Þjóðviljinn - 14.06.1944, Blaðsíða 2

Þ.TÓÖVILJINN
Miðvikudagur 14. júní 1944,
VORANNIB
Er sólin blíða, geislahár sitt greiðir
svo guiinum loga siær á brún og sund
og vorið fríða gróðrarblæju breiðir
blómrósum prýdda, yfir tún og grund:
Að eyrum berast blíðir fuglahljómar,
— því brott er flúin vetrar kuldahríð.
1 hugum manna, vorið endurómar,
þeir eignast von um fagra sumartíð.
Þótt ég bregði upp lítilli
mynd af vordegi, í samræmi við
ljóðlínurnar hér að ofan, þá er
það ekki af því að eigi séu til
nægar myndir í algerðri mót-
sögn við þessa. — Því miður
eru þær of margar frá umliðn-
um árum.
En þótt vorhretin hafi að von
um skilið eftir óafmáanlegar
mjmdir í hugum þeirra manna
sem háð hafa við þau hörðustu
stríðin, þá mun þó flestum
tamara að rifja upp hinar feg-
urri minningar liðinna ára.
Snemma morguns gengum við
Jón bóndi út túnið, áleiðis til
sjávar. Náttdöggin, sem glitr-
aði eins og skærar perlur í
morgunskininu, hrundi undan
fótum okkar og myndaðist eft-
ir þá greinileg slóð í skrúð-
grænu grasinu.
í Naustavíkinni beið skektan,
bundin við stóra trjárótar-
hyðju og skorðuð með fjórum
rekaviðarkeflum, sem við tók-
um og röðuðum niður eftir fjör-
unni, með hæfilegu millibili. Þá
var skektan leyst og sett ofan,
rann hún liðugt á hlunnunum,
unz hún komst á flot, fórum
við þá upp í, lögðum út árar
og rérum út víkina.
Sjórinn var spegilsléttur svo
langt sem augað eygði út Húna-
flóann.
Vestan flóans teygðu Stranda
fjöllin hnarreista hálsa sína og
sæbratta höfða hvern öðrum
lengra móti skini morgunsólar-
innar; sem glófextir fákar
þreyttu þar kapphlaup að hinm
skýru marklínu sem dimmbláir
skuggar Vatnsnesfjallanna
mynduðu við eystri takmörk
hins rennslétta flatar.
Yfir Litlanesinu sveimaði
fjörugur kríuhópur og með há-
væru gargi gáfu þær til kynna
að þær mundu engum óvel-
komnum gesti leyfa friðarvist
í ríki sínu. *
Nú beygðum við fyrir Litla-
nesið og blöstu þá Sauðanessker
in við okkur. og við þau lágu
selanetin sem við ætluðum að
„vitja um“.
★
Uppi á skerjunum lágu stórir
og smáir selir og bökuðu sig í
sólskininu, flestir þeirra sváfu
vært, en nokkrir, og þá helzt
þeir eldri og reyndari, höfðu
haft á sér andvara og orðið
bátsins varir þótt ennþá væri
hann í nokkurri fjarlægð.
Því hefur verið haldið fram,
af vönum selveiðimönnum, að á
stórum skerjum þar sem margir
selir sofa í einu, séu alltaf einn
eða fleiri á verði .og geri þeir
hinum aðvart ef hættu ber að
höndum og eru það þá senni-
lega rosknir' og reyndir selir
sem til þess verða. Nokkurra
vikna gömlum kópum væri tæp-
lega trúað fyrir svo ábyrgðar-
miklu starfi. Enda sofa þeir
vært þegar heitt er veður.
Þessi veiði stendur venjulega
yfir í tvær til þrjár vikur og
er til þess valinn sá tími á vor-
in, þegar kóparnir eru að hætta
að fylgja mæðrum sínum og
fara að sjá um sig sjálfir, því
að á meðan mæðurnar annast
þá, tekst þeim oftast að verja
þá fyrir veiðibrellum mann-
anna, en mistakist það, er æs-
ing þeirra auðsæ og oft átakan-
leg á meðan verið er að greiða
hið dauða afkvæmi úr netinu.
