Þjóðviljinn - 08.11.1957, Blaðsíða 7

Föstudagnr 8. nóvember 1957 — ÞJÓÐVTLJINN — (7
IftZM.
ftonatna.
27 ownsípn tsl7 f.
H3BBCTM
v H*HMi
w DrTporpM* H
X. HM.
B Si¥fstir?P®Hr® caBvra
nmm

Rús&neski konmu'mistaí'lokkurinn var elni verkalýðsflokkur
heims söti hvergi hvikaði frá friðarbaráttu verkalýðssajtntak-
aama. og sú barátta hans varð einn mikilvsegasti þátturinn, í
aðdraganda októberbvltingarimiar, og mótaði einkum atburð-
ina 1817, þegar tsarnum var steypt af stóli en bráðabirgða-
stjórniu brást vouimi alþýðunnar um frið. Tilskipunin, um frið-
inn varð þá einnig fyrsta verk hinxiar nýju stjómar verka-
rnanna og' bænda: Hinir nýju ráðamenn Riissaveldis buðu öll-
um Iýðræðislegan frið án Iandvinninga. Hér er mynd af til-
skipuninni eins og' hún var birt í fsvestíu.
AeKperb o nm.-.
Aonyroto^
nc ahtd6pr 1917 r.
okth p ^-.1^-.1i--jsslsía-jsr^s
risavaxna jötuns, engdist,
hvar var griða að biðja?
Febrúar-
byltingin
___ ) titie# oí-vwvc*
Ve» cwooíu c 11 cc. c xmb*t>***
, *>OTuetcí «•---**•"*"
C(únioao» *
„IMKWWO

ZZ , rn pp«»KTWscna»rw •» lomrfc erp n„ cw-n n*nis|nt, *v r<»i*vvT
---» ___„,unm>/ rv (■ troiKiH*J *p«urTW.íT*n*-*c,,“w —
,» <™T
yrwoik
, ^tcT.mu
IWÍ**'* u
aruoKp.n- Upn.
,«ro » ami<lo-»ctP*rwvMir>»
6a»wm'«cT»o »cro>10 M.
x> ■ «rrep- jnMxv^coCp*^^'
_ ptj,rT»v*»t
iírTO««'»ul'> 1 KWY*
pr
rotrt
ssrwsS;. ^ESSSaAJnsí
SK^sgSMgjsssssgKg
rs.r.“-ck «■«
OSmk.ks c> «*« "^**”®*'
•,pcÆ»r> »ckx >
_ .■nmuu*-ra«> o. ^,''v^Vn-0||^ etib*®^co
c.nðp. WT'rcun■«»£^ »v oeoð««»jn*
«nm T.ftm*r. ,oro.''po«>. jv* . mn t®nir>
»«*«J 0*° a*TP‘^?rJ?£rwTCIpoa»áw •*“,s «ao*VMr,0‘ ■
ísssss-srr^sspS
fii rytruorw !>0irtUlM»» * »»n>"U> i,rTCi»utrt. W rrrwiviriiL P«0»
ruJr^.n. ,v y*»P-««* «« 1» ArHft
nran. luatKa* wr.npotto»K Utt »TW» crptn
,TV"_; ' _ R4CT0««(»Ul'> H«y> rtJMKT'O""’-- ,
Heimsstyrjöld
Eftir 1905 hóf^t mikið aft-
urhaldstímabil í rússneska rík-
inu, öll framsækin og bylting-
arsinnuð öfl voru ofsótt, bolsé-
víkahreyfingin kæfð m.a. á
þann hátt, að leynilögreglan
kom mönnum sínum inn í sam-
tök þeirra, og komust slíklr
menn stundum í forustusæti.
Flestir ,af leiðtogum bolsévika
urðu að flýja land, þ.á.m. Len-
in, en þeir tóku í útlegð til
óspilltra málanna að vinna úr
fenginni reynslu og samþýða
kenningar Marxismans breytt-
um aðstæðum.
