Þjóðviljinn - 31.08.1952, Qupperneq 3

Siumudagur 31. ágúst 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (3
Hvenær fá Isendingar sögu
eigin bókmennta?
srnna
Þa6- er undarlegt að „mesta
bókaþjóð }ieimsins“ skuii ,ekki
eim haía eignazt neiua sam-
fellda sögu sinna , eigin bók-
mennta. Á okkar landi og okkar
tungu hafa verið skrifuð nokkur
höfuðrit heimsbókmenntanna,
við höfum átt hlutfallslega fleiri
skáld en nokkur önnur þjóð, við
höfum verið hálfir í skáldskap
meira en þúsund ár — en eng-
inn hefur ennþá komið í verk að
skrifa þá stórkostlegu sögu.
íslendingasögurnar hafa verið
nefndar guðspjall og biblía og
ritning norrænna þjóða, eftir
þær þreyttum við uhi aldir tor-
Veldasta kveðskap ,í heimi, á
19. öld fæddust o'kkur ljóðskáld
er hvergi standa að baki helztu
ljóðsnillingum veraldar, _ og í
dag eigum við höfuðskáld í
ýmsum greinum skáldlistar.
Það er sagt að sjálfstæði okkar
gnmdvailist á bókum okkar, til-
veruréttur okkar helgist af
þeim, framtíð okkar sé tengd
þeim órjúfanlegum böndum —
og þó er saga þeirra órituð. En
ef öll þessi lofsyrði sem lokið
er á iiókmenntir okkar styðjast
raunverulegum sannleik mundi
saga þeirra, rituð af viti og
þekkingu, Verða vopn í hend'
okkar, jafnvel hiti í blóði okkar
Við þurfum að fá íslenzka bók-
mcnntasögu. Við þurfum að
vopiiast anda okkar sögu.
Eftir þvé sem mér-'er -tjáð
tíðkast alveg furðulegir kennslu
hættir í bókmenntasögu við Há-
skólann. Er kennslan einkum
fólgin í því að þylja svonefnda
fyrirlestra fyrir nemendum —
og flytja þá svo hægt að auð-
velt sé' að rita-þá upp orðrétta
oftir fyrirlesaranum, og mun
raunar nákvæmlega sama að-
ferð gílda í almemiri kemislu
íslandssögu. Umræður .um
þessa. kennsluhætti munu ekki
hafa komizt á prent ennþá, og
gegnir stórri furðu ef hvorki
lærisveinar né meistarar hafa
komið auga á það hvíiíkt dauf-
dumbrahæli kennslustofan er
gerð með þessari aðferð. Eða
halda menn að það sé einhver
bókmenntakennsla að einn mað-
ur standi upp við vegg og þylji:
Jónas Hallgrknsson var fæddur
16. nóvember árið 1807 að
Hrauni í Öxnadal, — eða:
Fyrsta. bck Einars Benedikts-
sonar kom út árið 1897, og hét
Sögur og kvæði, — eða: Steph-
an G. Stephansson fór vestur
um haf árið 1873 — en úti í
stofunni sitja væntanlegir and-
legir forustumenn Islendinga og
er umhugað um það eitt að
missa nú enga kommu niður.
Nei, þetta. er fullkomlega fárán-
legt, og í rauninni ættu nem-
endur að gera skipulagða upp-
reisn gegn slíkum háttum í
háskóla. En því er hér á þetta
minnzt að auðvitað stendur eng-
um nær að semja okkur bók-
menntasögu en einmitt bók-
menntasögukennurum Háskól-
ans. Það var mikið mein að Sig
urður Nórdal skyldi ekki taka
sér þetta verk fyrir hendur
meðan hann var í fullu fjöri og
starfaði við Háskólann, í stað
þess að velta vöngum í þýðing-
arleysi yfir tilbúnum spuming-
um um ,,líf og dauða“ — eða
gutla við skáldskap fram í
sendiherraembætti, svo ekki sé
minnzt á menninguna sem
Úti varð. Um það er þó.
ekþi, lpngur að „sakast, og;
Ný bókmenntasaga norsk
; Bókabúð Æskunnar hefur að
uudanförnu haft á boðstólum
nýja bólimenntasögu norská,
óftir prófessor 'Ilarald Beyer.
