Þjóðviljinn - 09.06.1944, Blaðsíða 2

2
Þ JO® VILJIN N
Föstudagur 9. júní 1944,
Nokkur orð um umferðina
og Bretabíl í Ilaí'narstræti
Bifreiðastjóri kom að máli við
mig fyrir nokkru og umtalið beind-
ist að umferðinni í bænum og ýms-
ur erfiðleikum sem bifreiðastjórar
eiga við að stríða, vegna tálmana
á götunum í bænum. „Það er ekki
nóg með að göturnar séu holóttar
svo að næstum er ógerningur að aka
um þær, nema að stórskemma bif-
reiðarnar,“ sagði hann „heldur er
umferðin svo mikil, þrengslin svo
ótakmörkuð oft og tíðum, að næst-
um ógerlegt er að nema staðar á
aðalgötunum. Það er hreinasta furða
hve margir atvinnubílstjórar sleppa
án þess að fá bíla sína stórskemm'da.
Stjórnin á umferðinni er, að mín-
um dómi, hreinasta kák.
Afskipti lögreglunnar af því hvar
numið er staðar eru oft næsta kát-
leg, og rekistefnur hennar virðast
ekki ætíð koma þar til greina, sem
þörfin er mest. Auk þess virðist það
næsta sjaldgæft fyrirbrigði, að sjá
lögreglu í þessum bæ, nema þá á
örlitlum bletti í miðbænum. En hvað
viðvíkur umferðatálmunum, þá læt
ég nægja að minna á stóran bíl frá
brezka setuliðinu, sem ævinlega á
einhverjum tíma dagsins og oft tím-
um saman, stendur vinstra megin
í Hafnarstræti austanverðu. Þarna
er oft svo þröngt að illfært er um
götuna og orsakar slíkt oft talsverða
bið. En tíminn er peningar hjá okk-
ur atvinnubílstjórunum, ekki síður
en öðrum. Mér er kunnugt um að
margir stéttarbræður mínir líta ó-
hýru auga framan í stóra Breta-
bílinn, sem lögreglan hlýtur að sjá
úr dyrunum „heiman frá sér“.
Ó. Þ.
,Þess skal gretið sem gert er‘
Það er tíðum vanþakklátara starf
að benda á það sem aflaga fer og
krefjast umbóta, en að þakka það
sem vel er gert. Hitt er þó engu
síður skylt, að þakka vel unnin
störf, og jafnvel viðleitni er miðar
í rétta átt.
Nú er fyrir skemmstu hafin við-
gerð á Hnitbjörgum Einars Jónsson-
ar, að líkindum mun nú ætlunin að
fulígera þetta hús ' sem hefur að
geyma merkilegasta listasafn hér-
lendis sinnar tegundar. Ef vel hefði
átt að vera, hefði þessu þurft að
vera lokið fyrir 17. júni. En engar
lýkur eru til að svo verði, því að á
verkinu öllu virðist vera alltof mik-
ill seinagangur. M. a. eru notaðir
hestvagnar til að flytja til moldina
sem jafnað er í lóðina umhverfis
húsið. En hér er þó spor í rétta átt
að við þurfum ekki alltaf að hafa
þetta hús fyrir augunum í því hrörn
unarástandi, sem það virtist vera,
hið ytra, áður en viðgerðin hófzt.
Almenna byggingarfélagið hefur
nú tekið að sér viðgerð Sóleyjar-
götu, en hún tekur nú til sin álit-
lega sneið af Hljómskálagarðinum.
En að viðgerð þessarar götu er unn-
ið með nýtízku vinnubrögðum m. a.
er þar að verki vélknúin moldýta.
Við íslendingar eru orðnir svo vanir
því að sjá gömlu vinnubrögðin, þar
sem unnið er með haka og skóflu,
að okkur vex það næstum í augum
að standa andspænis nútímatækni.
Grunnurinn, þar sem Hótel ísland
stóð er engin bæjarprýði, skoðanir
munu vera nokkuð skiptar um hvað
beri að gera við hann. Sumir vilja
hafa þarna autt svæði, aðrir vilja
byggja þar nýtízku hótel. En hvað
sem gert verður ætti að minnsta
kosti að leggja kapp á að hreinsa
og slétta grunninn betur, á meðan
hann verður ekki grafinn upp eða
lagfærður til annarrar notkunar.
Ó. Þ.