Árjð 1912 tekst Lenin og
fylgismönnum hans að endur-
skipuleggja flokkssamtök
bolsévika og segja þá skilið
við mensévjka, sem höfðu
mjög fjarlægst byltingarstefn-
una. Á næstu tveimur árum
efldist flokkurinn, atvinnuveg-
jr þjóðarinnar eru í allörum
vexti, verkaiýðsstéttin nær sér
eftir áföllin 1905 og verkfalls-
öldur rísa í landinu. En marg-
ar blikur voru á lofti og vá-
legust var sú, sem boðaði
styrjöld. Á þingi II. Alþjóða-
sambands verkamanna 1910
var samþykkt, að fulltrúum
verkamanna á þjóðþingum
bæri að grejða atkvæði gegn
öllum fjárframlögum til styrj-
aldarþarfa. Á ráðstefnu sem
sambandið hélt í Basel 1912,
var lýst yfir því, að verka-
menn allra landa teldu það
glæpsamlegt athæfi að láta
hafa sig til þess að skjóta á
meðbræður sina burgeisunum
til þóknunar. Nú leið að því
að s'tanda varð við stóru orð-
in. En því mjður varð reynsl-
an sú, að „hið góða, sem ég
vil, það geri ég ekki“. Alþýðu-
stéttir allra landa létu skipa
sér út á blóðvellina til að
deyja, og drepa meðbræður
: sína. Styrjaldaráróðurinn var
skæður og hampaði: frægð,
heiðri, föðurlandi, guði, heil-
agri trú, skyldu og fórnfýsi.
Og menn sömdu íræðilegar
: greinar um það, „að allar mikl-
ar þjóðir reyndu sannleik
máls og styrkleik hugar í
stríði, en eyddust í friði; lærðu
' af strídi en blekktust af friði;
efldiiát í stríði, en væru svikn-
1 ar af friði; í einu orði sagt,
þær væru fæddar í stríði, en
önduðust í friði".
- . Og afleiöing hildarleiksins
var sú, að um 46 milljónir
manna létu lífið eða urðu ör-
kumla. Og þó er það ekki rétt.
Varanlegasta afleiðing heims-
styrjaldarinnar miklu er rúss-
neska alþýðubyltingin. En
hefði þá, sem ákafast unnu að
því að æsa til styrjaldar, ór-
að fyrir þeim endalokum, þá
hefði dregið úr ofsa þeirra,
herfrægðin heíði ekki orðlö
jafngirnjleg. Og þó ætti helzt
að standa á bautasteinum
Bjöm Þorsteinsson:
á dreif, en jafnframt vænti
hún landvjnnihga, einkum yíir-
ráðá við Bosporus og Dardan-
ellasund. En styrjaldargæfan
var henni ekki hliðholl. Rúss-
neski herinn var illa búinn og
fór brátt hinar herfilegustu
’hrakfarir. Sagt er, að rússnesk-
ir hernienn hafi jafnvel verið
sendir tugþúsundum saman til
orustu . nær skotfæralausir,
Meðan þeir féllu í hundruðum
í>ótt verkfölljn í byrjun marz
væru ekki skipulögð fyrir-
fram, haut verkalýðurinn þess
að eiga marga reynda og þjálf-
aða menn í byltingarstarfi i
röðum sinurn. Flestir stjórn-
málaforingjar bolsévika voru i
úílegð eða fangelsum, en
flokksmennirnir unnu að því
að skipuleggja byltingu eftir
föngum; hér gerist það því í
fyrsta sinn í sögunni, að iðn-
verkalýður, „öreigar", taka í
sínar hendur forustu i márk-
vissri stjórnarfarsbyltingu.
l?ann 8. marz gerðust fyrstu
stórtíðindin. (Atburðir þessir
gerast a'llir síðustu daga febrú-
ar samkvæmt gamla rússneska
timatalinu, og er byltingin því
nefnd Febrúarbylting.) Þá fóru
2. grein
Febrúar
í Rússlandi 1917
þeirra, sem féllu í heimsstj*rj-
öldinni 1914—'18: „Við létum
lífið til þess, að alþýðubylting-
in gæti heppnazt“. — En al-
þýðubyltmgin er ekki eingetiö
barn styrjaldarinnar, heldur á-
vöxtur sögulegra og efnahags-
legra aðstæðna í Rússlandi,
en þær skerptust snögglega
við geysilegar hrakfarir og
þjáningar, sem styrjöldin olli,
og einn maður, Lenin, snill-
ingur í byltingarstarfsemi,
neytti þeirra aðstæðna til hins
ýtrasta.
