
Calvados-ströndin liggur í.aust-
ur og vestur og er yfir 100 km.
að lengd. Upp frá ströndinni liggja
Iáglend landbúnaðarhéruð. Strönd-
in er mjög sendin. Þar er mikið
um fiskiþorp og sumargististaði.
Þekktastur þeirra er Trouville.
Andspænis Le Havré við Signu-
ósa er bærinn Ilonfleur með litla
höfn. Caen er borg lítið eitt inni í
landi, en um 14^2 km. langur
skipaskurður liggur frá henni til
sjávar.
Strandlengjurnar Calvados og
Signuflóinn eru bezt fallnar til inn-
rásar, enda hafa þær verið víg-
girtar í samræmi við það.
Smáhæðir eru víðast hvar upp
af ströndinni og hið fyrsta, sem
innrásarher mundi gera, væri hér
eins og við Dieppe, að ná á sitt
vald þessum hæðum.
í Caen eru flugvcllir á valdi
Þjóðverja og annarsstaðar á Cal-
vadosströndinni eru hernaðarlega
mikilvægir staðir.
MANCHE.
Manche-ströndin er að mestu
CherbouTgskaginn, sem gengur
norður í Ermarsund. Hún er um
250 km. að lengd. Hún er klett-
ótt, og fjöldi skerja úti fyrir tor-
velda allar siglingar.
Mikilvægasti staðurinn er Cher-
bourghöfn, endastaður Atlants-
hafsfara. Þar var þýðingarmikið
hergagnabúr og stórar skipasmíða-
stöðvar. Cherbourg er ein af beztu
höfnum Frakklands.
Þar sem Cherbourg er yzt á
skaganum, stendur lnin ekki í eins
góðu sambandi við innri héruð
Frakklands og margar aðrar liafn-
arborgir. Hún hefur verið vand-
lega víggirt af Þjóðverjum, og
meiri hluti íbúanna hefur flutzt
burtu. Flugvöllur í Maupertuis,
skammt frá Cherbourg, hcfur orð-
ið hart úti í loftárásum banda-
manna. Fleiri flugvellir eru liing-
að og þangað um skagann, sem er
flatlcndur. Er þar gott landbún-
aðarhérað.
Vesturströnd skagans liggur í
norðvestur og myndar Mont Saint
Michel-flóann.
ILE-ET-VILAINE.
Er um 50 km. löng strandlengja
mjög klettótt. Þar eru tvær smá-
hafnarborgir, St. Malo og St. Ser-
van, og allmargir sumargististað-
ir, þar á meðal Dinard.
Landsvæðið upp af ströndinni
er hæðótt landbúnaðarland. Aðal-
borgin er Rennes, um 60 km. inni
í Iandi. Ilún er miðstöð járn-
brautakerfis héraðsins og er í því
tilliti þýðingarmikill staður fyrir
Þjóðverja, enda hafa miklar loft-
árásir verið gerðar á hana af flug-
her Bandamanna.
Ile-et-Vilaine-ströndin tekur við
þar sem strandlengja Cherbourg-
skagans liættir. Þar fyrir norðan
liggja cyjarnar í Ermarsundi, sem
eru nokkurs konar útverðir Eng-
lands.
ERMARSUNDSEYJAR.
Eyjarnar eru eign Englendinga,
enda þótt þær séu ekki ncma 25
km. undan strönd Frakklands.
Stærstu eyjarnar eru Jersey,
Guernsey, Alderey og Sark. Sam-
eiginleg stærð þeirra er um 75 fcr-
mílur. íbúatalan var fyrir styrj-
öld um 93 þúsund. Mikinn hluta
íbúanna fluttu Englendingar burt
eftir orustuna um Frakkland, en
eftir að Þjóðverjar hertóku eyj-
arnar hindruðu þeir algeran brott-
flutning þaðan. íbúar þeir, sem
eftir urðu, hafa orðið að þola
margvíslegar hefndarráðstafanir
Þjóðverja, svo sem nauðungar-
vinnu og minnkaðan matar-
skammt. íbúarnir tala frönsku.
Þessar eyjar eru eina brezka land-
svæðið, er Þjóðverjar hafa á sínu
valdi. Eyjarnar eru frjósamar og
nær eingöngu landbúnaður er
stundaður þar. Þjóðverjar hafa
byggt þar flugvelli.