Meira hreinlæti
í Bæj arpóstinum hefur nokkrum
sinnum verið vikið að því fádæma
hirðuleysi, sem ríkt hefur í þrifnað-
ar- og hreinlætismálum okkar Reyk-
víkinga. Að vísu mun ekki um það
sagt með vissu að til stórra um-
bóta horfi á þessu sviði, en hinsveg-
ar er ekki vonlaust um að eitthvað
sé að bregða til bóta. Sorphreinsun
bæjarins er enn í mesta ólagi og
eiga þar bæði sök bæjarbúar og
bæjaryfirvöld. En nú mun tekin upp
sú nýbreytni, að unnið er að hreins-
uninni allan sólarhringinn, og mun
ekki af veita, því enn er ekki óal-
gengt að sjá öskutunnurnar, sem
eiga að vera lokaðar, með allmikl-
um kúf upp fyrir barma, og verður
þá eðlilega, að leggja lokið til hlið-
ar. En hvað eiga húsmæðumar að
gera þegar sorpílátin eru orðin full
og hreinsunarmenn bæjarins láta
ekki til sin sjá? Jú, það má kvarta
til hlutaðeigandi yfirvalda, en ætli
þær yrðu ekki æði margar kvartan-
irnar ef þeirri reglu væri almennt
fvlgt, og mundi þeim verða sinnt
fyrr en seint og síðar meir? Nei,
það verður að bíða þar til sorp-
hreinsurum þóknast að koma, en á
meðan leggur rotnunarþefinn og
ýldubrækjuna inn um dyr og glugga,
inn í íbúðir fólksins í vorhitanum
og sólskininu. Ó. Þ.
Að byggja á lóð Elliheim-
ilisins
„Sólvallabúi“ sagði eftirfarandi
við Bæjarpóstinn nýlega:
„Eg hef heyrt að það eigi að fara
að byggja íbúðarhús fyrir starfsfólk
Elliheimilisins á lóð þess þar sem
svínahúsið er nú. Svínahúsið hefur
staðið þama öllum sem til þekkja
til angurs og ama, og er satt að
segja höfuðskömm að það skuli ekki
fyrir löngu vera farið veg allrbr
veraldar.
En nú er talað um að byggja
þarna varanlegt íbúðarhús. Þetta tel
ég mjög misráðið. Slík bygging er
ekki í samræmi við það skipulag sem
þarna hefur verið hugsað og mundi
fara illa. Lóð Elliheimilisins er sann
arlega ekki of stór, eins og hún er,
það á ekki að skerða hana.
Til að forðast misskilning vil ég
taka fram, að ég tel mjög mikla
þörf á að Elliheimilið fái aukið hús-
rúm, en væri ekki hægt að finna
annan heppilegri stað nálægt heim-
ilinu fyrir starfsmannabústað?“
Útsvör og iðnnemar
Útaf prýðilegu bréfi iðnnema, sem
birtist í Bæjarpóstinum í gær þykir
rétt að taka þetta fram:
Að lögum er hægt að leggja útsvar
á' hvern sem er, án tillits til hvað
hann stundar, hvort það er nám
eða annað. Útsvarið á að leggjast
á „eftir efnum og ástæðum", þ. e.
eftir tekjum mannsins, eignum og
öðru því, sem áhrif hefur á afkomu
hans. ,
Hvað nemendur snertir, mun það
hafa verið nær algild regla, að
leggja ekki á þá útsvör, enda eru
þeir í fæstum tilfellum matvinn-
ungar. Iðnnemar munu þó að þessu
leyti, eins og á fleiri sviðum, hafa
búið við skarðari rétt en aðrir nem-
ar. Það mun alloft hafa verið lögð
á þá útsvör. Auðvitað er það hið
herfilegasta ranglæti eins og iðn-
nemi tekur fram, að leggja útsvör
á slíkar tekjur sem þessir nemar
hafa.
En hvað á þá að gera?
Margir spyrja hvað þeir eigi að
gera til að fá hlut sinn réttan í út-
svarsmálum.
Landnám

Dagsbrúnar
Snemma í vor keypti Vmf.
Dagsbrún 30 hektara landspildu
úr landareign Þorsteins Lofts-
sonar, Stóra Fljóti í Biskups-
tungum.
Verð landspildunnar var kr.
kr. 5.000.00 ásamt eitt þúsund
króna framlagi til virkjunar
Reykholtshvers og 200 króna ár-
legu gjaldi fyrir hita úr hvern-
um.
