Þjóðviljinn - 13.09.1946, Blaðsíða 4

ÞJÖÐV3LU3INN
Föstudagur 13. sept. 1946.
imééiM iriiii. i !«»■«»■
þJÓÐVILIINN
Útgeíandi: Sameiningarflokkur alþýSu — SósíalistaflokKurion
Ritstjórar: Kristinn E. Andrésson, Sigurður Guðmundsson, áb.
Fréttaritstjóri: Jón Bjamason.
Ritstjómarskrifstofur: Skólav örðust. 19. Símar 2270 og 7500
(eftir kl. 19.00 einnig 2184).
Afgreiðsla: Skólavörðustíig 19, sími 2184.
Auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 6399.
Prentsmiðjusími 2184.
Askriftarverð; kr. 8.00 á mánuðL — Lausasölu 50 aurar
eint.
Prentsmiðja Þjóðviljans h. f.
Morgunblaðið, þegnskapurinn
og ríkisvaldið
I gær skrifar Morgunblaðið um þegnskap. Það minnir
á þá staðreynd, að Landsbankinn hafi boðið út 10 milljóna
kr. lán vegna stofndeildar sjávarútvegsins. Vaxtabréfin eru
ríkistryggð, kjörin hagstæð, tilgangurinn með sölunni
þjóðhöllur, allt í lagi nema eitt, það vill enginn kaupa bréf-
in. Sú nýsköpun, sem stofnlánadeildin átti að standa undir,
er stöðvuð, peningar fást ekki, sú iðnaðaruppbygging sjáv-
arútvegsins, sem nú er mest nauðsyn þjóðarinnar þokast
ekkert fram á leið.
Morgunblaðið veit, hvernig stendur á þessu. Það veit,l
að fjármagnið er til, það er á „svörtum markaði“. Það veit,1
að það er notað til að halda uppi „taumlausu braski“ í!
sambandi við húsabyggingar og leigu íbúða.
Allt þetta veit Morgunblaðið og telur að „skortur á
þegnskap“ valdi, að menn kjósa að taka okurvexti af fé:
sinu, á svörtum markaði, í stað þess að lána það með sann •
gjörnum vöxtum til þeirra framkvæmda, sem þjóðin þarfn-
ast mest. Og úr því að þið viljið ekki sýna þegnskap, herr-'
ar mínir, segir Morgunblaðið, þá skulið þið hafa verra af,
„ríkisvaldið getur ekki horft á það aðgerðarlaust, að f jár-
magnið sópist á „svarta markaðinn.“
ÞÉRINGAR OG YNGRI
KYNSLÓÐIN.
Eitt af mörgu sem ber vott
um vaxandi jafnréttiskennd hjá
okkur íslendingum innbyrðis, er
sú staðreynd, að á síðari árum
höfum við hal'lazt meir og meir
að því að þúa hver aðra í dag-
legu tali, og nú er svo komið,
að meðal yngri kynslóðarinnar
þekkjast þéringar varla, að
minnsta kosti má það heita eins-
dæmi, ef tvær íslenzikar mann-
eskjur, yngri en 20 ára, þéra
hvor aðra, jafnvel þótt þær séu
að talast við í fyrsta sinn.
ÞÉRINGAR OG ELDRI
KYNSLÓÐIN.
Eldri kynslóðin er ekki eins j
langt á veg komin í þessari lýð-
ræðisþróun; en stíku nafni leyfi
ég mér að nefna þetta athyglis-
verða fyriribrigði. Margur mað-
urinn af eldri kynslóðinni telur
sér móðgun sýnda, ef ókunnur
maður þúar hann. Hann telur
það, með öðrum orðum óhæfu,
að ókunnugur ,,deli“ skuli leyfa
sér að sýna þann skilning á við-
urkenndum málfræðireglum, að
ávarpa einstaklinginn í eintölu
en ekki fleirtölu. Slíkur hugsun •
arháttur virðist hlægileg-
ur, þegar maður athugar málið
til botns, en ef athugaður er sá
tíðarandi, sem eldri kynslóðin
ólst upp við, þá hlýtur maður
að fyrirgefa henni fastheldnina
við hinn furðulega sið, að ávarpa
einn mann sem fleiri væru.
í ÞÁ daga.........
Þeir Xslendingar sem nú eru
eldri en fimmtugir,’ ólust upp á
þeim tímum, er þéringar stóðu
með miklum blóma hér á landi,
en ,,þúið“ átti sér tæpast annan
tilverurétt en þann, sem takmark
aðist við fjölskyldu hvers og
eins, nánustu kunningja og vini.
