Þjóðviljinn - 31.08.1952, Blaðsíða 6

<3) — JÞJÓÐVILJINN — Sunnudagiir 31. ágúst 1952
Bókmeimtir
Framhald af 3. síðu.
til að Einar Ólafur Sveinsson
léggi á hilluna um skeið ferða-
sögur' frá írlandi og erindi frá
IJjaltlandi og vinni næstu árin
áð sögu íornbókmenntanna. Ég
légg til að Jón Helgason pró-
íessor hefjist í sama mund
handa um næsta bindi bók-
mennta sögunnar, um ,,svörtu
a]dirnar,“ og láti Heiðarvíga-
sögublaðið heldur bíða^á með-
an; og Steingrímur J. Þor-
steinsson byrji sama dag á
sögu bókmenntanna frá 1800
eða svo og fram undir þennan
dag. Allir þessir menn eru gjör-
kunnugir efni sínu, þannig að
við gætum átt stóra bókmennta-
sögu eftir svo sem fimm ár.
Auðvitað er það samt ekkert
skilyrði að þessir menn vinni
verkið, en manni koma þeir
strax í liug. Og ég mundi
treysta þeim öllum til að skrifa
bókmenntasögu er glæddi ekki
aðeins skilning okkar á íslenzk-
um bókiun, heldur einnig þjóð-
. Ufi ok’kar, menningu og stöðu í
líéiminum. Ef slíkt verk hæfði
ékki stúdentum á háskólabekk
niimdi hægurinn hjá að láta þá
hafa aðra bók er hið fyrra
wrkið væri unnið. Háskólakenn-
iurum ríður ekki minna á því en
öðrum mönnum að vinna þau
verk sem nauðsynlegust eru og
■brýnust.
. Manni kemur líka í hug að
cinhver bókaútgefandi að at-
vinnu hefði forgöngu um samn-
ángu þsssa verks ef Háskólinn
af einhverjum ástæðum teldi
sig ekki geta látið vinna það.
Einhvemtíma liefur íslenzkum
útgefendum boðizt brattara, en
það að koma fiá sér þremm’
bindum um bókmenntir þjóðar-
innar, jafnvel þótt meðalbækur
væru. Þeir ættu að hugleiða
málið.
Hitt er svo annað mál að það
er ehmig nauðsyn að varpa ljósi
marxískrar söguskoðunar jrfir
íslenzkar bókmenntir, ekki síð-
ur en sögu þjóðarinnar í heild.
I svipinn kem ég ekki auga á
menn sem mundu vinna það
verk nema á miklu lengri tíma.
Þeir munu hinsvegar gefa sig
fram í fyllingu túnans..—- þhgae
verkalýðshreyfingin og_ þjóð-
féla,gsþróunin kallar. B. B.
Bæjarpósturiim
Framhald af 4. síðu.
sinnum. en áhorfelidurnir
komu ekki. Þannig..er búið áð
fai’a .með' kvikmyndasmekk
fjöldans; slík efu áhrif:. áiúer-
íska ruslsins og morðitíynd-
anna serh oftást eru til sýnis
í kvikmyndahúsunum. Ekki
mun enn afrá'ðið hvort mýnd-
in verður tekin til sýninga að
nýju en verði það gert ættu
þteir sem nú sitja með sárt
enni og unna kvikmyndalist
ekki að láta myndina fram
hjá sér fara.
★
B. K. SKFIIFAR: Við eigum að
sögn mik1ar innistæður suður
á Spáni fyrir útfluttan fisk
Gjaldeyrisyfirvöldin vita ekki
hva'ð þau eiga af þessu fé að
gera og þessvegna var gripið
til. Hekluferðarinnar suður
þangað En ekki eru pesetarn-
ir gefnir fremur en annar
gjaldeyrir. Það er krafizt
25% álags og það sem verra
er, dytti nú einhverjum í hug
að kaupa sér þennan gjald-
- eyri í riflegrq lagi og ælti af-
gang þegar heim kemur er
með öUu neitað að taka vio
'því sem eftir kynni at' vera,
Þetta er óheppilegt fjTir-
komulag og því kem ég þess-
uri aðfinnslu á framfæri.
