Þjóðviljinn - 08.07.1944, Qupperneq 4

2?jpfVT’v:ir-'\^.: i'
ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 8. júlí 1944
Laugardagur 8. júlí 1944
luóÐyiuNH
Útgefandi: Samciningarllokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjóri: Sigurður Guðmundsson.
Stjórnmálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigfús Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofa: Austurstrœti 12, sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 218ý.
Áskriftarverð: í Reykjavík og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuðt.
Úti á landi: Kr. 5.00 á mánuði.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.f., Garðastroeti 17.
Nýir sigrar samtakanna
Vörubílstjórar hafa unnið fullan sigur í deilu sinni. Samtök þeirra
voru sterk og málstaðurinn góður. Sigur þessi verður vafalaust til þess
að styrkja samheldni þeirra enn rneir.
Ennfremur ætti sigur þessi að tengja enn betur en áður bræðra-
böndin innan verkamannastéttarinnar. Vörubílstjórar fengu að vita
það í þessari deilu eins og fleirum, sem þeir hafa átt í, að aðrir verka-
menn standa með þeim.
Dagsbrún hafði samþykkt og framfylgt banni á vinnu, sem væri
raunveruleg verkfallsbrjótavinna.
Bílstjórafélagið Hreyfill og fulltrúaráð Dagsbrúnar samþykktu enn-
fremur vinnustöðvun í samúðarskyni, er gengið hefði í gildi 13. þ. m.
gagnvart þeim fyrirtækjum, sem vörubílstjórarnir áttu í höggi við.
Það var því á öllu auðséð að samtök hinna vinnandi manna myndu
ekki bila í deilu þessari. Og því sigruðu þeir.
Á Akureyri hefur Verkamannafélag Akureyrar einnig unnið mik-
inn sigur nýlega, fengið samninga við atvinnurekendur, þ. á. m. bygg-
ingameistara og K. E. A., um kauphækkun og forgangsrétt að vinnu.
Bæjarstjórnin þverskallast enn við að viðurkenna hið síðara, er það á
atkvæði Erlings Friðjónssonar, sem sú viðurkenning hefur strandað,
var felld með 5 atkv. gegn 4 í bæjarstjórn.
En þótt reynt sé þannig af hálfu pólitískra braskara að halda við
síðustu leifum klofningsstarfsemi hægri Alþýðuflokksbroddanna á Ak-
nreyri, þá er sú tilraun dauðadæmd.
Einingin í verklýðshreyfingu Akureyrar hefur endanlega sigrað
með samningi þeim, sem nú var gerður.
„Baráitan gegn Hrifluafturhaldinu”
/r
Alþýðublaðið skammast sín, — aldrei þessu vant — fyrir frum-
hlaup sitt viðvíkjandi samþykkt Hriflunga á S.Í.S.-fundinum á Akur-
eyri. Það getur engu svarað rökum vorum, en birtir á lítt áberandi stað
smáskæting um að ekki farist Sósíalistaflokknum að vera að tala um
baráttu gegn Hrifluafturhaldinu, hann hafi verið með sex-manna-nefnd-
ar-samkomu laginu!
Við skulum rifja upp nokkrar staðreyndir út af þessu, til þess að
fullkomna ósigur Alþýðublaðsgreysins í orðahríð þessari:
Alþýðuflokkurinn samdi við Framsókn um það einokunarskipulag,
sem gilt hefur á kjöti og mjólk.
1 krafti þessarar einokunar settu einræðisherrarnir yfir kjöti og
mjólk, svo hátt verð á hvort tveggja haustið 1942, að greitt var a. m. k.
10 milljón krónum hærra eingöngu fyrir kjötið en ef farið hefði verið
eftir ákvörðunum sex-manna-nefndarinnar.
Alþýðusambandið samdi svo 1943 við Búnaðarfélagið um verð-
grundvöll og eftir honum var verðið ákveðið 1943.
Muninn sér maður bezt með því að athuga að ef þá hefði verið
fylgt sömu reglum og 1943 hefði verið tckið 14 milljón krónum hærra
verð fyrir kjötið en gert var nú samkvæmt sex-manna-nefndar-sam-
komulaginu.