Akurinn
plægður
Þegar við upphaf styrjaldar-
innar 1914 brugðust allir sósí-
alistaflpkkar því boðorði að
berjast gegn styrjöld nema
rúsneski bolsévikaflokkurjnn
undir forustu Lenins. Hann
taldi styrjöldina tákn um alls-
herjarkreppu auðvaldsins, ó-
viðkomandi verkamönnum að
öðru leyti en þ\á, að hún gæfi
þeim færj að snúa vopnum
geg n höfuðandstæðingnum,
höfundi morðaldarinnar, kapí-
talistunum og stjómarherrun-
um heima íyrir.
Það var mikil ólga í Rúss-
landi 1914, alþýðan var að
nýju að komast í byltíngar-
ham og áhrifa bolsévika gætti
mjög. Styrjöldin gaf stjóm-
inni þvi kærkomið tækifæri
til þess að dxepa þeirri ólgu
þúsunda, rökuðu iðnrekendur
og spákaupmenn saman gróða.
Andstæðurnar skerptust því
stöðugt innan hins rússneska
þjóðfélags og andúð gegn styrj-
öldinni óx meðal hermanna,
. verkamanna og bænda. Hvert
stjómmálahneykslið rak ann-
að og jók ekkj á virðingu
manna fyrir stjórnarherrunum,
og er Rasputin-hneykslið fræg-
ast. Veturinn 1916—'17 var
matvælaskortur og hungurs-
neyð í Pétursgarði. Snemma í
marz kom þar til uppþota,
ekki skipulagðra, heldur óvið-
ráðanlegra umbrota sárþjáðs
lýðs. í bylt'ngarsögu sinni lýs-
ir Charlyle franskri alþýðu á
þennan hátt seint á 18. öld.
„Verkalýðnum liður ekki vel.
En leiðiniegt! því að hann tel-
ur frá 20 til 25 milljónir. Samt
sem áður steypum við honum
saman í e.'ns konar smáheild,
ferlega en myrka, fjarlæga og
nefnum skríl eða mannlegra
nafni „múginn". Vissulega múg-
ur; og samt er það svo undar-
legt, að reynír þú að fylgja
honum i huganum yfir breitt
Frakkland (Rússland) inn i
moldargreni, hanabjálka og
hjalla, verður f jöldinn allur að
einstaklingum. Sérhver þejrra
á hjarta sitt og sorgir; hann
stendur þar þakinn sinni eig-
in húð, og klípir þú hann, þá
blæðir honum“. —
Nú roðnaði rússneska fönnin
enn á.ný af blóði bárna sinna;
rússneski' múgurinn, bolur hins
í Péturs-
mótmæla
konur í kröfugöngu
garði til þess að
styrjöld, hungursneyð og ein-
valdsstjóm. Keisarastjórnin
sendi Kósakka á vettvang, en
aldrei þessu vant höfðust þeir
lítið að og lýðurinn fann brátt
sér til mikillar gleði, að þeir
voru vinsamegir. Verkfallsalda
breiðist því út um borgina og
varð á skömmum tima að
allsherjarverkfalli. Um allar
götur streymdu raðir verka-
manna undir rauðum fánum
og kjörorðunum: „Burt með
keisarann.— Hættum stríðinu
—• Vér krefjumst brauðs“.
