Þjóðviljinn - 17.09.1944, Blaðsíða 2

ÞJÓÐVILJINN
Sunnudagur 17. september 1944.
Fræðslukvöld Sósíalista-
félagsins
Eins og áður hefur verið frá
skýrt hér í blaðinu, hefur Sósíal-
istafélagið ákveðið að efna til
fræðslukvölda næstu vikurnar. Verð
ur fyrsta fræðslukvöldið á þriðju-
daginn 19. sept. Verða þá flutt tvö
erindi: Sigfús Sigurhjartarson talar
um lausn húsnæðismálanna og Ein-
ar Olgeirsson um lýðræðisíylting-
una í Evrópu.
Fræðslukvöldin verða tvisvar í
viku, á þriðjudögum og föstudögum.
Verða fluttir tveir fyrirlestrar á
kvöldi, annar um innlend, efni en
hinn um erlend. Fræðslukvöldin
verða á Skólavörðustíg 19, (gengið
inn frá Klapparstíg) og hefjast kl.
8.45. Öllum er heimill aðgangur
meðan húsrúm leyfir, og er ástæða
til að ætla að menn noti sér það
óspart. Auk þeirra Sigfúsar og Ein-
ars flytja fyrirlestra á fræðslukvöld
unum ýmsir verklýðsleiðtogar,
stjórnmála- og menntamenn, ræða
þeir þau erlend og innlend mál,
sem efst eru í, huga almennings um
þessar mundir og því aðkallandi að
fá sem skýrast yfirlit yfir, frá
sjónarmiði sósíalismans.
Hávaði við sjúkrahúsin
„Sjúklingur“ skrifar mér um ó-
næði sem bílaumferðin um göturn-
ar veldur þeim sjúklingum, er
dvelja á spítölum. Hann skrifar:
„Eg sá nýlega í einhverju dag-
blaðanna á það minnst, hve tilfinn-
anlegt ónæði væri af bílaumferð og
öðru í kringum suma spítalana. I
þessu sambandi var einkum minnzt
á Landakotsspítalann. Víst er um
það, að hávaði sem bílar, íþrótta-
fólk o. fl. valda við þennan spítala
er illþolandi, en þó er annar spítali,
sem að mínu áliti verður ennver
úti í þessum sökum. Þessi spítali er
„Sjúkrahús Hvítabandsins" á Skóla-
vörðustíg. Þetta hús stendur á horni
Kárastígs og Skólavörðustígs, ber-
skjaldað fyrir allri umferð. Umferð
um þessar götur er mikil, sérstak-
lega þá síðarnefndu. Ekki ósjaldan
nema Hafnarfjarðarbílar staðar
beint fyrir framan sjúkrahúsið og
valda miklum hávaða, bæði þegar
þeir ,,taka“ af stað, og svo marrar
oftast svo hræðilega í „bremsun-
um“ þegar þeir stanza að slíkt eru
hreinustu 'firn.
Vildu ekki bifreiðastjórarnir at-
huga þetta?
Og að síðustu þetta: Sjúkrahúsin
þurfa, allra hluta vegna, að vera
afskipt mestu umferðarösinni og
skarkalanum."
Börnin og leikarablöðin
Eg hef fengið bréf frá „Ó“, þar
sem hann minnizt á áhuga barn-
anna fyrir leikaramyndum og þyk-
ir hann keyra úr hófi fram.
Hann skrifar um þetta:
„Það er ekki ofsögum sagt, að
margir unglingar og kannski eitt-
hvað af fullorðnu fólki líka, sé hald-
ið sjúku æði í að því er snertir kvik-
myndaleikara og kvikmyndir. í sum
ar var það ekki, óalgeng sjón að sjá
fólk standa í ótrúlega stórum hóp-
um fyrir utan bókabúðir, þar sem
leikarablöð voru til sölu. Langsam-
lega mestur hluti þessa fólks voru
börn innan við fermingu, nokkrar
stálpaðar telpur höfðu svo e. t. v.
slæðzt með. Tiltölulega sjaldgæft
var að sjá þarna fullorðið fólk, nema
þá örfáar manneskjur. Það má nu
kannski segja, að það séu ekki
miklir peningar sem börnin eyða í
þesSi leikarablaðakaup, þegar hvert
blað kostar ekki nema kr. 1.80.
En það safnast þegar saman kemur.
