Þjóðviljinn - 20.04.1958, Qupperneq 7

-j. • „ .Sminudaguc.,.gQ. 7-
Berlín dagsins i dag á sér
énga hliðstæðu í sex áraþús-
unda sögu bæja og borga.
Milljónaborg, sem þróazt hafði
iim aldaraðir, dregið til sín
mikinn hluta af fullvinnslu-
iðnaði mesta iðnaðarveldis á
meginlandi Evrópu og verið
aðsetur rikisstjóma, sem
tvisvar á einum aldarf jórðungi
gerðu æðisgengnar tilraunir
til að leggja undir sig álfuna,
hefur verið klofin í tvennt
með einu pennastriki. M“rkin
milli Austur- og Vestur-Ber-
línar búta sundur sumar göt-
ur og skipta öðrum að endi-
löngu. Stjórnir borgarhlut-
anna liggja í sífelldum illdeil-
um. Flestum götum, isem milli
borgarhlutanna liggja, hefur
verið lokað, en þar sem enn
er opið vegfarendum stendur
dag og nótt lögregluvörður
í Beriín. Stjómendur Vestur-
Berlínar hafa skírt borgar-
.hluta sinn „Vígstöðvaborg-
ina“ og haga sér samkvæmt
því. Austur-Þýzkaland er frá
náttúrunnar hendi fátækari
hluti Þýzkalands, vi'ða harð-
býlt og iðnaðarhráefni nær
engin nema brúnkol. Við það
bætist að á fyrstu árunum eft-
ir stríðið tóku Sovétríkin tölu-
vert af vélum og öðrum at-
vinnutækjum og hluta af
framleiðslunni upp í stríðs-
skaðabætur. Á sama tíma
losnaði Vestur-Þýzkaland ekki
aðeins að mestu við greiðsbi
stríðsskaðabóta, bangað
strevmdi bandarískt f jánnagn,
bæði marshalldollarar og
einkaf jármagn. Eins og í pott-
inn var búið hlaut bví end-
urreisnin eftir stríðið að
ganga mun hraðar í Vestur-
KLOFIN
Brandenborgarhliðið á Unter den Linden stendur við mörkin milli borgarhlntanua í Berlin.
Beggja. vegna liliðsins standa lögreglusveitir, sem líta inn i bíla vegfarenda, Hliðið sjálft cr
i Austur-Berlín og borgarstjómin þar er að láta gera við stríðsskemmdirnar. Skammt frá
Brandenborgarhliðinu en í Vestur-Berlín stattda útveggir þinghailarinnar, þar sem uazistar
tendruðu brunann fræga. Þeir eru nú að mestu mnluktir vinnupöUmn viðgerðarmanua.
báðu megin við markalínuna.
I»að eina sem er borgarhlut-
unum sameiginlegt er neðan-
jarðarbrautin og borgarjám-
brautin ofanjarðar.
,1 stríðslok var Þýzkalandi
skipt í fjögur hemámssvæði
milli Bandaríkjanna, Bret-
lands, Frakklands og Sovét-
ríkjanna. Berlín var einnig
skipt í fjóra hemámshluta.
Þegar hernámsstjóm þe=sara
BORG
fjögurra ríkja yfir Þýzka-
landi öllu leystist upp og ríki
var stofnað af hernámssvæð-
um Vesturveldanna með
stjómarsetri í Bonn, hélt her-
námsstjómin í Berlín áfram
störfum og er enn við lýði,
þótt hún sé núorðið lítið annað
en nafnið tómt. Borgarhlutar
Beriínar eru því ekki að form-
inu til hlutar þýzku ríkjanna
tveggja. Vestur-Berlín sendir
áheymarfu'ltrúa á þing Þvzka
'sambandslýðveldisins í Bonn,
en er undir stjóm borgarráðs,
sem nefnist senat. f Austur-
Berlin nefnist borgarráðið
magistra-t og borgarhlutinn er
eldki stjómskipuleeur hluti
Þvzka albýðuveldisins —
(DDR), þótt stjóm þess hafi
þar aðsetur.