Þann 11. marz er sunnudag-
ur. Þá söfnuðust verkamenn
saman i miðhuta borgarinnar,
fn lögregja skatit á þá úr
íaunsátri. Nokkrir hermenn
skutu einnig á mannfjöldann,
sem hélt við það t'l bæki-
stöðva herflokksins og kærði,
en hersveitin g'ekk ‘i lið með
verka’ýðnum og beindi kúlna-
hríð sinni að lögreglunni. Dag-
inn eftir gekk allt setuliðið
við Pétursgarð til fylgis við
uppreisnarmenn, handtaka ráð-
herra og hershöfðingja kéis-
arans, sem til náðist, og opna
fangelsin og sleppa úr haldi
pólitiskum föngum. Þá var bar-
ist talsvert í borginni, sérstak-
lega við lögreghma, en að
kvöldi er hún öll á váldi upp-
reisnarmanna, byltihg var orð-
in i Rússaveldi, Pt'tursgarður
hlaut auðkennið ráuða borgin.
Byitingarhréyíingin ' barst
þegár til annarra borga;
Moskva fylgdi dæmi Péturs-
garðs, og síðan komu aðrar
borgir og þorp um endilangt
ríkið; keisaraveldið fauk í burt
á fáum dögum; og það vissl
var’a nokkur, hvað hafði orð-
ið um það. Bændur létu þró-
un mála afskiptalitla; ennþá.
létu bylt'ngarmenn sig litlu
skipta hagsmunamál þelrra,
jarðnæði og frið.
„Hvað var orðið af keisara?
Hvað háfði orðið urh hann
þessa örlagaríku daga? Hann,
var ekki í Pétursgarði; hann
var langt í burt í lítilli borg,
en þaðan átti hann að stjórna
her sínum sem æðsti hers-
höfðingi. En dagar hans voru'
taldir, 03 líkt og ofþroskaður
ávöxtur féll hann niður án
þess að vekja eftirtekt. ’Hinn
Voldugi keisari, hinn miklj ein-
valdi allra Rússa, sem miíljón-
ir höíðu skolfið fyrir, hinn
„Litli Faðir Heilags Rússíánds“
hvarf í „sorptunnu sögunnar".
Það er undarlegt, hvernig
miklir sijórnarhættir liðast í
sundur, þegar þeir hafa gegnt
hlutverki sínu og endað skeið
sitt. Þegar keisara bárust til
eyma tíð.'ndi um verkföll og
óeirðir i Pétursgarði, gaf hahn
út yfírlýsingu um herlög (í
borginni). Tilkynning þess efn-
is var formlega gefin út af
herforingjanum á staðnum
en ekki auglýst í borginni, af
því að þar var enginn til þess
að vinna verkið! Stjórnarvél-
in hafði liðazt í sundur. Keis-
aiánn gerði sér enga grein íyr-
ir því, sem gerzt háfðj, og
reyndi að komast til Pé'túrs-
garðs. Járnbrautarverkamenn
stöðvuðu lest hans á léiðinni.
Keisarainnan, sem bjó í út-
borg Pétursgarðs, ætlaði að
senda simskeyti til keisara.
Það var sent tjl baka frá stöð-
inni áritað með blýanti:
„Heimi'isfang óþekkt“ (Nehru).
Þannig hvarf hinn mjkli al-
valdur úr sögu stéttaríkisins.
Síðar var keisarafjölskjddan
höfð i haldi í Jekaterinborg
(nú Sverdlovsk), en tekin þar
af lifi 1918, þegar stjórnendur
borgarinnar óttuðust, að hún
félli i hendur innrásarliðs.
Bráðabirgða-
stjcrn
Nvi var búið að stej’pa kcis-
arastjórninni, verkamenn og-
hermenn höfðu unnið verkið,
en hvað áttu þeir að gera við
völdin? Á fyrstu dögum upp-
reistarnnar höfðu þeir kjörið
sér fulltrúaráð (sovét), og í
Pétursgarði tóku þau sér ból-
festu í hluta þinghallarinnar,
en þar sat ríkisdúman,
hafði að nokkru gleymzt í um-
róti síðustu daga. Dúman yur
að mestu skipuð fulltrúúm
landeigenda og auðugra borg-
ara, sem voru skefldir áhorf-
Framh. á 10, síðu