Þjóðviljinn - 17.08.1944, Síða 3

IFhnnituilagur 17. ágúst 1944.
ÞJÖÐ ViLJINN
I Kína
A ynes Smedley er amerískur rithöfundur. Hún hefur ritað margar
hœkur um Kína og er liér hirtur kafli lír síðustu bókinni, sem heitir:
„Hersöngur Kína“ (Battle Iiymn of China), en hún kom út í ár. I þess-
,ari bók segir hún sögu Kína síðustu tvo áratugina, eins og hún hefur
kynnzt henni af eigin raun. Kaflinn, sem hér birtist fjallar um fyrstu
,komu liennar til Kína og lýsir ástandinu þar, eins og það var þá.
Á landamærum Sovétríkjanna
•og Kína við Mansjúkí, hjálpuðu
xússneskir járnbrautarþjónar okk-
ur með farangurinn. Þögulir báru
þeir hann inn í tollgæzluhúsið,
þa,r sem einn af fulltrúum þeirra
sat við borð og setti upp örfáa
aura fvrir flutninginn. Þar bað
•enginn um drykkjupeninga né tók
við þeim, engar hneigingar og und
irgefni. Þetta verndaði okkur fyrir
okri og burðarkarlarnir héldu sjálfs
virðingu sinni.
Þegar farangur okkar hafði ver-
ið merktur snerum við okkur við
— til að sjá miðaldirnar. ()11 þau
ár, sem síðan eru liðin, hef ég' aldrei
gleymt hinu stirðnaða augnaráði
rússneska járnbrautarmannsins,
þegar hann horfði á kínversku kúlí
ana taka við farangri okkar.
Hópar af þessum mönnum,
klæddum í tötra, hrópandi og æp-
andi kastaði sér á farangur okkar.
Þeir rifust og slógust um hvern
hlut. Fimm eða sex hentu sér yfir
ferðatöskurnar mínar fjórar og
tveir börðust um litlu ferðaritvél-
ina mína. Þessir menn höfðu vax-
ið til fullorðinsára eins og dýr, ó-
varðir fyrir öllum duttlungum ó-
gæfunruir. án minnstu ábyrgðartii-
finningar hver fyrir öðrum. Þegar
tækifæri til að vinna sér inn fáeina
:skildinga bauðst, börðust þeir hver
við annan eins og dýr, og þeir, sem
biðu lægri hlut, létu sér það lynda.
Hér var „cinstaklingshvggjan" og
kenningin um það, „að þeir, sem
sterkastir eru lifi af hina“, í sinni
eiginlegu mynd.
Þegar ég kom til Mansjúríu
seint í desember 192S, voru þrjú
norð-austurhéruð Kína algerlega
undir stjórn Tsjang Hsjú-liang
marskálks. Hann var kallaður
„marskálkur", ekki vegna reynslu
eða hæfileika, heldur vegnn þess,
að faðir var Tsjang Tsó-lin, bófa-
foringi, sem hafði ráðið yfir Man-
sjúríu, þangað til Japönum fannst
hann ekki nógu áreiðanlegur leng-
ur. Þeir höfðu drepið þann eldri
fyrir tveim árum. Eftir það b.yrjaði
barát ta um líkama og sál hins lasta
fulla unga sonar hans. Annars veg-
ar voru Japanar, sem höfðu sterk
ítök í Mansjúríu, og hins vegar
Kúomintangflokkurinn kínverski,
hinn ráðandi þjóðernisflokkur, sem
var að leitast við að fá tök á öllu
landinu.
Kúomintang hafði verið stofn-
að af föður kínverska lýðveldis-
ins, dr. Sún Jat-sen, og til æviloka
hans var haim byltingarflokkur,
sem hafði á stefnuskrá sinni sjálf-
stæði og fullveldi Kína, lýðræði
og umbætur á kjörum alþýðunnar.
1924 hafði dr. Sún boðið mörgum
ráðgjöfum fx-á Sovétríkjunum til
Kína til þess að hjálpa til að
byggja upp ríkisvaldið og her, sem
gæti rutt hernaðarsinnunum úr
vegi. Undir stjóm þcirra voru liðs-
foringjarnir í hemum æfðir . og
Kuomintangflokkurinn var skipu-
lagður eftir fyrirmynd Kommún-
istaflokks Sovétiákjanna. Komm-
únistar fengu aðgang í hann og í
fyrsta sinn í sögu Kína, fengu
bændur og verkamenn jafnan rétt
á við millistéttina og yfirstéttirnar.
En allir sáu þó skriftina á veggn-
um. 'Milljónir- verkamanna og
bænda litu til Kuomintang sem
lausnara síns. Aftui'haldið sá að-
eins að alþýðan var fjölmenn, en
þeir fáij1'; og það óttuðust þeir.
Snemma á árinu 1925 dó faðir lýð-
veldisins. Einu ári síðar stjórnaði
ungur liðsforingi fyrstu uppreisn-
inni gegn hinni byltingarsinnuðu
stjórii í Kanton. Hann hét Sjang-
Kaj-sjek og hafði verið einn af
fylgismönnum Sún Jat-sens. Dr.
