Þjóðviljinn - 20.07.1952, Qupperneq 3

Sunnudagur 20. júlí 1952 — ÞJÓÐVILJINN
RÉTTUR
T í m o rit u m þjó&félagsmál
36. árg. L—2. hefti 1932
Ritstjórar Einar Olgeirsson og Ásgeir Bl. Magnússon
Ég get ekki neit'að þvi, að
mér , hlýnar alltaf í. geði þeg-
ar ég sker upp úr n'ýju hefti
Réttar. Ég, skal líka játa, að
þessi kennd er. blandin göml-
umpersónulegum hégómaskap,
því .áð í Rétti sá ég í fyrsta
skipti nafn sjálfs mín og
fyrstu ritsmíð á prenti, þá tví-
tugur stúdent. Slík persónu-
leg Iyfting gleymist ekki. Hitt
skiptir auðvitað meira máli, að
saga þessa tímarits er öll hin
mepkiiégasta. Þingeyskir, sjálf-
mexmtaðir sveitamenn ýttu
Rétti * úr ' vö'r iyrir, 36; árum.
Það voru jarðskattsmenn og
samvinnumenn, sem höfðu lyft
því Grettistaki áð brjóta á
bak aftur einokun selstöðu-
■
Elnar Olfreirssoii
—vatóans á' Norðurlandi, emlæg-
ir menn og óspilltir. Hngsjónir
þeirra, voru annað og meira en
afmælisdagsblaður grályndra
stjórnmálamanná. Þær voru
sannfæring hjartans og fram-
kvæmd verka þeirra, ekki bara
skautbúningur, sem amerí-
kanisentð frú bregður sér í
á bióðhátíðardegi.
ritdóm um 1. liefti Réttar.
eftir Jón Ó'afsson ritstjóra. É<»
man -að rnpnnfarhan'no.
linokn. ; ummæ'nm hir>=
>nor>,prip V
r>-n prfif eVkj levnt ynr*-
infrii ^cr nnón^. á
pr* ó,l íTJV'rV*, svpitprnetni
i. nf t?r*T?1vÍf \irr,
fótnrromál no’ V'vrlrfjj >y>,, ^
hr‘,'-r'r’ 0°" Nn p"
■•'fiy billpr*
+vl r\rv mirpitn
r*r*y. ^mni po* v»iA_
íívoarrv*' f?rr>r4 oo* olrv^f^
liny fAln cr<i\o4X vo»»/Ío.
rnáT crm ]ivo« gem er ogf 'hvA-
e-’’i n mrfíí'ÓVn’
• f"A OprÍT,''v’r,TlhvV>trf'n'v'i
fiT f*/c!Íplípwo f\rr í nfnm*'
p- iTefn^ Viann rir»p tirvoo.
■**nf i»m V> Av»
P l^nrli ÁMrí i jTeim ptlril'n-
lenzku bióðarinnar með bina
'nsri. áð ha.nn haf' ,bó%>/>
knwldubundinn. stofulærðan
sóstalismá. heldur hefur tímar
ritið rætt öll félags'eg og
menningar'eg vandamál ís-
F\min rnörjnrm árum lás ég
sósiaiisku kenningu að Jeiðár-
hnoða. Réttur hefur verið al-
þýölegur í bezta. skilningi þess
orðs: hann hefur reifað öll
viðfangsefni, er þjóðinni hafa
að hönduná borið, auk alþjóð
legra vandamála, á ljósan og
einfaldan hátt. Ritstjóri Rétt-
ar, Einar Olgeirsson, hefur
aldrei leyft þéssu óskabarni
sínu að draga sig inn í skel-
ina né slitna úr samhetigi víð
þjóð sína. Réttur héftir alltaf
verið merkisberi- þótt fylking-
ar hafi sttind'um verið þunn-
skipaðar. Hanh hefur aldrei
Jagst • við; festar í t rjómaiygnu
lóni kyrrstöðunnar. Hann hef-
ur jafnan siglt allan sjó.'
Fyrsta hefti Réttar á þessu
ári er tvöfalt, 127 bls. í prent-
uðu máli og mjög fjölbreytt.