0
Alþýðublaðið skammast út í sex-manna-nefndar-samkomulagið,
sem svipti Hrifluafturhaldið einokun þeirri, sem Alþýðuflokkurinn hafði
gefið því. Það gætir þess að þegja um hvað undirlægjuháttur þess við
Hrifluvaldið kostaði neytendur 1942 og hvað sparaðist við samningaiia
1943. — Blað, sem reynir að fleyta sér á svona skamr^Iífum blekking-
um í pólitík, er dauðadæmt.
fcWWWfcWWWiWHWfcWMlWWWWfcWHMWlfWWfcHffcWIWfcWfcmWWWWfcWWWWfcHWXJ1
í Fjórða greín Títos marshálks
.g
vwywwwwwvwwwwwwwwwwvwwwwwwwwvww
ðvinirnir sækja enn á
ÖNNUR SÓKN ÞJÓÐVERJA.
Varla höfðu skæruliðarnir í
Austur-Bosníu fyrr treyst raðir
sínar en Þjóðverjar hófu aðra sókn
sína úr fjórum áttum: frá Zvornik,
frá Visegrad, frá Sarajevo (eftir
Visegradjárnbrautarlínunni) og frá
Sarajevo gegnum Romanija. Þeir
beittu sterkum hersveitum í þess-
um herleiðangri og nutu einnig
stuðnings Ustasjanna (hinna reglu-
legu hersveita Pavelitsj) og Sjet-
nika. Og áður en sóknin liófst, gaf
yfirstjórn Sjetnikanna í Austur-
Bosníu (þeir Todorovitsj og Dang-
itsj) ströngustu fyrirskipanir til
Sjetnikanna um að hleypa ekki
einu einasta skoti af gegn Þjóðverj-
um. í þess stað átti annað hvort
að leysa upp Sjetnikasveitirnar eða
láta þær hjálpa Þjóðverjum.
^Nístandi kuldi og mikill snjór
varð hersveitum okkar til trafala
í þessum orustum. Vegna skorts á
skotfærum neyddust hersveitir
okkar til að yfirgefa Rogatica,
Vlasenica og aðra staði eftir fimm
daga orustur. Skæruliðarnir réðust
nú aftan að óvinunum með snjöll-
um hernaðaráðgerðum. Á meðan
var serbnesku herdeildinni okkar
skipt í tvo hluta. Annar þeirra
hörfaði undan ásamt æðsta herráð-
inum um Glasinak til Jahorina-
fjalls. En hinn ásamt herráði her-
deildarinnar fór fram hjá Sarajevo,
eftir Sarajevodalnum til Foca. Á
þessari göngu, sem var einhver
erfiðasta í öllu stríðinu, þar sem
kuldinn var um -f- 25° á Celsius,
þjáðust um 160 melin af kali og
margir urðu að láta taka af sér
fæturna.
Fyrstu sveitinni ásamt æðsta
herráðinu heppnaðist að stöðva
Þjóðverjana og Ústasjana á Jahor-
inafjalli; og þeir Sjetnikar, sem
voru til varnar á þessu svæði og
höfðu verið yfirgefnir af liðsfor-
ingjum sínum, voru settir undir
f
okkar stjórn. Nokkrum dögum
Aðstaða Tító fyrir 2. sókn
Þjóðverja.
Undirstrikuð nöfn: Borgir á
valcli Tító fyrir 1. og2. sókn.
Járnbrautir.
Stefna þýzku sóknarinnar
(1. og 2.). *
Aðstaða Titó el’lir 1. sókn
(fyrir gagnsókn) og eftir 2.
sókn.
seinna tóku svartfellskar hersveit-
ir ásamt sveit úr fyrstu herdeild-
inni borgirnar Foca, Gorazde og
Cajnice. Þannig voru okkur
tryggðar aðsetursstöðvar ekki að-
eins til hvíldar og endurskipulagn-
ingar hersveita okkar, heldur einn-
ig til hervæðingar á nýjum mann-
afla.
Allan febrúar, marz og hálfan
aprílmánuð notuðum við til að
koma á röð og reglu og endur-
skipuleggja þær Sjetnikasveitir
(um það bil 10.000 manns) sem
höfðu gengið í lið með okkur vegna
þess, að þær voru 'óánægðar með
stjórn Sjetnikanna.
