Þjóðviljinn - 31.12.1954, Blaðsíða 7

/ Bjöm Magnússon:
Jóhann beri
Þegar ég var drengur, nokkru
fyrir síðustu aldamót, heyrði ég
oft talað um Jóhann bera. Hann
flakkaði sveit úr sveit og á milli
landsfjórðunga, altekinn eirð-
arleysi. Stundum fréttist af hon-
um suður í Borgarfirði eða
véstur í Dölum, suður í Arnes-
og Rangárvallasýslum, austur í
Skagafirði, Eyjafirði, Þingeyjar-
og Múlasýslum.
Hann hafði búið búi sínu á
Vígdísarstöðum í Línakradal,
verið giftur og átt tvo sonu,
búið við góð efni, verkmaður
góður og hagur á hvað sem
hann lagði hönd að og glæsi-
menni og hinn mesti atgervis-
maður.
En svo varð hann herjaður
af geigvænlegri hugsýki og
skildi við konu og börn og
flæktist að heiman. Talið var, að
ástir í meinum hefðu raskað
sálarró hans. Honum var komið
til Jósefs Skaftasen i Hnausum,
sem þá var fjórðungslæknir og
var hann þar um tíma, en fékk
engan bata. Þegar sýnt var að
hverju fór um hagi hans, seldi
konan jörðina og réðst til
Ameríku með sonu þeirra tvo,
er þóttu efnilegir drengir.
Undarlegur þótti Jóhann í
háttum, settist upp á bæjum án
þess að biðja um gistingu. Gengi
inn í bæina óboðinn, heilsaði
ekki eða yrti á heimilismenn,
gengi að auðu rúmi ef til vár,
legðist upp í það og léti þar
fyrirberast. Þægi ekki mat
nema af húsfreyjunni og yrði
hún þó að bragða á honum
fyrst svo að hann sæi. Hann
óttaðist að maturinn kynni að
vera eitraður. Borðaði stundum
á við tvo, fyrsta daginn, en
síðan minna, svæfi aldrei í bað-
stofu, færi út, þegar fólk fór
að hátta og lægi í gripahúsi,
auðum fjósbás eða garða, eða
úti, að sumrinu, þegar gott var
veður. Væri honum gefin flík
og hann færi í henni heilli út
á kvöldi, var hún kannski rifin
að morgni.
Margir trúðu því, að hann
flygist á við drauga á nóttum og
væri svona útleikinn eftir þá.
Aldrei vildi hann hlýða á hús-
lestra, sem þá var títt að lesa
á hverju kvöldi að vetrinum.
Það bar við á bæ nokkrum
um vetur, að menn voru komn-
ir inn frá hirðingu síðla dags.
Portbyggt var á bænum. Stofa
og maskínuhús undir lofti en
baðstofa yfir, þar sem heimilis-
fólkið sat við vinnu sína. Kon-
ur kembdu og spunnu ull. Karl-
ar unnu úr hrosshári reipi og
gjarðir, og einn sat nærri
ljósi og las sögu og aðrir hlýddu
til. Heyrðist þá gengið upp stig-
ann og hleranum lyft og upp á
loftið kemur maður mjög hár
vexti og mikill um herðar.
Hann er ljós á hár og skegg,
bjartur yfirlitum og fríður sýn-
um. Ennið hátt og hvelft og
augun blá undir miklum brún-
um. Hann er góðmannlegur en
mjög þungbúinn og raunaleg-
ur, eins og hann búi yfir leyndri
sorg, sem hann verður að bera
einn en getur ekki trúað öðrum
fyrir. Hann heilsar ekki, en lit-
ast flóttalega um í baðstofunni
og gengur að auðu rúmi og sezt
þar og varpar mæðulega önd-
inni. Hann er illa til fara og yzt
fata í gulri olíukápu. Leðurskór
á fótum, slitnir.
Björn Magnússon
er lesendum Þjóðviljans að
góðu kunnur af snjöllum
greinum. Hér ritar hann áhrifa-
mikla og átakanlega frásögn af
landshomamanninum Jóhanni
bera. — Bjöm dvelst nú á
Elliheimilinu Grund í Rvík.
Hér er kominn Jóhann beri
og er auðkenndur og hefur kom-
ið hér fyrr. Húsfreyja þekkir
kenjar hans, ber honum mat og
mundu ekki éta meira tveir
menn. Hann gerir matnum góð
skil og hrauð diskana. Þakkaði
ekki fyrir matinn, sem var þó
almennur siður gesta. Húsfreyja
bar honum þurra sokka og skó;
þáði hann hvortveggja og ræddi
ekki um.
Síðan hallaði hann sér útaf í
rúminu og héldu menn að hann
hefði sofnað.
Nú leið að þeim tíma er lesa
skyldi húslestur. Vinnumenn-
irnir, tveir ungir menn og all-
knáir, höfðu ráðgazt um að nú
skyldi Jóhann verða að hlýða á
lestur. Höfðu þeir látið kistu,
allþunga á hlerann og sezt á
hana.
Bóndinn hóf nú húslesturinn.
Er þá sem Jóhann hrökkvi upp
með andfælum, rís úpp snögg-
lega og snarast fram á gólfið
og að hleranum, þrífur í axlir
vinnumanna og varpar þeim
