Þjóðviljinn - 11.09.1952, Qupperneq 3

Fimmtudagur 11. sept 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (3
jJ^YRIR skömmu fór sú
frétt um bæinn, að
ritstjórum þriggja þláða höf-
uðstaðarins, Þórarni Þórar-
inssyni, Valtý Stefánssyni og
Hersteini Pálssyni, hefði ver-
ið boðið til Bandaríkjanna í
kynnisför. En eitt vakti all-
mikla furðu í sambandi við
þessa fregn: ritstjóra AB-
bla'ðsins var ekki boðið,
Stefán Pétui’sson fékk ekk-
ert boðskort með póstinum.
Hins vegar var undirtyllu
Stefáns Péturssonar boðið,
Lofti Guðmundssyni blaða-
manni, en hann er, svo sem
kmmugt er, húmoristi AB
blaðsins og eftirhermuskáld.
Blaoið Varðberg skýrir þetta
á þá lund, áð Stefáni Pét-
urssyni hafi ekki tekizt að
þvo af sér blett fortíðarinn
ar — kommúnismann. — Ef
þetta er rétt skýring, þá
eru vegabréfayfirvöld Banda-
ríkjanna orðin miklu strang'
ari en áður i hreinlætiskröf
um sínum. Því það væri
synd að segja, að sú ræsting,
sem Stefán Pétursson hefur
gert á sjálfum sér, hafi ver-
jð nokkur kisuþvottur.
nærri 20 ár hefur Stefán
Pétursson dag hvern verið
að þvo af sér blett komm-
únismans. Dag hvern hefur
hann komi'ð eins og lítill
prúður drengur til mömmu
sinnar, gljáandi og ilmandi
af hreinlæti, og spurt: Er
ég ekki orðinn hreinn,
mamma? Oft hefur hann ao
vísu fengið afundin svör.
Stundum hefur honum bé
venð hrósað, fósturmóðirra
klappað honum á kollinn og
sagt: Þú ert mesta hreinlæt-
islram, Stebbi minn, en haltu
samt áfram að þvo þér, því
að svona blettur fer ekki úr
fyrr en eftir marga þvotta
— ef hann þá næst nokkurn
tíma! Og Stefán Pétursson
hélt áfram a'ð þvo sér.
W^AÐ er því engin furða,
þótt þessum snyrtilega
og hrcinláta manni finnist
fóstra sín kaldgeðja, er hún
neitar honum um orlofsferð-
ina, svo mjög sem hann hef-
ur um ár og dag verið henm
eftirlátur. Slíkt böl er
þyngra en tárum taki. Von-
brigðin eru sár þegar laun
heimsins eru vanþakklæti —
þess heims, sem Stefán
Pétursson hefur svarið trú
og hollustu og unnið dyggi-
lega allt. það gagn, er hann
mátti. Já, það er hart að
kiósa frelsið og uppskera
ekki annáð en fyrirlitningu.
Til lítils var að fJýja Rúss-
land, og fá ekki dvalarlevfi
ferðalangs í Bandaríkjunum
—Meðferð Bandaríkjastjórn-
ar á Stefáni Péturssyni er
því furðu'egri sem vit.að er,
að hún hefur verið á þönum
eftir fyrrverandi kommúti-
istum. Það hefur munað
miimstu, að liðhlaupar
kommúnismans væru skráðir
á bandarískum kauphöllum.
eins og hver önnur vara á
hlutabréfamarkaði hins b’óm-
lega ameríska viðskintjlífs.
Enduiminningar liðhlaupa
hafa verið mntsölubækur.
Þeir hafa orðið ástmegir
heimsb’aðanna, mvndir verið
birtar af þeim eins og kjöltu-
rökkum á lnmdasýningum.
Ha,fi þeir ekki verið nógu
vel að sér í amerískri staf-
setningu hafa ritfærir blaða-
menn verið látnir skrifa end-
urminningarnar fvrir þá og
færa í stilinn. Síðan liafa
endurminningarnar verið
þýddar á allar þjó'ðtungur
veraldarinnar, og grunur leik
ur á, að dollarar úr digrum
sjóði Bandaríkjanna liafi rat-
að niður í léttar pyngjur
bókaútgefanda víða um lönd
Laun heimsms eru van
i
og glætt þarmig menningar-
lega bókagerð í hinum
frjálsa heimi.