Sún hafði metið hann það mikils,
að hann hafði sexlt hann til
Moskvu til náms, og um tíma litu
rússnesku ráðgjafamir í Kína á 1 ember, en brátt voru þeir sigraðir
Kínaveldis. Erlendu stórveldin
létu sér þetta vel líka og viður-
kenndu stjórnina í Nanking, sem
hina einu löglegu stjórn Kína.
Fjöldi stjórnmálamanna úr mið-
stéttunum flúðu úr landi. Ekkja
Sún Jat-serx fór úr landi. Hún vildi
á eiigan hátt vera viðriðin Kuom-
intang, eins og nú víu- komið.
Það er ekki alltaf réttmætt að
gei-a sögulegair sámanburð, en það
er þó eftirtektarvert, að hinn upp-
lýsti þýzki verkalýður og mennta-
menn hrundi niður eins og spila-
borg fvrir nazistúnuih, en hinir ó-
þjálfuðu, óvopnuðu, fákunnandi
kínversku verkamenn og bændur
veittu ofbeldinu andstöðu. Án ut-
anaðkomandi hjálpar tóku þeir að
bei'jast —,eins og 'þeir höfðu bai'izt
til að steypa keisara eftir keisara
af stóli.
Vopnaðar- sveitir úr Kúomin-
tangherinim, gerðu uppreisn í júlí
1927 í Nansjang. Suinh- foringjar
þeirra voru kommúnistar eða stóðu
þeim nálægt. Eftir nokkurra % ikna
orustur í Kiangsi og Kwantúng-
héraði, var næstum því búið að
útrýma þeim. Verkamenn og bænd
ur í Kanton gerðu upreisn 11. des-
/ Kanton hafði stjórn byliingársinna aðsetur. Þar voru átökin milli
verkalýðsins og leigusveita kínverska afturhaldsins hörðust.
Úr bókinni JíERSÖNGUR KÍNA'
I
eftir A GNES SMEDLE Y fi
hann. sem helzta herforingjann í
liði þjóðernissinnanna. En þegar
Sún Jat-sen dó, komu veilumar
í byggingu Kuomintangs í ljós.
Þrátt fyrir uppreisnina 1926,
sem Sjang Kaj-sjek stjói'naði,
tókst í bráð að koma í veg fyrii'
að Kuomintangflokkurinn klofn-
aði og Sjang Kaj-sjek var skipaður
yfirforingi yfir syðsta byltingar-
hernurn í norðurleiðangurinn 1926
—1927 gegn ófriðarseggjunum.
Einu ári síðai', í aprílmánuði
1927, buðu kínverskir banka- og
verksmiðjueigendur, sem studdir
voru af, erlendum bönkum, Sjang
Kaj-sjek lán að upphxeð 25 milljón
dollara, ef hann afvopnaði og' leysti
upp verkalýðsfélögin og bænda-
samtökin, hreinsaði Kúomintang
af Komúnistum og setti á fót nýja
stjóm í Nanking gegn stjóminni
i Hanká, en þangað hafði bylting-
arstjórnin í Kanton verið flutt.
Sumir segja, að Sjang Kaj-sjek
hafi gengið um gólf alla nóttina,
áður en hann tók lokaákvörðun
sína. Hann átti um tvennt að velja
byltingu sem mundi á efa heppu-.
ast, en mundi fá vöidin í hendur
alþýðunnar, eða valdatöku yfir-
stéttanna, með hann sjálfan sem
einræðisherra. Hann valdi seinni
leiðina, og ofsóknirnar byrjúðu á
aðfaranótt 11. apríl 1927. f
Þúsundir verkamanna og
mermtamenn í Sjanghaj og öðrum
borgmn voru brytjaðir niður. Eng-
. .. ' • *"
ír dómstólar fjölluðu um mál
þeirra. Inni í landi tóku landstjór-
ar, herforingjar og landeigendur
að drepa bændurna. Þungir blóð-
sti'aunxar rirnnu urn gi'óðui'moid
af öðrum hexjuin, sem bi'ytjuðu
niður þúsundir manna í borgimú,
með aðstoð erlendra herskipa.
Undir forustu Sjú Te, herfoi'ingja
í Kuomintangflokknum, sem orð-
'inn var kommúnisti, brutust leif-
arnar af sveituxu þessum upp í
Kiangsifjöllin og brátt tók að
myndast þar her bænda og vérka-
manna, sem stjórnað var af Sjú Te
og Mao Tse-tung, menntamanni
úr bændastétt.
Með óskaplegum þjáningum og
ólýsanlcgum fómum tók þessi nýi
byltingasinnaði her að myndazt.
I tíu ár hélt han náfram að vaxa
og berjast. Seint á árinu 1934 byrj-
aði hann hina frækilegu „löngu
göngu“ sína til norðurhéi'aðanna,
þar sem hann stóð fyrir sameiuingu
allra kínversku herjanna, í það
sinn'gegn Japönunum.
\ Þannig Icit út í Kína, þegar ég
kom þangað í fyrsta sinn.