B. K.“
BAMBARÍSS HARM
248. DAGUR i , 1 i j i i H
Síðan reis sami maður aftur upp og sagði: ,,New York fylki
gegn Clyde Griffiths." Síðan .reis Mason á fætur, stóð við borð
sitt og sagði: „Sækjandinn er reiðubúinn." Síðan reis Belknap
upp og sagði kurteis og hógvær: „Verjandinn er reiðubúinn."
Svo stakk sami maður hendinni niður í ferhymda öskju, sem
stóð á borðinu fyri-r framan hann, dró upp bréfmiða og kallaði
„Simeon Dinsmore" og um leið kom lítill, liokinn maður.í brún-
um fötum, með hendur eins og.klær og meitlaða andlitsdrætti,
og settist í kviðdómsstúkuna. Ög Mason gekk til hans. — nef-
brotið andlit hans var ógnandi og sterk rödd hans heyrðist um
allan salinn — og fór að-spyrja hann um aidur, atvinnu, hvort
hann væri kvæntur eða- ekki, hve mörg böm hann. ætti, hvort
hann væri með eða móti dauðarefsingu. Og Clyde tók eftir því
að síðasta spurningin virtist hleypa manninum í einhveni æsing,
því að hann svaraði strax af miklum móði: „Ég er sannarlega
t’ylgjandi dauðarefsingu’ — í sumum tilfellum" — og við þetta
svar brosti Mason lítið eitt, en Jephson leit á Belknap, sem taut-
aði hæðnislega: „Og svo eru þeir að.tala um hlutlaus réttarhöld."
En um leið virtist Mason gera.sér Ijóst, að þessi heiðarlegi og
helzt til sannfærði bóndi. væri of sterkur í trúnni, og hann sagði:
„Með leyfi réttarins leyfi ég mér að vísa þessum manni frá.“
Dómarinn leit spyrjandi á Belknap, sem kinnkaði kolli til sam-
þykkis og maðurinn var látinn fara.
Og réttarþjóiminn tók annan bréfmiða upp úr öskjunni og
kallaði því næst: „Dudley Sheerline.“ Og hávaxinn, grannur
maður um fertugt, snyrtilega klæddur og varfærinn í framkomu
tók sér sæti í stúkunni. Og Mason fór að spyrja hann á sama
hátt og hinn manninn.
En þrátt fyrir 'aðvaránir Belknaps og Jephsons, var Clyde
orðinn stirður og kaldur og það var eins og blóðið hefði þorrið
í æðum hans. Hann fann greinilega að áheyrendur voni lionum
fjandsamlegir. Og í þessum mannfjölda — það fór hrollur um
hann — voru foreldrar Róbertu, jafnvel systkini, og öll horfðu
þau á hann og vonuðu af öllu hjarta að hann fengi verðskuldaða
refsingu, eins og staðið hafði í blöðunum undanfamar vikur.
Og fóikið frá Lycurgus og Tólfta vatni, sem ekki hafði hirt
um að senda honum línu, af þ.ví að það gerði ráð fyrir að hann
væri sekur — var það séma? Jill eða Gertrude eða Tracy
Trumbull til dæmis ? Eða Wynette Phant eða bróðir hennar?