TÍJVAÐ veldur þá þess-
um veðrabrigðum í
pólitík Bandarikjastjórnar?
Hefur orðið ver'ðfall á lið-
Stefán Pétursson
hlaupum? Er þetta kreppu-
boði bandarísku kauphall-
anna ? Hafa liðhlaupamir
brotið einhverja torskilda
reglugerð Marshallhjálpar-
innar? Þannig spyrja menn
án afláts og eru þó engu
nær. — Skömmu eftir hina
fyrri heimsstyrjöld urðu
rússneskir stórhertogar mjög
eftirspurð vara á amerískum
giftingarmarkaði. Þeir kom-
ust í það, sem _á máii við-
skiptalífsins er kallað „topp-
verð“. Amerískar dollara
prinsessur og feður þeirra
treystu því fastlega, að
mægðir við gósseigandaaðal
Rússlands væri góður bis-
ness. Sú vori fölnaði þó von
bráðar og rússneskir stór-
hertogar féllu í verði. Lið-
hlaupar. kommúnismans eru
að vísu ekki verðmiklir á
araeriskum giftingarmarkaði,
en til þessa hefur verið góð
sala í þeim á áróðursmark-
aðinum. Nú vii-ðist einhver
ódöngun hafa færzt í þennan
marka'ð. Liðlilaupamir hafa
brugðizt vonum ameríska
auðvaldsins líkt og rúss-
nesku stórhertogamir fyrr-
um. Þeir gera ekki lengur í
blóðið sitt. Þei- greiða ekki
lengur i-entur af þeim höfuð-
stól. sem í þá var lagður.
Li ð 11 j a u p am ar k a ð u ri t m
dregst sáman. — Eftir ná-
lega tveggja áratuga bar-
áttu gegn kommúnismanum
þvkist Steíán Pétursson
sjálfsagt, hafa unnið sér til
emna- orlofsfer'ðar til Banda
rikjanna. Hver hefur barizt
af meira hugrekki gegn
Rúss’andi en hann? Hver
hefur verið þefnæmari á is-
lenzka kommúnismann, dul-
búinn .iafnt sem opinskáan,
en Stefán Pétursson? Hver
hefur staðið i slíkum stór-
þvott.i á fortíð s'nni sem
hann? Þvi er fljótsvarað:
enginn! Og þess vegna spyr
hann nú hrvggur og særður:
Hvað hef ég brotið af mér ?
að mér er slik svirtrða ger?
Afbrot, Stefáns Péturssonar
er ekki ásetningarsynd. Hann
liefur gert allt. sem af hon-
um hefur veri'ð krafizt og
ríflega það. En. Ameríka,
fóstra ha.ns, spyr ekki um
góðan vilja og ásetning. Hún
spyr um árangur. Ilún þekk-
ir sina menn af ávöxtunum.
En uppskera þessa víngarðs-
manns andkommúnismans
hefur verið harla rýr.
JjJAGA Stefáns Péturs-
sonar hefur verið saga
hnignunarinnar og uppdrátt-
arsýkinnar í Alþýðuflokkn-
um og Alþýðublaðinu. Stef-
án Pétursson hafði^ekki ver-
ið lengi í Alþý'ðuflokknum
þegar flokkurinn hætti að
vaxa og áhrif blaðs hans
að þverra. Því fleiri sem ár-
in urðu þvi meir seig á ó-
gæfuhlið hjá flokknum og
blaðinu. Stefán Pétursson
varð óhamingja Alþýðu-
flokksins og Alþýðubla'ðsins.
En í sama mund og gæfu-
leysi ritstjóra og blaðs fór
vaxandi óx ofsi Stefáns Pét-
urssonar gegn kommúnism-
■anum og Ráðstjórnarríkjun-
um, gegn sjálfstæðishreyfing-
um nýlenduþjóðanna. Ef
Bandarikjunum dytti ein-
hverntíma i hug að halda Ó1
jTnpíuleika i kommúnista-
níði, þá yrði Stefán Péturs-
son áreiðanlega sigurvegari
i því Maraþonlilaupi — að
því tilskildu au'ðvitað, að
bletturinn frægi á fortíð
hans væri með öllu horfinn!