Og það er óhætt að segja að þessum
peningum sé illa varið og foreldrar
ættu að taka með alvöru, en gætni,
á þessari varhugaverðu græðgi barn
anna í myndir af leikurum.“
„Nýskipan“
„Kringlumýrarbúi" skrifar mér
um „nýskipan“ á ferðum strætis-
vagnanna. Hann segir:
„Mér brá í brún, einn morgun
fyrir nokkru, þegar ég ætlaði í
strætisvagninn hjá Lækjarhvammi,
hann stanzaði ekki, en keyrði fram-
hjá hálftómur á fullri verð og ég
varð að ganga áteftir honum í bæ-
inn. Síðar kom í ljós hvað olli
þessu, það var „nýskipan“ á ferð-
um og stoppstöðum strætisvagn-
anna. ,,Fleira mun þægilegt á eftir
koma“, datt mér í hug, bærinn ný-
búinn að taka við rekstrinum og
nýr forstjóri ráðinn að fyrirtækinu.
Nú er það svo, að Seljalands- og
Háaleitisvegur ásamt Sogavegi og
Garðahverfi, hafa alltaf orðið utan
við flutningaþægindi strætisvagn-
anna, við sem erum svo (ó)ham-
ingjusamir að eiga heima í þessu
hverfi verðum að ganga frá 10 til
25 mínútna leið niður á Suðurlands-
braut til að ná í vagn í bæinn, en
nú bættist drjúgur spölur við leið-
ina, við þessa „nýskipan".
Fundarstjórar voru skólastjór
arnir Karl Finnbogason á'Seyð-
isfirði og Skúli Þorsteinsson á
Eskifirði. Skrifarar voru skóla-
stjórarnir Eyþór Þórðarson Nes-
kaupstað og Guðmundur Páls-
son Djúpavogi.
Skrifleg erindi fluttu Steinn
Stefánsson Seyðisfirði: Um verk
efnabækur og Sigdór V. Brekk-
an Neskaupstað: Um félags-
starfsemi barna í skólum. Auk
þess fjöldi ræðna.
í stjórn voru kosnir: Karl Finn
bogason, Ingimundur Ólafsson
og Steinn Stefánsson, en til
vara Skúli Þorsteinsson.
Formaður stjórnarinnar er
Karl Finnbogason, ritari -Ingi-
mundur Ólafsson og féhirðir
Steinn Stefánsson.
Eftirfarandi ályktanir voru
gerðar:
1. Stofnfundur Kennarasam-
bands Austurlands telur að til-
lögur milliþinganefndar í skóla
málum, þær, sem sendar voru
kennurum í vor til umsagnar
stefni yfirleitt í rétta átt og
skorar á Alþingi að samþykkja
lög á grundvelli þeirra.
2. Fundurinn lýsir óánægju
sinni yfir Ríkisútgáfu náms
bóka, og telur að hún hafi ekki
náð tilgangi sínum. Vill fundur-
inn að fræðslumálastjórn og
stjórn S.Í.B. taki við stjórn rík-
isútgáfunnar, svo fljótt sem
verða má.
Almennur fundur, haldinn með
verkamönnum Síldarverksmiðja
ríkisins, Raufarhöfn, fimmtudag-
inn 3. ágúst 1944 kl. 5 e. h. í húsi
S. R., skorar eindregið á stjórn
Verkamannafélags Raufarhafnar
að beita sér fyrir því, að félagið
noti sér næsta uppsagnarrétt
samninga þeirra, sem nú eru í
gildi milli Verkamannafélags Rauf-
arhafnar og S. R. R., og reyni að
ná nýjum samningum, er í engu
standi að baki samningum þeim,
sem Verkamannafélagið „Þróttur“
hefur náð við síldarverksmiðjurn-
ar á Siglufirði. Þá hvetur fundur-
inn stjórn Verkamaftnafél. Rauf-
arhafnar til þess að leita aðstoðar
„Þróttar“ til þess að knýja þess-
ar kröfur fram og skorar ennfrem-
ur eindregið á stjórn „Þróttar“ og
félaga að styðja Verkamannafélag
Raufarhafnar með ráðum og dáð,
þegar til þessarar baráttu kemur.
Telur fundurinn mjög æskilegt, að
eftirleiðis verði ríkjandi nánara
samstarf milli þessara tveggja fé-
laga en verið hefur hingað til.