Hefst hún á þætti um „Skáld-
skap víkingaaldar“ og lýkur á
kafla um „Hemámsárni og'
eftirstríðstímann". Yfir þetta
hreiða haf spennir hún boga
sinn, og er að vöxtum mikið
verk. Ritgáfa höfundar er nægi-
leg til að gera bók lians einkar
læsilega: skýrgreiningar marg-
ar eru glöggar og ga.gnorð.ar,
andagift í ýmsum iýsingum.
Hinsvegar mundi mnrxisti hafa
ritað verkið eftir nokkuð öðmm
meginsjónarmiðum, af sam-
feildari og 1 jósari sögusýn.
Á þriðip. áratugnum var gefin
út í Noregi geysistór inn'end
bólonenntasaga', rituð af þrem-
ur lærðum mönnum: Franr.is
Bull, Fredrik Paasche og A. H.
Winsnes. Var sú saga í f jómm
«fða, fimm* 1 11 hindum, samtals nær
;
3000 blaðsíðum að ég hygg.
Fjórða. bindjð eitt er til daunis
ifm 'Í'SO-' síðurf He'fui-' það að
fjjálfsogðú verið dýrt verk, óc
ékki á hvers manns færi að
■ éignast það. • Hjn nýja bók er,
eins og segir á kápu, hentug
þeim. bókahillum sem ekki rúma
liina stórú sögu. Þ'ó er þettu
mikil bók, 450 síður í stóru
broti, sett meðaldrjúgu letri.
Er þar sem áður segir rakin
saga norskra bókmennta frá
upphafi til þessa dags, og til
fagnaðarauka birtar myndir af
miklum fjölda höfunda síðustu
150 árin, auk mynda af skáld-
stöðum og í-itum. Allstór kafli
er heigaðui- Eddukvæðum og
s'íáldakvæðiim. Sérsta'kur þátt-
ur er af Snorra Sturlusyni, og
annar um „íslenzku ættarsög-
urnar“, og koma hér reyndar
saman að nokkru leyti íslenzk
bókmenntasaga og norsk. Ætti
besisi bók þannig að geta orðið
Islendingum lesefni, jafnvel þó
þeir hafi ékki áhuga fyrir öðr-
nm bó'ímenntum en sínum eigin.
I því skyni er líka einkum sagt
frá bókinni hér, og lief óg þó
raunar ekki lesið enn um Eddu-
kvæði né Snorra,.
Norsk Litteraturliistorie er
prentuð . á dýrasta gljápappír,
bundin fögru bandi ög sterku,
og kostar 105 krónur íslenzkai'j
Útgefandi er Ascbehóúg. Enn
nlunu nokkui' eiutök fást í
Bókabúð Æskunnar. Jóhann
Ögmundur og stúlkan hans
munu afgreiða með gleði þessíi
fallegu bók frá norskri menn-
mgu. -a B. B. -
nýir menn eru teknir við
kennslu hans i Háskólanum. Og
þó þeir vildu ekki gera þjóðinni
neitt annað gagn en vera dug-
andi embættismenn þá mundu
þeir taka sig fram um að vinna
þetta verk. Fæðingarái' Jónasar
Hailgrímssonar á að standa í
prentaðri bókmenntasögu. Þar
eiga að standa öll bókmennta-
ártöl íslendinga, og nemendur
að læra þau af eigin rammleik.
En í Háskólanum eiga stúdent-
ar að lesa og ræða skáldverkin
undir leiðsögn kennara síns.
Þannig verður það embættis-
skylda núverandi bókmemita-
kennara Háskólans að semja
bókmenntasögu handa Islend-
ingum —- úr því forverar þeirra
höfðu ekki tekið af þeim ó-
makið.
Þetta munu auðvitað allir
sitilja og viðurkenna um leið
og það er sagt, og ailir játa
þörf okkar fyrir bókmennta'
sögu — og skömm okkar fyrir
það að eiga haim ekki. En af
hverju að láta þá ailt koðna
niður í aumingjaskap og sinnu-
leysi, í stað þess að láta hendur
standa fram úr ermum? Hvers
vegna tekur Háskólinn eig ekki
til og lætur semja bókmennta-
sögu handa þjóðinni — og
nemendunum? Það skal ekki
spurt framar, aðeins lagt til dð
æðsta menntastofnun okkar láti
vimia þetta verk. Við ieggjum
Framhald á 6. síðu.
