Þjóðviljinn - 31.10.1950, Blaðsíða 1

Sfanzað við glugga
Oftar en einu sinni hefur ritstjóri Morgr
unblaðsins lýst því í blaði sínu hve átak
anlegt sé fyrir íhaldsmann að eiga að
standa erlendúin flokksbrœðrum reiknings-
skil þess ástapás að hvorki meira né minna
en fimmtungúr íslenzku þjóðarinnar fylgl
Sósíallstaflökknum. — Húsbœndurnir frá
bandarísku áróðursstöðvunum vilja ekki
aimennilega fallast á þá skýringu Valtýs
að íslendingar séu þetta treggáfaðir og
barnalegir, þeir sjá það sér
til angurs og óþæginda, að
Island er eltt af þeim lönduni
sem bandarfski auðvaldsáróð-
urlnn vinnur ekki á, einmitt
vegna manndóms og pólitísks
þroska mikils hluta þjóðar-
innar. Og þó mikið sé reynt,
blöð allra flokka nema Sósíal-
istaflokksins undírlögð, glans-
timaritaskufsum af Keflavík-
urflugvelli rutt út í skóla
landsins (með vitund fræðslu-
málastjórnarinnar íslenzku?),
ríkisútvarpið áitekið, ráðherr-
ar og furðulegustu utvarpsi-
fyrirlesarar á þönum með
blóðhráan Bandaríkjaáróður
— virðist dollarasóknin ekki
hafa erindi sem eífiði meðal
Islendinga, — nema þá helzt
hjá treggáfaðasta hluta þjóð-
arinnar. Eftirtekjan er svo
lítil að fastir starfsmenn
Bandaríkjaáróðursins hér í
Reykjavík verða að slíta sér
út við jafnvanþakklátt starf
og að telja hvað margir Reyk
víklngar stanzi vlð sýningar-
glugga bandarísku mlðstöðv-
arlnnar á Laugaveginum! Frá
tölu þeirra manna hefur verið
skýrt opinberlega, í fyllstu
alvöru, en bætt er við að yfir-
mönnum áróðursins þyki eft-
irtekjan ótrúlega mögur mið-
að við fyrirhöfn.
Þrátt fyrir erfiða reynslu
halda Vaitýr Stefánsson, Ste-
fán Pétursson og einhver af
blaðamönnum Tímans áfram
að kaldhamra bandarísku á-
róðui'slínuna sem nú er sung-
in með dæmalausu tilbreyt-
ingaleysi í afturhaldsblöðun-
um um allan heim: Um
„vonda", „sjúka", „svívirði-
lega“, fíflslega“ „kommún-
ista“, og hver Islendingur sem
vinnur heiðarlega að verka-
lýðsmálum og hvikar ekki frá
málstað íslenzks sjálfstæðis
gegn yfirgangsstefnu og
skrílslegum áróðri banda-
ríkjaauðvaldsins, fær þessar
nafnbætur.
Allur þorri Islendinga sér
í gegnum þenna barnalega
áróður og skilur tilgang hans.
Og það er vonlaust að vænta
nokkurs annars svars af Is-
lendingi með meðalgreind en
glottandi fyrirlitningu og
vorkunnsemi. I samskiptum
við bandarxska liðið sem hér
dvaldi á stríðsárunum vakti
það ætíð furðu Islendinga hve
gersamlega þekkingarsnauður
þessi æskublómi herraþjóðar-
innar bandarísku var á ein-
földustu undirstöðuatr. stjórn-
málaþekkingar, þekkingarat-
riði sem orðin eru flestum
Evrópumönnum hugtöm þeg-
ar í æsku. Hins vegar virt-
ist mönnum hér ofvöxtur í
þeim áhugaefnum þessara
ungu ofurmenna sem snerta
samskipti karis og konu og
ýmsa boltaleiki. Fátt er
jafnlærdómsríkt og slík við-
kynning þjóðar sem nú
hyggst hrifsa í öllum heims-
álfum hið kröfufreka hlut-
verk „herraþjóðar". Meðal
annars vegna þeirrar kynn-
ingar þýðir ekki Valtý Ste-
fánssyni, Stefáni Péturssyni
eða öðrum þýðendum Banda-
ríkjaáróðursins hér á landi
að reyna að vekja vlrð-
ingu fyrir „stjórnmálaþroska"
herraþjóðarinnar bandarísku,
samtímis því sem reynt er
að óvirða Islendinga með vönt
un á stjórnmálaþroska. Vafa-
samt er, hvort Valtýr og
Stefán gera bandarísku hús-
bændunum meira gagn með
þýðingum sínum og öskur-
látum gegn „kommúnistum"
í Mogga og Alþýðublaði, en
þó þeir byðu sig í fórnfúsa
sjálfboðatalningu á þeim
Reykvíkingum sem stanza við
bandaríska gluggann á Lauga
vegi. Því þar er hægt að
sýna elnhvern áþreifanlegan
árangur, sú tala hlýtur allt-
af að vera einhvers virði í
Washington.