Ermarsundseyjarnar liggja í fló-
anum milli Cherbourgar- og Bre-
tagne-höfða. Flóinn er fullur af
skerjum og því hættulegur sigl-
ingum.
COTES-DU-NORD.
Er strandlengja norðan á hin-
um þokusama og klettótta Bre-
tagne-skaga.
Tvær smáhafnir eru þar: Pam-
pol og Le Legue. Aðalborgin er St.
Brieuc Vid Lannion, í norðvestur-
hluta héraðsins hafa Þjóðverjar
byggt éinn af höfuðflugvöllum sín-
um í Frakklandi.
FINISTERE.
Finis’tere er vestasti hluti Bre-
tagne-skagans. Það er hálent land-
svæði og ströndin er klettótt. Úti
fyrir ströndinni eru nokkrar eyjar,
þekktust þeirra er Ushant (Oucs-
sant). Sundin milli eyjanna og
lands eru þekkt fyrir brim og boða
og stórhættuleg siglingum. Aðal-
hafnarbæirnir eru Morlaix á norð-
urströnd skagans óg Brest á vest- kögruð sandbökkum. Landið upp
frá ströndinni er uppþurrkað salt-
svæði. Lengra upp er landið hæð-
ótt og skógi vaxið.
Engar hafnir eru þar, sem skipta
máli.
Fyrir utan ströndina eru eyjarn-
ar Noirmoutier and Yeú.
CIIARENTO-FLÓINN
(CIIARENTE INFERIEURE).
Ströndin er lág og mýrlend, með
fjölda víkna og árósa.
Þýðingarmesta borgin frá hern-
aðarlegu sjónarmiði er La Roch-
elle, sem hefur vel varða höfn. La
Pallice höfnin var byggð fyrir utan
La Rochelle til að taka við stór-
um hafskipum. Nú hafa Þjóðverj-
ar breytt La Pallice í kafbátastöð.
La Rochelle og La Pallice veita
mjög sterka hernaðarlega aðstöðu,
varðar af eyjunum Ro og Oleron.
Tuttugu km. fyrir sunnan La
Rochelle er hafnarborgin Roch-
fort.
Landsvæðið upp af þessari
strönd er hæðótt og þar er mikið
um vínviðarrækt.
Suðurhluti strandlengjunnar
liggur við nyrðri rönd Gironde-
flóans. Þar er breið sandfjara, eink-
um nálægt borginni Royan, sem er
nokkurskonar heilsuhæli og bað-
staður.
GIRONDE.
Gironde-ströndin er við árósa
Girondefljótsins, en það myndast,
er árnar Dordogne og Garonne
koma saman.
Aðal borgin frá herriaðarsjónar-
miði í þessu héraði er Bordeaux
við Garmone, um 100 km. frá sjó.
íbúatala Bordeaux er 250 þúsund.
Bordeaux er mesta borgin á At-
lantshafsströnd Frakklands og
hafnargarðar hennar eru 8 km. að
lengd til siimans. Bordeaux er
einnig mikil iðnaðarborg.
Landsvæðið umhverfis Borde-
aux er sléttlent, en þar fyrir ut-
an taka við hæðir þaktar vínvið-
arökrum..
urströndinni. Hún er endastöð á-
gæts vogar.
Brest er nú kajhátastöð Þjóð-
verja. Flugvöllurinn í Brest er
einnig mjög þýðingarmikill.
MORBIHAN.
Morbihan tekur yfir suðaustur-
hluta Bretagne-skagans. Strönd
þessi er mjög vogskorin með fjölda
smáhafna og árósa. Landsvæðið
upp af ströndinni er hæðótt.
Aðal hajnarborgin er Lorient,
sem er einnig hernaðarmiðstöð á
þessu svœði. Hana haja Þjóðverj-
ar gert að mestu kajbátastöð sinni
á, Atlantshajsströndinni.
Strandlengjúrnar Cotes-du-
Nord, Finistere og Morbihan
mynda saman mjög sterkt og öfl-
ugt varnarvirki af náttúrunnar
hendi. Megin hindrunin fyrir jnn-
rás á Bretagne-skaga er hið ógreið-
færa landslag og skortur á góðmn
aðgengilegum höfnum. Það myndi
reynast mjög erfitt að verja alla
straridlengjuna, en þeir staðir, sem
innrásarher gæti lent á, eru frem-
ur fáir. Vegna hálendis Bretagne
eru allar samgöngur miklu erfiðari
þar, cn í öðrum strandhéruðum
Frakklands. Aðeins tvær járn-
brautir ganga um skagann.
