Þjóðviljinn - 23.01.1958, Qupperneq 7

Fimmtuclagur 23,- janiiar 1958 —- ÞJÓÐVILJINN — i (7
i'
Wt-
Kristján Glslason;
grundyöll vinstra samstarís og emingar
Margt bendir til þess að
bæ.ta- og sveitastjómarkosn-
ingamar n.k. sunnudag kunni
að verða á ýmsan hátt örlaga-
ríkar. Allur undirbúningur
kosninganna mótast a£ hinum
mjög svo harðsnúnu og þýð-
íiigarmiklu átökum, sem nú
eiga sér stað í þjóðfélaginu
milll sundrungar- og hægri
stéfnQ annars-vegar og vinstri
stefinu og .éiníngar hinsvegar.
"'X'i L - ?’•
Þýðing bæja- og sveita-
stjötnárvalds fyrir
afkomu og hagsæld fólksins.
Á yfirborðinu er kosið um
yíirráð í bæja- og sveitastjóm-
. um. Er það út af fyn-ir sig ær-
ið umhugsunarefni, hverjum
skuli falið það vald. Er í þvi
efni þýðihgarmikið að menn
geri sér íjóst, hve gífurleg
áhÝif bséjá- og sveitastjórnir
géta haft á alla lífsafkomu í-
búanna í bæjum og kauptún-
' lim, Áfskipti þeirra, eða af-
Skiptaleysi, af atvinnumálum,
húsnæðismálum, fræðslumál-
Um ogn:heilbrigðismálum, svo
rtokkuð sé nefnt, getur ráðið
úrslitum um það, hvort menn
búa þar almennt við velmegun
og framþróun, eða hvort þar
iríkir kyrrstaða og afkomu-
erfiðieikar.
Hvað þetta snertir ættu
menn að hyggja vandlega að
hinum mismunandi skoðunum
stjórnmálaflokkanna á því,
hver afskipti bæja- og sveita-
stjómir skuli af þessum mál-
um hafa.
Fyrir Reykvikinga er einkar
lærdómsríkt að kjmna sér
skoðanir þeirra manna, sem
um langt árabil hafa stjórnað
Reykjavíkurbæ. En megin
stefna þeirra hefur verið sú,
að bæjaryfirvöldin ættu sem
allra minnst að blanda sér í
riokkrar Þær framkvæmdir,
sem einstaklingsframtakið ann-
ars' vildi og gæti annazt. Með
tímanum hefur þó svo farið,
að aimeriningsálit og þrautseig
bafáttá Stjórnarandstöðunnar
hafa rekið afskiptaleysisstefnu
þessa á nokkurt undanhald, en
þar hefur þó jafþan verið
hörfað eftir taktinum: Ekki
fyrr en við megum tii — éins
litið og við getum.
Fyrir framtíð Reykjavíkur,
sem og annara bæja- og sveita-
félaga, er brýn nauðsyn, að
afskíptaleysisstefna þessi verði
með öllu útlæg gerð, en í henn-
ar stað komi þróttmikil af-
skipti af hinum þýðingarmiklu
hagsmunamálum ibúanna.
Það sem hér hefur verið
drepið á, er aðeins dæmi um
þýðingu þá, sem bæja- og
sveitastjórnarkosningar hafa
fyrir afkomu og velferð kjós-
éndanna. Margt fleira væri á-
, stæða, til þess að nefna. Verð-
ur það þó eigi gert hér, en
brýrit fyrir mönnum, að kynna
sér sem bezt bæjarmála-
stefnuskrár flokkanna og ; rök
þeifra þar að lútandi. 1
Umbrot SjáJfstæðisflokkslns
gegn vinstri stefnu og >-ínstri
dbningu.
En í þessar kosningar bland-
ast fieíra en bæja- og sveita-
stjómarmálefni, Pólitískir and-
stæðingar alþýðustéttanna.
hafa í sambandi við kosning-
amar þyrlað upp miklu mold-
viðri varðandi hagsmuna- og
réttindabaráttu alþýðunnar al-
mennt, og þeir fara ekki dult
með það, að nú vilji þeir láta
kveða upp dauðadóm yfir sam-
starfi vinstrí ílokkanna í ríkis-
stjóm, og þeim málefnum, sem
sú stjóríi var mynduð til að
koma fram. Þettá er ekki erf-
itt að skilja, en því meirá um
vert, að svarað verði á réttan
hátt.
Þau umskipti, að Sjálfstæðis-
flokkurinn heíur verið hrakinn
úr rikisstjóm, hafa leitt þann
flokk til mjög harðvítugra um-
brota. Allir mega sjá, að ernsk-
is er látið ófreistað til að
endurheimta hin týndu völd,
enda hrun fyrir dyrum, ef það
tekst ekki fljótlega, þar sem
nú þegar hriktír i máttarvið-
um flokksins eftir aðeins eins
og hálfs árs utanveltu.
