Þjóðviljinn - 08.02.1947, Blaðsíða 6

6
P J I) w V I LJINN
Laugardagur, 8. februar 1947.
Raddir úr sveitinni
T.oririf E&ster:
Heitt um hjartarætur
1 ... Oft var méi heitt um
lijartaræbur meðan land-
fiölusamningurinn var á döf-
inni. Það var oft erfitt að
vera sveitamaður í þá daga.
lVDeðan a lþ ýð i; mt ö k i n í
fteykjavík gerðu allsherjar-
verkfall ti"l að sýna tindátum
kjarnorkuhraskaranna mein-
íngu síná, þá vorum við í fjár
íéitum. Verkfall hjá okkur
iiefði litíð sagt- Þegar útvarp
að var umræðum frá Alþingi
niðurlægingardaginn, var ég
að reka fé til sláturhúss og
heyrði eftir á, að 32 þing-
inenn hefðu revnzt þingmenn
Ameríku en ekki ísiands. Eg
lief átt mörg viðtöl við ná-
granna mína um málið, og
-eru til menn, sem ekki teija
áig sjá mikið við herstöðva-
•sámnmginn að athuga, en
aðrir sjá hins vegar vel,
hverju fraon fer. Já, það voru
-erfiðir dagar, meðan beðið
var milli yonar og ótta, hvort
írelsi okkar yrði svívirt eða
livort það tækist að hrinda
áihlaupinu. Það, sem Katrín
sagði: „Svikurunum verður
aildrei fyrirgefið“, á að geym
■ast en ekki gleymast..
Höfuðsíóllian Stefán
„Lagfæringar“ á stjórn-
arskránni
.... Nú gera margir sér
tíðrætt um „lagfæringar“ á
stjórnarskránni. Mér þykir
það ills viti, að kratarnir og
íhaldið tala um þetta sem
allra meina bót, sömu menn-
irnir, sem með óþjóðlegu at-
hæfi hafa hleypt öllu í
strand, og er vesalmennska
þeirra mikil, að nota meiri-
hlutavald sitt til upplausnar
einnar en ekki til ábyrgra
framkvæmda. Sú var tíðin, t
að þeir gengu til kosninga
sem nýsköpunarflokkar og
kratamir auk þess „gegn af-
sali landsréttinda." Vegna
samstarfsins við sósíalista
um nýsköpunina og vegna
þess, að mörgum virðist sem
þeir myndu halda því áfram,
fengu þeir góða útkomu í
kosningunum. En það var
ekki fyrr búið að kjósa þá en
þeir brugðust öllu trausti til
góðra hluta. Nei, við megum
vara okkur á áróðri þeirra
gegn stjómarskránni. Þeir
eru að leiða athyglina frá
eigin vesaldómi og lítil von
til að ný fingraför þeirra geri
stjómarskrálna fullkomníari.

Jóhann
... Hér í sveitinni er svo
frámunalega tíðindalaust sem
hugsast getur. Þó er eins og
við má búast nokkuð rætt
oim stjórnarleysi landsins.
Mörgum hefur fundizt, að
sósíalistar og Framsóknar-
itienn myndu geta náð samn
'íngi viðvíkjandi stjórnar-
stefnu, ekki var svo lítið
Kaupið
Þjóðvi&fann
i—i—i--i"i"i--i"i--i"i—r--i—i--i—i—i--i—i--
-H--1-I--H--1--1--1--1--1-1-1-1--1--1-H-1-H-H-
Félagslíf j
um fögur fyrirheit hjá Fram-
sóknarþinginu- En bá eru það
kratarnir, hvað myndi fylgja
fi'átt' boð, þegar sú gæðavara
Væri lögð undir uppboðsham
3rinn? Þáð er ekki að sjá, að
íhaldið ætli neitt að láta
Jajóða þá upp, enda mun þvi
þykja eignin góð. En svo fór
Stefán Jóhann sjálfur á upp-
hoðið og fylgdi boðinu for-
Óætisráðherratign. Og máski
fanga þeir Eysteinn og
Bjarhi Ben. inn í boðið og
átöfria ! þjóðstj órnarfyrirtæki
Í.M.