15. árgangur.
Flokkurinn
Aðalfundir verða í öll-
um deildum Sósíalistafé-
lagsins í kvöld kl. 8,30 á
venjulegum stöðum (nema
Vogadeild, þar verður
fundurinn annað kvöld).
Fjölmennið! STJÓRNIN.
Þriðjudagur 31. október 1950.
243. tölublað.
Dagsbrím krefst tólf stunda hvíldar fyrir togarasjómenn
Vaxandi þátttaka í ferðum
Ferðafélagslns
Kristj. Skagfjöi'ð framkvstj.
Ferðafélagsins skýrði blaða-
mönnum frá að þátttaka í
ferðum Ferðafélagsins hefði
verið meiri s. 1. ár en næsta
ár á undan. I boði því er
stjórn Ferðafélagsins hafði
fyrir blaðamenn s. 1. sunnu-
dag skýrði hún ennfremur
frá því að næsta árbók Ferða
félagsins fjallar um Borgar-
fjörð sunnan Skarðsheiðar,
hefur Jón Helgason blaða-
maður skrifað hana, verða
sennilega þrjár bækur um
Borgarfjörðinn og skrifar
Þorsteinn Þoisteinsson Dala-
sýslumaður um miðbik byggð-
arinnar, verður það væntan-
lega árbók 1952. 1 hófinu á
sunnudaginn tilkynjxti Þor-
steinn sýslumaður að hann
myndi gefa félaginu handritið.
— I undirbúningi eru bækur
um V-lsafjarðarsýslu, Stranda
sýslu og Austfirði. Stefán Ein
arsson í Baltemore skrifar þá
síðastnefndu. Ákveðið er að
Guðmundur frá Miðdal skrifi
áibók um suðui-jöklana.
Ferðafélagið var eitt þeirra
félaga er gróðursetti flestar
trjáplöntur í landssvæði sitt
í Heiðmörk s. 1. voi'. Næsti
skáli félagsins verður í Þórs-
mörk, en synjað var um leyfi
fyrir byggingu hans á þessu
ári.
Gústaf VI. tekui;
við ríki
Gustaf V. Sviakonungur
lézt á sunnudagsmorgun eftir
43 ára ríkisstjórn 92 ára að
aldri. Við ríki tók í gær son-
ur hans Gústaf VI. Adolf 68
ára gamall.
Guðmundl S. Guðmundssyni
skákmeistara Reykjavíkur,
hefur verið boðið að taka
þátt í alþjóðaskákmóti, sem
fram fer í Hollandi, og hefst
11. nóv. Meðal þeirra sem boð
ið hefur verið að taka þátt
í mótinu eru Botvinnik, Rud-
enko, Smyslov og Szabo.
Sendir togarasjómönnum bróðurlegar baráttukveðjur
Verkamannafélagið Dagsbrún hélt fund i Iðnó í gærkveldi. Á fundinum voru rædd við-
horfin í atvinnumálum og verkalýðsmálum og samþykkti fundurinn einróma eftirfarandi:
„Fundur í Verkainannai'élaginu Dagsbrún, haldinn 30. okt. 1950, sendir togarasjómönn-
um bróðurlegar baráttukveðjur og lýsir fyllsta stuðningi sínum við baráttu þeirra fyrir
réttlætis- og kjaramálum stéttarlnnar.