Einnig voru, auk skæruhópanna,
stofnaðar svoncfndar sjálfboða-
sveitir og æðsta herráðið biæytti
nafni sínu í Æðsta herráð þjóð-
frelsissveita skæru- og sjálfboða-
liða. Allan veturinn þangað til í
miðjum aprílmánuði 1942 (þegar
óvinirnir hófu þriðju sókn sina)
áttu skæru- og sjálfboðasveitir
okkar í mjög harðri baráttu á
Jahorina JRomanijasvæðinu, um-
hverfis Rogatica, sem var um-
kringd, við Kalinovnik, þar sem
italska setuliðið var einnig um-
kringt. og sérstaklega í Svart-
fjallalandi í Kolasin-Sinjajevina og
Niksic-Grahovo héruðunum. Um
það leyti komust hinar serbnesku
hersveitir okkar, scm höfðu Prije-
poIje-Nova-Varos svæðið á valdi
sínu, til Cajnice. Þar var fyrstu
og annarri serbnesku hcrsveitinni
fengið það hlutverk að sækja fram
í áttina til Vlasenica til þess að
hreinsa til á því landsvæði, þar
sem Sjetnikahóparnir, undir stjórn
Dangitsj og Ratsjitsj, unnu opin-
berlega með Þjóðverjunum. Eftir.
harða sókn komust hersveitir okk-
ar Lil Vlasenica og Srebrenica, þar
ácm þær gersigruðu hersveitir
Dangitsj og ráku þær yfir Drina-
fljót inn í Serbíu. Önnur serb-
neska hcrdeildin eyðilagði gersam-
lega bækistöðvar Sjetnikanna á
Rogaticasvæðinu nálægt Borici.
Þessi sókn yfir miklar snjóbreið-
ur umhverfis Dcnetaktindinn, sem
er hæsta fjallið á þessum slóðum,
var ágætlega framkvæmd af her-
sveitum okkar. Þá, í apríl 1942,
var báðum hersveitum okkar gefin
fyrirskipun um að hverfa til
Gorazde-Cajnicesvæðisins, þar sem
bersýnilegt var að Þjóðverjarnir,
ítalarnir og Ústasjarnir voru að
búa sig undir þriðju sókn sína.
Eins og ég hef þegar drepið á
voru mjög hörð átök í Svartfjalla-
landi í algleymingi um þetta leyti
— ekki aðeins við ítalska árásar-
liðið, heldur einnig við Sjetnik-
ana undir stjórn Mihailovitsj og
Djuritsitsj majórs. Hvernig stóð
á því?
ÍOOOORIC* «
Þ.
Eftir allsherjaruppreisnina í júlí
1941 hafði rneiri hluti Svartfjalla-
lands verið frelsaður úr höndum
óvinanna. Fjöldi skæruhópa gerði
stöðugar árásir á óvinina og ógn-
aði samgönguleiðum þeirra. Nik-
sic var stöðugt umkringd og ít-
alska árásarliðið varð fyrir afskap-
legu manntjóni og hergagna. ítal-
arnir, scm gerðu allt er í þeirra
valdi stóð, til að finna svikara
meðal Svartfellinga, fundu þá, þar
sem voru þeir Baja Stanisjitsj og
Djurisjitsj majór. Auk þess sendi
Draja Mihailovitsj hóp liðsfor-
ingja sinna þangað til þess að
rjúfa ciningu Svartfellinga með
því að stofna Sjetnikaherdeildir
þar. Um þetta leyti hafði Baja
Stanisjitsj ennþá samband við að-
albækistöðvar okkar í Svartfjalla-
landi. Það notfærði hann sér og
skipulagði í laumi sínar eigin sveit-
ir innan skæruliðalireyfingarinnar,
og heppnaðist á þann hátt að koma
allverulegum fjölda skæruliða und-
ir sín áhrif og gera þá að Sjetnik-
um. Liðhlaup hans skeði skyndi-
lega. Baja Stanisjitsj ásamt hóp
skæruliða sinna skarst úr leik og
gekk í lið með óvinunum. í Vasoje-
vici heppnaðist Djurisjitsj að her-
væða allsterkar sveitir og bjó þær
ítölskum vopnum. Allan febrúar,
marz og nærri því allan aprílmán-
uð börðust hinir svartfellsku
skæruliðar okkar við sameinaðar
sveitir ítala og svikara við verstu
skilyrði. Þess vegria var það, að
þeir urðu að hörfa undan Svart-
fjallalandi og berjast einungis að
baki víglínunni, þegar óvinirnir
hófu þriðju sókn sína.
