Þjóðviljinn - 04.03.1951, Blaðsíða 3

ÞJOÐVILJINN^
Sunnudagur 4. marz 1951.
3'
Við bakdyrnar
Rússneskt bók-
menntatímarit
á ensku
Margir lesendur munu kann-
ast við tímaritið „Sovétbók
menntir" sem gefið er út á
nokkrum tungumálum, þar á
meðal ensku. Ensku útgáfuna
„Sovét Literature“ er nú hægt
að fá í Bókabúð KRON.
Þetta er mánaðarrit og flyt-
ur hvert hefti venjulega skáld-
verk frá sovétþjóðunum í enskri
þýðingu, og er hægt að fjdgjast
með því bezta sem út kemur
af skáldsögum austur þar með
því að lesa þetta tímarit að
staðaldri. Auk þess flytur rit-
ið ýtarlegar greinar um bók-
menntir alþýðulýðveldanna og
fleiri landa.
l###############################################################*
EINAR BRAGI:
Seg mæðrunum öllum . . .
Til friðarhreyfingarinnar
Ó, móðir, ég heyri í hjarta mér niöa
þitt heita blóð.
Kallar mig lífið að leggja mitt brenni
á logans glóð, -
glædda við aldanna sorgarsöng
og sólarljóö.
í dag hefir safnazt úr álfunum öllum
einvala-lið
og svarið hollustu sólskinsdraumnum
sama og viö
um óvopnaöa voröld lífs: *
vinnu og frið.
Seg mæörunum öllum, sem aldalangt grétu
ófrið á jörö,
áð lífiö þær biöji um lokka í fjötra í
á Loka og Mörö, |
svo hætta megi regnið rautt
> aö renna í svörð. <
>###############################################################*

SKAK
Það hefur verið sagt um
Chateaubriand að hann hafi
fundið upp þunglyndi nútím-
ans. Slík bókmenntasaga er
dálítið tvíeggjuð fyrir þá sem
telja sig framganga í eðlislægu
þunglyndi: úr því hægt er að
finna það upp, liví skyldi þá
ekki mega læra það? Höfum
vér þá kannski af vitandi viti
áunnið oss vora prýðilegu böl-
sýni?
Hvort sem Chateubriand,
sem fæddist fyrir meira en 180
árum, innleiddi þrákelknisfulla
svartsýni vora í bókmenntirn-
ar, eða öðrum verður þakkað
það eða kennt með fyllri rétti,
þá fylgir þeim meistara enn
mikil fjöld lærisveina. Jafnvist
er' hitt að þunglyndi er hægt
að læra utan að — það er
meira að segja létt námsgrein.
IJm langa liríð hefur það talizt
fínt að vera í stórum dráttum
þunglyndur. Hér í vesturlönd-
um Evrópu er skáldskapur
varla talinn til bókmennta,
nema hann sé fyrst og síðast
harmsögulegs efnis, en það
mat og viðhorf grundvallast á
einkar djúpsærri háspeki um
tragískt eðli mannverunnar.
Hinn nýlátni André Gide, „vest-
rænn“ fagurkeri og háspeking-
-ur, lýsti því yfir fyrir nokkrum
árum að vér vesturmenn hefð-
um ekkert til rússneskra bók-
mennta að sækja. Rússneskur
skáldskapur er nefnilega barna-
legur af því hann er þrunginn
bjartsýni; austræn list er
simpil af sömu rökum. En þá
erum við komin út fyrir tízku-
mörk bölsýninnar, alla leið út
á víðavang7' þjóðskipulagsins.
Það er í sjálfu sér náttúrlegt
að bókmenntir í deyjandi þjóð-
skipulagi sC;U tragískar að inni-
haldi, þ.e.a.s. bckmenntir þeirra
sem ekki bera skyn á þjóðfé-
iagið, og halda i staðinn að
manneskjan sé harmsögulegt
sköpunaiverk, dauða nær á
hverjum tíma. Hitt er lakara
þegar sósíalistar og kommún-
istar gegnsýrast þessu sama
viðhorfi, þótt það. þjóðskipulag
sem umlykur þá hljóti vita-
skuld að setja vissan svip á
verk þeirra - þó ekki kæmi
annað til en efnið sem þeim er
lagt í hendur. Og enn er það
óftæfa að ungu fólki sé kennd
sú lygi að bölsýni og þunglyndi
séu nauðsynlggir þættir í
hverju stóru bókverki — og
mætti kannski lánast að gera
því efni ofurlítil skil, þó síðar
yrði.