Það var þessi Kuomintangflokk-
ur, sem samdi við Sjang Hsjú-liang
marskálk, um að koma Mansjúríu
imdir stjórn eða í samband við
stjómina í Nanking. Sjang mar-
skálkur vai" herforingi, alger ein-
ræðisherra, ópíumneytandi og eig- j
andi fjölmargra hjákvenna. En
hvaða meðlimur í Kuomintang á-
ræddi að kasta steinum að honum?
„Ungi marskálkurinn" þekkti
Kúomintangflokkinn. Hann féllst
á að draga fána Nankingstjóm-
arimiai' að hún í Mansjúríu, og fela
henni öll utanríkismál, en að öðra
leyti hélt hann öllum völdum.
Hann var stoltur ungur stríðs-
maður, en gerði sér fulla grein fyr-
ir stöðu sinni. Hann tók ekki á
móti amerískum sendiráðsfulltrú-
um, meðan hann var í rúminu hjá
hjákonum sínum eða með þær á
hnjánum, eins og Sjang 'Sjung-
sjang hafði gert í Sjantung. En
hann stanzaði stundum bílinn sinn
þegar hann sá fallega konu á göt-
unni,’ tók hana til hallar sinnar
og skilaði henni svo til fjölskyldu
hennar ásamt álitlegri bankaávís-
um, sem greiðslu fyrir notkunina.
Sunxar fjölskyldur voru upp með
sér af þessu.
Sjú Te
yfirforingi ko m mút nistahersins.
Á öllum sviðum ríkti sama spill-
ingin. Embættin gengu kaupum og
sölum og embættismenniinir not-
uðu sér stöður sínar til að auðga
sjálfa sig. Á öllu ríkti sama leynd- i
in. Menn trúðu varla nánustu vin-
um fyrir noklu-u. Eg rakst á það
í skemmtilegu viðtali við forseta
verzlunarráðsins. Eg hafði heyrt
að hann verzlaði með ópíum og
iangaði til að komast eftir því.
Eg var nýkomin úr ferð til lítils
þoxps, þar sem ópíumreykingar-
stofur virtust vera um allt.
Ilann tók á móti mér í skrif-
stofu sinni, klæddur í silkiföt.
Hann stóð up og sagði. að sér
vtéri mikill heiður að því að fá
heimsókn af konu, sem hefði áhuga
á Kína. I>etta hlyti að vera erfitt
ferðalag fyrir mig og' kuldkm í
veðrinu væri ábyggilega mjög ó-
þægilegur fyrir rnig. Nei, svaraði
ég. mér líkaði vel kuldinn í veðr-
inu, en ég hefði mikinn áhuga á
ópíumverzluninni. sem ég hefðS
svo oft lesið um.
Hann spurði, hvort ég varri við
góða heilsu. Eg fullvissaði hann
um að heilsa min væxi í bezta lagi.
Hvort ég hefði séð gamla muster-
ið nálægt borginni? Já, ég hafði
séð það, en hefði ekki eins mikinn
áhuga á því og ópíumi. Hann
brosti þægilega og fulvissaði mig
um, að það hefði verið sér stórmik-
ill heiður að kynnast mér og hann
vonaði, að ég kæmi aftur, enda
þótt hann þættist fullviss um það,
að starf mitt gæfi mér ekki tíma
til þess. Hann stóð upp og með
óaðfinnanlcgri kurteisi beygði
hann sig og bukkaði, og fvlgdi
mér út úr byggingunni, niður stig-
inn og út um hliðið!
íslðtid gleyndist ekki
Hér fer á eftir útdráttur úr út-
varpssendingu sænska útvarpsins
á ensku 17. júni s.l.:
„I dag blakta fjölmörg flögg við
hún um alla Sviþjóð. Sá siður hef-
ur komizt á í Svíþjóð, meðan á
stríðinu hefur staðið, að draga
flögg Norðui'landaþjóðanna að hún
á þjóðhátíðardegi þeirra. 1 dag er
þjóðhátíðardagur tslendinga, sem
hefur í þetta skipti séi'staka þýð-
ingu, þar sein í dag fer fram end-
urreisn íslenzka lýðveldisins að
nýju, og Svíar sýna hinu nýja ríki
vinarhug sinn og árnaðaróskir með
því að draga upp fána sína.
Enginn lítur á sjálfstæðisyfirlýs-
ingu íslendinga sem óvildarvott í
garð hinna Nprðurlandaþjóðanna
og Svíar hafa jafnan skilið fuD-
komlega þetta skref, sem íslenzka
þjóðm er nú að taka.
Það er einnig athyglisvert, eins
og sænskt blað skrifor í dag, að
frelsisþrá Norðurlandaþjóðanna
skuli vinna þennan sigur á þess-
um hörmulegusbu tímum í sögu
þeirra.
íslenzki sendihei-rann í Svíþjóð
gat einnig gefið áþreifanlega sönn-
un fyrir sambandi Islands og Sví-
þjóðar í blaðaviðtölum í dag.
Sænskar skipasmiðjur eru nú að
byggja um 50 fiskibáta. fyrir Is-
lendinga og mikið af sænskum
símatækjum bíður nú flutnings til
íslands".
(Frá sænska sendiráðinu).
f