Þjóðviljinn - 07.09.1956, Blaðsíða 7

FLmmtudagur 7. september 1956 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Trl
Akvöldum fara þarna
fr.am stjórnmálaþrætur.
Sendimenn flokkanna
koma þangað og deila um
stjórnmál, þeir hafa kaup fyr-
ir. En hver sem vill getur kom-
ist í stjórnmálaþrasið þarna.
Menn standa í smáhópum og
deila af ofsa. Allir tala oftast
í einu. Allir reyna í senn að
komast að og segja í sífellu:
Ma scusi, en afsakið, scusi
scusi. ...
ítalir eru mjög mælskir.
Þeim dugar ekki túngan ein
heldur beita þeir öllum líkam-
anum eins og balletdansari.
Þótt þeir séu mælskustu menn
í heimi þá tala þeir eins og
þeir 'væru daufdumbir; með út-
listandi bendingum, fettum og
sveiflum og táknrænum lima-
skvettum fylgja þeir eftir máli
sínu af þvílíkri list og tækni
að það verður sjálfstæð túlkun
svo heymarlaus maður ætti að
geta fylgst með, jafnvel mál-
laus útlendingur, kannski eru
orðin munaður sálarinnar, tón-
list. Það er hætt við að stjórn-
málamenn okkar myndu ekki
gera góða fígúru þarna þótt
þeir kynnu málið.
Og nú eru fasistar aftur
komnir í Galleríuna. Flokkur
þeirra kallast MSI eins og ég
sagði fyrr. Ég heyri einn þeirra
segja við áheyrendur sína að
það væri alltof mikið gert úr
því að það hefðu verið til pólí-
tískar fangabúðir á valdatíma
fasistanna, það sé bara áróður,
ekkert að marka. Það þótti
ýmsum of gróf lýgi sem á
hlýddu: þvættingur segja þeir.
Þetta var feitur maður ákaf-
lega hundingjalegur á svip og
fólskur, — kannski gamall sölu-
maður, farandsali sem missti
starfann vegna óheiðarleika,
hefur nú leigt sölutækni sína
þeim sem kærðu sig um að
kaupa.
Ýmsir mótmæla orðum hans.
Hann segir hraðmæltur: Jæja
hverjir voru í fangabúðum hjá
fasistum. Hann hefur þrjá
menn að baki sér, einn er gríð-
arlega stór af því tagi sem við
sjáum stundum í fjölbragða-
glímu í fréttamyndum, meira
dýr en maður, það má lemja
svona menn með vélknúnum
íarartækjum án þess á sjái; já,
hverjir voru i fangabúðum,
$egir sölumaðurinn.
Það voru svo margir, svara
andmælendur.
Jæja hverjir? segir hann svo
snöggur og frakkur í ágengni
sinni að hinir eru hálf hvumsa:
Hverjir? nöfn, segir hann:
nefnið nöfn nöfn nöfn. — Og
gefur þeim engan tíma til
svara, allur galdurinn er í því
fólginn að gefa ekkert svigrúm
til að hugsa. Hann segir strax
aftur: Togliatti, var hann í
fangabúðum fasista? Ha, var
Togliatti? eða Longi? eða
Secchi? Voru þeir í fangabúðum
fasista, ha!? Hverjir voru þar?
Hann er svo fljótmæltur og
leiftursnar í frekju sinni að
aðrir komast ekki að, þá geng-
ur fram erfiðismaður lítill og
magur, stóreygður eins og botn-
fiskikönnuður, sólbrúnt andf-
litið verður rautt af hugaræs-
ingu, verkamaður; hann er á-
kaflega reiður. Hann snýr húfu
milli handa sér og segir stirð-
rpáll af geðólgu:
Bróðir minn, segir hann:
bróðir minn, hann var i fanga-
búðum.
Bróðir yðar, segir sölumað-
urinn: hvað er að heyra. Var
hann í fangabúðum?
Já, segir verkamaðurinn.
Fyrir hvað var bróðir yðar i
fangabúðum? segir sölumaður-
inn með höstugleik rannsókn-
ardómarans.