Á félagsfundi þann 23. apríl
s. 1. var ákveðið að „stefna að
byggingu hvíldarheimilis á land
inu handa félagsmönnum“ og
stjórninni falið að skipa nefnd
maqna til að „sjá um fjáröflun
og framkvæmdir".
Nokkru síðar tilnefndi félags-
stjórnin þessa menn í nefndina:
Eggert Þorbjamarson, Ástþór
B. Jónsson, Kristófer Grímsson,
Pál Þóroddsson,SveinbjörnHann
esson, Vilhjálm Þorsteinsson,
Skafta Einarsson, Gunnar Daní-
elsson, Jón Agnarsson, og til
vara: Guðmund Jónsson, Ólaf B.
Þórðarson og Sigurjón Jónsson.
Nefndin setti sér þegar í upp
hafi þessi byrjunarverkefni:
Stofna „landnámssjóð Dags-
brúnar" og hefja fjársöfnun
meðal félagsmanna.
Leggja veg að landinu og
girða það.
Koma upp bráðabirgðaskála.
Fá gerðan uppdrátt af hinu
fyrirhugaða hvíldarheimili.
Til þess að leggja veginn hafa
tvær sjálfboðaliðsferðir verið
famar, önnur um hvítasunnuna
og hin um síðustu helgi. Tóku
um tuttugu félagsmenn þátt í
hvorri ferð. Má heita, að lagn
ingu vegarins sé lokið, en hann
er um 150 metra langur og fjög
urra metra breiður.
í hvítasunnuförinni voru
fyrstu skógarhríslurnar gróður-
settar í landi félagsins.
Þá hefur nefndin fest kaup a
girðingarefni og skálaefni hja
sölunefnd setuliðseigna og verð
ur hafizt handa um girðingu
landsins og byggingu skálans
um næstu helgi.
Almenna Byggingarfélagið h.
f. hefur sýnt nefndinni þá vel-
vild að lána verkfæri í þau
tvö skipti, sem unnið hefur ver-
ið í landinu og Reykjavíkur-
bær lánað vörubifreið í fyrri
ferðina.
Nefndin hefur ákveðið að
koma upp eigin verkfærasafni.
Sérstök bók verður færð yfir
alla vinnu, sem framkvæma
Um það er þetta að segja:
Kynnið ykkur skalann, sem niður-
jöfnunarnefnd fer eftir, og gætið að
hvort útsvarið er í samræmi við
hann, ef það er ekki, þá er að kæra
til niðurjöfnunarnefndar. Ef þið
hafið einhverjar upplýsingar að gefa
sem ekki hafa komið fram á fram-
tali, sem þið teljið að eigi að hafa
áhrif á útsvarið, þá er einnig rétt
að kæra til niðurjöfnunarnefndar.
Ef einhverjar sérstakar ástæður
eru fyrir hendi, eins og ef um nem-
endur er að ræða, er bezt að skrifa
bæjaráði og fara fram á lækkun eða
niðurfellingu.
Dagsbrúnar-
landið séð að
suðaustan.
verður á landi félagsins og alla
sjálfboðaliða.
Á landi félagsins verða engir
einkabústaðir leyfðir né nein
um félagsmanni veitt einkafríð
indi.
Nefndinni er ljóst, að til þess
að framkvæma samþykkt fé-
lagsins um sköpun myndarlegs
hvíldarheimilis fyrir Dagsbrún
armenn og fjölskyldur þeirra.
þarf mikið og samstillt átak
allra félagsmanna og að vinna
verður verkið í áföngum eftir
því sem fjárhagur leyfir.
Hún hefur þó þá trú á skiln-
ingi Dagsbrúnarmanna á nauð-
syn og menningargildi hins fyr-
irhugaða hvíldarheimilis, að’
hún efast ekki um. að þeir muni
leggja fram krafta sína til þess,.
að hið fyrsta hvíldarheimili
verkamanna á íslandi megi rísa
upp sem fyrst.
Landnámsnefnd Dagsbrúnar.
GARÐYRKJAN 1943
Sarðyr kjuritið 1944, ritstj. Ingölfur Davfðsson, nýkomið fit
Garðyrkjuritið 1944 er ■aýkomið út, jjölbrcytt og laglcgt í sniðum, góður gestur
til allra sem áhuga haja á garðyrkju og annarri ræjctun. Ritstjórinn, Ingóljur Davíðs-
son grasajrœðingur, ritar margt í hcjtið, og birtir meira að segja cjtir sig lag og kvœði.