Um leið og fundurinn vítir Iiarðlega það ábyrgðarleysi gagnvart hagsmunmn þjóðarheild-
arinnar, er fram kemur í afstöðu togaraeigenda og ríkisstjórnarinnar, þá lýsir hann að-
dáun sinni á samlieldni og bai'áttuþreki sjðmanna og krefst þess að tafarlaust verði gerð-
ir við þá samningar, er uppfylli hinar réttlátu kröfur þeirra.“
„Fundur í Verkamannafélagiiiu Dagsbrún, haldinn 80. okt. 1950, skorar á Alþíngi að
samþykkja tafarlaust 12 stunda hvíld togarasjómanna á öllum veiðum.
Funduriun telur það ekki vansalaust fyrir Alþingl að liggja á þessu réttlætismáli sjó-
niannastéttarinnar eins og gert hefur verið o g teldi, eins og nú er komið inálum, slíka
lagasetningu vera stórt skref til Iausnar hin u langa verkfalli togarasjómanna.“
Þing B.S.R.B,
1 gær kaus þing Bandalags
stai'fm. ríkis og bæja stjórn.
1 stjórn BSRB voru kosnir:
Formaður: Ólafur Björnsson
með 47 atkv., Pétur Pétursson
fékk 25 atkv., 5 seðlar voru
auðir. Varaformaður: Arngr.
Kristjánsson með 44 atkv.,
Guðjón B. Baldvinsson fékk
34, 1. seðill var auður. Með-
stjórnendur: Steingr. Pálsson,
Þorvaldur Árnason, Guðjón
B. Baldvinsson, Karl Bjarna-
son, Sigurður Ingimundarson.
Skákritið, október-heftið er
nýkomið út. I heftinu eru
greinar um Taflfélag Reykja-
víkur 50 ára, afmælismót fé-
lagsins, tvær skákir eftir
Stahlbei’g o. fl.
Baldur Möller og Guðm. S.
Guðmundssou tefldu fjölskák
í Listamannaskálanum í fyrra
kvöld. Þátttakendur voru 43.
Unnu þeir Baldur og Guðm.
30 skákir en töpuðu 13.
Forseti lslands, herra Sveinn
Björnsson, sendi í fyrrad. Svía
konungi samúðarkveðjur í til-
efni af láti Gústafs V. kon-
ungs. Síðar sama dag baxst
forseta símskeyti frá Svía-
konungi, þar sem hann til-
kynnti opinbexlega andlát
föður síns. (Fréttatilkynning
frá ríkisstjórninni.)
Óhófið í rekstri fogaranna
Vísir, Morgunblaðið og
fleiri borgarabiöð hafa þrá-
sinnis í yfirstandandi togara-
deilu verið að bjóða togara-
sjómönnum togarana til leigu
til þess að skera úr því hvort
þeir geti rekið togarana halla
laust. Er svo að skilja á þess-
um blöðum að kaup og kjör
togarasjómanna sé höfuðá-
stæðan fyrir því að togararn-
ir beri sig ekki og því sé ekki
hægt að semja um bætt kjör
og kaup þeirra svo sem þeir
nú liafa farið fram á. Það
skal ekkert um það fjölyrt
hvort þessi fnjjyrðing þesæ
ara borgarablaða um að tog-
ararnir beri sig ekki er á
rökum reist, til þess skortir
að birt séu opinberlega rekst-
ursreikningar togaranna og
væri þessum sömu blöðum
það auðvelt svo að aimenn-
ingi geflst kostur á að sjá
sannleikann í þessum málum.
Hítt er þó bersýnilegt að
töluvert margir heildsalar og
stóriðjuhöldar hér í bæ virð-
ast þrífast ailvel á því að
selja þessum sömu útgerðar-
mönnum vörur til viðhalds og
reksturs togaranna. Auk þess
mun allur rekstur togaranna
í landi vera rekinn með ó-
þarflega mörgum forstjórum
og margir þeirra vera með
um eða yfir kr. 50.000,00 iaun
á ári. Skyldu ekki vera fleiri
slíkir kostnaðarliðir sem
lækka mætti í kostnaði út-
gerðarinnar? Það sjáum við
þegar Vísir og Morgunblaðlð
birta reikninga frá Kveldúlfi,
Alliance, Þórði Ólafssyni og
fleiri. Annars er það ein-
kennilegur hugsunarháttur
hjá þessum mönnum sem telja
sig bera hag allra stétta fyrir
brjósti og aldrei setja sig úr
færi á tyllidögum sjómanna
að lofa þá, að þeir skuli
leggja sig svo lágt að telja
það eftir sjómönnum að þeir
fái mannsæmandi kaup og
kjör fyrir sína vinnu áður en
óhófsausturinn á rekstri tog-
aranna er afnuminn. Eða
telja þessi blöð það mann-
sæmandi að þeir mennirnir
sem afla gjaldeyristeknanna
í þjóðarbúið vinni 112 tíma
í viku hverri á meðan for-
stjórar sitja í landi og hirða
sinar kr. 50.000,00 í árslaun
með lítilli fyrirhöfn.