Fyrir pólitík.
Ha pólitík? segir hinn svo
fljótur að enginn fser að átta
sig: Ætli það hafi nú ekki verið
fyrir eitthvað annað, segir
hann með siðferðisþunga upp-
ljóstrarans sem sér strax í
kjarnenn og leyfir engar vífi-
iengjur. Og nú gefix Wnn hin-
um ekkert tóm að svara, band-
ar honum frá sér orðlausum af
undrun yfir ósvífninni, og leið-
ir nú ræðuna að öðrum hlutum
og togar með sér hugi áheyr-
endanna og i öllum áróðri hans
er hraði bifhjólaknapans sem
ekur láréttur á lóðréttum
virðist telja sér vegsauka að,
lætur glóanda þess streyma í
humátt eftir sykruðum orða-
flaumnum eins og vatn úr
könnu manns sem hefur lítinn
garð og vökvar blómin sín á
kvöldin. Með honum er ung og
snotur kona fjarskalega rauna-
leg i augunum sem hún rennir
stolnum blikurh upp á hina
ungu stæltu bolsévika kvölds-
ins sem bóndi hennar heldur
sig vera að rekja garninar úr.
Og meðan hann gleymir sér í
sætleika ræðunnar nær konan
sér ofurlítið á strik. Bara að
hún gæti fengið nokkrar bolsé-
vikaadressur í laumi aumingja
konan.
Nokkru utar vitnar langur
■ skálkur í II scrittore suedese
Hamsun og slær öllum hinum
kyrfilega við því enginn þekk-
ir neitt til þessa merkilega rit-
stúlkur; 100 lírur í kvikmynda-
húsum úthverfanna — tveggja
tíma törn. En þessi tvö hlut-
verk eru fatnáðarspursmál. Það
vantar líka í hann nokkrar
framtennur, skerfur hans til
hinnar blóðugu stéttarbaráttu.
Áróðursmaðurinn vinnur við
það sem kvikmyndaleikarinn
tapar á. Sléttur pómeraður
maður með menntaðan hóglíf-
issvip fagurlega skreyttur fing-
urgullum hefur verið að stæla
við hann, hann segir: Það er
gaman að ræða við yður, ég
held við ættum að hittast aftur,
hvar eigið þér heima?
En kommúnistinn sér gildr-
una og gefur ekkert upp.
Maður með bifhjól kemur
hvað eftir annað að reyna að
tosa félaga sinn burt, sá er
flæktur í háværa kappræðu,
— Scusi un momento solo, segir
T Ii o i
u.
5, g i e i n
veggjum hinnar stóru ámu fjöl-
leikahússins. Orðabólur eins og
Gloria delia patria og II nostro
santo dovere, hin heiga skylda
vor, stiga upp undir glerþak
Galleríunnar eins og marglit-
ir ballónar fyiltir eiturgasi, —
springa þar, allir eru svo upp-
teknir að horfa á ballónana
biásna upp að þeir taka ekkert
eftir hvellinum.
Ég geng að hiusta á annan
hóp. í miðjunni stendur ungur
kommúnisti á rauðri skyrtu
fleginni í háisinn allt niður í
svartan skógarjaðar bringunn-
ar. Hann segir:
Hafiði ekki annað að segja?
Ég kom hingað í Gaileriuna til
að heyra tóninn í ykkur. En
mér list ekkert á.
Stór'maður skrækróma hall-
ar undir flatt og segir ísmeygi-
lega: Hvemig er með þennan
Stalín ykkar.
Kommúnistinn: Afsakið það
er enginn Stalín á dagskrá. Við
ætlum að kjósa borgarstjórn í
Róm. Ég veit ekki til þess að
sé neinn Stalín í framboði.
Skrækur: Þið sleppið ekki
svona billega við hann Stalin
ykkar.
Kommúnistinn: Þér hafið
eitthvað villst herra minn. Við
erum í Róm. Mætti ég benda
yður á að þetta land heitir
Ítalía, kannski þér viijið fá
breiddargráðuna líka. Við höf-
um engan Stalín i framboði.
