Þjóðviljinn - 24.12.1946, Síða 4

4
ÞJÓÐVILJINN
Þriðju-dagur, 24. des. 1940
Jól Gísla Guðmundssonar
Staðfærð smásaga eftip
MMans Kirh:
Maxím Gorkí
Á hverju ári — síðan Gísli
Guðmundsson Magalún var
orðinn ,.h;nn alkunni og gáf-
aði rithöfundur“ — var hann
vanur að fá sér jólatré.
Það var þess vegna sem
máninn nam staðar í stirðn- j
aðri undrun á braut sinni
upp himinihvolfið að kvöldi
þess 24 desember 1946. Hann
starði vantrúaður til jarðar
með uppsperrtar augaibrýr og
opinn munn, sem titraði af
niðurbældu flissi- Hann gægð
ist inn um gluggann á íbúð j
Gísla Guðmundssonar — og
þetta var það sem hann sá.
NéheSsverðlaunin
þú ferð um mig illum orðum!
Þúh! Það er ekkert annað
Mitt í stóru herbergi stóð j en öfund, veit ég vel- Þú öf-
hátt jólatré. Bjarmi logandi1 undar mig af hæfileikum
kerta flökti glaðlega um dökk mánum. Það er lítilmótlegt
grænar greinarnar. Gísli Guð- ag vera öfundsjúkur- Sjáðu
mundsson gekk hægum skref
um umhverfis jólatréð í sín-
um beztu föturn, með ljóm-
nú til — þú öfundar mig, og
ég hef hengt þig upp í jóla-
tréð á skottinu — skilurðu
andi bros á andlitinu og greip það?
arnar spenntar fyrir aftan Hann sló hund nn úr iófa
j sér, og hann sveiflaðist lengi
Auk kertanna var ekkert j fram og aftur í loftinu og leið
jólaskraut á trénu — á því, auðsjáanlega mjög illa í þess
hékk bvorki annað né meira : um stellingum.
en blaðaúrklippur, og hér og Á meðan las Gísli Guð-
þar voru nokkur gúmmíleik-1 mundsson næstu úrklippu:
föng hengd í greinarnar:' ,,Með G. G. Magalín hafa
íslen 'kar bókmenntir orð ð
enn einum hæfileikamannin-
um ríkari....“.
— Ha-ihe-ho! hló hinn hæf;
leikaríki Gísli Guðmundsson
hrifinn og sagði um leið og
hann lyfti gúm’mígrísnum:
fyrst í hendur, fór hann í
kirkju og bað fyrir velgengni
hlns ókunna ritdómara —
þótt hann væri annars full-
komlega áhugalaus um trú-
mál.
Þess var vænzt að madam.)
Kollontaj íengi friðarverðlaunin,
en þess í stað hefur norska Nó-
belnefndin kosið að skipta þeim á
miíli áttræðs amerisks leikprédik
ara og amerískrar friðardömu í
sama aidursfiokki, og því ber
ekki að neita að þessi aldur-
hnignu Ameríkjuhjú hafa aldrei
gert flugu mein. Hins vegar skipt
ir það innilega litlu máli hvort
þau hafa alla sína löngu ævi
verðið blíð sem dúfur eða herská
sem villidýr, og ástæðan til þess
að þau fengu friðarverðlaunin og
ekki madama Kollontaj, sem þó
hefur óvéfengjanlega unnið
merkilegt starf í þágu friðarins,
hlýtur að vera sú að ekki hefur
verið talið æskilegt að spilla
hinni heittelskuðu áróðursmynd
af ofbelsisstefnu Ráðstjórnarríkj-
anna, jafnframt því sem hin
Þegar hann hafði lesið frómu Bandariki halda á atóm-
þennan vitnisiburð um stór- j bombunni í annarri hendinni og
sniild sína til enda, andvarp | útdoila blessun friðarins með
aði hann þungan og þrýsti! hinni.
blaðinu hátóðlega að vörum
sér. Síðan sneri hann sér að
hinum dinglandi myndum
gagnrýnendanna, sem voru
óánægðir með rit hans, og
sagði djúpri röddu og lyfti
vísi’fingrinum hátt á loft með
virðuleiik: — Varið þið ykk-
ur, heiðingjarnir ykkar.