Klofningur Þýzkalands og
Beriínar varð endanlegur fvr-
ir áratug, þegar peningaskipti
vora framkvæmd í Vestur-
jÞýzkalandi og Vestur-Berlín
án samráðs við yfirvöldin í
austurhluta lands og borgar.
Eðlileg viðskÍDta- og atvinnu-
tengsl rofnUðu i einu vetfangi,
þegar ekki var lengur um
sameiginlegán gjaldmiðil að
ræða. Afleiðiugamar voru
, langtum alvarlegri fyrir aust-
urhlutann, mestabur iðnaður
þar var vinnsluiðnaður. sem
frá fomu fa.ri hafi urmið úr
hráefnum frá Vestur-Þýzka-
landi. Af hálfu Vesturveld-
anna var líka leikurinn til hess
gerður að skaDa. algert öng-
þveiti í atvinnulífi Austur-
Þýzkalands. Svarið var hið
langvinna bann við samgöng-
um á landi við Vestur-Beriín,
sem liegur miðsvæðis í Aust-
ur-Þvzkalandi.
Síðan peningaskÍDtin fóru
fram hafa vesturfc,ýzk stiórn-
arvöld haldið uppi grimmilegu
viðskiptastríði gegn Austur-
Þýzkalandi. Stiómarvöldin í
Bonn gera austurbýzku at-
vinnulífi eins erfitt. fvrir og
þau geta,. með bví að neita um
'stéinkol, stál oor önnur hrá-
efni, sem V-Þvzkaland hefur
jafnan ha.ft gnægð af en Aust-
ur-Þýzkaland skortir. Hvergi
er viðskiptastríðið harðara en
Þýzkalandi en Austur-Þýzka-
landi.
Þennan aðstöðumun hafa
vestnrþýzk stjóraarvöld hag-
nýtt sér af fremsta megni til
að lokka fólk vestumm, en sá
fólksstraumur hefur svo orðið
ein helzta máttarstoðin undir
gróðasöfnun vesturþýzkra at-
rinnurekenda. Straumurinn að
austan hefur tryggt þeim ó-
dýrt vinnuafl, landlægt at-
vinnuleysi í Vestur-Þýzka-
landi, sem sjaldan hefur kom-
izt langt niður fyrir eina
milljón, hefur torveldað verka-
lýðshreyfingimni þar alla
kjarabaráttu.
Vestur-Berlín hefur verið og
er enn sýningargluggi Vest-
ur-Þýzkalands gagnvart Aust-
ur-Þýzkalandi. Svo vill til að
helzta verzlunargata borgar-
innar frá fomu fari, Kurfiirst-
endamm, er í Vestur-Berlin.
Þar verzlaði fólk, þegar það
vildi fá það bezta, sem á boð-
stólum var í höfuðborginni.
Allt hefur verið gert sem unnt
er til að rækta fcessa grmlu
hefð. Sprengjuskörðin hafa
verið fyllt með verzlunarhús-
um, beggja vegna Kurfiirsten-
damm er óslitin röð verzlana.
Kaupanda frá Au'stur-Ber-
Mn eða Austur-Þýzkalandi
stendur þama ýmislegt til
boða, sem ekki er að jafnaði
á boðstólum í verzlunum
heima hjá honum, svo sem
virginíatóbak, ítalskir skór,
frönsk vin, ósvikið súkkulaði
og suðrænir ávextir. Megin-
hluti erlends gjaldeyris, sem
Austur-Þýzkaland aflar, fer til
að greiða innflutt hráefni til
iðnaðarins, erlendar munaðar-
vömr em látnar sitja á hak-
anum.
En sá hængur er á, að í
Vestui^Berlín verður kaupand-
inn að austan að greiða f jög-
ur af sínum mörkum fýrir
hvert vesturmark. Fyrst eftir
peningaskiptin var gengið níu
á móti einum, en hefur stigið
smátt og smátt. Nuverandi
gengi er algerlega óraunhæft
frá efnahagslegu sjónarmiði
það er pólitískt gehgi, sem
haldið er við lýði með ótak-
mörkuðum fjárstyrk frá Bonn
og Washiagton við Vestur-
Berlín. Rétt gengi væri að
dómi kunnugustu manna eitt
og hálft austurmark móti
einu vesturmarki. Ekkert er
sparað til að halda við póli-
tíska genginu, sem er ekkert
annað en vopn i kaída stríð-
inu, til þess sniðið að koma
þeirri hugmynd inn hjá íbúum
Austur-Þýzkalands, að ríki
þeirra sé aumkunarverður eft-
irbátur Vestur-Þýzkalands.