Taka Bretagne mundi veita
Bandamönnum mjög góða að-
stöðu. Sterkri og auðvarinni varn-
arstöðu gegnt sléttum Norður-
Frakklands yrði komið upp. Flug-
vélar Bandamanna og floti mundu
þá hafa bækistöð þaðan sem auð-
velt væri að ná til kafbátahreiðr-
anna, sem eftir eru á Atlantshafs-
ströndinni. Kafbátahernaðinum
mundi þá verða greitt vel úti látið
högg.
Brest var ein af þeim þrem hafn-
arborgum, sem mestir herflutning-
ar fóru um í seinustu styrjöld; hin-
ar voru St. Nazaire og Bordeaux.
Það mundi einnig vera til mikils
gagns, að íbúarnir eru miklir föð-
urlandsvinir og herskáir með af-
brigðum. Þeir mundu leggja til
þúsundir nýliða í hinn endurreista
her Frakklands og einkum þó til
flotans, en í honum eru samkvæmt
gamalli venju mestmegnis menn
frá Bretagne.
LOIRE-FLÓIN N
(LOIRE-INFERIEURE).
Ströndin beggja vegna við Loire
árósinn er láglend og mýrlend. Lo-
ire er lengsta fljót Frakklands.
Höfnin í St. Nazaire við mynni
Loire er mjög vel úr garði gerð.
Þar var liin eina þurkví, sem gat
tekið þýzk herskip af Tirpitz gerð-
inni, þar til hún var sprengd í loft
upp af Bretum vorið 1942. Mikilli
kafbátastöð hefur verið komið
upp í St. Nazaire. Skipasmíða-
stöðvarnar þar eru þær stærstu í
Frakklandi og hafa þær starfað
fyrir Þjóðverja.
Um 50 km. upp með Loire frá
St. Nazaire er Nantes. Þangað er
áin skipgeng, og hafnargarðar
Nantes skipta mörgum km. að
lengcl. Þar er cinnig mikil járn-
brautarmiðstöð.
Ef Bandamenn hertækju St.
Nazaire og Nantes, mundi það
rjúfa eina af aðalsamgönguleiðun-
um til Bretagne. Það mundi einn-
ig orsaka mikið tjón á kafbáta-
hernaði Þjóðverja.
VENDEE.
Vendee strandlengjan liggur frá
Miðvfkudagur 7. júní 1944 — ÞJÓÐVILJINN
„Fagna því að vera fteima á einni
örlagaríkustu stundu í sögu þjóðarinnar"
segir próf. Richard Beck fulltrúi Vestur-íslendinga
á hióöhátíð lýðveldisstofnunarinnar
Prófessor Richard Beck kom hingað til bæjarins í gær frá
Ameríku.
Hann er kominn hingað í boði ríkisstjórnarinnar sem full-
trúi Vestur-íslendinga við hátíðahöld lýðveldisstofnunarinnar.
Hann ræddi við blaðamenn í gær á Hótel Borg og lét í ljós
Verðlaun í samkeppninni Úr líji alþýð-
unnar lilaut Rósberg G. Snœdal. Ilann er
jœddur 8. ág. 1919, að Kárahlíð i Austur-
Ilúnavatnssýslu. Foreldrar: Klemensína
Klemensdóttir og Guðni Sveinsson, sem
nú búa í Ilvammi í Laxárdal í Austur-
llúnavatnssýslu. Vetuma 1939—*JjO og!
19ý0—’ýl stundaði Rósberg náim i Reyk-
holtsskóla, en hejur síðan lengst af átt I
heima á Akurcyri og unnið þar daglauna- j
vinnu á sumrum. Síðustu tvo veturna
hefur hann vcrið bamakennari í Víðidal l
í V estur-II únavatnssýslu. — Kvœði og
greinar haja birzt eftir Rósbcrg í blöðum
og tímaritum.
Keglur uro kosningu
trúneðariuanna á
vinnu iöðvum
mikinn fögnuð yfir því að „vera kominn heim“. —
alltaf „heim til íslands“ fyrir vestan“, sagði hann.