Sáðan safnaði hann þejm
saman úr trénu, batt þá í
kippu og henti þeim út í
horn. En hann vildi ógjarn-
an skiljast við úrklippurnar
.... hann starði á þær, hlej'pt:
*1:
Hjæhja þá? Er búið að, í brúnirnar og velti fyrir sér
hengja þig? Þarna sérðu
hversu hættulegt það er að
vera ranglátur: þú segir um
mig að ég sé auvirðilegur
smárithöfundur, en ‘hinir
segja að ég jafnist næstum
því á við Snorra Sturluson.
Og hinir eru í meirihluta.
Og. hana nú:
hundar, asnar, grísir og þess
háttar dýr. Gísli Guðmunds, heinmitt!
son gekk hátíðlegur og ein-jHnúh teldu sjálfur: það eru
mana kringum jólatréð, j sextíu og tveir hrósandi rjt-
stundum nam hann staðar dómar sem hanga á þessu tré,
fyrir framan einlhverja úr-
klippuna, jafnaði hana var-
lega með höndunum, ræskti hvað?
og þið sem gagnrýnið mig
eruð bara sjö tals'ns. Eða
sig og las upphátt með titr-
andi röddu:
„Síðasta bók hins alkunna
og gáfaða rithöfundar herra
G. G. Magalíns ber enn einu
sinni vott um hinar háleitu
skoðanir hans á láfin-u og
hina innilegu ást hans á
manneskjunum; hún staðfest
ir skoðanir vorar um hina
djúpu hæfileika hans
Með sælu brosi braut Gísli
Guðmundsson blaðið saman,
síðan setti hann lófann undir
gúmmfhundinn, sem hékk á
skottinn, horfði á hann með
Gísli Guðmundsson
hvernig hann gæti öðlazt enn
frekari nautn af þeim. Já,
hvernig? Hann stóð hugsi
nokkrar mínútur, síðan losaði
hann þær úr trénu með
björtu brosi og breiddi þær
á legubekkinn í horninu. Þeg
ar hann hafði þakið legubekk
inn með þeim, slökkti hann
á kertunum á jólatrénu, fór
úr fötunum og lagðist ofan
á úrklippurnar, sem allar
höfðu að geyma hrósandi um-
mæli um hann.
Það var dimmt og
aató kyrrt í herberginu- Við og
litla grísnum selbita á trýnið við heyrðist skrjáfa
og fór að lesa þriðja ritdóm-
inn:
„Þegar svartsýnisseggir
kvarta um stöðnunina í is-
lenz'kum hókmenntum, kemur
mér það alltaf svo fyrir sjón
ir sem þeir viti blátt áfram
efclji um, hvað þeir eru að
tala: hefur bókmenntum vor-
um ekki hlotnazt sú náð að
eignast stórsnillinginn Gísla
Magalín?“
Gísli Guðmundsson fann að
hann roðnaði, meira að segja
papp-
Jafnframt hefur sænska Aka-
demían htotið óskipta aðdáun
borgaralegra blaða fyrir að veita
bókmenntaverðlaunin Hermanni
Hesse, sem hefur búið í Sviss
frá fyrri heimsstyrjöldinni og
hlotið þar borgararéttindi, en um
hann má segia að ef fastar ferð-
ir væru til tunglsins, væri- Her-
mann Hesse orðinn ríkisborgari
þar.