Nei, höfuðástæðan fyrir því
að togararnir bera sig ekki
á pappírunum (ef svo er) er
ekki sú að mannskapnum sé
liorguð of há laun eða að
liann vinni ekki nógu lengi
á sólai'hring, heldur hið ó-
stjórniega óhóf í rekstri tog-
aranna. Þess vegna er út-
gerðarmönnum bezt að semja
við togarasjómenn um hinar
sjálfsögðu kröfur þeirra og
athuga svo sinn eigin barg
ef þeir vilja lækka kostnað-
inn á rekstri togara sinna.
Sjómaður.
Björn Jóhannsson skák-
nieistari Taflfélags Rvíkur.
Á afmælisskákmóti Taflfélags
Reykjavíkur er iokið keppni
í meistaraflokki og 2. fl.
Björn Jóhannsson varð skák-
meistari T.R. með 8 vinninga,
2. Þórir Ólafsson 7 v., 3.—4.
Sveinn Kristinsson og Þórður
Jörundsson með 6 v. Úrslit í
2. fl. urðu þessi: 1. Gísli
Marinósson 9% v., 2.—4. Ingi
R. Jóhannsson Pétur Þor-
valdsson og Guðm. Ársælsson
með 9 v. Þessir 4 skákmenn
flytjast nú yfirj 1. fl.
Hinmaför Maríu
Samkunda 35 kardínála og
um 500 erkibiskupa sam-
þykkti í Vatikaninu í gær á-
kvörðun Piusar páfa að lýsa
það kaþólskt trúaratriði að
María mey hafi ekki dáið
eðlilegum dauða heldur verið
numin til liimins, þar sem
hún sé i líkamanum.
Avarp fi'á Skál-
lioltsfélaginu
Þjóðviljanum barst í gær
ávarp frá Skálholtsfélaginu,
sem sökum rúmleysis er því
miður ekki liægt að birta í
heilu lagi. 1 ávarpinu er
minnst á að „í Skálholti var
öndvegi mennta og menning-
ar öldum saman", að „í Skál-
holti var áður fyrr „algöfugv
astur bær á öllu Islandi". Þá
er bent á' að staðurinn hefur
verið í slíkri niðm’lægingu
undanfarið „að vera mun
einsdæmi um söguhelga staði
með siðsömuni þjóðum" svo
„skylt hefur þótt að forða
þvi að erlendir ferðamenn
litu hann augum", Jafnvel
kirkjugarðurinn „hverri
skepnu opinn“.
Minnt er á að „eftir tæp
6 ár eru réttar níu aldir liðn-
ar síðan fyrsti biskupinn vígð
ist til Skálholts". Skorað er á
menn að ganga í Skálholtsfé-
lagið sem vinnur að „viðreisn
Skállioltsstaðar hins helga".
— Nýjum meðlimum er veitt
móttaka í Bókaverzlun Guð-
mundar Gamalíelssonar, Lækj
argötu 6A, sími 3263, Verzl.
Geirs Zoega, Vesturg. 6, sími
3132 og Bókaskemmu Hall-
dórs Jónssonar, Laugav. 20B
Hjónunum Valgerði Árnadótt-
ur og Óla Hermannssyni
Bergstaðastræti 13, fæddist 20
marka dóttir 28. þ. m.
Kvenfélag
sósíalisfa
heldur félagsfund miðvd. 1.
nóv, að Þórsgötu 1 kl. 8.30.
DAGSKRÁ: 1. Félagsmál.