Alyktun þessi er í þrem sam-
hljóða eintökum og fá Verka-
mannafélag Raufarhafnar, Verka-
3. Fundurinn vill vekja at-
hygli fræðslumálastjórnar á því
að ókleift reynist að fullnægja
ákvæðum fræðslulaganna í söng
kennslu vegna vöntunar á söng-
bókum o. fl. þar að lútandi.
Fyrir því beinir fundurinn ein-
dregið þeirri ósk til fræðslu-
málastjórnarinnar að hún sjái
um að út verði gefin:
1. Fjölbreytt söngbók handa
barnaskólum.
2. Tví- og þrírödduð kórlög
til afnota fyrir söngkennara.
3. Barnasálmabók.
4. Fundurinn skorar á fræðslu-
málstjórnina að sjá um að ætíð
séu til í Jandinu nægar birgðir
af ritföngum, skólaáhöldum og
handavinnuefni, og feli ákveð-
inni stofnun eða fulltrúa að sjá
um dreifingu þeirra handa skól-
um landsins.
Fundurinn vill fara þess á
leit við fræðslumálastjórn að
hún vinni að því í samráði við
stjórn S.Í.B. að komið verði, á
fót skipulagðri útgáfu á verk-
efhum í bóklegum námsgrein-
um. verði verkefnin miðuð við
það, að vera úirlausnarefni fyr-
ir skólabörn og til hjálpar í
skólastarfinu, í líkingu við það,
sem saénsku kennararnir Sjö-
holm og Goes hafa gert, með
útgáfum sínum á tilsvarandi
bókum fyrir sænska skóla.
mannafélagið „Þróttur" og Al-
þýðusamband íslands sitt cintak-
ið hvert..
*
Eftirfarandi grein um mál
þetta birtist í „Verksmíðjukarl-
inum“, veggblaði verkamann-
anna í síldarverksmiðjunum á
Raufarhöfn:
Það er nú almennt viðurkennt
orðið, að mönnum beri skilyrð-
islaust sama kaup fyrir sömu
vinnu. — Tveir menn moka upp
á sama bílinn. Annar hefur 5
kr. um klukkustundina, hinn 7
krónur. Þetta er hróplegt rang-
læti. Karlmaður og kvenmaðul
vinna við að panna síld í tíma-
vinnu. Kvenmaðurinn fyllir ei
til vill tvær pönnur, meðan
karlmaðurinn fyllir eina. Samt
skal konan ekki fá nema 3 kr.
að launum á móti hverjum 5
krónum, sem renna í vasa karl
mannsins. Hér er sama ósvinn-
an. Þessi tvö dæmi ættu að
nægja til þess að sýna fram á,
að allt réttlæti mælir með því,
að menn fái sömu laun fyrii
sömu vinnu. En hvernig er
þessu farið í reyndinni? Land-
inu er skipt niður í fjölda kaup-
gjaldssvæða með mismunandi
Kaupgjaldi á hverju svæði.
Þetta er hið herfilegasta fyrir-
komulag, ems og nú skal sýnt:
í vegavinnu er kaup greitt eft-
ir þeim Taxta sem gildir í
næsta bæ eða kauptúni við
vinnustaðinn. Sé þetta strangt
tekið, þurfa ekki að vera nema
einn eða tveir metrar á milli
inanna, sem vinna sömu vinnu
íyrir mjög misjöfnu kaupi. Ef
til dæmis væri mælt nákvæm-
lega, hvar leiðin væri hálfnuð
milli Raufarhafnar og Kópa-
skers, þá gæti kaup vegavinnu-
mannsins á Sléttunni hækkað
og lækkað eftir því, hvoru meg-
in hann stæði við streng, sem
strengdur væri nákvæmlega á
mörkunum. Hann gæti jafnvel
unnið fyrir öðru kaupi með
hægri hendinni heldur en þeirri
vinstri. Af þessu sést, hve brýn
nauðsyn ber til þess, að kaup sé
samræmt um land allt, og þá -
auðvitað miðað við hæsta káup-
gjald á landinu, því að enginn
mun treysta sér til að færa
sönnur á það, að laun nokkurs,
íslenzks verkamanns séu svo há,
að hann sé þeirra ekki marg-
faldlega verður.
Meðal verkamannanna í S. R.
R. hefur lengi ríkt megn óá-
nægja út af misræmi því, sem
er á kaupgjaldi þeirra og verka-
manna, sem vinna nákvæmlega
sömu vinnu í síldarverksmiðj-
6. Fundurinn telur að skipu-
iagsbundin félagsstarfsemi í ‘
barnaskólunum, t. d. Rauða-
krossdeildir og bindindisfélög
sé merkilegt uppeldisatriði og
hvetur kennara til að auka þá
starfsemi í skólunum.