Og þó þekktist það jafnvel á
þeim tímum, að börn þéruðu
foreldra sína, enda þótt ekki
væri það algengt. Hitt var svo
þvínær algild regla, að strax og
unglingur var kominn yfir ferm
ingu, tók hann ti'l við þéring-
arnar af þvílikri natni, að hann
lét sér aldrei til hugar koma að
ávarpa ókunnugan jafnaldra
hinn (að minnsta kosti ef ann-
að aðilinn var stúlka en hinn
piltur), nema í fleirtölu, að mað
ur ekki tali um þá, sem eldri
voru. Já, svo algengar voru þér-
ingar í þá daga, að margur mað
urinn, sem nú hefur verið
kvæntur í 30 ár eða lengur, hef
ur vafalaust ekki sagt „þú“ við
konuna sína, fyrr en hann dró
Sem sagt, ef athugaðar eru þess
ar staðreyndir, hljótum við, sem
yngri erum, að taka því með
skilningi, þegar einstaklingur af
eldri kynslóðinni hleypir brún-
um í vandlætingu, er við ávörp
um hann í eintölu en ekki fleir-
tölu.
NIJ ER ÖLDIN ÖNNUR.
En nú er þetta allt breytt og
það til betri vegar að mínum
dómi. Yngri kynslóðin er hætt
að nota þéringar innbryðis,
vegna þess að hún elst upp á
þeim tímum, þegar þjóðfélagið
er óðum að nálgast það stig, er
allur sitéttamunur hverfur úr sög
unni og algert jafnrétti einstakl-
inganna ríkir.
Þéringar urðu nefnilega til á
þeim tímum, þegar stéttamun-
ur var slíkur, að sá, sem mikils
mátti sín, taldi það óviðeigandi,
að almúgamaðurinn talaði til sín
sem venjulegs óbreytts einstakl-
ings, og auðvitað hlýtur þessi sið
ur að hverfa með vaxandi jafn-
rétti hinna ýmsu meðlima þjóð-
félag'sins.
Það er rótt, sem Valdimar
Björnsson isagði einu sinni i
grein, er hann skrifaði um hin-
ar frjálslegu umgengnisvenjur
Vestur-íslendinga, að þegar ein-
hver þérar náunga sinn, er
hann um leið á vissan hátt að
gefa náunganum bendingu um
þetta: „Komdu ekki of nærri
mér, góði“. Og þegar þess er
gætt, að slík afstaða einstakling
anna hvers til annars blýtur að
sambúð þeirra í þjóðfélaginu, þá
er vissulega ástæða til að gleðj-
ast yfir því, að þéringar eru að
hverfa úr sögunni á íslandi.
giftingarhringinn á fingur henn- torvelda frjálslega og eðlilega
ar.
Heyr á endemi. Hvenær hefur Morgunblaðið stutt nokkra
tillögu, sem að því miðaði að beina f jármagninu inn á þær
brautir, sem þjóðarheildinni eru fyrir beztu. Hverjir eru
það, sem eiga meginhluta þess fjár, sem er í umferð á
svörtum markaði og gera mögulegt hið „taumlausa brask,
sem hér ríkir í sambandi við húsabyggingar og leigu
íbúða“, svo notað sé orðalag Morgunblaðsins. Og þar mætti
bæta við hinu taumlausa braski á sviði hvers konar verzl-
unarviðskipta.