L.jóðskáldin Jóhannes úr Kötl-
'im og Kristján frá Djúpalæk
tenda Sigfúsi heitnum Sigur-
hjartarsyni fallegar, látlausar
jóðakveðjur. Þorsteinn Valdi-
narsson, sem hefur gefið Rétti
•nörg ljóð sín síðustu ár, á
barna yndislegt vorljóð, dverg-
mnið eins og allt, sem frá
honum kemur, og Grásteinn
yrkir Við Lögbcrg stuttan,
"ammíslenzkan, þungan óð,
Tvær smásögur eru í heftinu,
Dansmærin, þýdd saga, gerist
í Kóreu, sönn svipmynd frá
frelsisbaráttu Asíu, föst í
cormi, og Að sverfa stál eftir
Friðjón Stefánsson þokkalega
skrifuð, en ekki veigamikil.
Brynjólfur Bjamason alþingis-
maður skrifar Innlenda \>ðsjá,
stnttá. en ;efnismikla. Hann hef-
ur um margra ára skeið skrif-
að að staðaldri þessi stjóm-
málayfirlit um innanlandsmál
og er óvenjulega mikill feng-
ur að þ\> áð fá þama sam-
fellda sögu íslenzkra stjóm-
mála á Ííðandi stund. Mig hef-
ur oft langað til að þakka
Brjmjólfi fyrir þessa sögurit-
un og nota nú til þess þetta
tækifæri. Ásgeir Blöndal Magn-
ússon skrifar um erlendar bæk-
ur er fja.Ila um Marxismann,
og er það sem aö vanda hin
ágætasta bókmenntakynning.
En að meginefni er þetta
hefti Réttar helgað því vanda-
máli þjóðarinnar, sem er mál
mála þessa stundina og kalla
má hersetu Bandaríkjanna á
íslandi, hma efnahagsiegu og
andlegu hersetu þeirfa á
föðurur’andi okka'r, svo
ekkí sé talað um hemámið
sjálft. Asmundur Rigurðsson
skrifar greinina MARSHALL-
AÐSTOÐTN og áhrif hennar á
efnaliagsþrótm íslendinga.
Þessi uneri Skaftfellingur hef-
iiir verið hin síðari ár formæl-
andi Sósíalistaflokksins í fjár-
lagaumræðum á alþingi og vax-
ið við hverja raun. Hann rek-
ur hér sögu Marshallhjálpar-
innar á islandi og áhrif henn-
ar á atvinnulíf islendinga af
egghvassri skai-pskyggni og
mikilli þekkingu. Grein hans
er nærri tvær arkir og full-
lilaðin staðreyndum um efna-
hag þjóðarinnar í Marshall-
fjötrunum; Ég hef sjaldan les-
ið fróðlegri grein um þessi mál,
auk þess sem hún er til fyrir-
myndar um efnislega. rökræðu.
Þá mun það ekki síður gleðja
hjarta hvers manns að mega
verða áhorfandi að því, hvera-
ig þessi skaftfeliski bóndason-
ur tekur íeðstaprestinn í hofi
íslenzkrar ríkisstjómarliag-
fræði, dr. Benjamín Eiríksson.
á hné sér, og géfur honum þá
ráðningu, sem sýnilcga skorti
á hina löngu hagfræðimenntun
hing bandaríska erindreka. Að
öðm léyti skal þess aðeihs get-
ið, að niðurstöðúr Ásmundar
Sigurðssonar koma alveg heim
við hin sönnu mismæli, sem
höfð em eftir merkum Islend-
ingi okkar daga: Þegar hjálpin
cr stærst er neyðin næst!