í umbrotum flokkslns komá
ýmsir skrítnir fletir í Ijós,
Nægir í því efni að benda á
kauphækkunarbaráttu flokks-
ins og réttindakröfur hans til
handa vérkamönnurti og öðr-
um launþegum, Er hér á ferð-
ínni alveg íný bót á Mna
marggötóttu kosningaskikkju
Sjálfstæðisflokksins og eru
miikil undur, ef ednhverjum
finnst bótin sú fara vel á
þeirri fiík, eða ef einhver
skyldi gleyma því, hvað á bak
við hana er. Sitthvað fleira er
notað og misjafnlega frumlegt.
En af öilu þvi margvíslega
ráðabruggi sem uppi er í þeiin
herbúðum, eða upp kann. að
koma, er aðeins eitt veralega
sigurstranglegf. fyrir Sjálístæð-
isflokkinjt, það er ef honum
tækist að efla sundrungu og
innbyrðis baráttu í faglegum
og- pólit iskunt riiðuin alþýð-
unnar sjálfrar.
I^irijr iklóku foringjar, Sjálf-
stæðisfiokksins hafa Iöngu
gert sér ijóst, að héðan af ér
vonlaust að vinna hagsmuna-
og réttindavígi íslenzkrar al-
þýðu utan frá. Hitt vita þeir
nákvæmlega jafn vel, að ör-
uggt ráð til að fella jafnvel
hið stærsta tré, er að grafa að
rótum þess og böggva þær
sunéur. Þessvegna er nú og
verður allt kapp lagt á að
lama jafnt fagleg og pólitísk
samtök alþýðunnar innanfrá
Þess vegna er nú með hinum
furðulegustu tiltektum reynt
að brjótast til valda i vérka-
iýðsfélögunum og þessvegna er
og yerður reynt að magna
sundrungarieiðangra á hendur
samstarfi vinstri flokkanna í
ríkisstjórn. Það er ofur skilj-
anlegt að Sjálfstæðisflokkur-
inn reynj þessa leið, því eins
og áður er sagt gefur hún fyr-
irheit um sigur, ef fær kynni
að reynast.
Þáttur sundrnngarmanna
Alþýðuflokksins
En í einu sambandi við
þessa sundrungarlínu Sjálf-
stæðisflokksins verður lil varn-
Kristján Gíslason
aðar að benda á dapurlegar
staðreyndir. Til liðs við hann
í þetesum ráðagerðum hafa
gengið nokkrir af forustumönn-
um Alþýðuflokksins. Allt frá
myndun núverandi ríkisstjórn-
ar hafa þeir unnið skipulega
að því að eyðileggja stjórnar-
samstarfið. Sá hluti flokksins,
sem gekk heill til þessa sam-
starfs, hefur átt í harðvítugri
baráttu við þessa sundrungar-
og skemmdarverkamenn í
flokknum, en hefur ekki tek-
izt að halda þeim í skefjum.
Vitað er að fjölmörgu Alþýðu-
flokksfólki blöskrar atferli
áundrungarmannanna og ' vill
bvergi nærfi því koma. Kastar
þá fyrst tólfunum þegar Jitið
er á háttsemi þeirra i,. verk-
íýðsfélÖgunum, þar serri þeir
lýsa sig opinberlega til þess
ráðna að draga lokur fi'á hurð-
um og afhenda fornum og nýj-
um andstæðingum verkalýðs-
ins veldissprota samtakáana
Rennur mörgum til ríija hlut-
skipti sumra þessára manna
og niður'æging, svo Iiart som
þeir ganga frani í, því að
brjóta niðuy hin dýrmætu vé,
sém Alþýðuflokkurinn, og
jafnvel þeir sjálfir sumir
hverjir, áttu þó eitt sinn drjúg-
an þátt í að byggja upp.
Fyrir Alþýðuflokksfólk er ó-
hjákvæmllegt að staldra við
þessar staðreyndir, hversu ó-
þægilegt sem það kann að
vera, Virðist nú .ljósara en
nokkru sinni fyrr, hvert ihinir
ofstækisfullu sundrungarmenn
eru að leiða Alþýðuflokkinn
og hverra erindi • þeir reka í
íslenzkum stjómmálum, Þegar
svona er komið Jdjóta enn
margir að fara að dæmi
þeirra* sem á undanförnum
misBérum hafa sagt skilið við
sundrungarliðið, sannfærðir
um, að þeir geti betur unnið
málstað sínum og fyrrl hug-
sjónum Alþýðuflokksins á öðr-
um vettvangi.
En þrátt fyrir þessar dap-
urlegu . staðreyindir um íhalds-
og sundrungarþjónustu AI-
þýðuflokksins munu áróðurs-
menn flokksins, a. m. k. fram
að næstu helgí, kynna hann
sem andstæðing íhaldsins
númer eitt. Já hvílíkur and-
stæðingur.
Eining og sanistarf vinstri
maima er nauðsyn
Höfuðverkefni allra vinstri
manna í kosningunum /. k.
sunnudag er að hrinda á eftir-
minnilegan hátt sundrungará-
hlaupi Sjálfstæðisflokksins og
aðstoðarmanna hans. Því mið-
ur báru vinstri flokkarnir ekki
gæfu til að sameinast alls stað-
ar til þessa leiks og voru þar
enn að verki hinir sömu menn,
sem um langt árabil hafa af ‘
persónulegri metnaðarsýki,
fordómum eða ofsíæki staðið í
veginum fyrir náinni samvinnu
og sameiningu vinstri manna á
hínum póltíska vettvangi.
