Þjóðviljinn - 27.09.1952, Qupperneq 3

Laugardagur 27. sept. 1952 — ÞJÓÐVILJINN
(3
Haialdur Jóhasmssou: IV. greiit
Flrrur dr. Benicsmíns ESirxks-
soncsr
uiu elnoliug Eáðstiérn-
arríkjcmna
í lokaorðum greinaflokks
síns Verðlækkun í Rússlandi,
segir dr. Benjamín Eiríksson.
„Það sem mér persónulega
finnst eftirtektarverðast við
verðlœkkanirnar er það, að
þær benda til þess, að hið sós-
íalistíska hagkerfi Sovétríkj-
anna sé elcki eins létt i með-
ferð og truflunarlaust og
kommúnistar virðast vera
reiðubúnir að trúa (fyrir utan
það, hvre framfarirnar ganga
hægt).“
Með þessum orðum virðist dr.
Benjamín Eiríksson gefa í
skyn, að hann liafi persónulega
gert fræðilega athugun á áætl-
unarbúskap. I umræðunum um
stjórnmál og efnahagsmál í
dagblöðum bæjarins drjúpa
þess liáttar fræðilegar athug-
anir ekki af hverju strái. Ber
því að harma, að dr. Benjamín
Eiríksson skuli hafa sett ijós
sitt undir mæliker í þessum
efnum. Auk þess mun marga
fýsa að heyra, hve mjög skorti
á, að áætlunarbúskapur Ráð-
stjórnarríkjanna sé „eins létt-
(ur) í meðferð og truflunar-
laus“ og þeir hafa haldið.
En þá kröfu virðist mega
gera til greinaflokks, þar sem
vakið er, máls á fræðilegum
vandamálum, að haldið sé á
rökum af sæmi'cgri festu og
nákvæmni. Að öðrum kosti er
verr af stað farið en heima
setið.
Hvemig er greinaflokk- dr,
Benjamíns Eiríkssonar farið í
þessum efnum?
I.
Niðurstöður sínar um afkomu
manna í Ráðstjórnarríkjunum
dregur dr. Benjamín Eiríksson
saman í 3. grein sinni, — en
getur þess i aukagrein í
Morgunblaðinu, 21. maí, að á-
stæðulaust sé að láta sér ,.finn-
ast« rússnefjkar „dánartölur"
hlátursefni", — og farast hon-
mn orð á þessa leið:
„Hvað borgar rússnesk al-
þýða? Kristnlr menn biðja:
gef oss í dag vort daglegt
brauð. Hið daglega brauð í
Rúss'andi er fyrst og fremst
brauð .... Þegar Rússar tala
um góðæri eiga þeir einkum
við, að þeir ho.fi nægilcgt
brauð .... Neyzlan fer að
mestu -eftir uppskerunni
Kornið er aðallega. borðað sem
brauð, cn einnig sem útákast
Væri það allt borðað sem
brauð svarar neyzlan sem næst
til eins kílógramms af brauði
á mann á dag, vegna þess að
vatnið i brauðinu bætist þyngd
kornsins. . . Kornneyzian svar-
ar því til þess að flmm manna
fjölskylda borði kringum 5 kg
af brauði á dag. (í aukagrein
i Morgnnþlaðinu 21. ma.i, Enn
um branðið, gcrir hann þessa
athugasemd: „Sú staðreynd.
að kornneyzlan svarar til sem
næst 1 kg af brauði að meðal-
tali á fjö’skyldumeð'im, gefur
engar upplýsingar um það
hvernig fa-ðan skiptlst innan
f JölskyWunnar". ' Leturbr.
B.E.). Mest af þessu er rúg-
t>rauð, einkum hjá alþýðunni.
Hveitibrauðið cr aðallega úr
óbleiktu hveiti. Hvítt hveiti-
brauð borðar alþýða manna,
jKigar hún vill gera sér daga-
mun .... Hafi menn korn af-
lögu þá er hægt að breyta því
i húsdýraafurðir: kjöt, nijólk,
smjör, egg o. s. frv....Hin-
ar fátækari þjóðir lifa því
sjálfar á korninu í stað þess
að ala á því húsdýr".
„Brauðið og kornmetið eru
aðalfæða og inniheldur þessi
fæða allt eða flest, sem lík-
aminn þarfnast. Þa.ð er því
síður en s\’o ástæða til að
vorkenna rússneskri alþýðu,
þótt hún. lifi aðallega á
brauði".