En hvemig sem Stefán Pét-
ursson lét, þá efidist komm-
únisminn bæði heima og er-
lendis, lífið gekk snúðugt
leiðar sinnar, þótt þessi
skrítni endurfæddi krati og
Bandaríkjaelskari steytti
framan í það hnefana og
sendi því tóninn. Loks kom
að því, að málsmetandi
menn innan Alþýðuflokksins
tóku a'ð velta því fyrir sér,
hvemig standa mundi á
þessu furðulega fyrirbrigði,
þessum örlagatengslum milli
Stefáns Péturssonar óg ó-
sigra Aiþýðuflokksins. Þá
var það, að einn meinfýs-
inn, gáfa'ður menntamaður
flokksins stakk upp á þeirri
skýringu, - að kommúnistar
hefðu sent Stefán Pétursson
inn í Alþýðuflokkinn til þess
a'ð eyðileggja hann innan
frá, að Stefán væri sem sag.t
Útsendari og flugumaður
bóndans í Kreml! Þessi
skýring fór að visu ekki
hátt, en gekk þó mamia á
milli í flokknum sem illgirn
isleg pólitísk skrítla. Fátt
mun Stefáni Péturssyni hafa
sviðið meir en þessi tilgáta.
En ef Alþýðúflokkurinn
gmnaði hann um græsku, þá
skyldi hann sannfæra Banda-
ríkin um hollustu sína við
þau og hatur á kommúnism-
anum. Hann prýddi blað sitt
myndum af lostfögrum
Holljnvoodmeyjum, lítt klædd
um, til þess að túlka fyrir
lesendum blaðsins ameríska
menningu. Og hann birti
mynd af kóreskum föngum,
sem Bandaríkjamenn höfðu
í ma.nnúðarskyni sett í gadda-
vírsbúr, hvern einstakan,
svo að þeir rifu ekki hvern
annan á liol, eins og Al-
þýðublaðið sagði til skýring-
ar. En allt kom fyrir ekki.
Hin illkvitnislega tilgáta
flokksmanna Stefáns Péturs-
sonar um pólitíska flugu-
mennsku hans virðist hafa
komið Öam'erisku nefndinni
og vegabréfayfirvöldum
Bandaríkjanna til eyrna.
Þeim mun ekki hafa þótt allt
með felldu, hve árangurinn
af baráttu Stefáns Péturs-
sonar var neikvæður. Þeim
mun hafa þótt cftirtekjan
rýr.
|G nú stendur hann á-
lengdar, þessi vígmóði
riddari, með klofinn hjálm
og rifinn skjöld, og fær ekki
að nálgast skemmu þá hina
miklu, þar sem hin fagra frú
hjarta hans dvelur, fyrir
hverrar skuld hann hefur
marga hildi háð. Þessi stolta
dama þiggur náðarsamleg-
ast þjónustu hans í fjarska
og hlustar fýlulega á ljóð
tregans og ástarinnar, sem
berast frá liörpu hins tötra-
lega riddara í her andkomm-
únismans. Blíða hennar er
honum ekki föl. Skemmudyr
hennar eru honum læstar.
Honum leyfist aðeins að
tæma bikar sorgarinnar í
botn, þegar hann sér hina
óknálegu sveinstaula, ó-
siegnu knapa :— Þórarin,
Valtý og Herstein — ganga
til fagnaðar í þeirri skemmu
sem honum er /)
lokuð. — Og 7
riddarinn held-
ur áfram að /
þvo sér.
Mótspyrnan fer vaxandi
eftir HOWARD FAST
Það er eftirtektarvert, hve
ástandið hefur breytzt frá því
1946, er við héldum ’kröfugöngu
í fyrsta sinn eftir stríð á há-
tíðisdegi verkalýðsins 1. maí.
Árið 1946 fjölmenntu íbúar
New Yorkborgar í kröfugöng-
una. Sérstaklega var margt af
einkennisbúnum uppgjafaher-
mönnum. Kröfugangan 1947
var nærri því eins stórköstleg.
En frá 1948 hefur æ meir kennt
áhrifanna frá hótunum og of-
beldi Trumans. FBI, hin ame-
riska gestapo, tekur þá til ó-
spilltra málanna við látlausar
ofsóknir og hrottalegt ofbeldi
gagnvart öllu framfarasinnuðu
fólki. Árið 1950 hafði fasisminn
þegar rutt sér svo til rúms í
Ameríku, að fasistaárásin á
Robeson-tónleikana í Peekskill
gat átt sér stað, án þess að lög-
reglan skipti sér af því. Ame-
ríka var orðin lögregluríki, þar
sem foringjar Kommúnista-
flokksins voru fangelsaðir og
verkföll brotin á bak aftur með
hrottaskap, þar sem njósnir
og flugumennska verða dag-
legt- brauð og svik eru háu
verði greidd. Það skapaðist
ógnarstjórn, sem vandi menn á
að ganga hljóðlega úm og tala.