En svo á þunglyndi manna
stundum miklu persónulegri
rætur en þessar. Sumar eru
auvirðilegar og að engu haf-
andi, aðrar stórar og víttgreind
ar. Ein hinna síðarnefndu er
'sérstök tegund af sulti sem er
álíka algengur og hann er
hættulegur. Þunglyndi manna,
lekki sízt unglinga, stafar geisi-
oft af því að þéir standa í lífs-
sVelti. Þeit- finná ekki kröftum
sínum verkefni, nó hjartíi sínu
fullnægingu; hyggja síðan að
líf þeirra sé glatað, enda er
heimurinn að farast. Því er
heldur ekki að leyna að í auð-
valdsþjóðfélögum fer margt
mannslífið fyrir lítið. En ver-
öld stendur.
Eftir þennan langa formála
ikemur stutt umsögn um nýlega
ljóðabók. Hún nefnist VIÐ
BAKDYRNAR, en höfundurinn
heitir hins vegar Sverrir Har-
aldsson, prestsonur af Augtur-
landi, háskólastúdent. Þéssi
þunglyndisformáli er ekki alveg
út í hött, því Sv. H. er haldinn
því á sama hátt og menn voru
áður haldnir illum öndum: Það
fylgir honum hvert fótmál, og
hann kemst. ekki undan því í
hálft skipti, hvað þá meira.
Bölsýni höfundar — eigum við
að spyrja um rök hennar? En
undarlega kyrrstæð er sorg
hans, furðulega hlutlaus er
raun hans — og þó er eitt
merkilegt: hann unir sér eigin-
lega með ágætum. A.m.k. sýn-
ist hann ólíklegur til að leggja í
umbætur á þessum bölvaða
heimi, né sjá draumi sínum far-
borða í öðru dugandi verki.
Hyggur hann kannski að listin
þurfi að vera sorgleg?
Það er skáldæð í þessum höf
undi. Tilfinning hans er vissu-
lega ósvikin öðru hvoru. Spurn-
ingin hérna á undan er þar í
bláinn spurð. Hann kemst líka
allvíða lipurlega og laglega að
orði, í nokkrum kvæðanna fel-
ast ákveðin drög að byggingu,
og skáldið vill alltaf vera að
liugsa. Mál hans í sjálfu sér
hreinlegt þótt ekki sé það með
öllu flekklaust. En gallarnir á
bókinni bera því miður kostina
ofurliði: Og þeir eiga sumir
rót sína að rekja til þess hve
létt höfundinum veitist að
kveða. Það vellur og sýður á
honum, hann kveður með hundr
að kílómetra hraða, og er hugs-
un hans iðule^a flaumósa eftir
því. Það verður bílslys, því á
slíkum hraða fer viðleitni til
listrænnar mótunar út um þúf-
ur. En stundum ekur höfund-
urinn áfram þó vegurinn sé bú-
inn: yrkisefninu er lokið, en
það kemur dálítið af orðum og
rími, svona’ au'kalega.
Þrátt fyrir hagmælsku höf-
undar yrkir hann stundum
klaufalega, orðaröð stórum ó-
eðlileg og snúin, rangri stuðla-
setningu bregður fyrir. Kvæðin
eru fábreytt að efni, hættirnir
gamlir og slitnir, og mörgum
góðskáldum okkar bregður þar
einhverntíma fyrir að ví:.u-
baki. Skáldið skortir frumleik
og vinnugleði og einbeitingu
huga og hugsunar, en án þess
kemst hann ekki langt fremur
en önnur skáld. Og nú látum
vér hér staðar numið, og erum
, jar
fremur skuggalegir á svipinn
eftir þennan háskalega akstur.
Mun sá ökuþór hagmælskunn-
ar, Sverrir Haraldsson, gefa
brúnum verum ástæðu til að
SÆNSKA SKÁKBLAÐIÐ
AFLAR SÉR ÁSKRIFENDA
Aðstandendum sænska skák-
blaðsins þótti nauðsyn bera til
að fjölga áskrifendum þess og
fóru nýja leið að því marki.
Þeir auglýstu í' dagblöðunum,
og auglýsingunni fylgdi skák-
þraut og skyldu lausnir á
henni sendar með áskriftabeiðn-
um. Þess var getið innan sviga,
að þrautin væri þung. Blað
.stjórnin þurfti ekki að bíða und
irtektanna lengi lausnirnar bár-
ust inn hver af annari. Ýmsir
sendu með bréf og töldu að illa
hefði skáklistinni hrakað, ef
slíkar þrautir væru taldar
þungar og kváðust sjaldan hafa
séð annað eins léttmeti. Blað-
stjórnin svaraði með nýrri aug-
lýsingu: Teflið betur og bentu
á bezta svarleik svarts. Enn
bárust lausnir að í þungum
straumi og enn var blaðstjórn-
inni núið því um nasir, að ekki
riði glámskyggnin við einteym-
ng hjá henni, úr því að hún sæi
ekki, að leikurinn, sem hún
stingur upp á, væri sízt betri
en hinn. Ekki er þörf 'að orð-
lengja þetta frekar, yfir 90%
af þeim lausnum, er bárust blað
stjórninni, voru rangar. En nú
langar mig til að sýna lesend-
j V' v V /
þm skákþáttarhis þessa frægu
þraut og sjá, hvernig þeim
gengur glímarí við ’liána.