„Setjum svo, að kornið sé
allt borðað sem brauð. Fimm
manna fjölskylda, sem neytir
5 kg af brauði á da.g eða 150
kg yfir mánuðinn, greiðir 225
rúblur, fyrir brauðið, ef það
II.
Ekki er þetta eina mótsögnin
í greinaflokki dr. Benjamíns
Eiríkssonar.
I 1. grein sinni skrifar hann:
„Okkar eigin velmegun bygg-
ist meðfram á framförum og
velmegun nágranna okkar. A1
menn velmegun i Rússlandi
gæti orðið okkur til hags, þar
sem slíkt myndi skapa efna-
hagsleg skilyrði hagkvæmra
viðskipta. En því miður eiga
Rússar langt í land efnahags-
málum."
Rök eða rakaleysur?
er alit i"úgbrauð. Sé helmingur-
inn af brauðinu úr óbleiktu
hveiti, þá kostar brauðið 427.50
rúblur á mánuði. — Meðal-
kaupgjaldið hjá verkafólki og
starfsfólki er 500—600 rúblur.
Er erfitt að gera. sér grein
fyrir því á hverju alþýðan lif-
ir, t. d. þeir, sem eru fyrir
neðan meðaltekjur? Er erfitt
að sjá, að þegar nægilegt
magn hefur verið keypt af
hinni ódýrustu tegund matvæl-
anna, þá er lítið eftir til ann-
arra hluta?"
„Af þessu, seirf hér Jiefur
verið sagt um brauðið leiðir
,að (það sem) ...... skiptir
mestu máli fyrir hinn rúss-
neska neytenda .... (cr) verð
á rúgbrauði og hveitibrauði."
Kjör manaa í Ráðstjórnar-
ríkjunum eru með öðrum orð-
um svo vesæl að sögn dr. Benja-
míns Eiríkssonar, að laun
hrökkva vart til kaupa á brýn-
ustu lífsnauðsynjum. Það jafn-
gildir þrí, ef rætt er í tölum,
að átta til níu tíundu hlutar
latntanna fari til matvælakaupa,
þar éð húsaleiga er afar lág
(3—7% af launum) og soltinn
lýður klæðist vart öðru en
tötrum. Ef niðurstöður hans
eru sannar, fer framfærslu-
kostnaðurinn nær einvörðungu
eftir verðlagi matvæla.
1 Ráðstjórnarríkjunum í vor
varð verðlækkim á matvælum.
sem nam 10—20% eða um 15%
að meðaltali á hverri matarteg-
und. Eftir að hafa skýrt frá
verðlækkuninni í upphafi greina
flokks síns bætir dr. Benjamín
Eiríksson ríð:
„Fréttaritaxi New Yorlc Tim-
es segir, að það sé álitið í
Moskva að fraxnfærslukostnað-
urinn muni lækka vegna verð-
lækkananna um 5%.“
Með þessum orðum viður-
kennir hann, að 15% verð-
'ækkun á matvælum nemi aí-
eins 5% lækkun framfærslu-
kostnaðar. Samkvæmt því verja
íbúar Ráðst jómar rí k j ann a að
meðaltali um þriðjungi launa
sinna til matvælakaupa. Með
þessari yfirlætislausu frásögn
dr' kippir dr. Benjamin Eiríksson
fótunum undan fully-ðingum
sínum um eymdina i Rúss'andi.
Þcir, sem verja cinungis þriðj-
ungi launa sinua til matvæla-
kaupa lifa ebld við sult og
seyru. Til þess að afsaima all-
ar niðurstöður dr. Benjamíus
Eiríkssonar þarf eklii amiað
en benda á þá staðreynd.
Oft veltir lítil þúfa þungu
hlassi.
Hér virðist dr. Benjamín Ei-
ríkssyni það orka tvímælis,
hvort grundvöllur hagkvæmra
viðskipta við Ráðstjómarríkin
sé fyrir hendi, þar eð hann
hefur orð á, að „almenn vel-
megun i Rússlandi" „mundi
skapa efnahagsleg skilyrði"
þeirra, þ. e. þau eru nú ekki
fyrir hendi.
í 5. grein sinni skrifar hann
aftur á. móti:
„Þegar of langt hefur verið
gengið í bili í einhverri grein
þá er þægilegra að láta þær,
afurðir i skiptum fyrir afurðir,
sem of lítið er framieitt af,
þ. e. að flytja út vöruna, held-
ur en að þurfa að draga sam-
an seglin, þar eð slíkt verður
ekki gert truflunarlaust. Þegar
Rússar efna til viðskiptaráð-
stefnu undir svona kring im-
stæðum (auk þess sem þeir-
hafa fleiri sjónarmið) þá kaila
þeir það að efla millirlkjavið-
skiptin. En þegar hinar vest-
rænu þjóðir reyna að efla. við-
sldptin sín á milli kalla Rúss-
ar það öðrum nöfnurn."