Hún hafði verið í tjaldbúðunum við Bjarnarvatn, daginn sem
hann var liandtekinn. Hann fór að hugsa um allt hitt fólkið úr
yfirstéttinni, sem hann hafði kynnzt síðast liðið ár og gæti irú
séð hann í réttu ljósi —r fátæikan, auman og yfirgefinn og á-
kærðan um hræðilegan glæp. Og hann hafði einmitt - gortað af
'liinu áuðuga frændfólki sínu hér óg í veSturfýlkjúiiúffi. Og n'ú
áliti þetta fólk auðvitað að hanri hefðí gert'það sém ha'nh háfði'
ráðgert í upphafi, án þess að/vifa um eða skejria uxn hina hlið
málsins -— þunglyndi hans og ótta — vandræðin sem hairn hafði
Ient í I sambandi við Róbertu — ást hans á Sondru og framtið-
ardrauma. hans. Það gæti ekki skilið það og hami mátti ekki
segja neitt um það, hversu feginn sem hann vildi.
En hann varð að fara að ráðum Belknaps og Jephsons, bera
höfuðið hátt og brosa, vera að minnsta kosti óttalaus og mæta
augnaráðum fólksins án þess að blikna. Og nú sneri hami sér
við, en um leið rann honum kalt vatn milli skinns og hörunds.
Því að þama — hamingjan góða, hvílíkt ættarmót — til vinstri
handar við hann á bekk við vegginn var kona eða stúlka senr
virtist vera lifandi eftirmynd Róbertu! Það var systir liennar —
Emily — sem hún hafði oft minnzt á — honum varð hræðiiega
hverft við! Hjsrta harisi hætti næstum að slá. Þetta hefði getað
verið Róberta. Og hún einblíndi á hann draugalegum, en }oó
raunverulegum þungum ásökimaraúgum. Og við hlið hennar sat
önnur stúlka svipuð henni — og næst henni gamli maðurinn,
faðir Róbertu — hrukkótti gamli maðurinn, sem hann hafði
hitt daginn sem hann spurði til vegar, og nú horfði á hann
rneð ofsa í augum eins og hann vildi segja: „Morðinginn þinn.
Morðinginn þinn.“ Og við hlið hans sat blíðleg, lítil og veikluleg
lcona um fimmtugt, með blæju fj’rir andlitinu og bauga fyrii-
neðan augun, og þegar hún mætti augnaráði hans leit hún und-
an eins og í þjáningu en ekki hatri. Þetta var vafalaust móðir
hennar. En hvað þetta var skelfilegt. En hvað þetta var kvelj-
andi og ömurlegt. Iíami hafði ákafan hjartslátt. Hendur hans
.skulfu.
Til þess að jafna sig leit hann niður, fyrst á hendur Belknaps
og Jephsons, sem lágu á borðinu fyrir framan hann, og þáðir
f'tluðu þeir við blýant og blokk meðan þeir' horfðu á Mason
og mennina sem - hann var að spyrja spjörunum úr í kvið-
dómendaslúkunni — nú var það feitlaginn maður. j£n liyað
hendur þeirra Jephsons og Bel'knaps vóru ólikar —• hendur
hins- hðamefnda voru- svo -stuttar og mjúkár og hvítar, en
Lendur hins fj’rrnefnda voru svó langar, brúnar, magrar og
hnúaberar. Og Belknap var svo alúðlegur og viðfeldinn í fasi
í réttarsalnum — í-ödd hans — „Ég vil biðja þennan kvið-
dómanda að draga sig í hlé“ — var gerólík rödd Masons sem
hrejriti iit úr sér „Kemur ekki til greina“ — og svo hvíslaði
Jephson hægt en festulega: ,,Láttu hann fara. 'Alvhi. Hann-er
ckki við okkar hæfi.“ Og allt í einu sagði Jephson í eyru hans :
„Réttið úr yður! Þér megið ekki vera svona aumingjalegui-,
Horfið beint í augun á fólki. Það gerir j’ður ekkert mein.