En það er aðeins hending ef
fullorðinn selur veiðist á þenn-
an hátt. Þó að netin séu lögð
sem átök hans urðu, því fastara
nerti feigðarsnaran að hálsi
hans. Nú reiddi Jón hnallinn
til höggs og næst þegai litli
óvitinn teygði upp nefið til að
anda, féll rothöggið. Fyrir ut-
an skerið æddi móðirin fram og
aftur og blés af reiði — og sorg.
Nokkru seinna gengum við
Jón aftur heim túnið. — En
nú var slóðin okkar frá því um
morguninn horfin. Veiðina, —
sem voru fjórir kópar, — höfð-
um við látið undir fláningsborð-
ið sunnan undir fjárhúsunum.
í móunum fyrir ofan túnið
var Steinbjörn blægingamaður
kominn að verki með hesta sína
og talaði til þeirra eins og mað-
ur talar við mann: „Brúnn,
haltu götunni, — hægan. Eldur,
ekki að reiðast, klárinn minn,
— fram. Mósi, dragðu ekki af
þér, — fram allir, svona“. Og
með samstilltum, æfðum átök-
um drógu kláramir plóginn,
sem risti sundur þýfið. Plóg-
strengirnir liftust lítið eitt,
undust til og biltust síðan á
rönd yfir í næsta plógfar.
Neðan frá fjárréttinni kom
EFTIR

Guðlang Jónsson

þvert fyrir sundin á milli
skerjanna, eða beint út frá
þeim, þar sem selaumferðin er
mest, þá eru þeir furðu glögg-
ir á að þræða á milli þeirra án
þess að þá saki. Enda þykir
það lítill fengur að fá fullorð-
inn sel, þó að þeir séu mun
stærri en kóparnir, eru skinn
þeirra og spik mun verðminni
markaðsvara.
Þegar báturinn nálgaðist sker
in, komst fljótlega hreyfing á
selahópinn, fyrst teygðu þeir
skrokkinn, drógu sig því næst
í hnút og spyrntu sér áfram
með afturhreyfunum, teygðu
sig á ný og svo koll af kolli
þar til þeir náðu að stinga sér
í sjóinn, en þar þóttust þeir
öruggir og hirtu ekki um að
forða sér langt frá, ' heldur
syntu rólegir í kringum bátinn
og störðu á okkur kolsvörtum
augum.
Þegar við nálguðumst fyrsta
netið, tók ég við árinni af Jóni
en hann fór fram í bátinn,
reisti „selahnallinn“ upp við
borðstokkinn og beið þess að
ná í endaflána á netinu þegar
bátinn bæri að henni. Skammt
frá okkur voru nokkrar flár í
kafi og benti það til þess að
ekki mundum við fara algera
fýluför í þetta sinn. Innan
skamms gægðist grár kollur yf
ir borðstokkinn og kippti Jón
honum þegar inn í bátinn og
fór að greiða utan af honum
þessa tálsnöru sem hafði orð-
ið honum að fjörtjóni, í hans
eigin heimkynnum.
Nær skerinu bólaði nú á nasir
á öðrum kóp, sem háði þar
harða baráttu, upp á iíí og
dauða, en því örvæntingarfyllri
Gvendur vinnumaður með stór-
an ullarpoka á bakinu. Við
höfðum orðið seint fyrir við
rúninguna kvöldið áður og
ekki unnizt tími til að koma
ullinni heim.
Uppi á kvíamelnum stóðu
kýrnar í einum hóps og góndu
í allar áttir, sem væru þær að
gá til veðurs. Enda höfðu veð-
urfregnir Jóns Eyþórssonar al-
veg farið fram hjá þeim svo
að þær urðu að treysta á eigin
dómgreind í þeim efnum.