2. Fróðleiksþættir. 3. Upp-
lestur. 4. Kaffi. —
Félagskonur! — Ákveðið
hefur verið að halda fundi
félagsins fyrsta miðviku-
dag hvers mánaðar í vet-
ur. Fjölmennum. Stj.
Gagnárásir í Kóreo
Alþýðuher Kóreumanna hef
ur gert harðai' gagnárásir
um 80 km sunnan landamæra
Kína, valdið her Bandaríkja-
manna og ieppa þeirra miklu
tjóni og hrakið hann til
baka á sumum stöðum. Banda
rískt lið hefur verið sett á
land á austurströnd Kóreu til
stuðnings lepphernum þar.
Viðurkenna ekki Lie
Malik fulltrúi Sovétríkjanna
lýsti því yfir á fundi örygg-
isráðsins i gær, að Sovétrík-
in myndu ekki viðurkenna
Trygve Lie sem aðalritara SÞ
ef embættistími hans yrði
fiamlengdur, þar sem þau
teldu slíka ráðstöfun ólöglega.
Morgunbiaðið með
„máHlltu“
Morgunblaðið sltýrði frá því
s. 1. sunnudag að „Benjamino
Gigli, tenórsöngvarinn frægi
hefur ekki getað sungið und-
anfarið vegna illtu í hálsi".
Yerkalýðsfélögin
ræða afvinnuáslandið
Atvinnumálanefnd Fulltrúa-
ráðs verkalýðsfélaganna í
Reykjavík, er ráðið kaus á
fundi sínum 12. sept. s. 1.
hefur sent öllum verkalýðs-
félögum í Reykjavík eftirfar-
andi bréf:
„Kæru félagar! — Atvinnu-
málanefnd Fulltrúaráðs verka
lýðsfélaganna samþykkti eft-
ii'farandi á fundi sínum 18.
okt. s. 1.:
1. Nefndin skrifi verka-
lýðsfélögunum i bænum og
óski eftir því, að stjórnir fé-
laganna beiti sér fyrir þvi að
skráning allra atvinnulausra
félagsmanna fari fram og
vill með því vekja athygli
launþega á hinni almennu at-
vinnuleysisskráningu, sem
fram á að fara 1.—3. næsta
mánaðar.
2. Gagnvart þeim verka-
lýðsfélögum, sem telja að hin
almenna skrásetning atvinnu-
lausra nái ekki tilgangi sín-
um, vili nefndin hvetja stjórn-
ir þeirra félaga sem þannig
er ástatt um að láta fara
fram skráningu innan félag-
anna.
3. Ennfremur vill nefndin
beina þeim tilmælum til
verkalýðsfélaganna í bænum
að þau haldl fundi og ræði
atvinnumálin.
Nefndin leggur áherzlu á,
að stjórnir félaganna bregð-
ist vel við þessai'i samþykkt
og reyni að afla sem gleggstra
upplýsinga um atvinnuástand
ið eftir þeim leiðum, sem
þær telja bezt henta hver í
sínu félagi.
Varðandi frekari upplýa-
ingar geta stjórnir félaganna
snúið sér til formanns nefnd-
arinnar, Hannesar M. Step-
hensen, á skrifstofu Dagsbrún
ar. — Með félagskveðju,
Atvinnumálanefnd fulltrúa-
ráðs verkalýðsfélaganna.
ALÞÝÐUHERINN 320 KM FRÁ LHÁSA
Sendifulltrúi Indlands í Lh-
asa, höfuðborg Tíbet, hefur
skýrt stjórn sinni frá því, að
um 50,000 manna lið úr kín-
verska alþýðuhernum hafi
sótt um 100 km inn í þetta
kínverska skattland síðustu
átta daga. Langt á undan
hernum fara flokkar Tibeta,
sem andvígir eru stjórn Dalai
Lama, og hvetja landa sína
með miklum árangri til að
rísa gegn embættismönnum
stjórnarinnar í Lhasa. Sendi-
fulltrúinn segir, að stjórn Da-
lai Lama sé mjög áhyggju-
full vegna hins iskyggilega á-
stands og hefur hún látið lið
sitt taka sér stöðu um 320
km austur af Lhasa.. Kaup-
mannalestii' fara á mánuði
þá leið, sem alþýðuherinn á
eftir til Lhasa, en indverski
sendifulltrúinn segir, að álit-
ið sé að heppilega búinn her
geti komizt það á helmingi
skemmri tíma.