Stærsta og veigamesta grein
þessa Réttarheftis er eftir rit-
stjórann, Einar Olgeirsson:
Einrigi íslenzks andá \ið amer
iskt dollaravald. Ég held a
ég hafi lesið flest það, er Ein
ar Olgeirsson hefur skrifað ur
dagana, og hann hefur skrifa
margt; og misjafnt að gæðum
En ég minnist þesg ekki, a
önnur grein eftir hann haí
gripið mig fastari tökum e:
Einvígi íslenzks anda við amer
iskt dollarava'd. Það er þr
ekki svo, að í grein þessar'
séu ekki ýmis atriði, er mér
finnst muni orka tvímælis, en
hugsunin á bak við grein þessa
og tjáning hennar er svo stór
í broti og • margt kemur manni
þar svo á óvart, að maður get-
ur ekki hætt við hana og les
hana aftur og aftur. Greinin or
ekki aðeins merkileg bók-
mennta- og söguranr»EÓkn, held-
nr máttug herhvöt til af> borjast
gegn hinni andlegu hersetu
Bandaríkjamanna á Islandi. —
Hann rekur ítarlega viðbrögð
íslendinga við kynnum þeirra af
Ameríku allt frá fyrsta land-
námi þeirra í byggðum Vestur-
heims til þessa dags. Einar
Olgeirsson sýnir okkur, að
andóf Islendinga gegn dollara-
menningunni hófst ekki með
hinu bandaríska hernámi, held-
ur hafa snjöllustu skáld og
hugsuðir íslendinga glímt við
þe.tta .viðfangsefni í nærri þrjá
aldarfjórðunga. Hann dregur
fram fjölda gagna máli sínu
til sönnunar, og liggja mörg
þeirra ekki á alfaravegi. Hinn
nýi þáttur íslenzkrar sjálf-
stæðisbaráttu stendur á göml-
um merg. Á hinum sömu. ára-
tugum er við börðumst við
Dani um endurheimt stjórn-
Asimuidur SlgarÆs.s.'On
frelsis okkar, börðust okkáí
beztu menn gegn áþján gulls
ins, dollarans, gegn hínum ó-
mennska anda amerískrar auð-
valdsmenningar, sem er þessa.
stundina sennilega voðalegasti
vágestur þeirri kynslöð íslands.
sem hlaut lýðveldið í tannfé og
nú er að vaxa úr -grasi. Þessi
barátta — hin nýja sjálf-
stæðisbarátta okkar — verður
bæði löng og hörð, en „meðáín
barist er af fullum kjarki bg
heilum hug, er enn ekkert glat-
að að fullu", eins og og Einar
Olgeirsson kemst svo falllega
að orði í grein sinni.
Ég. vil síðan ljúka 'þessari
bókafregn með þcssuna orðum:
KAUPIÐ RÉTT!
LESIÐ RÉTT!
Sverrir Kristjánsson.

SKAK
Ritstjóri: Guðmundur Arnlaugsson
SAMKEPPNIN:
Íkðrum Afanga lohið
í dag birtir skákdálkurinn
lausnir þrautanna 17—-20 og .er þá
lokið öðnrm áfanga samkeppninn-
ar, þvi að méð 18. þrautinni kom-
ust þrir þátttakendur upp í 50
stig:
Haraldur Bjarnason Grettis-
götu 84, 53 sti'g.
Friðbjörn Benónýsson Nesvegi
10, 50 stig.
Sigurður Gunnarsson m/s
Draupnir Hf., 50 stig.
Dálkurinn þakkar þeim ágætar
lausnir og biður þá vitja bóka-
verðlauna sinna á afgreiðslv
blaðsins.
Hér fara á eftir nöfn fjögurra
næstu manna:
Lárus Johnsen Mánagötu 18,
48 stig.
Gunnar Kristjánsson Njálsg.
87, 40 stig.
Ingi R. Jóhannsson Rauðarár-
Stíg, 40 stig.
Kristján Jónsson Helbsg. 5 Hf.,
36 stig.
í þessum áfanga voru ekki síður
'en i hinum fyrri margar þraut-
anna ærið þungar og ekki á færi
annara en snjöllustu skákmanna.
Það hefur verið óvæntasta á-
nægjuefnið i þessari samkeppni
að finna jafn örugga og snjalla
leysendur og raun ber vitni, utan
hins þrönga hóps kunnra skák-
manna.