En þrátt fyrir þetta eru
möguleikar á að láta kosninga-
úrslitin hafa umtalsverð áhrifi
í baráttu vinstri manna fyrir
einingu og samstarfi, fyrir
framgangi ýmissa hagsrnuna-
og réttindamála íslenzkrar.. al-
þýðu. Eina örugga leiðin til
þess er sú að tryggja stærstu
og sókndjörfustu baráttusveit
alþýðunnar á stjórnmálasvið-
inu, Alþýðubandalaginu, glæsi-
legan kosningasigur. Lítum í
þessu sambandi til nokkurra,
sögulegra staðreynda.
Fyrir alþingiskosningamar
1956 fóru fram langvarandi til-
raunir til að skapa sem víð«
tækasta samvinnu vinstrl
manna í kosningunum. Að
þessum tilraunum stóðu menrt
úr öllum vinstri flokkunum,
'“''•ainh. á 10. síðU

Til athug-
unar sálfræðingum
★ Landnámsmenni komu
sem kunnugt er ekki aðeins
frá Noregi, heldur einnig frá
írlandi. Þeir komu ekki aðeins
sein frjálsir menn sem voru
að flýja ofbeldið, heldur einn-
ig sem þrælar sem rænt hafði
verið frá heimilum sínum og
ástvinum. Saga íslendinga ev
frá fyrstu stundu einnig saga
uiu stéttaátök. í frásögn Land-
nánm um Ingólf Aniavsson er
greint frá frelsisbaráttu þræl-
anna. uppreisn þeirra er þcir
vógu Hjörleif og leituðu frels-
is í Vestmannaeyjúm en voru
allir drepniv síðan af Ingólfi
og félögum lians. Þar' segir
einnig frá þrælnum Karla sem
flýði ásamt ambátt frá Reykja-
vik þegar In.gólfur var setetur
þar að. Ingólfur fann þau síð-
ar og þarf vart að því að
spyr.ia að örlög þeirra liafa
orðið hin sömu og þeirra sem
skemmst nutn frelsisins í Vest-
mannaéyjum.
★ Gunnar Thoroddsen sagði
i útvarplnu í fyrrakvöld vð
hann. væri kominn af Ingólfi
Arharsyni en andstæðingar
ihaldsins í Reykjarik vævu
komnir af Karii þráeli. Sízt
skal amazt við þeirvi ættfræði
borgarstjórans; en hvað kemur
til að honum dettur þræla-
hald í hug þegar hann hugsar
um Stjórn íhaldsins á Reykja-
vik?
Ötta-
leg tilhugsun
★ Bárður Daníelssori. komst
þannig að orði í útvarpsum-
ræðunum í fyrrakvöld að' hann
gæti haldið áfram að tala alla
nóttina.
★ Þá fór lirollur um Ixlust-
endur.
Reiðubúnir
að fórna lífinu
★ Lærisveinn Áka Jakobs-
sonar, Lúðvík nokkur Gizurar-
son, fyrrverandi Heimdellingur,
skipar eitthvert sætið á lista
Alþýðuflokksins í bæjarstjórn-
arkosningunnm. í útvarpsum-
ræðunum í fyrrakvöld hældist
hann mjög um yfir því að
koimnúnistar hefðu farið hin-
ar mestu lirakfarir í vörubíi-
stjórafélaginu Þrótti en lýð-
ræðissinnar sótt fram. Nú er
það svo að Alþýðufloklcsmenn
i féiaginu stóðu einnig að þeitn
listn sem Lúðvlk kenndi við
kommúnisma, svo að ósigur
lians er1 einnig ósigur Alþýðu-
flokksins.
★ En hverju máli skiptir
það, ef íhaldið aðeins heldur
völdum sínum?
Þar
fannst aðferðin
★ Einkennileg gerist nú
röksemdafærsla Sjálfstæðis-
flokksins. Þannig reiknaði
Gunnar Thoroddsen nákvæm-
Iega út í fyrrakvöld hve mikið
atliafnasvæði væri í Reykja-
víkurhöfn á hverja þúsund í-
búa, eins og bæjarbúar væru
skip sem Ieggja ætti að
bryggju. Með þessu móti tókst
honuin að samia að höfnin í
Reykjavík væri miklu merkari
cn hafnirnar i Helsinki og
Stokkhólmi, og í þessum
mamifjöldaútreikningi niinnt-
ist hann auðvitað ekkert á það
að hér er útgerð lifæð bæjar-
búa en skiptir sáralitlu máli
i hinum höfuðborgunum
tveimur.
★ Á sama hátt er auðvelt
að reikna út að borgarstjórinn
i Reykjavík er1 merkasti borg-
arstjóri í helmi — að til-
tölu við fólksf iölda-