Þegar komið er aftur í 5.
grein telur dr. Benjamin Eiriks-
son þannig grundvöll hag-
kvæmra viðskipta við Ráðstjórn
arríkin hafa skapazt, þar eð
aðrar þjóðir verzluðu vitanlega
ekki við Ráðstjórnarrikin nema
þau högnuðust af viðskiptimum.
1 þessari 5. grein sinni skrif-
ar dr. Benjamín Eiríksson enn-
fremur:
„Ég hefi kailað þessar grein-
ar: Verðlækkun i Russiandi.
Ég hef gert þctta þrátt íyrir
hinn hugmyndafræ? ilega lit
þessa nafns. I’egar mönnum
likar verðiækkun, þá hcitir
hún lækkun vöruverðs. Þegar
mönnum líkar hún ekki, þá
heitir hún verðfall aíurða Það
sem gerzt hefur undanfarið i
Rússlandi í þessum málum
bendir eindregið til þess, að
Rússar haíi sama van-damáiið
við að etja og aðrar þjóðir: i
hvaða hlutföllum á að fram-
leiða gæðin .... Hin nyaf-
staðna viðskiptaráðstefna í
Moskva og nývaknaði áhugi
Rússa á að auka utanríkis-
vei-zlunina benda einnig í
sömu átt."
Dr. Benjamín Eiríksson hall-
ast hér að því, að um verð-
hjöðnun (deflation) sé að ræða
í Ráðstjórnarríkjunum. Ef það
sjónarmið er i'étt, var verð-
lækkunin lítt viðráðanleg og
alls ekki afleiðing stjórnar-
stefnu í efnahagsmálum, scm
ákveðin hafði verið löngu áður
og unnið að árum saman. I
vei-ðhjöðmin er yfirleitt reynt
að örva kaupmáttinn og mynda
gagnvirk verðáhrif.
En í 5. grein sinni skrifa” dr.
Benjamín Eiríksson:
„Um leið (og verð'ækkanirn-
ar áttu sér stað) hefur verið
tilkynnt, að lántaka rikisins
hjá'‘launþogúm múni hækkuð
8,5 milljarða rúblna. Þátttaka
í lánunum er að nafninu til
frjáls, i reyndinni „skipulögð",
þ. e. ekki frjáls. Sá, sem reyn-
ir að skerast úr leik sætir ó-
þægindum á einn eða annan
hátt .... Sennilegt er að yfir-
völdin geri ráð fyrir þvi, að
eitthvað af hinni auknu kaup-
getu muni beinast áð fatnaði.
skófatnaði og húsgögnum. Þess-
ar vörur hafa ekki verið lækk-
aðar i verði nú, né heldur
vodka, vín eða tóbak."
Gagnstætt því að telja verð-
lækkanirnar eiga rætur sinar
að rekja til verðhjöðnunar
(deflation), eins og í 5. grein-
inni, telur hann þær hér vera
lækkun vöruverðs, þ.e. sprottn-
ar af aukinni framleiðslu ein-
vörðungu, en ekki af fjánnála-
legum örðugleikum. Rússneska
ríkislánið ræðir hann sem ráð-
stöfun til þess að draga úr
kaupmættinum í stað þess áð
örva hann, eins og gert væri
ef um verðhjöðnun væri að
ræða.
(Óþarft er að fara orðum
um frásögn dr. Benjamíns Ei-
ríkssonar af rikisláninu. Les-
endur þessarar greinar fara
nærxi um, hve rétt er með far-
ið).
Margt er fleira mótsagna-
kennt í greinum dr. Benjamíns
Eiríkssonar, þótt það verði
ekki rætt hér.
III.
Mótsagnirnar í greinum dr.
