Þjóðviljinn - 24.12.1947, Síða 1

HEIÐURSMERKIÐ
eítir
MZon&tantín Símmurff
Nóttina, sem við Rússamir,
f jórir saman, vonim látnir svifa
til jarðar í fallhlífum meðal
júgóslavnesku skæruliðanna,
urðum við að svara svo mörg-
um spumingum um Moskvu að
það var næstum bjart af degi
er við loks ákváðum að fá okk-
ur dálítinn blund.
Sveitarforinginn, sem var
okkar elztur, gaf bendingu um
það með þvi að láta sig falla
ofan á heyið, er var sameigin-
leg hvíla okkar, og hneppa frá
sér úlpuna. En um leið og hann
fletti úlpunni frá sér, tók ég
eftir, mér til undrunar, að heið-
ursmerkið Leninorðan var fest
á innri hlið brjóstvasans; og
það var stór kringlótt hola í
gegn um það, auðsjáanlega eft-
ir byssukúlu.
„Það er ekki mín eign“, sagði
hann, og leit snöggt til mín.
„Eg hef það til varðveizlu, og
ég festi það innan á úlpuna
mína svo það týnist ekki.“ Hann
reis upp í heyinu og hallaði sér
upp að óþresktum hömum,
er við notuðum sem kodda;
kveikti sér í sígarettu og lét
fara þægilega um sig áður en
hann hóf að segja mér fyrstu
söguna af mörgum sem ég
heyrði meðan ég dvaldi á þess-
um stað. Eg skrifaði ekki frá-
sögn hans niður í það sinn, en
hún varð mér svo minnistæð að
ég held ég geti skýrt frá henni
hér um bil orðrétt.
frá sér, andvarpaði, og gaf til-
finningum sinum útrás í
straumi af blótsyrðum: hann
formælti flugvélarmissinum,
brotna fætinum og hinum kvelj-
andi ótta við að verða tekinn til
fanga ,sem hafði þjakað hann
tvo undanfarna sólarhringa.
Mirko Nikolich slcildi að mað-
urinn fyrir framan hami var
flugmaður. Hann sá það á
hjálminum, sem hann bar. Að
hann var Rússi sá hann á ein-
kennisbúningnum, og að hann
var slasaður sé hann á því að
annar fóturinn var í óeðlilegum
stellingum.
★
Það tók Mirko aðeins augna-
blik að koma flugmanninum í
skilning um að hann ætlaði að
ná í hjálp. Erikhonoff kinkaði
kolli til að sýna að hann skildi.
Það reið á að hjálpin bærist
fljótt og drengurinn hefði átt
að leggja af stað eins hratt og
hann gat til að ná í hest og
vagn. En Mirko var ennþá barn.
Hann kraup niður við hliðina á
Erikhonoff og starði með lotn-
ingu á hlut sem töfraði hacm.
Á brjósti flugmannsins var
mynd af Lenin. Já, það var eng-
inn vafi að það var Lenin. Mirkó
þekkti hann undir eins, enda
þótt myndin væri svona litil og
kringlótt og gerð úr gulli og
silfri.
„Lenin?“, spurði liann.
„Lenin".
gat hann hvilt stirða fótlegginn,
sem brotnað hafði um hnéð. Á
þennan hátt gat hann haldið sér
hjálparlaust á hestbaki, með
meiri eða minni erfiðismunum.
Mirkó hélt áfram að fylgjast
með Erikhonoff. Hann labbaði
ekki lengur á eftir honum eins
og fyrst, heldur gekk þeim meg-
in hestsins er særði fóturinn
var, til að vernda hann. Hann
sveigði til hliðar trjágreinar er
hengu fram yfir veginn og öðru
hvoni hélt hann um tauminn á
hestinum.
Án þess orð væri á haft, auðn
aðist Mirko sá heiður að hjúkra
Erikhonoff. Hann gaf flugmaim
inum vatn úr þýzku hcrmanna-
flöskunni simii og þegar honum
tókst að skjóta fugl piokkaði
hann fuglinn og steikti handa
hontim. Þegar þeir htífðu alls
ekkert að borða, var það venja
drengsins að hverfa allt í einu
og skilja Erikhonoff eftir í um-
sjá annars skæruliða. Er hann
kom svo til baka seinna, bar
hann venjulega í húfu sinni fá-
einar uppþornaðar brauðskorp-
ur, nokkra smábrta af osti og
einn eða tvo fræbelgi af „pap-
riku". Þetta allt höfðu skæru-
liðarnir tínt upp af botninum á
vösum sánum og hermannatösk-
um. Það voru þeirra síðustu
brauðmolar ,sem þeir höfðu
geymt vandlega fyrir þauu dag
þegar eklcert cnnað skildi þá
frá hungurdauðanum.
Mirko var vanur að halla sér
upp að Erikhonoíf og LjóÖa
honum húfuna sína. Svo hafði
liann það til að verða óvenju
málugur. Hann hafðj tekið eftir
tortryggninni i augnaráði flug-
mannsins og reyndi því eftir
beztu getu að koma í veg fyrir
að hann spyrði hvar maturinn
væri fenginn. Hann spurði Erik-
honoff hverri spurningunni á
fætur annarri, án þess hlé yrði
á; um Moskvu, um rauðaherinn
og um flvigferðir Erikhonoffs.