ÞRIÐJA SÓKNIN.
Þriðja sókn óvinanna var vand-
lega undirbúin og framkvæmd af
nærri því öllum hersveitum ítalska
og þýzka liðsins auk Ústasjanna
og Sjetnikanna. Þessi sókn byrj-
Aðst. Tító í byrj. 3. sókn. Þjóðv
Jámbrautir.
Borgir á valdi Tító í byrj. 3. s
Aðstaða Tító eftir2.sókn Þjóðv
Stefna þýzku árásanna.
"h Mikilvægustu orustusvæði.
aði í Bosníu og Svartfjallalandi
og breiddist síðar út til Sloveníu,
Dalmatíu og Kozara. ítölsku
Pusteriadivisjóninni og nokkrum
Sjetnikaherdeildum frá Serbíu var
komið fyrir við Plevlje, en tveim
öðrum ítölskum divisjónum við
Niksic, Podgorica og Kolasin. Önn-
ur divisjón var í Herzegovínu, ná-
lægt Gacko og Nevesinje. Auk
Þjóðverjanna voru 30.000 ítalskir
hermenn í Sarajevodalnum. Með-
an Þjóðverjarnir sóttu til Tinov
og frá Sarajevo Kalinovnik, sóttu
aðrar liðsveitir óvinanna frá
Plevlje í áttina til Cajnice og
Foca. í Romanija sóttu Þjóðverj-
ar og Ústazjar frá Gorazde til
Rogatica. Þessar orustur byrjuðu
um miðjan marzmánuð og stóðu
þangað til 20. júní. Ilersveitir
okkar liörfuðu smátt og smátt und-
an ofurcflinu úr Bosníu í áttina
til Svartf j allalands. í miðjum maí-
mánuði 1942, þegar óvinirnir náðu
Foca á sitt vald, byrjuðu hersveit-
ir okkar undanhald frá Sinjaje-
vinofjalli og Niksic, yfir^Durmitor-
fjall, í áttiria til Pivska Planina og
Herzegovínu. Hörðustu bardag-
arnir í þessari sókn voru háðir á
Goransko-Gackosvæðinu. Sterkar
ítalskar hersveitir og Sjetnikar
sóttu að úr þrem áttum. Til þess
að bjarga hersveitum okkar frá
umkiýngingu við Pivska Planina
skipaði æðsta herráð okkar und-
anhald um Planina, Volvjak og
Magljik til Sutéskafljóts og flutti
flýti beztu hersveitir okkar
(fyrstu og aðra serbnesku herdeild-
ina) til Gackosvæðisins og til um-
hverfis Golija til þess að stöðva
hina hröðu sókn ítalanna, sem
sóttu fram til Gacko, Cemama og
efri hluta Suteskafljóts í þeim til-
gangi að hindra undanhald okkar.
Þessar liersveitir leystu hlutverk
sitt af liendi með prýði, enda þótt
það hefði mikið manntjón í för
með sér. Öflugt stórskotalið í
grennd við Gacko skaut á flutn-
ingavagna okkar, sem fluttu særða
menn frá Svartfjallalandi. En eft-
ir nokkrar mjög harðar orustur
efst í þríhyrningnum, sem Bosnía,
Ilerzegovina og Svartfjallaland
mynda, komust allar hersveitir
okkar ásamt liinum særðu til Ten-
tiste-Kalinovnikhéraðsins. Þar
voru svartfcllskar og Sandjakher-
sveitir endurskipulagðar í eina
Sandjak, eina Herzegóvinska og
tvær svartfellskar úrvalshcrsveitir.
Þetta var endir þriðju sóknar ó-
vinanna í þessum mikilvægustu
héruðum.
í
Ætlar AlþýðublaSið aö
lýsa Gylfa Þ. Gfslason
ösannindamann? f
Alþýðublaðið var skömm-
ustulegt í leiðaranum í gœr,
þar sem það reynir að klóra
yfir frumhlaupið gegn Gylfa
Þ. Gíslasyni.