7. Fundurinn felur stjórn sam
bandsins að athuga möguleika
á því að efla starfshæfni kenn-
ara á sambandssvæðinu, með
kynningarferðum til skóla inn-
Framlmld á 5. síðu.
• -V
unum á Siglufirði. Allir hljóta
að viðurkenna, að þetta mis-
ræmi sé ranglátt. Sami maður-
inn fær mun lægra kaup fyrir
að vera t. d. í þró á Raufarhöfn
en Siglufirði, og er þó aðbúnað-
ur þróarmanna mun verri á
Raufarhöfn en þar vestra. Hver
treystir sér til þess að réttlæta
annað eins og þetta? Áreiðan-
lega enginn. En þá er aðeins að
fá því breytt. Nokkuð hefur líka
unnizt á í þessu efni. Til dæm-
is fáum við nú orðið 10% hærra
kaup í dagvinnu, þegar unnið
er við losun á kolum, af því að
það hafði áður fengizt í gegn á
Siglufirði. Vinzumenn hér fengu
í fyrsta skipti í fyrra greitt
10% hærra kaup en aðrir eftir
samkomulagi við forstjóra S.,
R. R., sem er þó ekki eins mik-
ið og’ sömu starfsmenn fá
vestra. Og ennþá hefur Verka-
mannafélag Raufarhafnar ekki
tekið þetta atriði upp í samn-
inga. Þetta eru tvö skref í rétta
átt og mikilvægust vegna þess,
að með þeim er viðurkennt, að
verkamönnum á Raufarhöfn
beri sama kaup og sömu kjör
og stéttarbræðrum þeirra á
Siglufirði. — En þetta tvennt
er ekki nóg. Næsta skrefið verð
ur að vera það að knýja fram
sömu launakjör í öllum grein-
um í síldarverksmiðjunum hér
og á Siglufirði. Verkamannafé-
lagið hérna verður að nota sér
uppsagnarrétt samninganna
næst og leita stuðnings „Þrótt-
ar“ til þess að knýja fram þessa
sjálfsögðu réttlætiskröfu. Yfir-
leitt ber nauðsyn til að treýsta
að stórum mun samstarfið milli
þessara tveggja félaga, því að
þau eiga nákvæmlega sömu
hagsmuna að gæta fyrir tvo
hópa manna, sem ekkert skilur
annað en það, að þeir vinna sinn
á hvorum stað. Eg þykist vita
að ýmsir muni bera því við, að
örðugt sé að ná jafngóðum samn
ingum' hér og á Siglufirði, vegna
þess að stéttarsamtökin séu
ekki eins styrk hér og þar. En
því er til að svara, að stéttar-
samtök verkamanna hér geta
verið alveg eins sterk eða sterk-
ari en vestra, og það er aðeins
dáðleysi og vanþroska verka-
manna hér um að kenna ef svo
verður ekki. Nærri því hver ein
nsti íbúi þessa þorps er verka-
maður, og frá langflestum heim
ilum hér vinnur einhver mað-
ur í verksmiðjunum. Ef hver
verkamaður fylkir sér undir
merki Verkamannafélags Rauf-
arhafnar og sýnir þá stéttvísi
og félagsþroska að standa með
einurð að baki þeim kröfum,
sem félagið reisir fyrir hönd
verkamanna, þá eru óvíða eða
hvergi á landinu jafngóð skil-
yrði til þess að skapa gjörsam-
lega óvinnandi vígi verkamönn-
um til varnar eins og hér á Rauf
arhöfn. Minnist þess að árang-
urinn af starfi ykkar fer ekki
fyrst og fremst eftir höfðatölu
heldur ykkar eigin manndómi,
þroska og þreki.
Einar Bragi.
Kennarasamband
stofnað á Ausiurlandi
Dagana 2. og 3. september s.l. sátu 10 kennarar úr Múlasýsl-
um, Neskaupstað og Seyðisfjarðarkaupstað fund í bamaskóla-
húsinu á Seyðisfirði.
Á fundi þessum var stofnað Kennarasamband Austurlands,
og því sett lög. Sambandssvæðið er Múlasýslur, Neskaupstaður
og Seyðisfjörður, og ennfremur er kennuram í Austur-Skapta-
fellssýslu boðin þátttaka í sambandinu.