Ilelnisókii llóimle $eoÉt
Djassklúbburinn efndi til
hljómieika í Gamla Bíói á mið-
vikudagS'kvöldið. Þar var kom-
inn brezki ténóreaxófónleikar-
inn Ronnie Scott og blés ásamt
nokkrum íslendingum. R. Scott
mun vera all þekktur djassleik-
ari í Evrópu, og kann greinilega
á fóninn sinn. Ég hef heyrt
nokkrar plötur með honum, og
þar gerir hann ýhisa liluti lag-
lega, en nú tókst honum ekki
að finna þann tón sem ■ hrífur,
hefur,'kaimski ekki kunnaö við
sig í selskapnum, og varla von.
Okkar menn voru ekki par góð-
ir, Ámi Elfar beztur og gerði
sumt þokkalega, en heyrðist
illa, enda snéri píanóið öfugt.
R. Scott blés af miklum móði,
og í einu laginu (Flamingo)
virtist hann ætla að komast á
Hhs
organistans
Það væri .mesti misskilningur
ef einhver héldi að hér .ætti að
fara að skrifa um íbúð Páls
Isólfssonar eða nafna lians
Pálssonar — eða kaimski Dóm-
kirkjuna, þó hún gæti auðvitað
heitið þessu nafni. Þvert á móti
verður, hér einungis greint frá
því að danska bókaforlagið
Gyldendal gefur út í haust
skáldsögu Halldórs Kiljans
Laxness Atómstöðina. Ekki
vitum vér hver þýðandinn er,
en útgefandi lýsir henni svo í
auglýsingu að sagan sé að hálfu
háði blandin ádeila, en hinu
leytinu ástasaga. En Atoni-
stationen skal hún ekki heita,
heldur Organistens hus — og
þá skilja menn vonandi hvert
vér vömm að ’fara 1 fýrirsögfi-'
inni.
strilcið, en breytti svo um
stefnu. Svafar Gests lék þarna
á trommur og var jafnframt
'kynnir; hann fékk samþykkta
áiyktun þess efnis að Scott væri
mesti djassleikari Evrópu, en
atkvæðagreiðslan var ekki
leynileg.
íslendingar léku af fítons-
krafti, tókst oft að margfalda
tempóið, en gekk erfiðlega að
finna hver annan, eins og segr-
ir ,á íþróttasíðunni og botninn
datt úr rýtmanum. Lokadjamm-
ið var cinkennilega sorglegt,
eða eins og Ronnie mundi segjá:
a sad affair, og átti hann enga
sök á því.
Haukur Morthens söng nokk-
ur lög, og heyrði ég ekki betur -
en þar bólaði á Jolmny Ray, en
sá heiðursmaður mun vera ein
mesta grenjuskjöða Bandaríkj-
anna um þessar mundir, og er
þá miikið sagt. Johnny þessi er
æfinlega borinn sturlaður út af
hljómieikum sínum, en Haukur
gekk óstuddur.
Djassklúbburinn á þakkir
skyldar fyrir að bjóða hingað
erlendum djassleikurum, og
vonandi tekst mönnum að læra.
eitthvað af þeim er fram líða
stundir, en hvar voru Óli Gauk-
ur, Jón Bassi, bræðurnir R. ö.
fí.
Ormslev átti að leika þama
með, en. komst ekki í tæka tíð
úr fríi.
Húsið var fullskipað, og æsk-
an rétti hljóðfæraleikuruniim
örfandi hönd, en ekki er þó víst
að þeir séu á framtíðarvegi.
Eins og venjulega náðu fagnað-
arlætin hámarki þegar spanið
var mest og allt ætlaði um koll
að keyra, hvbmig væri amiars
að leika fjórhent á trommur,
það hefur aldrei verið reynt.
JMÁ.