En hér duga engin undan-
brögð. Oll ádeila Alþýðúblaðs- J<
ins og fúkyrði þess byggist á
því, að jrásögnin um bréfið frá
íslenzka stúdentinum í Amer-
íku sé ósönn því ekki einu sinni
Alþýðublaðið treystir sér til að
verja hann. Þjóðviljinn treyst-
ir því að Gylfi Þ. Gíslason,
maður úr miðstjóm Alþýðu-
flokksins, hafi sagt satt . um
bréf þetta; Alþýðublaðið
byggir hinsvegar harðvituga
ádeilu á því, að hann hafi sagt
ósatt — og verður blaðið að
gera þá afstöðu upp við sjálft
sig.
í apríl s.I. fór fram skákkeppni í London
milli skákfélags þar og hermanna, sem
dvetja í Englandi. Leikar fóru þannig, að
hermenuirnir töpuðu með 7:8. 1 liði lier-
mannanna kepptu margir þektkir meist-
arar, Tartakower var á 1. borði, en Simon-
son á 2. og birtist skák hans hér. Ilann
er einn af þekktustu skákmönnum Banda-
ríkjanna, og hefur m. a. keppt með þeim
á alþjóðamótum. Hann er nú liðþjálfi í
Bandaríkjahernum í Englandi.
L. Alexander.
HVÍTT:
1. d ’2—-dý
2. c'2—c4
3. Rgl—fS
4. e2—eS
5. Rbl—c3
6. Bfl—d3
7. e3—ei
8. Rc3Xe4
.9. BdSXe4
A. C. Simonson.
SVART:
Rg8—/6
e7—c6
d7—dó
RbS—d7
c7—c(l
BfS—dt>
d5 X c’4
R]6Xci
/7-/5

Þessi leikur er ekki slæmur, ef hægt ,er
Ijarnarbíó sýnir\

TSARITSYN
u
að leika e5 fljótlega á eflir. Annars yrði
e-peðið veikt.
SlguýplBgli
10. Bc)t—cS
11. 0—0
12. c4—c5
0—0
c6—c5
Bd6—e7
12. .... Bc7 væri ekki gott vegna 13.
Bb3f,' Kh8; 14. Rg5.
13. dtfXeó
U. Ddlj—c2
15. bZ—bh
Rd7Xc5
Bc8—e6
15. Hdl og síðan Rd4 er talið sterkara.
15.......
16. a2—ao
17. býXa5
1S. Bcl—b‘2
19. Bc2—d3
20. R^d3—c4
21. Ilfl—dl
22. DcSXcý
23. Dcl,—c2
Rc5—c4
a7—a5
Ha8Xu5
c6—c5
Dd8—cS
Kg8—h8
BcSXcí
b7—b5
23. Dd5 var sterkara og ef 23.
Hd8, þá 25. Df7.
Stórmynd frá LENINFILM, LENINGRAD
Aðalleikarar: MIKHAIL GELOVANI (Stalin)
NIKOLAI BOGOLYBOFF (Vorosiloff)
Það er nú orðið alllangt liðið,
síðan ég hef skrifað um kvikmvnd-
ir hér í blaðið, og kemur það ekki
til af góðu, þar sem ég hef verið
svo tímabundinn, að ég hef varla
haft tíma til að fara í bíó, Hvað þá
heldur að skrifa um myndirnar.
En ég vona, að úr þessu muni ég
geta skrifað nokkuð reglulega um
kvikmyndirnar sem áður.
Ég held ég hafi einhvern tíma
minnzt á það í þessum dálkum, að
leiðinlegt væri, hve lítið væri um
rússneskar myndir hér á landi. Nú
er augsýnilega orðin breyting á
þessu. Hver rússneska stórmyndin
rekur aðra. Fyrst var það rnyndin
um skæruliðana, sem Tjarnarbíó
sýndi, síðan „Pétur mikli“ á Gamla
Bíó og nú um þessar mundir sýnir
Tjarnarbíó stórmyndina „Tsarit-
syn“, sem fjallar um fyrri þátt
varnanna við ,,Tsaritsyn“ (nú
Stalíngrad) í borgarastyrjöldinni í
Rússlandi árið 1918.