„Ætli það væri ekki rétt að
nota lognið til að fara í varpið“,
sagði Jón, þegar við hittum
sambýlismann hans á bæjar-
hlaðinu.
„Það er líklega réttast11, svar-
aði sambýlismaðurinn, sem einn
ig hét Jón og var kallaður
Nonni til aðgreiningar frá hin-
um.
Að loknum morgunverði var
búizt af stað í varpið. „Getur
hann Gvendur ekki keyrt út
það sem eftir er af mónum“,
sagði Hanna við Jón bróður
sinn, — „við verðum nógu mörg
í varpinu samt, því Magga
kemur með okkur, en litlu stelp
umar verða hjá krökkunum
meðan þau bera af eyrinni og
svo lítur nú hún amma þeirra
eftir þeim“.
„Það er gott“, sagði bróðir
hennar og þar með var því
slegið föstu.
Út úr skemmunni kom Nonni
með fullt fangið af tómum pok-
um, — en í þá átti að láta dún-
inn. „Eg ætla að ganga niður
í voginn“, sagði hann, , ég er
hræddur um að tvílemburnar
nafi ekki allar fundið bæði
lömbin sín þegar við hleyptum
Hvað gerir þingið með 17. júní?
Fyrir mö'rgum árum hefur al-
þýða landsins gert þá kröfu,
að 17. júní yrði gerður að sam-
eiginlegum hátíðisdegi íslenzku
þjóðarinnar. Þessi krafa hefur
ekki fengizt fram vegna þess,
að þing, stjórn og atvinnurek-
endur hafa staðið þar öndverðir
móti. Auðvitað hefur þessi
betri helmingur þjóðarinnar
þótzt elska Jón Sigurðsson um-
fram allt og tekið sér frí sjálf-
ur, en hann hefur ekki mátt
leggja svo mikið í sölurnar, að
missa af auði nema helmings-
ins þennan dag.
Sleppum nú að sinni því sem
liðið er, en ég spyr, er Alþingi
alvara með að ganga fram hjá
þessari kröfu, eins og nú stend-
ur á?
Ríkisstjórnin hefur að sönnu
gefið út nokkurs konar beirini
um, að ekki verði unnið seinni-
hluta föstudagsins 16. júní og
þá heldur ekki á laugardaginn.
En hvað á svona kák að þýða?
Úr þessu verður ekki komizt
hjá því að löghelga 17. júní
sem frídag. Út af þessum frí-
um 16. og 17., eða vinnu þá
daga, mun skapast ótal illdeil-
ur og málaferli milli verka-
manna og atvinnurekenda og er
þá sannarlega nóg af slíku fyr-
ir, þó lýðveldishátíðin verði
ekki beinlínis látin stuðla að
þeim. Það sem Alþingi á að
gera, er það, að löghelga 17.
júní, sém almennan frídag nú
þegar, svo engar deilur rísi um
þetta mál. Eg get ekki skUið
að þetta sé langrar stundar
verk, að minnsta kosti veit
maður dæmi .þess, að bráða-
birgðalög eru fljót að fæðast„
þegar mikils þykir við þurfa.
Halldór Pétursson.
út í gærkvöld". „Þá er bezt að
við Valdi förum með þér“.
sagði kona hans, — „okkur þyk-
ir ekki svo gaman að fara á
sjóinn, — svo getum' við líka
athugað hreiðrin í landhólman-
um um leið“.
Nú skiptist liðið í tvo hópa,
— „samkvæmt áætlun“, — og
fór Nonni með sinn hluta suð-
ur túnið, en hinn hlutinn hélt
til sjávar. Þegar við, sem sjó-
leiðina fórum, komum niður í
Búðarvog, var landliðið þar fyr-
ir og sameinaðist þar landher
og sjóher til árásar á ríki hinna
fleygu íbúa varpeyianna.
