Þjóðviljinn - 07.04.1946, Side 3

Sunnudagur 7. apríl 1946.
Þ JÖÐVIL JINN
3
Sjatna tekur kurr
Deilan um úthlutun lista-
mannastyrkja er nú orðin
næsta lágvær eins og von er
til, bæði í blöðum og manna
á milli, því margt er annað
og merkilegra á döfinni. Má
um þetta segja með Jakobi
Thorarensen í kvæðinu
Stríðslok:
storminum slotað,
sjatna tekur kurr —
þótt þjóðskáldið eigi þar að
vísu við lök nokkuð hrika-
legri átaka, eins og orðin
sýna. En það var annar Jak-
ob, sem ég ætlaði að minnast
á, skáld, sem af elnhverjum
undarlegum ástæðum var
sett hjá með öllu við þessa
margumræddu síðustu og
verstu úthlutun, ljóðskáldið
Jakob Jóh. Smári. Eins og
allir vita, sem ekki láta ís-
lenzkar bókmenntir lönd og
leið, hefur hann gefið út
þrjár ljóðabækur: Kalda-
vermsl 1920, Handan storms
og strauma 1936 og Undir sól
að sjá 1939, bækur, sem eiga
skilið meiri athygli en þær
hafa vakið til þessa, því þótt
margt sé þar æði misjafnt að
gæðum, eru í þeim öllum
nokkur kvæði, sem ætíð
munu talin með því bezta,
sem ort var á þessum árum.
Jakob Smári er meistari
sonnettunnar í dslenzkri ljóð-
list, hefur dýrkað hana
skálda mest og náð furðu-
legu valdi á erfiðustu til-
brigðum þessa kröfuharða og
viðkvæma háttar, sem ef til
vill er allra hátta fegurstur.
Hann orti sonnettuna Þing-
velli árið 1930, klassiskt verk,
lieilt og fágað og yljað af
djúpri tilfinningu, enda sann-
asta og fegursta kvæðið, sem
ort var í tilefni þeirrar frægu
hátíðar. Og hann hefur ort
Sonnettusveiginn til íslands,
Heilaga nótt og yndislega
kvæðið um Násíku, svo eitt-
hvað sé talið.
Násíka! Nafnið þitt vekur
mjúkra minninga her.
Húmmóðu fortíðar lirekur
birtan burtu frá mér ...
Og þó hefur þessi höfundur
yfirleitt gleymzt við styrk-
veitingar, ef til vill meðfram
vegna þess hve ‘hlédrægur
hann er og að hann æpir ékki
á torgum. Úthlutunarnefndin
í fyrra sá þó sóma sinn í að
veita honum 2000 króna
styrk, og var það sízt of-
rausn; en nefndin í ár, sællar
minningar, telur hann engrar
viðurkenningar verðan, ekki
einu sinní þess heiðurs að
skipa þúsundkrónabekkmn
með okkur Filippíu og því
fólki.
A klettum brýtur. Kvöldi fer
að halla
og kulið blæs úr loftsins
opnu gátt.
Nú leggur rökkurreyk um
tinda alla
frá rauðum sólarkyndli í
vesturátt.
Ef þetta er ekki tungutak
hins sanna skálds, þá verð ég
að fara heim og læra betur.
Mér er ennþá með öllu dul-
in réttlæting þeirrar ráðstöf-
unar á almannafé til list-
menningar í landinu, að
hampa leiruxum á gullstóli
en láta eins og þessi maður
sé ekki til. Eftir hverju er
farið, eftir hvaða mati á list-
rænum verðleikum? Eg ætla
ekki að bera þá saman hér
nafnana, Smára og Thorar-
ensen, en óneitanlega er það
skrítið að sjá hinn síðar-
nefnda 1 öðrum hæsta launa-
flokki og hinn fyrrnefnda
hvergi. Kannske úthlutunar-
nefnd hafi orðið þetta smáa
hrifin af einu síðasta afreki
Thorarensens í ljóðasmíðinni,
kvæðinu, sem ég drap á áð-
an og prentað er í síðara
hefti Dvalar 1945. Þar segir
m. a. svo um ástandið í heim-
inum við stríðslok:
Blásýrur drukknar, kviðristur
og kveinan,
keisaraskurðir, jafnt á barka
og hol,
dáðir að vísu, en drýgðar mjög
um seinan,
drattazt í hvarf, er ills var
fjarað þol.