Auk hans eiga þarna grcinar Klcmcnz Kristjánsson, Niels Tybjerg, Anna Sigurðar-
dóttir, Jónas Kristjánsson, Ole P. Pedersen, Amaldur Þór, August MöUer, Bjami F...
Finnbogason, Gunnlaugur Kristmundsson og L. Boeskov.
Formáli ritsins gejur í samanþjöppuðu máli gott yjirlit um garðyrkjuna á síðast-
Kðnu ári og störj Garðyrkjujclagsins, sem gejur ritið út, og lýkur mcð mjallri sjálj-
stceðishvöt. Þjóðviljinn tekur sér það bessalcyji að hirta jormálann í heild. *
I.
Garðræktin 1943 varð æði mis-
fellasöm. Við sjóinn varð að vísu
sæmileg uppskera í góðum görð-
um á sunnanverðu landinu, en í
norðurhéruðum landsins varð víð-
ast mikill uppskerubrestur vegna
ótíðar. Kartöfluuppskeran er á-
ætluð 50—60 þúsund tunnur á öllu
landinu, en reyndist um 85 þús. tn.
1942. Hefur mikið verið flutt inn
af kartöflum á árinu, til matar og
útsæðis, en það ætti að vera ó-
þarfi því að nóg er hægt að rækta
í landinií sjálfu, ef vel er á haldið.
Hið erfiða árferði liefur greinilega
sýnt okkur, hve mjög mishæf hér-
uð landsins eru til kartöflurækt-
unar. Aðalframleiðslan á auðvitað
að vera í lágsveitum sunnanlands,
á jarðhitasvæðum, sandsvæðum
og öðrum sérlega hæfum stöðum
á landinu.
Rófnauppskeran varð mjög lítil
og hefur rófnaræktin að heita má
lagst niður á kálmaðkasvæðunum.
Samt sleppa snemmþroska rófur
oft furðulega við maðkinn. Rækt-
un gulróta fe^vaxandi, enda geta
þær að nokkru leyti komið í stað
gufrófnanna, einkum á sandsvæð-
um og í volgri jörð. Kálræktin
gekk erfiðlega, bæði vegna tíðar-
farsins og einnig hins, að nú fæst
ekki fræ frá Norðurlöndum af
stofnum þeim, sem bezt hæfa ís-
lenzkum skilyrðum. Maðka-
skemmdir voru með minna móti,
enda hafa nú flcstir lært varnar-
ráðin gegn maðkinum. Langbezt
þreifst kál það, sem alið hafði ver-
ið upp í moldarpottum (eða urta-
pottum). Er jurtin þá gróðursett
með moldarhnausnum í garðinn
og bíður því engan hnekki við-
gróðursetninguna. Er moldarpotta-
aðferðinni lýst af Árna Eylands í
Garðyrkjuritinu 1938. Ræktun
salats, sþinats o. fl. garðjurta,
verður stöðugt almennari með árl
hverju. Heilbrigði garðjurta var
með betra móti. Myglu varð vart
í ágústbyrjun, en kuldaköstin sáu
að mestu fyrir lienni, ásamt varn-
arúðun, sem nú er að verða allal-
geng hér um slóðir. Talsvert bar
á stöngulveiki sums staðar. (Um
kálmaðka og æxlaveiki er rætt síð-
ar í ritinu). — Afurðir gróðurhús-
anna munu aldrei hafa verið eins.
miklar og árið 1943. Er ylræktin
auðvitað miklu síður háð dutlung-
um veðurfarsins, heldur en garð-
jurtirnar úti. Talið er, að fram-
leitt hafi verið í gróðurhúsunumr
Tómatar 120 smálestir, gúrkur 1£
smálestir og feiknin öll af blóm-
um, auk ýmissa fleiri tegunda,.
sbr. skýrslu sölufélagsins. Tals-
vert hefur verið byggt af gróður-
húsum á árinu, einkum í Hvera-
gerði. Munu nýbyggingar samtals.
nema um 2400 mí, og að með-
töldum vermireitum á ylræktar-
stöðvunum munu nú vera um 4
ha. glerþakin ræktarjörð á íslandi.
Markaður var ágætur, en nokkur
vöntun æfðra garðyrkjumanna
sums staðar. Prcntunarkostnaður
er nú orðinn mjög hár. Styrkið
Garðyrkjufélagið með því að ger-
ast félagar. Umsóknir má senda
til ritarans Ingólfs Davíðssonar,.
Framh. á 5. síðu.