Hermann Hesse er einn af síð-
ustu fulltrúum úreltrar bók-
menntastefnu. Verk hans eru að
hugmyndum til samsull af gam-
allri þýzkri rómantík, af
Nietzsche og Freud, af Búdd-
hisma og sálnaflakki. Því er
sullað saman af nokkrum hag-
leik og var fyrir daga nazismans
til mikillar uppbvggingar fvrir
smábargaralega þýzka vanga-
veltumenn. Ekki spillti það fyr )
honum í augum betri borgaranna
að hann var belgfullur af íhalds-
semi í stiórnmálum. „Það á ekki
heldur fyrir ykkur að liggja \5
auðga heiminn að þessum hljómi
þessum tóni. Fylg þú eðli þínu.
þá er heimurinn auðugur og fag
ur. Fylg þú ekki eðli þínu, vert
þú lygari og heigull, þá er heim-
urinn fátækur og þér virðist
hann þurfa umbóta við.“ Það rr
rödd spámannsins úr „Als.i
sprach Zarathustra“, og íhalds-
sömu fólki þótti ekki miður að
heyra, að þeir sem telja að rétt
sé að breyta einstökum atriðum
í þessari veröld, séu blátt áfram
lygarar og heiglar.
Hermann Hesse kaus að draga
sig í hlé frá lífi og baráttu rnanu-
kynsins til þess að tína jurt skáld
skaparins í friðsömum, sviss-
neskum fjallahMðum. En það
reyndist vera ósköp dapurleg
jurt án ferskleika og ilms, og :
dag minnir hún á visið eilífðav-
blóm í jurtasafni. En þetta hó-
, leita skáld sem skrifaði:
Self'sam im Nebel zu wandern!
Leben ist einsam sein.
Kein Mansch kennt den andern.
jeder ist allein..
írnum, lágt hljóð, sem lét vel
eyrum, eða þá hljómur af
haimingjusömum, hljóðum
hlátri..
— Ha-he-ho, hí-ihí!
Síðan heyrðust lágar hrot-
ur....
Mánrnn á himimhvolfinu
blés út kinnarnar og hélt á-
fram leiðar sinnar, titrandi
af niðurbældum hlátri.
einlægri meðaumkvun og I niður á bak- Hann leit í kring
sagði. hátt og með sannfær-
ingu:
— Heyrðir þú það? Og bú
— þú viðuhkenndir ekki hæfi
leiika xnína! Þú gagnrýnir —
um sig feíminn og sæll, en
það var enginn í herberginu
nema hann sjálfur. Þetta var
eftirlætisritdómurinrt hans-
Þegar honum barst hann
laðaðist jafnframt að hinu sjúka
og spillta í huga mannanna. Hinn
óbreytti verkamaður var honur.-i
viðurstyggð, draumóramenn og
liðleskjur hetjur hans.
Meðal þeirra sem til mála kom
að fengju bókimenntaverðlaun
Nóbels í ár voru skáld eins o"
Martin Andersen Nexö, Sjólókoíf
og Steintoeck. Þeir eru allir þrh'
skáld á heimsmælikvarða, og
oíjarlar Hermanns Hesse bæði að
hæfileikum og andlegu heilbrigði.
En það er einn galli á þeim, þeir
eru sós’íalistar eða þeir eru grun
aðir um það. Hermann Hesse
er ekki hægt að gruna um neitt
slílrt. Hann er hvorki sósíalisti né
nazisti. Hann er aðeins jórtur-
tugga borgaralegrar menningar
frá 1910.
Oft og tíðum hefur sænska
Akademían gengið erinda borgara
legra menningarhagsmuna og
reynt að breyta hinu eðlilegi
rnati á bókmenntum, en í því
felst að rithöiundar sem skapa
eitthvað nýtt standi ofar bók-
menntalegum verrfeðrungum. \r
ið 1933 gengu „hinir ótján“ fram
hjá Maxinn Gorki og veittu vevð
launin rússncskum flóttamamv,
Bunin, sem var algerlega óku m
ur í bókmenntum Evrópu, ein-
skisnýtur höfundur, sem enginn
hefur lesið hvorki fyrr né siðar
Árið 1927 voru verðlaunin veitt
hinni lítilmótlegu ísölsku skáld-
Praxnh. á 6. síðu.