frá sér, ýtir kistunni til hliðar,
opnar hlerann og þýtur niður
stigann. Þetta gerðist í svo
skjótri svipan að varla varð
auga á fest. Vinnumennirnir
stauluðust á fætur allsneyptir.
Þessi saga barst bæ frá bæ.
Fýsti enga að glettast við Jó-
hann eftir þetta. Enginn vissi
afl hans, en talið var að hann
væri heljarmenni að burðum.
Mér var forvitni að sjá þenn-
an dularfulla förumann. Loks
bar fundum okkar saman norð-
ur í Svarfaðardal, sumarið
1906. Eg hafði ráðizt að Bakka
til Vilhjálms bónda Einarsson-
ar til vor- og sumarverka.
Vilhjálmur leiddi mig til
baðstofu eftir dimmum göng-
um, og er inn kemur á gölfið
verður mér litið til hægri í rúm,
sem stóð undir hliðinni. Situr
þar öldungur flötum beinum og
hafði stungið höndunum undir
lærin. Hann var mikilleitur í
andliti, ennið hátt og hvelft,
kjálkar langir og sterklegir,
hakan breið, nefið beint, augun
blá og gáfuleg, sköllóttur ofan á
höfðinu, en hvíthærður og síð-
hærður, alskeggjaður, en skegg-
ið rytjulegt, hvítt á litinn. Hann
sat mjög álútur, svo að hakan
nam við bringuna. Hann var í
nærfötum úr hvítu vaðmáli en
engri ytri-skyrtu. Nærskyrtan
var opin að framan eins og
treyja. Bringan var breið og
hvelfd, loðin og hærð. Á kviðn-
um vottaði fyrir ístru.
Eg varpaði á hann kveðju og
rétti honum höndina. En hann
gegndi ekki ávarpi mínu og
leit ekki við mér. Eg gekk inn í
innra húsið, og er ég hafði tekið
mér sæti, spurði ég bónda, hver
hann væri þessi mikilúðlegi
öldungur, er tæki ekki kveðju
manna. Vilhjálmur sagði mér,
að hann héti Jóhann, kallaður
„beri“. Hefði hann komið að
Bakka fyrir þremur árum, um
haust, í útsynningskrapaveðri,
mjög fáklæddur og illa skæddur
og í olíukápu yztri klæða. Sagði
hann för sinni heitið vestur til
Skagafjarðar yfir Heljardals-
heiði. Bað hann bónda um vet-
urvist, sagðist ekki treysta sér
yfir heiðina í misjöfnu haust-
veðri og ekki orðinn fær um að
hrekjast milli manna. Lofaði
hann greiðslu fyrir vistina,
kvaðst eiga peninga hjá Karli
Berndsen, kaupmanni á Hóla-
nesi á Skagaströnd. Þetta reynd-
ist rétt. Auk þess lofaði hann
styrk frá sonum sínum í Ame-
ríku, átti hann af þeim ljós-
myndir og virtust það vera
myndarmenn.
Vilhjálmur, sem var raungóð-
ur maður og höfðinglyndur, sá
aumur á þessum þjáða og lang-
þreytta ferðalang, skaut yfir
hann skjólshúsi. Var hann þar
um veturinn. Sumarið eftir
varði hann tún og engjar. Fór
hann út á nærklæðum og æpti
og hóaði á búpeninginn hárri og
sterkri rödd, voru skepnurnar
mjög hræddar við hann. Um
Framhald á 20. siðu.
Föstudagur 31. desember 1054 — ÞJÓÐVILJINN — 19

Gleðllegt nýár!
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Kústa- og penslagerðin,
Hveríísgötu 46
| GleðUegt ngárt
■
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
■
■
■
■
„Lady", lílstykkjaverksmiðja
■
■
■ ■ , —— ......................
e '
| Gleðllegt nýár!
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
■
■
„ 1
Landssmiðjan
■
■
■ _______________
■ — ............ , —,—
■
■
i Gleðilegt ngár!
»
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
■
■
■
■
Verzlunin Laugateigur, Laugateig 24
■
■ - ________________
■ ......-........ ... i „
■
■ ....
■
] GleðUegt ngár!
n
»
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
■
■
■
Afgreiðsla Laxfoss
GleðUegt ngár!
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Efnalaugin Lindin
GleðUegt ngár!
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Prentmyndagerðin Litrof
GleðllegÉ nýár!
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.

Gleðilegt nýár!
Þökkum viðskiptin á liðna árinu,
Verzlunin Ljósafoss, Laugaveg 27
Gleðilegt nýár!
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Ljósmyndastofan A S í S
GleðUegt ngár!
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Lúllabúð
GleðUegt ngár!
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Lýsi h.f.