Eirikhonoff, sem ennþá gekk
crfiðlcga að skilja tungu Kró-
atanna, varð þá alítaf svo upp-
teldnn af umræðuéfninu, meðan
haim var að leií.a í huga sér að
orðum sem drengurinn skildi. í
þriðja eoa fjórúa skiptið, sem
þetta kom fyrir tók Erikhonoff
húfuna af Mirko, kreisti hana í
hendi sér, bað hann að talca í
tauminn á hestinum og' teyma
hann til NikoLa Petricks, er var
fyrirliði herflokksins.
★
Petrich v'ar málmiðnaðar-
vehkamaður frá Belgrad. Hann
var stór vexti,. þögull og fálynd-
ur að eðlisfari. Síðustu dagana
hafði hann ekki talað eitt ein-
asta orð, að undanteknum nauð-
synlegnstu fyrirskipimum.
„Hvar er þessi nxatvir feng-
inn?“, spurði Erikhonoff, þeg-
ar hann kom ríðandi til fyrirlið-
ans. „Eg vil ekki borða þegar
allir aðrir hungra.“
Petrick leit fyrst á það sem
var í húfunni, síðan á Erikhon-
off og komst að þéirri niður-
stöðu að það væri gagnslaust
að Ijúga.
„En þegar þið vörpuðuð fall-
byssum, rifflum og skotfærum,
sem við vorum þurfandi fyrir,
niður til okkar í fallhlífum, var
það af því að þið hefðuð af nógu
að taka í Sovétríkjunum?“,
spurði hann hvatskeytlega.
Þeir horfðust fast í augu. Allt
í einu greip Petrick í höndina á
Erikhonoff og sagði: „Við erum
bræður." „En hlustaðu á mig
Petrich ...", hrópaði Erikhon-
off á eftir fyrirliðanum, er
hvarf skjótlega sjónum,
Petrich var eins og flestir fé-
lagar hans, að hann lét einung-
is sjaldan og ófúslega uppi hvað
lionum fannst til um rauðu her-
mennina. Innst í hjarta sínu
bjó hann yfir virðingu og þakk-
læti; það sem gert var fyrir
Erikhonoff faimst honum og
öðrum svo eðlilegt að ekki
þyrfti að hafa orð á þvi.
Daginn eftir skaut Mirko stór
an fugl, sem nægoi handa þeim
Erikhonoff í tvo daga.
Á þriðja degi ráku Þjóðverj-
Framh. á 18. síðu.
Þýzk næturorustuflugvél hafði
gert árás á flugvél Vladimirs
Sergeyevich Erikhonoffs, Hann
var gamalreyndur flugmaður
og var í sinni 73. sendiför til
stöðva skæruliðanna skammt
frá Zagreb. Það kviknaði í vél-
inni og hún simdraðist áður en
hann komst til jarðar. Tveim
dögum síðar, þegar Erikhonoff
var bjargað af skæruliðunum,
hann var sá eini af áhöfninni
sem fannst, gat hann ekki stig-
ið eitt einasta spor hjálparlaust,
hann var fótbrotinn.
I raun og veru voru það ekki
skæruliðar sem fundu hann,
heldur einn skæruliði. Það var
hann Mirko Nikolich, 13 ára
Króati. Mirko hafði tvennt fram
yfir drengi á hans reki. HiÖ
fyrra var, að á brjóstinu hafði
hann merki með tölunni 1941,
er gaf til kynna að hann hefði
verið skæruliði í 3 ár: og ann-
að var þýzk „tommy“-hysr.a,
som hann haföi fyrir löngu sío-
Erikhonoff reyndi að setjast
upp til að láta fara betur um
sig, en kveinkaði sér um leið
Það minnti Mirko á skylduna
Hann þaut á fætur, lagði
,,tommy"-bj-ssuna við hliðina á
Erikhonoff og hljóp af stað,
★
Klukkustund síðar komu
skæruliðamir með hest og vagn
og sóttu Erikhonoff. Óhætt var
að fullyrða að flugslysiö hafð:
skeð á óheppilegasta tíma fyrir
skæruliðana. Undanfamar tvæi
vikur höfðu Þjóðver jar verið í
sókn á þes3u svæði og skænilið-
amir neyðzt til að hörfa undan
lengra og lengra upp til fja.ll
anna, og orðið að færa sig stað
úr stað á hverri nóttu. Herflokk
ur, sem upprunalega hafði átt
að verja undanhaldið, vai' fyrir
löngu orðinn viðskila, og megiri-
i
herinn varb að treysta á eigin j
birgðir.
Á þriðja degi eftir skamm- j
vimia orustu háldu skæruliðarn!
an lært að hleypa af msð ná- ir undaa inn í liij ógreiðfæra
kvæmni og kunnáttu. Hún var I f jalllendi, Vagninn, sem Erík-
hengd á streng um há ls liana. honoff fc i'ðáðist í, urðu' þeir aö
Þegar Erikhonoff s i l'.ennan skilja eft ir. Þeir lctu hann því BHH
pílt nÁð stjörnuna í hufunni, siija ú h éstbaki, eftir að hafa
lagði hann skammbyssuna sína fest fjöl vio Imakkinn. Á henni
Okraínsfíar bgnidakomir í þjóí búningi.