Fyrst sjáum við smáþorp nokk-
urt ekki alllangt frá Tsaritsyn,
þar sem erindrekar sovétstjórnar-
innar eru að hvetja bændurna til
að senda kornbirgðir sínar til
Moskvu. Um nóttina ráðast hvít-
liðar inn til þeirra og drepa þá.
Næst sjáum við varnarstöðvar
Vorosiloffs. Hann, ásamt fámenn-
uin og illa búnum bolsivikum hef-
ur lialdið hæð nokkurri hjá Lúg-
ansk (nú Vorosiloffgrad) fyrir
Þjóðverjunum, þrátt fyrir stöðug
áhlaup þeirra. Sjálfur leggur hann
sig í mestu hættu til þess að koma
vélbyssu upp á liól nokkurn, en
það verður líka til þess að hrinda
áhlaupi Þjóðverja.
Á meðan er allt í megnustu ó-
stjórn í Tsaritsyn. Erindrekar
hvítliðanna vaða þar uppi. Stjórn-
arfulltrúarnir hugsa mest um að
skara eld að sinni köku. Varnir
borgarinnar eru í megnustu óreiðu.
Engar skotgrafir hafa verið grafn-
ar, erigin varnarvirki byggð. Þó er
Tsaritsyn mikilvægasta virki
bolsivikanna. Falli hún í hendur
hvítliðanna, hafa þeir lokað hring
um Moskvu. Þá er það, að Lenín
sendir trúnaðarmann sinn og læri-
svein J. Stalín til borgarinnar.
Haun tekur sjálfur á sig fulla á-
byrgð á vörn borgarinnar. Og
gengur hreint að vcrki. Hann rek-
ur svikarana úr embættum, fær
þau í hendur óbreyttra verka-
manna, liefur að treysta varnir
borgarinnar.
En á meðan þetta er að gerast
í Tsaritsyn, hefur Vorosiloff hinn
fræga flutning hers síns frá Lúg-
ansk til Tsaritsyn. í fyrstu geng--
ur ferðin vel, en þegar járnbraut-
arlestin, sem flytur lið hkns og
skotvopn, kemur að Donfljóti liafa
hvítliðarnir sprengt brúna yfir
fljótið. Nú eru góð ráð dýr. Á
venjulegum tímum hefði bygging
brúar yfir fljótið tekið 6 mánuði,
en svo lengi má ferðin ekki tefjast.
Tsaritsyn má ekki falla, þá er bylt-
ingin dauðadæmd. En með ofur-
mannlegum krafti tekst þeim að
ljúka brúnni á tveim vikmn og
þá er leiðin opin. Lestin brunar af
stað.
Myndin endar á táknrænu atriði.
Stalín er staddur á hæð fyrir utan
borgina og skimar eftir lestinni,
rólegur og æðruhms cins og hans
er vandi. I fjarska sjáum við lest-
ina nálgast. Á undan þeysir flokk-
ur manna á reiðskjótum. Fremst-
ur ríður Vorosiloff. Þeir nálgast.
Vorosiloff stekkur af baki. Hleyp-
ur upp hæðina. Með útbr'eiddan
faðminn hleypur hann á móti fé-
laga sínum Stalín. Þeir fallast í
faðma að rússneskum sið. Tsarit-
syn er bjargað, þrátt fyrir allt hef-
ur byltingin sigrað. Á þessu lýkur
myndinni.
Eins og sjá má af efni myndar-
Framhald 4 8. eíBu.
23......
21,. Hdl—d5
25. Bb2—cl
26. Rf3—cU,
27. De2—a2
2S. Rdi—e6‘
29. Kgl—fl
30. IId5Xb5
31. Da'í—d5
32. Rc6—c7
33. Dd5—d7
c5—clf
clt—c3
Be7—c5
Dc3—aS
Ha5—alf.
fícóxm
Hf8—c3
Da8—a6
Bf2—c5
Da6—a7
33. Hb7 eða Db7 var ef til vill betra.
En hvítur var í tímahraki og lék hratt.
33. ......
3b. c5—c6
Gefið.
JIcS—gS
Bc5—d6
í tímahraki yfirsást hvítum, að eftir 35.
IlXfð, DxR, þá gat hann leikið 36.
DXH.