" íöaferðir að Kolviöarhóli í
kl. 2 og 8 og í fyrramáliö
Farmiðar í verzluninni Paff
rá kl. 12—4 I dag. Farið verð- I
:r frá Varðarhúsinu.
•l-l-l-l-l-H-f-l-l-l-l-l-l-H-l-l-H-H-l-
^rékkið rnaltkó!
með Stefán Jóhann að höf-i
Ííðstoli....■ ’ ! ^■1..i„i..h-H”1-.1-M-1-1-1-H"H--1-.1.-1..
j> ■ :
H-l-H-HH-{-l"l-l-H-l-ý-l-l-l"l"l-l"l"l"l-i?l-l"l-;l-l-H-1-H-,.I"l"l-4"l"H"l"l"l"l-.H»l
^a?!;í CS- ' ' ■ ■ ■ -• ; ,r. ;•} i, . (Í./ i
• - - - • ,•■ •■' • • •: •* - ■ nf a i y" i
. frróttarfélagar
AltSHÁTÍÐ
-f-
A-
félagsins verður í kvöld í Tjárnárcafé og hefst með
borðhaldi kl. 7,30.
Félagar fjölmennið!
Skemmtineíndin
H-l"H"H“l"l-H-H"l..l"H“l-H-H-l-H-l"H"H-l"H"l..l-H-H-l-l"l"l"l"l.l.l"t
SAGAN IJM GOTTLOB
mjög hraustur líkamlega,
svo að þeim tókst ekki að buga
mig að fullu öll þessi ár. En
skömmu eftir þetta var ég kall-
aður inn á skrifstofu fangavarð
arins, og með miklum unaði
sagði hann mér fréttir af Elsu.
Jú, hann vissi góð slcil á öllu,
sem viðkom henni. Þeir notuðu
hana sem njósnara meðal flótta
fólksins í Prag, og það voru
ekki til þeir smámunir, að þeir
hefðu ekki fengið vitneskju um
þá, sagði hann. Þeim var orðið
kunnugt um alla hina ólöglegu
starfsemi, ekki aðeins í Ung-
verjalandi, heldur einnig í Búlg
aríu og Júgóslavíu, já, um allt
hið samhangandi kerfi samsær-
ismanna frá hægri til vinstri.
Hann sagði mér ennfremur,
að þeir hefðu talið henni trú
um, að ég væri dæmdur tii
dauða og yrði skotinn, ef hún
framkvæmdi ekki allt, sem þeir
sögðu henni. Þeir heliu henui
stöðugt í þeirri trú að ef hún
gerði þetta og hitt, mundi mér
verða sleppt lausum. Og svo
komu þeir með nýjar kröfur
Næstu mánuði á eftir hélt ég,
að ég yrði brjálaður. Þar á of-
an gerði ég sjálfsmorðstilraun,
en með nógu mikilli illgirni og
dugnaði tókst þeim að koma líf-
inu í mig að nýju. Og smám
saman færðist yfir mig ró
sprottin af uppgjöf og sinnu-
leysi. Við og við sögðu fanga-
verðirnir mér ný atriði viðkom
andi starfsemi Elsu, hve dugleg
hún væri orðin og hverju þeir
hefðu lofað henni í þetta sinn.
Þeir sögðu henni, að þá þegar
væri farið að fara betur með
mig, ég væri búinn að fá alls
konar forréttindi meðal fang-
anna, og ef hún aðeins héldi
áfram í nokkurn tíma enn, þá...
Eg reyndi allt sem á mínu
valdi stóð til þess að smygla út
til hennar boðum, en allt kom
fyrir ekki. Þannig liðu árin.
Sljóleiki minn fór í aukana Einn
dag heyrðum við af ópum og
háreisti, að ennþá einu sinni
væri kominn nýr fangi til að
misþyrma. Seinna um
daginn ■ rrðu þeir inn til okk-
ar gamlan mann. Það er að
segja, það kom í ljós, að hann
var ekki gamall, en meðferð sú,
sem hann hafði sætt, hafði
brotið hann á bak aftur.