Benjamíns Eiríkssonar bera því
vitni, að hann hefur skrifað
þær gegn betri vitund án þess
að gæta um leið þeirrar varúð-
ar, eins og oft vill verða, að
samx-æma fráhvöi’f sín frá
staðreyndunum. Mótsagnimar
verða höfundum þeirra von
bráðar að fótakefli. Þær eru
auðveldari viðfangs. Anna.r við-
sjárverðari þáttu- er í mál-
flutningi hans: staðreyndaval
undir yfirskini hlutlausrar
íræöimennsku. Með þvi móti er
unnt að bregða upp svipmynd-
um gerólikúm heildarmyndinni,
sn erfitt fyrir þá, sem ekki
bera skyn á viðfangsefnið, að
henda reiður á. Efnahagsþróun-
Framhald é 6. síðu
Þoisteinn Löve:
Hæ gur vandi að liaida áfram að byggja
íbúðir vfir landsmenn
Ég hef áður gjört tilraun tii
að lýsa hér í blaðinu ástandi
og horfum í byggingariðnaðin-
um ef ekkert væri að gert. Og
er það athyglisvert að ekkert
af blöðum þessa bæjár hefur
gert hina minnstu tih'aun til að
mótmæla þeim skoðunum sem
þar koma fram nema ef telja.
mætti eina eða tvær teikningar
af einbýlishúsum sem birtar
voru í Morgunblaðinu skömmu
eftir birtingu greinarinnar.
Að þessu sinni vildi ég hins-
vegar gjöra tilraun til að lýsa
og gera grein fyrir hvað það
er í rauninni lítill vandi að
halda áfram að byggja íbúðar-
hús svo fullnægt verði íbúðar-
þörfinni og um leið að skapa
lífvænleg atvinnuskilyrði fyrir
allan þann fjölda manna sem
undanfarið hefur haft lífsfram-
færi af byggingarvinnu,’ aðeins
ef vilji er fyrir hendi í þvi
efni.
Ég íéyfi mér þá fyrst að
staðnæmast við tillögur sem
Múrarasveinafé'ag Reykjavíkur
gerði á fundi í sumar, en 'þær
voru meðal annai’s þessar:
1. Að byggingar verði gefnar
frji'sar. — Rikisstjórnin hefj-
ist þegar handa og gjöri ráð-
stafanir til þess áð veitt verði
lán á þessu ári til minnst 500
3ja herbergja íbúða, kr. 100.000.
á hverja íbúð til 50 ára með
mjög hagkvæmum vöxtum.
2. Að afnuminn verði báta-
gjaldeyrir á byggingarvörum.
3. Þegar sé hafizt lianda um
byggingu sementsverksmiðju.
1 greinargerð sem fylgdi til-
lögunum segir meðal annars
þetta:
„Þá er nú svo komið áð
brýn nauðsyn er til þess að
gjöra sérstakar i’áðstafanir
svo fólk fái byggt yfir sig
og iðnaðai’menn hafi vinnu
við' áframhaldandi bygging-
ar. En það verður áðallega
gert með tvennu móti. I
fyrsta lagi með því að ríkis-
valdið stuðli að viðunandi
lánsveitingum á þann hátt
sem i tillögunni felst, og í
öðru lagi, að stuðla að bj'gg
ingum hverfa með margra
hæða (block) byggingum
sem mun verða til þess að
læklca stórlega verð á ibúð
um, miðað við lítil hús.
Til þess að viðunandi at
vinna verði hjá byggingar-
mönnum í sumar og vetur
teljum við eins og tillagan
segir, að það þurfi að hefj-
ast þegar handa um bygg-
ingar ca. 500 hentugra í-
búða.
Sérstök ástæða er til að
benda á hvílikt. verðmæti fer
forgörðum, ef jiessir rnemi
(þ. e. byggingariðnaðai'-
menn) eiga að halda að sér
höndum og fá ekki aðstöðú
til sköpunar vei’ðmæta í
landinu.
Þá er sérstök ástæða til
að benda á áð því fer víðs-
fjarri aið' þaíð gjaldeyris-
framlag, sem jafnvel er til-
ætlazt af Fjárhagsráði að
nota megi til byggingar.
hafi verið notað til fulls á
síðasta árí og full ástæða
til að ætla að svo muni einn
ig verða á þessu ári, ef ekki
verður veitt nýjum fjár-
straumi inn í byggingariðn-
aðinn."
1 greinargerðinni lcemur
greinilega fram að mesta vanda-
málið í dag er lánsfjárþörfin
til húsbygginga.
En sannleiikurinn er liinsveg-
ar sá, að fátt er auðveldara að
leysa. Það verður einfaldlega
leyst með því að gefa út nýjá
peningaseðla, með öðrum orðum
auka peningaveltuna í landinu,
sem nemur lánsfjárþörfinni til
húsbygginga og annarra nauð:
synlegra bygginga í landinu þar
eð sannleikurinn er sá að jafn-
vel háttvirt Fjárha^sráð áætlar
byggingariðnaðinum það mikinn
gjaldeyri að væri hann nýttur
Framhald á 7. siðu.