Ef 35.......BxR, þá 36. e7 og úrslitin
eru tvísýn.
Leynivopn
Framh.af 3. aíðu
angri sum þessara leynivopna- hafa
náð. Önnur aftur á móti hafa verið
léleg og engan árangur haft. í upp-
hafi styrjaldarinnar (18. nóv. 1939)
beittu Þjóðverjar leynivopni, sem
leit út fyrir að ætlaði að verða Bret-
um afdrifaríkt og ráða miklu um
gang fyrsta þátts styrjaldarinnar.
En innan mánaðar hafði Bretum
tekizt að finna upp mótvopn gegn
þessu vopni og gert það svo einksis
nýtt, að Þjóðverjar steinhættu not-
kun þess. Þetta vopn voru hin seg-
ulmögnuðu tundurdufl. Þá er að
minnast á rakettubyssurnar. Þær
eru merkileg vopn og til mikils
gagns í skriðdrekaorustum í mik-.
illi stórskotahríð. Tvær tegundir af
þessum byssum eru til. Hafa Banda-
ríkjamehn smíðað aðra þeirra, en
Rússar hina, — og munu Rússar
hafa átt frumkvæðið að þessum rak-
ettubyssum. Þær eru nú ekki leyni-
vopn lengur, því að allir stríðsað-
iljar nota þær. Mörg smáleynivopn
hafa komið fram í þessu stríði og
má þar geta gllra þeirra nýju
vopna, sem spúa eldi. Bæði einskon-
ar eldspúandi flugvélar, byssur (sjá
mynd á öðrum stað í blaðinu) og
skriðdrekar. Öll þessi vopn hafa
haft töluverð áhrif og eru notuð á
flestum vígstöðvum. Þjóðverjar eru
sagðir hafa í fórum sínum mörg
leynivopn og hvað sem satt er í
því, þá hafa þeir byrjað notkun á
nýju vopni, risasprengjum í flug-
vélalíki, og hefur þetta vopn komið
Bretúm á óvart og valdið tiltölulega
meira tjóni en aðrar sprengjur til
þessa. Þann 6. júlí höfðu Þjóðverjar
skotið 2754 af þessum risasprengjum
af 2.
um sekk“. — Slíkan dauða
töldu íslendingar hæfa hundum
einum. •
„EIGI SKAL GRÁTA
BJÖRN BÓNDÁ“
í fremstu röð allra íslenzkra
kvenskörunga stendur Ólöf
Loftsdóttir. Þegar hún frettir að
Englendingar hafi drepið Björn,
mann hennar, gefst hún ekki
upp, grætur ekki, æðrast ekki,
heldur svarar: „Eigi skal gráta
Bjöm bónða heldur safna liði“.
Og hún lét heldur eigi sitja
við orðin tóm, hún safnaði mönn
um og hefndi harma sinna. —
Þessi orð hennar eru enn í dag
á hvers manns vörum á landi
hér.
BÓKMENNT A V ARÐ-
VEIZLA
Glæsileiki lýðveldistímans 1
bókmenntum þjóðarinnar er
fölnaður að vissu leyti, en ein-
mitt á þessum tíma er þó skráð-
ur fjöldi handrita, þar á með-
al margar íslendingasögur og
konungasögur og verður það
starf aldrei ofmetið.
Á sögusýningunni eru sýnis-
horn nokkurra þessara hand-
rita.
KONUNGSVALDIÐ SIGRAR
Nýr siður ruddi sér til rúms,
kaþólskan varð að þoka.
Hér á íslandi voru siðaskipt-
in ekki einungis breyting á trú-
arsiðum manna, ekki aðeins
„siðbót“, eins og stundum hef-
ur verið komizt að orði, þótt
margt megi að kaþólsku kirkj-
unni finna og auðsöfnun henn-
ar, heldur var þar um að ræða
baráttu milli innlenda valdsins
og konungsvaldsins, og lauk
þeirri baráttu með fullum sigri
konungsvaldsins, þegar Jón
biskup Arason var hálshöggvinn
í Skálholti.
Á sýningunni er mynd, er
Eggert Guðmundsson hefur
gert, af þeim atburði er Jón
Arason, grár fyrir hærum, er
leiddur að höggstokknum, lTt-
uðum blóði sona hans.