Og ennfremur:
Fjölmörgu að sinna, —
hundrað ára hrundir
linepptar í fjötra og pústraðar
af rögg.
Næstu línur kvæðisins eru
ekki hafandi eftir, og ekki
skyldi mig undra þótt
fyki mjög í drottinn, —
ef eiminn af þessari brenni-
fórn skáldsins legði að vitum
hans. Svo mikið er víst að
drottinn skáldskaparins hef-
ur fitjað upp á nefið.
En þótt kurrinn sé nú tek-
inn að sjatna í bili verður á-
virðingum útihlutunarnefnd-
arinnar ekki gleymt. Og von-
andi verður sú skipun gerð
á þessum málum að hneyksli
það, sem ég hef gert hér að
umtalsefni, og fjölmargt ann-
að litlu eða engu betra eigi
ekki afturkvæmt til veruleik-
| ans.
Sn. H.
Hvers á Pétur að
gjalda?
Pétur er einn af kunnustu
borgurum þessa bæjar. Hann
er löggiltur fasteignasali,
mikill baðgarpur og kann
flestum mönnum betur að
færa sér í nyt hinar fáu og
stopulu sólskinsstundir á
sumrin. Hann hefur um langt
skeið verið skeleggur mál-
svari Náttúfulækningafélags
íslands, en þetta ágæta félag
hefur meðal annars varað
þjóðina við hvítasykrinum,
stofnað prýðilegt mötuneyti
og kennt fjölmörgum Reyk-
víkingum að borða nýstár-
legan rétt, sem nefnist
krúska. Loks má ekki gleyma
því, að Pétur Jakobsson er
duglegt og sérkennilegt ljóða
skáld. Hann er alltaf að gefa
út bækur, sem standa sízt að
baki ritum sumra vestfirzkra
höfunda um listgildi. Nýjasta
bók hans heitir Vajurlogar.
Forvitnir lesendur geta feng-
ið hana keypta heima hjá höf
undinum á Kárastíg 3.
Það gegnir furðu, að Þor-
steinn Þorsteinsson sýslumað
ur, Stefán Jóh. Stefánsson
heildsali og Þorkell Jóhann-
esson frá Fjalli í Suður-Þing-
eyjarsýslu skyldu ekki muna
eftir Pétri Jakobssyni, þegar
þeir úthlutuðu styrkjum til
skálda og listamanna. Pétur
Jakobsson er nefnilega einn
af elztu blysberum þeirrar
bókmenntastefnu, sem fyrr-
nefndir þremenningar aðhvll
ast, enda þótt hann hafi
aldrei hlotið eins langan hól-
dóm á prenti og Tíminn birti
um Sturlu í Vogum haustið
1938. Sennilega stafar þessi
annarlega gleymska þremenn
inganna af fjörefnaleysi, sem
þeir gætu auðveldlega lækn-
að með því að borða krúsku.
En óviðkunnanlegt verður
það að teljast, að einhver
einlægasti brautryðjandi hinn
ar hagalínsku bókmennta-
stefnu skuli vera settur hjá,
meðan allir sporgöngumenn-
irnir eru verðlaunaðir.
Ö. J. S.
Finnur á Kjörseyri:
Þjóðhættir og ævisögur
frá 19. öld
Bókaútgáfa Pálma H.
Jónssonar, Akureyri.
Það hefur sagt mér sagn-
fræðingur að væri íslenzkt
fyrirbæri að alþýðumenn stunci
uðu sagnaritun líkt og Gísli
Konráðsson og fleiri, slíkt
þekktisl ekki með öðrum þjóð-
um.