Samkeppnin verður nú lögð
niður um sinn, ep freistandi væri
að taka lrana upp síðar í léttara
formi, finn'a auðveldari dæmi
handa þeim, sem skemmra eru á
veg komnir. ' "
Annars verður vónandi unnt að
birta skákdæmi, létt eða þung,
í sumar, þótt ekki fari fram nein
samkeppni um Tausnir. ' ■_ -
Mig langar að lokum að itxelca
gamla bón til lesenda: Sendið
dálkinum skákir eða skákarbrot
ykkkr sjálfra. Flestir sem eitthvað
fáts við' tefiingar eiga i fórum
sínum minningar um skemmtileg-
ar viðureignir á skákborðinu.'Allt
slíkt er með þökkum þegið og
vinsað úr til birtingar.
LACSNIB:
17. þraut.
HENRI RINCK
Kh8 — Hhl — Pd6, a6.
Kc5 — Ha2 — Be2 — Ph7.
Hvítur á að vinna.
1. d6—47 Ha2—d2
2. a6—a7 Be2—f3
3. Hhl—h5t Kc5—b6
Ef Bxh5, þá vinnur hvítur með
4. a8D Hxd7 5. Da5t K— 6. Dxh5.
4. Hh5—d5!
Hrókurinn íer á skurðpunkt
línanna. Nú verður annarhvor
maðurinn að loka línu hins.
4............. Bf3xd5
Eða Hxd5, a8D og vinnur.
5. d7—d8t Kb6xa7
6. Dd8—a5t og vinnur
18. þraut.
C. DORASIL.
Kg3 — .Ildl —Hc5 — Bf6 —
Pb2, e4, e5, f3 h3
Kg8 —. IIa7 — Hb8 — Bc4 —
Pb5, e6, f7, g6, h6.
Hvítur ú að vinna.
. Þessi tafllok reyndust afar örð-
ug; máthótanir hvits á borðinu
hjá svarti eru aðaltromp hvíts, en
hvernig á að nýta þau til vinn-
ings?
'1. b2—b3! Bc4xb3
Eða Be2, Hd2, Bfl, Hcl og hvít-
.ur vinnur.biskupinn.
2. Hc5xb5! Ha7—a8
3. Hdl—al!!
Hótar 4. Hxb3.
3 .... Bb3—c2
Eða A.
4. Hb5—b2!
5. Hal—a3!
EðaB.
6. Hb2—b4!
Eða C.
7. -Kg3—f2
8. KÍ2—el , :
9. Hb4—b2 og
biskupinn.
A.
3.....
4. Hb5—b4
5. Hal—a3
Bc2—d3
Bd3—c4
'Be4—e2
Be2.—dl
„Bdl—-c2
vijmur
Bb3—c4
Bc4—d3
Bd3—c2
Eftir Be2 er framhaldið hlið-
stætt og í fyrsta tilbrigðinu.
6. Hb4—b2 Bc2—dl
Eða Ba4, Hxa4. Hc8 dugar auð-
vitað ekki heldur: Hc8, Hxe2.
7. Ha3—al og vinhur.
B.
5..... Bd3—fl
6. Hb2—bl Bí'!—e2
7. Kg3—f2 Be2—c4
8. Hbl—-b4 og vinnur.
í þessu tilbrigði kemur einr.ig
til greina:
5....
6. Bb2—bl
7. Hbl—b4
8. Kg3—f2
Bd3—fl
Bf'l—c4
Bc4—fl
Bi'ixh3
9. Hb4xb8t og vinnur á sama
hátt og í C.
C.
6.... Bc4—fl
7. Kg3—f2 Bil—h3
8. Hb4xb8t Ha8xb8
9. Ha3—al ' g6—g5
19. Hal—hl g5—g4
11. Í3xg4 Bh3xg4
12. Hhlxh6 og vinnar.
Furðulegt er að sjá, hverr.ig;
hvítu hrókarnir elta blskupinn ó*
áreittir, þótt 'þeir séu i uppnám|
allan timann.
19. þraút. " . i
. KREJCIK. '
Ksl — Ra4 — Rc5 — PgS — Pg3.
Framhald 4 8. síðu