í hálfum hljóðum.
1. maí 1950 táknar þannig
hættuleg tímamót í baráttu
vorri. Ivröfugöngufólkið varð
að hrinda skipulögðum árásum
fasistískra gangstera. Sífellt
heyrðust smellirnir í ljósmynda
vélunum: þjónar leynilögregl-
unnar voru að safna ákæruefni
gegn þeim amerísku borgurum.
sem höfðu hug til að láta í ljós
frjá.lslyndar stjórnmálaskoð-
anir.
Næstu mánuðina varð hið
pólitíska ástand enn alvarlegra.
Um mig er það að segja, að
ég sat nokkurn hluta af þess-
um tíma í fangelsi sem póli-
tískur fangi. Árið 1951 voru
miðstjómarmeðlimir Kommún-
istaflokksins dæmdir til margra
ára fangelsisvistar. En öll þessi
áföll megnuðu ekki að buga
baráttuþrek vort. — Hin aft-
urhaldssama borgarstjórn
New Yorkborgar hafði að vísu
ákveðið að banna 'kröfugöngu
Howard Fast
að þessu sinni, en 1. maí-nefnd-
in lét ,,borgarfeðurna“ vita
afdráttarlaust, að kröfugangan
yrði haldin, hvort sem leyfi
fengist eða ekki, og þeir bæru
ábyrgð á því, sem. fyrir kynni
að koma. Að lokum neyddust
þeir til að veita leyfið, og mörg
þúsund karlar og konur, verka-
menn og menntamenn, svert-
ingjar Og hvítir menn fóru
fylktu liði um götur New York-
borgar og sýndu þannig öllum
heimi, að þrátt fyrir alla ógnar-
stjórn eru mótspyrauöflin í
Ameríku ennþá lifandi.
Árið 1952 hefur ástandið
enn versnað. En um allt land
kveður nú við krafan um frið
kröftugri og ákveðnari en
nokkru sinni fyrr. Hinir gömlu
baráttumenn úr Lincoln-her-
deildinni, sem barizt höfðu í
alþjóðaherdeildinni við fasista-
sveitir Francos, gengu nú eins
og alltaf ásamt uppgjafaher-
mönnum úr síðasta stríði í far-
arbroddi 1. maí-kröfugöngunn-
ar. Þar næst komu meðlimir
úr 20 stórum verkalýðsfélögum.
byggingaverkamenn, klæðskcr-
ar, liúfugerðarmenn, bakarar,
trésmiðir, verkamenn úr niður-
suðuverksmiðjum, skrifstofu-
fólk o. s. frv. Þúsundum sam-
an fór hið vinnandi fólk út á
götuna, listamenn, rithöfundar,
kennarar, stúdentar, svertingj-
ar frá Harlem, verkafólk frá
Brooklyn og Eastside, amerísk-
ir borgara, ítalir, Tékkar, Ung-
verjar, Portúgalar, allra þjóða
fólk •— i einu orði sagt full-
trúar allra þeirra þjóðerna,
sem heima eiga í New York.
Mótspyrnuviljinn vex að
krafti og einbeitni, mótmælin
gegn stríðinu í Kóreu verða æ
háværari: almenningur er far-
iim að skilja, að hin versnandi
lífskjör, frelsisskerðingin, bar-
átta afturhaldsaflanna gegn
verkalýðsfélögunum og hið vax-
andi ofbeldi gegn öllum, sem
berjast fyrir frelsinu er það
gjald, sem stríðsæsingamenn-
irnir í Wallstreet neyða oss til
að greiða. Því skýrar sem ame-
ríska þjóðin skilur þetta, því á-
kveðnari verður mótspyma
hennar.
Ráðastéttin veit þetta og ótt-
ast það. Þess vegna úerðir hún
á, ofbeldinu, þess vegna vex
kúguniri. í kosningabaráttunni
nú fyrir forseta'kosningarnar
hafa báðir flokkar svipt blæj-
unni af spillingunni í „dollara-
lýðræðinu". Lygaáróðurinn, sem
Framhald á 6. síðu.