Og þar að auki veit ég ekki
betur en hann sé dauður.
En þessir tveir kappræðu-
menn festast í einni rauf
hljómplötunnar, það verður sí-
felld endurtekning, ég fer að
næsta hópi.
Þar er lítill feitur maður
sköiióttur og miðaldra að tala
og taia söðulbakaður og sperrt-
ur með guil i tönn sem hann
höfundar Hamsun sem þessa
stundina er orðinn sænskur, —
það gerir ræðumaður heldur
ekki og gjörsigrar andstæðinga
sína i þágu einhverrar glæpa-
mannaklíkunnar svo unun er
á að hlýða.
Mér skilst allir flokkar berj-
ist fyrir sömu hlutunum af
ræðum þessa kvölds, allir berj-
ast fyrir frelsi, meira brauð,
betri hús, fagurt mannlíf, svo
maður tali nú ekki um lýðræði.
En jafnframt gruna allir alla
um græsku, öngum virðist vera
trúandi. Hvarvetna er sannað
með óyggjandi rökum að and-
stæðingarnir hafa ekki einung-
is rangt fyrir sér heldur séu
sálir þeirra gróðrarstía fyrir
allar verstu hneigðir.
Einn hópurinn er næstum
kominn í handalögmál. Þeir
sem hafa yndi af blóðsúthell-
ingum hljóta oft að verða
hræðilega vonsviknir á Ítalíu.
Þegar áhugamaður um víga-
ferli er orðinn sannfærður um
það þar sem hann hefur hlust-
að á tvo menn deila að nú
muni þeir fara saman og ekki
hætta fyrr en annar eða báðir
liggi í blóði sínu þá yppta þeir
öxlum og allt fellur í ljúfa löð,
gott ef þeir fallast ekki í faðma
og sverja hvor öðrum ævilang-
an trúnað. Þetta getur farið
hræðilega með taugar nor-
rænna „mannamyrða og brunn-
míga“.
Aftur kom ég hvar kommún-
istinn stendur. Hann er búinn
að ná sér upp úr þessari stóru
kommúnistisku grammófónrauf
samtíðarsögunnar: Stalín er
kapútt. Hann er ungur maður,
með þesskonar útlit að ef hann
væri ekki kommúnistiskur áróð-
ursmaður væri hann líklega
filmræmuelskari fyrir unglings-
ræðumaðurinn: afsakaðu bara
augnablik, og heldur áfram að
þrefa. Hinn lætur bifhjólið
ganga. Svo gefst hann upp og
ekur burt. Oratorinn tekur ekk-
ert eftir því.
Þannig er deilt frameftir
nóttu, vopnaðir lögreglumenn í
móleitum einkennisbúningum
með kaskeiti standa álengdar
með gamla riffla um öxl eins
og refaskyttur um aldamótin.
Þeir gefa deilumönnum horn-
auga milli þess sem þeir horfa
á fótleggi miðaldra vændiskonu
á rósóttum silkikjól með loð-
dýr um hálsinn sem herðir
gönguna þegar hún sér þá.
Vasaþjófar með hvitt um
hálsinn eins og íslenzkir kosn-
ingasmalar vappa milli hóp-
anna og leita færis á þeim sem
ugga ekki að sér i hita ræð-
unnar. Aðrir skarta minna á
dökkum skyrtum eins og
hænsnaþjófar og hafa ekki
listamannafingur hvítbrysting-
anna.
Veitingahús er opið skammt
frá með kaffibar þótt nótt sé.
Þar stendur dampurinn upp
af stórri voldugri kaffivélinni.