Þetta cru bara bændur sem eru að skemmta sér.“
En Clyde tók eftir því að margir fréttamemi og teiknarar
höfðu ekkl augun af honum og voni ýmist að teikna hann eða
skrifa um hann, og nú eldroðnaði hann, því að hann fann áköf
eugnaráð þeirra og hejTði ákafar samræður þeirra jafn vel
og klórið í peimum þeirra. Og í blöðunum mjmdu þeir lýsa ná-
fölu andliti hans og skjálfandi höndum — og móðir hans í
Denever og allir í Lygurgus læsu það — að hann hefði horft á
Aldenfjölskj’lduna og Aldenfjölskyldan horft á liann og hann
héfði litið imdan. En — eri — hann varð að herða. upp hugann
—: rétta úr bakinu og líta'í krihgum sig — annai’s ■ yrði Jephson
reiðúr. Og hann reyndi eftir megni að bæla niður óttann, líta
upp, snúa höfðinu lítið eitt og horfa á fólkið.
En næst veggnum, öðru xriegin við háa gluggami, kom liann
aúga á Tracy Trumbull eins og haim hafði óttazt, og hann var
sjálfsagt viðstaddur vegna áhuga á lögnm en c-.kki vegna með-
aumkunar og samúðar með honum —- en þama var hami og
horfði ekki á hann þessa stundina, guði sé lof, heldur á Mason,
sem var að leggja spumingar fyrir feita mannimi. Og við hlið
hans sat Eddie Sells, með þykk og sterk gleraugu fyrir nærsýn-
um augunum og horfði í áttina til Clydes en virtist þó ekki sjá
hann, því að hann sýndi þess engin merki. En hvað þetta var
þreytandi.
oOo—■ —oOo “oOo— •—oOo— oOo~- —oOo* “ÓO#*
BARNASAGAN
Abu Hassan hinn skrýtni efta
sofandi vakinn
38. DAGUR
og stökk aí stað í tómum nærbuxunum; dansaði
hann með ambáttunum og íór það svo skringilega,
að kalííinn, sem sat í íylgsni sínu, rak upp skelli-
’hlátur og Hló svo hátt, að vel mátti Hl hans heyra,
þrátt fyrir glauminn í salnum. Var það lehgi, að
hann gat ekki stöðvað hláturinn og lá við sjálft, að
það vrði honum um megn. En loksins fékk hann
stillt sig, og lauk hann þá upp grindaglugganum
og kallaði út hlæiandi: „Abú Hassan! Abú Hassan!
Á ég þá að hlæja mig dauðan að þér?" Undir eins
og rödd kalífans heyrðist, sló öllu í þögn og hrærð-
ist þá enginn úr stað. Abú Hassan hætti líka að
dansa og skimaði í kringum sig, þekkti hann undir
eins kalífann og sá að það var hann, sem hann
hafði haldið vera kaupmanninn frá Mússúl, en allt
fyrir það brá hann sér hvergi. Hann gekk á auga-
bragði úr skugga um það, að hann væri vakandí
og að það, sem fyrir hann hafði borið væri enginn
draumur;- brást hann bá kunnuglega við glettum
kalífans, horfði á hann einarðlega og mælti: ,,Á,
ert þú kominn hér, kunningi — kaupmaðurinn frá
Mússúl? Þú kvartar undan því, að þú verðir ao
hlæja þig dauðan að mér, þú sem ert valdur að
bví, að ég misþyrmdi móður minni og þoldi iang-
vinnar kvalir á vitfirringaspítalanum, þú sem lézt
klerkinn og fjóra öldungana við musterið, sem ég
sæki til, sæta svo bungri reísingu — því ekki varð-
ar mig um það mál, og þvæ ég h^ndur mínar; þú;\
sem hefur bakað mér svo mikla hugraun ag,mótlæt-.
ingar, ert þú ekkiri stutiu máirsá, sem ójöfnuðinh
fremur, og ér ég ekki sá, sem verður að þola
hann?” Kalífinn sagði hlæjandi, að hann hefði
rétt að mæla, en sór honum um leið, að hann
skyldi gera hvað, s-”? hann óskaði til að bæía