,Við segjum
Prófessor Beck er það kunnur
maður hér, að vart mun þörf
að kynna þenna ggæta gest fyr-
ir íslenzkum lesendum, en skal
þó aðeins' drepið á helztu ævi-
atriði hans.
\ Hann er fæddur 9. júní 1897
á Svínaskálastekk við Reyðár-
fjörð. Ólst upp að Litlu Breiðu-
vík. Foreldrar hans voru Hans
Kjartan Beck Litlu-Breiðuvík
og Vigfússína Vigfúsdóttir og
er móðir hans enn á lífi í Winne
peg.
Hann lauk gagnfræðaprófi á
Akureyri árið 1918, stúdents-
prófi í Reykjavík 1920. Vestur
um haf fluttist hann 1921 og

Fyrstu almennu kðsningar trún
aðarmanna Dagsbrúnar á vinnu
stöðvum fóru fram í apríl 1943.' stundaði nám við Cornellháskól
Kosnmgar þessar heppnuðust svojann . Ithaca Hann lauk meist_
vd og hafa^tgnað ieiagnm það > araprófí Vlð þennan Mskóla
1924 og doktorsprófi 1926. Dokt-
mikið, að stjórn og trúnaðarráð
Dagsbrúnar hafa ákveðið að efna
, . . . , v orsritgérð hans er um Jón Þor-
arlcga til kosnmga trunaðarmanna. o - t-> ■ - , ,
Fara þær „ú fram 1.-10. jú„i *»
• ,..a. . . hans ur ensku, einkum Para-
ollum vmnustoðvum, einnig hia: ,, . .
, ,.v. , „ , , disarmissi Miltons.
setuliðmu, þar sem Dagsbrunar-
LANDES.
Landessvæðið tekur við, er
Gironde hættir; það er sendin
strörid með allmörgum vötnum.
Þar er strjálbýlt og engir hernað-
arlega mikilvægir «taðir.
BASSES PYRENEES.
Þetta er fjöllótt landsvæði í
suðvesturhorni Frakklands. —
Ströndin er klettótt. Eina höfnin
er í Bayonne við mynni Adour ár-
innar.
Fjöllin gnæfa fyrir ofan strönd-
ina og mundu gerainnrásarhermjög
erfitt fyrir. Járnbrautin, .sem ligg-
ur með ströndinni frá Boyonne til
Ilendaye gegn um landamærabæ-
inn Irun til Spánar, er hið eina
varnarvirki á þessuni slóðum, sem
hernaðarlega þýðingu liefur. Það
er ein af þrem liöfuð járnbraut-
unum, sem liggja frá Frakklandi
til Spánar.
Sunmidagur í kolum
Framh. af 2. síðu.
kaffitöskurnar undir brú eða borð-
stokk. Nú er stórum léttara yfir
hópnum en í morgun. Ótal spaugs-
yrði eru látin fjúka, brandarar
sagðir og margar mergjaðar sög-
ur af afrekum þessa eða hins.
Sökum þrengsla varð að fresta
niðurlagi greinar þessarar og kem-
norðaustri til suðvesturs. Hún erur framhaldið á morgun.
menn vinna. Undanskildir eru
þeir vinnpflokkar, er kusu trúnað-
armenn qftir síðustu áramót.
Eftirfarandi reglur gilda um
kosningu trúnaðarmanna:
1. Atkvæðisrétt liafa allir verka-
menn á viðkomandi vinnustað,
þar með taldir meðlimir annarra
félaga en Dagsbrúnar innan Al-
þýðusambands íslands, einnig
verkakonur, hafi þær eigi Sérstak-
an trúnaðarmann.
2. Kjörgengi hafa aðeins með-
limir Dagsbrúnar.
3. Kosning trúnaðarmanna fer
fram leynilega (skriflega) eða með
liandauppréttingu.
4. Núverandi trúnaðarmenn á
vinnustöðvum hafa forgöngu um
kosningu trúnaðarmanna og sjá
um, að allir verkamenn viti af
henni með nægum fyrirvara. Á
vinnustöðvum, þar sem enginn
trúnaðarmaður er, þurfa verka-
menn sjálfir að skipuleggja kosn-
inguna.
5. Kjörinn er sá, er flest atkvæði
fær. Séu atkvæði jöfn, ræður hlut-
kesti.
6. Úrslit kosninga á hverjum
vinnustað tilkynnist félagsstjórn
skriflega og ipidirritist af tveimur
félagsmönnum úr viðkomandi
vinnuflokki.