Við vorum undir ströngu eft
irliti í fangabúðunum, en þó
tókst okkur að hjúkra honum.
I tvo daga var hann fárveikur,
en svo hresstist hann ofurlítið
og sagði okkur sögu, sem hafði
mjög djúp áhrif á okkur alla.
Maðurinn :var frá Noregi,
Ingimundur Hánssen tannlækn-
ir. Hann hafði fengið styrk til
þessa ferðalags og ætlaði að
kynna sér nýungar í vísindum.
Eg hef áður sagt frá því, hvern
ig hann kynntist Elsu, sjálfur
hafði hann ekki minnsta inn-
grip í stjómmál, var eins og sak
laust barn. Enn allt uni það
gerðist það kvöld eitt, þegar
hann gekk út til þess að kaupa
vín, að hann var tekinn höndum
og svæfður og vaknaði ekki,
fyrr en við landamæri Ung-
verjalands, en um allt hafði ver
ið samið við landamæraverðina
fyrirfram. Eins og ævinlega.
Og svo lenti hann sem sagt á
Janka Púszta, þar sem hann
var settur í fangabúðirnar, eft
ir að þeir höfðu yfirheyrt hann
og talið honum trú um, að
þetta væri lögmætur dómstóll.
Það sem þeir höfðu áhuga á
var samband hans við Jóhann
Gottlob. I f jóra sólarhringa var
hann yfirheyrður svo að segja
hvíldarlaust, og auk þess var
sent eftir ,,sérfræðingi“ til Buda
pest til þess að „lækna“ hann.
En hann gat ekki sagt þeim
íneitt, vissi ekki neitt. Þeir
trúðu ekki því, sem hann sagði;
og héldu áfram að vfirheyra
hann og pynta í marga daga.
Hann sagði mér allt af létta.
Frá fundum sínum og Klöru
— Elsu. Um vegabréfið, sem
hann hafði fundið í kofanum.
Hann skildi auðsjáanlega
hvorki upp né niður í þessu.
Eg þóttist skilja nógu mikið í
Gottlobsmálinu til þess að sjá,
að það hlyti að vera í sambandi
við eitthvert miður hreint al-
þjóðlegt leynibrall og einhver
legðu mjög mikið kapp á, að
það kæmi ekki fram í dagsljós-
ið. En sagan var þó mjög dular
full, og enga skynsamlega fulln
aðarskýringu var ég fær um að
gefa. Við Ingimundur Hanssen
urðum á þessum fáu dögum —
og nóttum sem við vorum sam-
an, mjög góðir vinir. Eg gerði
allt, sem í mínu valdi stóð, til
að halda í honum kjarkinum,
og hann þoldi alveg ótrúlega
mikið. Við ákváðum að rann-
saka Gottlobsmálið, jafnskjótt
og við slyppum og ekki unna
okkur hvíldar, fyrr en við hefð-
um fundið lausnina.
En dag nokkurn vissum við
allir, að Ingimundur hefði verið
skotinn. Hann hafði sjálfur fund
ið það á sér, að þetta mundi
enda þannig, þó að hann reyndi
í lengstu lög að halda í vonina
um, að misskilningurinn mundi
verða leiðréttur. En tilhneiging
hans til að gera alltaf ráð fyrir
hinu stórkostlegasta. olli því, að
hann fór fljótt að gruna hið
versta. Að minnsta kosti bað
hann mig eitt ltvöld, ef liannn
ætti ekki afturkvæmt úr fanga
búðunum, að sjá til þess, að
hinzta kveðja hans bærist Lind
verkfræðingi í Narvík; ég átti
tíl gamans að minna Lind á ræð
una, sem hann hélt við kveðju
samsætið í Narvík. Einnig bað
hann mig að gera allt, sem
unnt væri, til þess að leiðrétta
þann misskilning, er leitt hafði
til þess, að hann yar þarna nið
urkominn. Þó að undarlegt megi
virðast, þá held ég, að sú til-
finning, sérii ríkust Var í huga
hans hafi ekki vefio' hriæð’sla
við dauðann né sorg yfir því, að
lífsdraúmur hann riáði ‘ ekki áð
rætast, né beiskja gagnvart
þeim, sem ruddu honum misk-
unnarlaust úr vegi að ástæðu-
láusu, heldur miklu fremur sár
löngun til þess, að sagan um
Gottlob, sém hafði gagntekið
hann síðustu mánuðina, yrði
upplýst.