Syfjaður þjónn slær tappann í
Chiantiflösku. Svo skrúfar
hann kaffisíuna frá, slær henni
við, hann lætur nýtt kaffi
í: svo kemur þetta indæla kaffi:
Caffe espresso, ofurlítill bolli
með svo sterku kaffi að einn
grófur kaffisvelgur ofain af
íslandi er strax orðinn nýr og
betri maður. (Guð minn al-
máttugur en sá munur eða
drekka kaffi á veitingahúsum á
íslandi, enda skilst mér það
íslenzka veitingahúsakaffi sé
framleitt úr viðbrenndum soja-
baunum frá Hondúras í sjötta
eða sjöunda gæðaflokki sem er
flutt til New York til að búa
til úr því fingrafarablek, það
sem af gengur er fyrst próf-
að á nokkrum útvöldum fillip-
ínskum galeiðuþrælum og er
þeir hafa ekki lyst á því er
það sent til íslands i tankskip-
um frá Panama, með slíkan
farm geta þau aldrei sokkið
þótt skip þessi hafi allra skipa
mesta tilhneigingu til þess að
nálgast hafsbotninn. Svo situr
maður á kaffihúsi í Reykjavík
og segir molakaffi takk og er
þá ekki þessi andskoti borinn
fyrir mann i bollanum.)
Eftir kaffibollann geng ég á
heimleið og stanza þó enn i
Galleríunni til að horfa á tvo
menn sem hafa drukkið mikið
í kvöld og hafa vaxið svona
tvær þrjár mannslengdir af þvi
og rísa yfir samkomuna í allri
sinni nýfengnu stærð, tveir
hamingjusamir gúllíverar hinn-
ar sælu léttúðar og ábyrgðar-
leysis sem veitir svo mikla yf-
irburði yfir dvergríki áhyggju-
fullra þjóðmálaskúma. Svona
standa þeir álengdar.
Nú fer að bera á kristilegum.
vakningatrúboða sem hingað til
hefur verið að reyna að fá á-
heyrn með hógværum um-
íölum sem enginn héyrir frem-
ur en gamlan betlara sem leik-
ur á lélega fiðlu við bakdyr
kvikmyndahúss þegar fólks-
straumurinn flóir út frá átak-
anlegri og uppbyggilegri kvik-
mynd. Allt í einu er eins og
drottinn hafi hnippt i hann og
sagt honum að hafa sig að því,
hann hafi fengið postuilegt raf-
magn í rassinn. Hann bólgnar
allur skyndilega og þenur sig
eins og froskur á hættunnar
stund, svo treðst hann inn í
einn hópinn sem hefur deilt
ákaflega um skattamál, slær út
frá sér höndum eins og til að
bjóða smiðnum að reka nagla
í gegn og hrópar hásri röddu
meðan rafmagnið lyftir hárinu
eins og á galdramanni sem
stendur á háum kletti við hafs-
brún um óveðursnótt og spilar
á himininn magíska tokkötu .
með eldingum: Þið eruð allir
sekir, öskrar hinn hási ákær-
andi yfir mannkyn galleríunn-
ar.
Ha! Hvað? spyrja áheyrend-
ur og vakna við vondan draum.
Þið hafið krossfest Hann.
Svo! Hvem?
Hann sem gaf líf sitt á
krossi.
Þessi ofurþunga ákæra hæfir
þann sem mest fann til stærð-
ar sinnar, annan drykkjurút-
inn. Það er sem hrópað væri
frá tindi til tinds.
Hann kemur reikandi með
blóðuga ákæruörina út úr
hjartanu eins og Þormóður
Kolbrúnarskáld í Stiklastaða-
orustu flóandi í samvizkutárumi
fyrir hönd alls mannkynsir.s
sem myrti og fellur snöktandi
um hálsinn á trúboðanum.
Við þennan atburð skoiar yf-
irbyggingunni fyrir borð í tára-
flóðinu og þessir hávöxnu ut-
anrammamenn hverfa til sinn-
ar mannlegu stærðar og týnast
í hina normölu mannlífsmynd
virkra daga.
Gamall götusópari á bláum
strigaskóm með hampsólum
kemur hljóðlaust' aðvífandi eins
og hann hafi komið ríðandi á
sóp sínum úr fjarlægri veröld
erfiðisins þar sem þýðir ekkert
að vera að tala. Hann stanzar
og hlustar og svo heldur hann
áfram að sópa. Sóphljóðið fyll-
ir vídc.ii' ?- þögn'in
sezt að í Galleríunni.
<