Uþpi á hömrunum, vestan á
eynni, sátu lundar í þéttri fylk-
ingu og var einna líkast, sem
þar væri skarað skjöldum, er
hvítar bringurnar mynduðu sam
fellda röð, en yfir skjalda-
rendurnar gægðust röndótt,
bústin prófastanefin.
En þegar báturinn nálgaðist,
tóku að riðlast fylkingar land-
varnarliðsins og flýði þá hver
sem mest hann mátti, sumir til
híbýla sinna, — sem voru djúp-
ar og kræklóttar holur, með
ótal þvergöngum, — en aðrir
hugðust grípa til fluglistarinnar
og hentust í ofboði fram af
berginu. En eins og kunnugt er
eiga fuglar þessir oft erfitt með
að hefja sig til flugs í logni og
féllu því margir beint niður í
sjóinn, allt í kringum óvinina
sem þeir ætluðu að forðast. Til
allrar hamingju var sundlistin
þeim ekki ótamari en fluglist-
in og stungu þeir sér því og
þreyttu kafsund sem mest þeir
máttu.
Þegar upp á eyna var komið
virtist hún öll þakin mórauðum,
iðandi dílum. Það voru æðar-
kollurnar að yfirgefa hreiður
sín. Yngstu kollurnar voru mjög
óttaslegnar og flugu gargandi
sem lengst frá búi og bömum,
en þær eldri og reyndari tóku
þessu með stillingu, vögguðu
þær rólega til sjávar og lögðust
hátignarlega til sunds og not-
uðu fríið til að fá sér hressandi
bað. Á skerjunum sátu æðar-
blikar í hópum, en aðrir syntu
í kring og kváðu drýgindalega:
Ú—úú.
Nú var skipt liði og tekið til
starfa, hafði hver sinn poka til
að láta dúninn í.
í sumum hreiðrunum var bú-
ið að „leiða út“ og var þá tek-
inn allur dúnninni sem í þeim
var. En úr hinum sem egg voru
í, máttum við ekki taka, nema
þá lítið eitt, þar sem dúnsæng-
in var þykkust. Um eggjatöku
var tæpast að ræða, vegna þess
hve langt var liðíð * á varptím-
ann. Þó voru ný egg í einstaka
hreiðri og sást það fljótt ef þau
voru skyggnd. Var þá stundum
tekið eitt egg úr hvoru hreiðrl
sem fleiri en fjögur voru í.
Um nónbilið var varpgöng-
unni lokið og höfðum við þá
einnig vitjað um selanetin sem
lágu við skerin þarna í kring.
Heima í lendingunni tóku
börnin á móti okkur með marg-
rödduðum kórsöng: „Fenguð>
þið marga seli? — komið þið
með nokkur egg? — náðuð þið>
nokkrum lunda?“
Að loknum miðdegisverði
fóru karlmennirnir að gera að
selnum. Hver eftir annan voru
kóparnir flegnir og afspikaðir.
Síðan voru skinnin strengd á
hlera og skafin úr þeim fitara.
með beittum öxum, en gæta.
varð þess að axirnar skrikuðu
ekki til hliðar því þá fór illa
og skorin skinn urðu aldrei
fyrsta flokks vara.
Seinni hluta dagsins var kom-
in snörp „innlögn“ — eins og
venjulegt var þegar mjög heitt
var í veðri framan af dögun-
um. Það glæddi von okkar um
meiri veiði næsta dag, því kul-
ið gerði kópunum erfiðara að
forðast netin.
Þegar við höfðum lokið við
að flá selinn og skafa skinnin,
var komið kvöld. Við bárum
skinnin heim í hjall, þar sem
kvenfólkið tók þau síðar og
þvoði rækilega áður en þau
voru spýtt til þerris.
Önnum dagsins var lokið og
kvöldverður framreiddur. Neð-
an úr kjallaranum barst sam-
fellt urghljóð frá skilvindunni,
sem ur.dirleikur við hina vel
þekktu rödd í útvarpinu: „Veð-
urfregnum verður næst útvarp-
að ... Góða nótt“.
I