Finnur á Kjörseyri er löngu
þjóðkunnur fyrir ýmsar rit-
gerðir um söguleg efni, t. d.
um hvar Lögberg hið forna
hafi verið á Þingvöllum. Vit-
opnuðu málverkasýningu í Listamannaskálanum s. I. föstun
dag. — Hér að ofan er sýnd ein af teikningum frú Barböru,
KÓNGSSONURINN OG DAUÐINN, er var gerð fyrii5
œvintýrabókina LEIT EG SUÐUR TIL LANDA.
að var það einnig að hann
hafði safnað miklum íslenzk-
um fróðleik.
Nú er komin hér stór bók,
af því sem hann hefur ritað.
Er þar brot af s.iálfsævisögu
hans og þættir af mörgum
mönnum, bæði 4 Suðurlandi og
Ströndum. Einnig þjóðhætt-
ir um og eftir miðja 19. öld,
nokkrar þjóðsögur um drauga
og huldufólk, dýrasögur, ör-
nefni og gátur.
Inn í þættina er fléttað
kviðlingum, og rr margt af
þeim alkunnar landplágur.
Allt þetta er vel skrifað í
viðurkenndum sagnastíl, «g
dettur manni oft í hug við
lesturinn að höíundur hafi
verið gæddur kýmnigáfu.
Fróðleikur er mikill um líf
og háttu manna á nitjándu
öldinni, en einna fróðleguat
finnst mér sú vitneskja sem
lesandinn fær um höfundinn
af verkum hans. Þetta Iiefur
sem sé verið fjölhæfur lista-
maður. Án þess að hafa
minnstu þekkingu á aðferðum'
kunnáttumanna, tekur hann
sér fyrir hendur að teikna
myndir af mönnum, eru marg-
ar þeirra prentaðar í bókina
°g gegnir furðu hve vel þær
eru gerðar, og sagðar líkar
fyrirmyndunum. Þá var hann
söngmaður góður og lék á
hljóðfæri. Komst hann yfir
langspilsgarm með heilnótum,
setti á hann liálfnótur og
lærði af sjálfsdáðum að lesa
nótnaskrift og leika á þetta
hljóðfæri, en kenndi síðan Oör-
um,
Þessi rithöfundur, dráttlist-
armaður og hljómlistar stund-
aði svo búskap í nær 40 ár og
éignaðist 11 börn.
Það skal ekki reynt að geta'
sér til hversu frægt höfundur*
inn hafði gert naúr sitt, ef á-
stæður hefðu leyft honum aðí
stunda listir eða vísindi, en ó-
hætt er að ráðleggja þeim,
sem unna bókum af þessu tagf
að lesa bók Finns á Kjörseyrú,
Hd. St. ,
Sól er á morgun
Kvæðasafn frá átjánda
öld og fyrri hluta 19,-
aldar. — Snorri Hjartar-<
son setti saman. Reykja-
vík 1945 (H. f. Leiftur)!
Á íslandi eru sagðir marg-
ir ljóðelskir menn. Samtíðari
skáld okkar eiga sér fjölmenn'
an lesendahóp og svipað má
segja um höfuðskáld 19. ald-<
arinnar. Öðru máli gegnirj
um eldri skáld. Verk þeirral
eru nú flest orpin sandij
gleymskunnar, að undanskild!
um Passíusálmum Hallgrím^
Péturssonar og því hraflí
fornkveðskapar, sem ungling-i
um í skólum er þröngvað tiU
að fara yfir.
Auðvitað er það háskaleg^
asta firra, að kveðskapuh
okkar, eldri en frá næstlið-i
inni öld, sé úreltur og ólæsÞ
legur öðrum en fræðagrúsfe
urum, eins og sumir virðas'Ö
halda. Orsök þess, að fymzö
hefur um of yfir kveðskapi
frá þessum tímum, er fyrsö
og fremst sú, að hann hefuri
alls ekki verið almenningí
tiltækur, heldur ýmist legiéS
óprentaður, eða eingöngu)
verið að finna í bókum, sem|
eru löngu orðnar fáséðir safnj
gripir.
Framh á 7. síðtli