Nehru forsætisráðherra Ind
lands sagði í gær, er blaða-
menn spurðu um álit hans
á orsök sóknar alþýðuhersins
inní Tíbet, að stjórnin í Pek-
ing óttaðist, að Bandaríkja-
stjórn vildi hana feiga. Þessi
skoðun stafaði af stuðningi
Bandaríkjamanna við Sjang
Kaisék, hernámi Bandarikja-
flota á kínversku eynni Taiv-
an, yfirlýsingu MacArthurs
um hernaðarafnot Bandaríkj-
anna af eynni og sókn Banda
ríkjahers norðuryfir 38. breidd
arbaug i Kóreu.
Til fymmyndar
Utan af landi eru iistar
farnir að berast með undir-
skriftum undir Stokkhólms
ávarpið.
• Kona úti á landi safnaði
402 undirskriftum.
• Gamall maður í smáþorpi
úti á landi sendi lista með 91
undirskrift.
• Reykvíkingar! Safnið öt-
ullega undirskriftum og skilið
listum til friðarnefndarinnar
a. j. Cronín: (JNDSR EILÍFÐARSTJÖRNUM
Striðnislegt bros Charleys einasta degi".
gerði það að verkurn að Da-
víð bældi niður reiði sina.
Hann sagði kæruleysislega:
„Hann hefur unnið þar í
skónum slcrattans ef þeir
7. dag'Ul' fengju vinnu á ný, jafnvel
þótt þeir þyrftu að ösla vatn
upp í mitti".
„Það er ekki bara vatnið, „Nú jæja. Þá er bezt þeii'
Jói“, endurtók Davíð. „Þú geri það“.
veizt hvað pabbi segir“. „Stiiltu þig“, sagði Jói.
,,Já, það veit hamingjan. „Vertu ekki hræddur. Biddu
tuttugu og fimm ár, svo að Mér liggur við uppköstum yf- þangað til á fundinum í dag.
mér finnst það ótrúlegt". ir þvi sem hann segir og Annars er ég orðinn hund-
„Já, það er einmitt. Það er liinum líka, Dabbi. Pabbi leiður á þessu öllu, engu síð-
rétt af þér að vera á föður þinn er búinn að fá Scupper ur en þið. Ég get sagt þér,
þíns bandi. Ef þú ert það á heilann. Hann heldur að að ég sting af frá þessu við
ekki, hver skyldi þá vera hann viti allt betur en allir fyrsta tækifæri. Mig langar
aðrir". ekki til að sulla í þessari
„Hann hefur vit á mörgu, myrkraholu það sem ég á
ropaði hástöfum, dró inni- skal ég segja þér“, sagði Da- eftir ólifað. Maður þarf bara
skóna á eftir sér að stólnum víð ákafur. „Hann stofnaði að komast yfir nokkra kringl-
teygði ekki til verkfallsins að gamni ótta og fara út í heiminn
það. Ekki skal ég lá þér það.
Þú ert duglegur piltur". Hann
við eldinn, geispaði,
sig. og fór að fylla sótuga sínu“.
krítarpípuna sína.
Jói og Davíð fóru út.
þar sem eitthvað gerist".
„Nei, það veit ég vel“, sagði Davíð svaraði engu. Hann
Jói. „En sumum félögum þráði líka af öllu hjarta að
„Hann getur trútt um talað. lians fannst það gaman. Þeir komast burt frá Neptúnnám-
Ekki þarf hann að fara nið- voru orðnir þreyttih af að unum —■ en ekki á sama hátt
ur í paradísina", sagði Jói standa i vatni og vinna, og og Jói. Hann mundi vel eftir
spjátrungslega um leið og þeir voru fegnir að hætta. Nú því þegar Jói ætlaði að
dyrnar lokuðust á eftir þeim. eru þeir búnir að fá nóg, það strjúka og Roddam, lögreglu-
„Þessi gamli grútarháleistur geturðu bölvað þér uppá, þjónn dró hann organdi heim,
hefði gott af að standa í drengur minn, og þeir vildu og þar gekk faðir hans milli
vatni eins og hinir á hverjum fúslega sleikja skít undan bols og höfuðs á honum.