Það níðingsverk hitar hverj-
um íslending í skapi énn í dag.
„ENGRA ÞEIRRA NÖFN
MAN EG ... “
Vondslega hefur oss veröldin
blekkt,
vélað og tælt oss nógu frekt,
ef ég skal dæmdur af danskri
slekt
sínum frá Frakklandsströnd og yfir
til Suður-Englands og alls hafa
2752 menn farizt en rúmlega 8000
slasazt fyrir utan allt tjón á borg-
um o. þ. h. Það má telja víst, að
vopnasérfræðingar Breta séu1 nú
önnum kafnir við að minnka áhrif
þessa leynivopnt eða að finna upp
gagnvopn, eri ekkert hefur bólað á
slíku ennþá.
En hvað sem fólk kann a.ð segja
um leynivopn, þá eru flestir hern-
aðarsérfræðingar á það sáttir, að
leynivopn ein verði ekki til þess að
knýja fram úrslit í þessu stríði.
og deyja svo fyrir kóngsins
mekt“.
(Jón Arason).
Norðlendingar hefndu Jóns
Arasonar og sona hans. Frá því
segir þannig í Biskupaannálum
er Norðlingar fórutilSuðurlands
á bæ þann er Kristján skrifari
dvaldi á:
„Síðan veitth þeir þeim að-
göngu og drápu þá, sumir segja
þeir hafi verið sjö, aðrir níu.
Christian komst út lifandi, ut-
an höggvinn nokkuð, því hanri
var í treyju, sem járnin bitu
ekki á. Þá kom að maður átjári
vetra, stór, sveinn Þórunnar á
Grund, og hafði lensu í hendi: '
„Eg skal fljótt finna á honum
lagið“, — og lagði fyrir neðan
treyjuna og upp í smáþarmana
á honum, svo hinn rak upp
hljóð og lýsti hann banamann
sinn. Hann sá síðan hvar grár
hestur stóð, er Ari heitinn hafði
átt. Hann tók hann strax og
reið norður í Eyjafjörð á þrem
dögum, að sagt var. Engra
þeirra nöfn man ég, sem þar
voru að“.
Meðal þeirra minjagripa, sem
sem í þessari deild eru er kór-
kápa Jóns Arasonar. Er hun
talin saumuð um 1500, í gotn-
eskum stíl, skrýdd myndum
helgra manna. Á síðari öldurn
skrýddust biskupar kápu þess-
ari við vígslur og 1814—97 var
hún notuð sem buskupskápa við
Reykjavíkurdómkirkju. — Nú
geymd sem hinn dýrmætasta
minjagripur.
Hannibal »»»
% Frh. af 1. síðu
að Hannibal væri skuldbundinri ,.ð
gefa Alþýðuflokknum kost á blað-
inu ef hann hætti útgáfu þess.
Hannibal var kosinn forseti
fjórðungssanibandsins með 11 at-
kvæðum. Friðrik Hafberg, Flat-
eyri, fékk 4 atkvæði og Guðmund-
ur Hagalín, sem ekki er í neinu
verklýðsfélagi, var kosinn varafor-
setiU
Ritari var kosinn Helgi Hann-
esson og Ragnar G. Guðjónsson
gjaldkeri.
Bandaríkjamenn í sókn
Framhald af 1. siðu.
á innrásarsvæðið í Normandí.
Erigra þýzkra flugvéla varð vart,
en skothríð úr loftvarnabyssum
Caen-svæðisins var mjög öflug. {
Þýzkum svifsprengjum var enn
í gcvr skotið á London, en nokkrar
þeirra tókst að eyðileggja áður en
þa-r kœmust inn yfir borgina.
Haldið er áfram brottflutningi
skólabarna frá London og fófu 15
þúsund börn burt úr borginni í
gær.
Sprengjuflugvélar Bandamanna
gerðu í gær miklar loftárásir á her-
stöðvar og verksmiðjur í Dresden,
Kicl og víðár í Þýzkalandi.
Næturvörður er í Reykjavíkurapó
teki.
Næturakstur: Aðalstöðin, sími 1383.
Útvarpið í dag:
21,30 Upplestur: „Meðan Doírafjöll
standa“, bókarkafli (Sigurður
Skúlason magister).