7. Þar sem nýir vinnuflokkar
eru myndaðir þurfa verkamenn að
kjósa sér trúnaðarmann þegar í
stað.
8. Fari trúnaðarmaður af vinnu-
stað eða úr vinnuflokki, er hann
skyldur að sjá um kosningu trún-
aðarmanns í sinn stað,
Reykjavík, í maí 1944.
Stjórn og trúnaðarráð
Dagsbrúnar.
Hann gerðist kennari í ensk-
jum fræðum og samanburðarbók
menntum við St Olafs College í
Northfield í Minnesota, en það
er einn helzti skóli Norðmanna
Vestanhafs. Þá var hann kenn-
ari í enskum fræðum í Thiel-
college 1828—1929.
Árið 1929 varð hann prófessor
í Norðurlandabókmenntum við
ríkisháskólann í Norður-Dakota
í Grand Forks.
Forseti Þ j óðræknisf élagsins
hefur hann verið frá 1940 en var
áður varaforseti þess í 6 ár. Frá
1942 hefur hann verið vararæð-
Jsmaður íslands í Norður-Da-
kota.
Hann er kvæntur Berthu
Samson, konu af íslenzkum ætt
um, fæddri í Norður-Dakota.
Eiga þau 2 börn, Margréti, 14
ára og Richard, 11 ára.
Próf. Beck hefur ritað fjölda
greina og ritgerða sem birzt
hafa í blöðum austan hafs og
vestan, einnig nokkrar bækur
og séð um þýðingu íslenzkra
bóka á ensku. — Árið 1929 var
hann sæmdur riddarakrossi
Fálkaorðunnár og nýlega var
hann sæmdur stórriddarakrossi
Fálkaorðunnar. Hann er einnig
riddari af St Olafs orðunni
norsku.
„FAGNA ÞVÍ AÐ VERA
IIEIMA Á EINNI ÖRLAGA-
RÍKUSTU STUNDU í
SÖGU ÞJÓÐARINNAR“.
Prófessor Beck hóf riiál sitt með-
því að lýsa fögnuði sínum yfir því,
að vera „heima“ á einu örlagarík-
asta augnabliki í sögu þjóðarinn-
Richard Beck.
ar, er fyllir alla íslendinga stolti,
og taka þátt í hinni miklu hátíð
lýðveldisstofnunarinnar. „Við segj-
um alltaf ,^ieim“ til íslands“,
sagði hann.
Hann kvað Þjóðræknisfélagið
þakklátt fyrir að vera boðið að
senda fulltrúa lieim til íslands á
þessa hátíð.
Ilann kvað sér einnig falið að
flytja kveðjur frá John Moses,
ríkisstjóra í N.-Dakota, til Há-
skóla Islands, énnfremur frá rík-
isháskólanum í Norður-Dakota,
háskólanum í Manitoba og
Cornellháskólanum, einnig kveðj-
ur frá þrem íslenzkum fvlkisþing-
mönnum í Manitoba.
VESTUR-Í SLEN DIN G AR
GLAÐIR YFIR EIN-
HUGA ÞJÓÐARAT-
KVÆÐAGREIÐSLU.
Vestur-íslendingar hefðu fjöl-
mennt „heim“ nú, engu síður en
1930, ef þess hefði verið nokkur
kostur, sagði liann. Alla dreymir
um að koma heim, jafnvel íslenzka
drengi, sem aldrei liafa litið Island
augum.
Vestur-íslendingar eru mjög á-
nægðir yfir þvi hve þjóðin var
einhuga i þjóðaratkvæðagreðisl-
unni.
ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGIÐ
25 ÁRA — Á VIÐ RAMM-
AN REIP AÐ DRAGA.
Þá vék hann að 25 ára afmæli
Þjóðræknisfélagsisn, sem haldið
var seinni hluta febr. s.l. Ilátíða-
höldin voru mjög virðuleg og hafa
aldrei verið betur sótt. Koma
biskupsins, dr. Sigurgeirs Sigurðs-
sonar, sem fulltrúa íslands, setti
sérstakan svip á þau. Með komu
sinni styrkti hann mjög böndin
milli íslendinga vestan hafs og
austan og vann mikið gagn með
för sinni.
Þjóðræknisfélagið á að ýmsu
Framh. á 8 síðW