Eru það ekki helztu stuðningsmenn Morgunblaðsins, eru
það ekki mennirnir, sem lagt hafa milljónir í kosninga-
sjóði Sjálfstæðisflokksins til að tryggja sjálfum sér að-
stöðu til að braska? Er það ekki Sjálfstæðisflokkurinn á-
samt Alþýðuflokknum, sem hefur komið í veg fyrir, að
ríkisvaldið tæki stjórn fjármálanna í sínar hendur, og þá
fyrst og fremst bankanna, með þeim myndarskap, sem til
þarf, til að stjórna peningaflóðinu og útiloka brask á svört-
um markaði? Jú, vissulega er það fyrst og fremst Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem hefur hindrað allar skynsamlegar
aðgerðir á þessu sviði, og hvernig á líka annað að verav
Börssynir og barónar hins svarta markaðar hafa kostað
kosningabaráttu Sjálfstæðisflokksins til þess að hann
gætti „hagsmuna þeirra.“
Það er bezt fyrir Morgunblaðið að gera sér ljóst, að það
villir ekki á sér heimildir með þvaðri um þegnskap, og hót-
unum, sem það meinar ekkert með, um að ríkisvaldið muni
„ekki horfa aðgerðalaust á það, að fjármagnið sópist á
svartan markað.“ Það og flokkur þess skal vissulega fá
að segja til litar. Vill það allsherjarstjórn á allri fjárfest-
ingu þjóðarinnar, þannig að brask og svindl sé með öílu
útilokað? Vill það koma einni allsherjarstjórn á allar
byggingaframkvæmdir, að byggingarfélög verkamanna,
samvinnubyggingarfélög. og einstaklingar, sem byggja yfir
sjálfa sig, án réttartál að selja nema fyrir kostnaðarverði,
"Yerði eina.aðifctrnir aem fí að byggja íbúðir? Vill .það
Sjálfstæðismenn bjóða
verkamenn í heildsölu
Allir vita að Sjálfstæðisflokk-
urinn er flokkur heildsalanna.
Þungamiðjan í starfi hans og
stefnu er að vernda hagsmuni
•þessarar stéttar án tillits til hvað
þjóðarheildinni er fyrir beztu.
Svo sem til þess að sanna alþjóð
sitt ósvikna heildsalaeðli, er
flokkurinn nú farinn að bjóða
verkamenn í heildsölu. Morgun-
blaðið, og þó einkum íslendingur
á Akureyri, hafa lýst því skýrt
og skorinort yfir að allir verka-
menn, sem fylgia Sjálfstæðis-
flokknum að málum, skuli kjósa
frambjóðendur Stefáns Jóhanns
eða með öðrum orðum Alþýðu-
flokksins á þing A'lþýðusambands
ins í haust.
En verkamenn munu gera
flokkinn að óheimildar-
manni
En hér hefur þessum þraut-
reynda heildsalaflok'ki orðið það
á að selja það sem hann ekki á.
Verkamenn, sem kastað hafa at-
kvæðum á Sjá'lfstæðisflokkinn
með slíkri allsherjarstjórn á fjárfestingunni, koma því til
leiðar að hægt verði að stjórna hreyfingu fjármagnsins
innanlands, og tryggja að þær framkvæmdir sitji fyrir,
sem þjóðin þarfnast fyrst og fremst? Morgunblaðið og
flokkur þess hefur enn ekki sýnt þennan vilja í verki, og
því síður hefur það sýnt að það vilji taka verzlunarmálin
þeim tökum sem þarf, en þau einu tök sem þar duga er
landsverzlun.
íslenzkum fjármálum verður ekki stjórnað í samræmi
við hagsmuni þjóðarinnar, nema komið verði á allsherjar-
stjórn á fjárfestingum innanlands og utanríkisverzlunin
tekin í hendur ríkisins. En stuðnings Morgunblaðsins við
slíkar framkvæmdir er ekki að vænta, til þess skortir það
„þegnskap".
munu gera forustunni ljóst að
hún hefur engan ráðstöfunarrétt
á sálu þeirra eða sannfæringu,
í verkalýðsfélögunum munu þeir
kjósa þá menn til trúnaðanstarfa,
sem þeir treysta, en það verða
áreiðanlega ekki fylgjendur rak-
'blaðameisitarans Stefáns, þess.
er lýsti því hátíðlega yfir á árun-
um að það væri engin „hætta“ á
að verkamenn færu fram á kjan
bætur.
Forustulið Sjálf'stæðisflokksins
hlýtur að vita hvernig er litið á
þá sem selja annarra eign.
Næstu sporin
Sjálfsagt skortir mikið á að all
ur almenningur hafi gert sér
ljóst að hvaða marki stefna ber
með þeirri nýsköpun atvinnulífs-
ins, sem er meginþáttur í starfi
og steínu núverandi stjórnar. I
sem allra fæstum orðum mætti
segja að nýsköpunin stefni að
því að breyta rslenzkum fram-
leiðsluháttum frá efnivörufram-
leiðslu einvörðungu, í það horf
að framleiða fullunna vöru eins
og neytendur markaðslandanna
vi'lja fá hana. Það er þýðingar-
mikið spor að fá skip og önnur
tæki til að sækia sjávaraflann,
en -ekki er marki náð fyrr en
Erahih. Á 7. síðu.