Já, merkilegur maður á marg
an hátt, Ingimundur Hanssen.
En það gagnaði honum ekki,
var miklu fremur ógæfa hans.
Að minnsta kosti gagntóku ör-
lög hans mig svo, að ég er ekki
í rónni, fyrr en ég hef fengið
þau fullskýrð — og komið fram
hefndum, því að um það dreym-
ir mig, þó að ég annað veifið
reyni að telja mér trú um, að
ég sé hafinn yfir allt þess hátt
ar .
Eg gerði nýja flóttatilraun
nokkrum dögum eftir að Norð
maðurinn hafði verið skotinn,
og í þetta sinn heppnaðist hún.
Teleki greifi var þá ný orðinn
forsætisráðherra, ný sjónarmið
að halda innreið sína í stjórn
landsins; það var sagt, að all-
ar hinar hálf leynilegu fanga-
búðir yrðu lagðar niður, og dá-
lítil ringulreið varð meðal fanga
varðanna hjá okkur. Eg notaði
mér þetta tækifæri.
I fyrst.u gekk flóttinn mjög
vel, ég komst til Kasjá með her
bíl, vinur minn, sem var undir-
foringi, hætti á að flytja mig,
og þaðan hafði ég hugsað mér
að fara til Rússlands -—■ einn
vinur minn er prófessor í stærð
fræði í Kiev. Sú ferð varð mjög
sögurík. Þann 15, kom ég til
Munkaks og þrann 16. lögðu ung
verskar hersveitir af stað inn í
Karpata-Úkrainu. Þetta voru
allt annað en skemmtilegar
kringumstæður, en til allrar
hamingju þekkti ég landið,
hafði eitt sinn farið um það
fótgangandi. Á hálfum mánuði
komst ég gegnum skógana í
verstu vorfærðinni. Og allt í
kringum mig drundi orustu-
gnýrinn.
En þetta er önnur saga. Eg
komst til Kiev, skrifaði Lind
verkfræðingi og fékk svar þrem
mámiðum seinna, þar sem farið
var fram á, að ég kæmi til
Gautaborgar fyrstu vikuna í
september.
Eg kom til Gautaborgar sama
dag og stríðið skall á. Það hafði
í rauninni mjög djúp áhrif á
mig. Svíarnir voru að vissu
leyti æstir og gramir, en sam-
anborið við andann, þar sem
ég hafði verið, til dæmis í Ung-
verjalandi, var fólkið næstum
því áhugalaust. Jæja, ég átti
að hitta Lind á Palasehóteli,
hánn var ekki kominn enriþá,
og af skiljanlegum ástæðum gát
ég ekki fengið mér herbergi á
þessum stað. Eg ók um göturn
ar og ákvað loks að setjast að
á hinu nýja sendimannahóteli.
Og þar bjó Brúnó Eggert af til-
viljun — sennilega vegna þess,
að hótelið var svo mikið auglýst
í sænsku matvögnunum.
Hann var búigarskur flótta-
maður, é^ ungverskur, og ég
kannaðist við náfn hans frá
gamalli tíð. Vitanlega fórum
við að rabba saman, og vitan-
lega komum við fljótt að þeim
máluiíi; Séiri' sriertu okkrir báða
— Klöru eða Elsu og Norð-
manninum Ingimundi Hanssen.
Hann sagði mér frá Apdrési
Lilju, og ég fékk mikinn áhuga
á því að hitta hann.
Árásir okkar á forstjórann
heppnuðust ekki vel; hann hafði
í hyggju að sigla til Buenos
Aires og ætlaði að vera f jarver-
andi minnst eitt ár. Við vorum
komnir að því að gefast upp.
En loks kom Lind verkfræðing
ur, og hann stakk strax upp á