SKÁK
Ritstjóri: Guðmundur Arnlauesson
Nimzóindversh vörn
Skáliþing Sovétríkjanna 1951
Furman Lipnitsbi j
1. d2—d4 Rg8—f6
2. c2—c4 e7—e6
3. Rbl—c3 Bf8—b4
4. e2—e3 0—0
5. Bfl—d3 «17—d'5
6. Rgl—f3 d5xc4
7. B<13xc4 Rb8—cG
8. 0—0 Bb4—d6
Á þennan hátt tefla menn oft
eystra, svartur hreyfir ekki
peðin á drotningararmi, en und-
irbýr e6—e5.
9. Be4—b5 e6—e5!
10. Bb5xc6
Einnig kom til greina d4-—d5,
Rce7, e3—e4, RgÖ.
10. — — e5xd4
11. Bc6xb7
Eða Rxd4, bxc6, Rxe6, De8.
11. ----Bc8xb7
12. Rf3xd4 Dd8—d7
13. Rd4—b5
Da4- er ekki gott vegna Dg4.
13. -----Dd7—c6
14. f2—fS Bd6—e5!
Nú er sennilega bezt fyrir hvít
að leika 15. Rd4 Dd6, 16. f4
Bxd4.
15. Ddl—c2 Ilf8—d8
16. a2—a4
Tímatap í erfiðri stöðu. e3—e4
strandar á Dc5+, Khl, Ba6, a4,
c6. En til greiná kom að láta
peðið: Rd4, Bxd4, exd4, Hxd4,
stig, tvöfalt dráp á d2 vofir
yfir livít. 25. Rc4 leiðir til taps
þegar í stað: Hxc3! og Hdl
Be3. En það er ekki víst, að
svartur vilji peðið. Sem dæmi
mætti nefna 16. Rd4 Dd6, 17.
Rf5 Bxh2+! 18. Khl De5, 19. f4
Dc5, 20. Kxh2 Be4.
16. ----- Dc6—c4!
Undirbýr Hd3, en vinnur jafn-
framt tíma með- hótuninni
Bxh2+!
17. Dc2—f2 JId8—d3
18. Iígl—hl Ha8—<18
19. e3—e4 a7—a6
20. Rb5—a3 Db4—c3
21. RaS—bl
En hvers vegna ekki 21. Bé3?
Þeim leik svarar svartur með
Bxe4! 22. Rxe4 (fxe4 Rg4)
Rxe4 ,(en ekki Hxe3, Rc5!) 23.
fxe4 Hxe3. Auk þessa kæmi
Bxc3 til greiha sem svar við
21. (Be3.
21. ----Be5—d4
22. Df2—e2 1U14—c5
Biskupinn ræður nú skáklínunni
a7—gl og kemur auk þess í
veg fyrir Ha3.
23. Hl'l—el a6—a5
Svartur hótar nú Ba6. ■ Eftir
eðlilegasta svar hvíts 24. Bg5
gæti framhaldið orðið 24.-—Ba6,
25. Bxf6 gxf6, 26. Rd5 H3xd5.
27: Dxa6 Hdl, 28. Rc3 Hxal
29. I-Ixai' Dxb2, 30. Hdl Hxdl+
31. Rxdl Dd4, 32. Dfl Dxa4 óg
á að vinna
24. Rbl—d2 Db3—c2
1 Nú cr innikróunin komin á hátt
sömuleiðis (25. —
—Ba6) Hvítur
lejð:
. ' 25. Rd2—fl
26. Iíelxe2
pí?ða'Rxe2, Bf2.
26.-----
: 27. Rc3xdl
28. h2—h3
- He3 eða 25.
velur þriðju
Dc2xe2
Hd3—dl
IJdSxdl
Hdlxflf
29. Khl—h2 Bc5—gl+
30. Kli2—g3 Rf6—h5+
31. Kg3—g4 g7—g6
32. b2—b3 Bgl—d4
33. Bcl—b2 Bd4xb2
34. Ilalxfl Bb7—c8+
35. Kg4—g5 Bb2—16+
36. Kg5—h6 Bf6—g7+
37. Kh6—g5 h7—h6+
38. Iígð—Íi4 Bg7—f6 mát.
26. SKÁKÞRAUT:
Mát i 2. leik
Lausn á öðrnm stað í blaðinu