Staðan er.þessi:-
HVlTUR:
Ka2, IIe2, Rh5, Pa4, Pb4.
SVARTUR:
Iíh8, Dg8, Pf7, Ph7.
Nú er spurt: -Get'ur livítur
unnið með 1. Rh5—1'6?
ATVIK ÚR FJÖLTEFLI
Á fyrstu fjölskákunum, sem
Rossolimo téfldi hér, átfi hann
•lyftast,- einhvern tíma : síðar,
vegna öruggrar hantéringar
lians á því mikla stýrishjóli ?
- B, B.
í höggi við tíu unga taflmenn
flesta úr meistaraflökki. Um-
hugsunartíminn var takmarkað-
ur, og miklu naumari hjá
Rossolimo en andstæðingum
hans, því að jafnan gengu
fleiri klukkur en ein á hanti í
senn, en hann gat hins vegar
ekki verið nema á einum stað í
einu. Eg ikom þarna að nokkru
eftir að skákirnar hófust, og
mér varð einkum starsýnt á
eina skákina. Hún var komin
talsvert áleiðis, rúmlega tuttugu
leiki, og svartur, en það var
Ingvar Ásmundsson, einn af
okkar upprennandi taflmeist-
urum, var sýnilega á góðum
vegi með'að kveða Rossolimo í
kútinn. Ingvar átti að öllu leyti
betra tafl og liafði þá þegar
unnið peð. „Þarna er Rosso-
limo búinn að tapa einni skák“
hugsaði ég með mér og hvarfl-
aði að öðrum töflum.
Nokkru síðar sá c.g að eitt-
hvað var um að vera við borð
Ingvars, svo að ég gekk þangað
aftur. Þar stóð þá annar hrók-
ur Rossolimos i uppnámi, var
að fórna sér fyrir biskup. Þessi
skiptamunarfórn kom augsýni-
lega flatt upp á aíla, menn
stóðu umhverfis og ræddust við
i hálfum hljóðum. I stað þess
að bíða,,dauða síns með ró og
undirgefni hafði Rossolimo
gripið til þess að fórna. Fórnin
virtist örþrifaráð, en við hana
fékk hann "þó aukið rými fyrir
menn sína og hrifsaði til sín
frumkvæðið, sem um langt
skeið hafði verið í höndum
svarts. Það kom skjótlega í
Ijós, að frumkvæðið var mikils
virði og þá ekki síður hitt, að
fórnin haí'ði komið flatt upp á
hinn unga andstæðing og breytt
viðhorfum öllum í skjótri svip-
an. Ingvar hafði teflt vel og
örugglega fram til þessa, en nú
varð „ hann hikandi og óviss.
tefldi hvergi nærri nógu. virkt
nó ákveðið, og því snerist taflið
eftir tæplega tuttugu leiki frá
fórninni var baráttan orðin
gersamlega vonlaus.
Eg nefni þetta vegna þess, að
mér virðist þessi skák varpa
ljósi á beztu eiginleika Rosso-
limo sem taflmanns, hina miklu
liugkvæmni hans og dirfsku.
(Hann fórnaði hróknum án þess
að hugsa sig um nema andar-
tak). Og ég birti hana hér,
vegna þess að ég býst við, að
margir ungir skákmenn — og
jafnvel gamlir líka — geti lært
af henni það sama og Ingvar
hefur áreiðanlega lært af henni.
N. Rossolimo Ingvar Ásm.
c6
d5
Bg4
Bh5
c6xd5
Rc6
Bg6
Dd6
a6
b7xc6
Rf6
e6
Dd7
Bf8—d6
h5
Re4
RxB
C—0
Hab8
Re4
a5
Rg3
T)d6
Hf—e8
Df4f
Dxf3
Re4
BxR
Dd3
DxDt
d5xe4
IIb5
c5
IIxc5
g6
lle5
fir.i
smám 'saman úr betri leik r tví-
sýnu, úr tvísýnunni í lakara, og
1. e4
2. Rc3
3. Rf3
4. h3
5. e4xd5
6. Bb5t
7. g4
8. Re5
9. d4
10. RxR
11. Ba4
12. Df3
13. Bf4
14. 0—0—0
15. h4
16. g5
17. BxB
18. Hh—el
19. Bb3
20. Ra4
21. De3
22. f3
23rRc5 *
24. c3
25. Df2
26. Dd2
27. IIe5
28. RxR
2», Hdl—el
30. Helxe4
31. IixD
32. Ilxaó
33. Ha6
34. tÍ4xc5
35. Ke3
36. Ha4
Framh, á 6. síðu.