Þegar gengið er um götur
í báðum hlutum Berlínar, bor-
ið saman verð í búðarglugg-
um og spurzt fyrir um verð-
lag á þvi sem þar er ekki
sýnt að jafnaði, kemur í ljós
að flestar brýnustu lifsnauð-
synjar em ódýrari í Austur-
Þýzkalandi. Einna mestur er
munurinn á Iiúsaleigu, sem
mjög sjaldan er hærri í
Austur-Þýzkalandi en tíundi
hluti launa og oft lægri, og á
kolum til hitunar, 100 kíló af
þeim kosta í Austur-Þýzka-
landi 1.92 mörk en í Vestur-
Berlín 4.33 mörk. Fargjald
með almenningsfarartækjum í
Austur-Berlín er 2Ó pfeimigar
en 30 pfennigar í Vestur-
Berlín. Algengustu matvæli,
svo sem kart“flur brauð,
eru ódýrari eystra en vestra.
Á ýmsum iðnaðarvörum, svo
sem vefnaðarvöru úr baðmull,
búsáhöld og leikföngum, virð-.
ist lítill verðmunur. Bækur og
hljómplötur em mun ódýrari
eystra en vestra. Þegar kem-
ur að innfluttnm vömm breyt-
ist samanburðurinn vestrinu
í hag. Iæðurskófatnaður, ull-
arfatnaður, tóbak, kaffi og
súkkulaði eru til dæmis mun
ódýrari í Vestur- en Austur-
Berlín, úrvalið meira og varan
betri.
Þegar á he'ildina er lit’ð lifa
þeir sem úr lit'u hafa að s.pila
við betri kjör í Aurtur-Þýzka-
landi en Vestur-Þýzkalandi,
en þeir sem hafa efni á að
veita sér munað ou þægindi
hafa mun betri skilyrði til
þéss í yéstúrhluta landsins en
íiusturb'utsmim. Vesturþýzkir
hagfræðingar viðurkenna, að
þeir sem hafa. 300 marka tekj-
ur og þar fyrir neðan á mán-
uði komist betur af í Austur-
en Vestur-Þýzkalandi. Austur-
þýzldr forustumenn halda því
fram að markalínan sé nálægt
500 marka mánaðartekjum.
Fólki sem hafi lægri tekjur
en það verði meira úr þeim í
A-Þýzkalandi, en þeir sem
komist hærra i tekjustiganum
geti aflað sér meira fyrir
peningana. í Vestur-Þýzka-
landi. Hagskýrslur sýna að í
Vestur-Berlín hafa 55% vinn-
andi fólks 300 mörk eða
minna í tekjur á mánuði en
aðeins 12% yfir 500 mörk á
mánuði. Árið 1956 voru mán-
aðartekjur iðnverkamanna í
Austur-Þýzkalandi 396 mÖrk
að meðaltali.
1 Berlín lýstur tveim ólík-
um hagkerfum saman. Hömlur
em engar á samgöngum milli
borgarhlutanna, menn geta
labbað að vild fram og aftur
yfir markalínuna, ekið yfir
hana i bílum eða almeunings-
farartækjum. Talið er að
300.000 til 400.000 manns
leggi leið sína yfir markalín-
una á degi hverjum. Lögreglu-
eftirlitið beinist nær eingöngu
að éinkabílum og hlutverk
þess er að hindm smygl á
vömm og prentuðu máli, en
blöð frá austurhluta borgar-
innar era bannvara í vestur-
hlutanum og gagnkvæmt.
Gervigengið á austurmarkinu,
sem haldíð er upDi i Vestur-
Berlín, gefur auðvitað tæki-
færi til víðtæks gjaldeyris-
brasks. Fyrir þá sem kaupa
austurmörk í Vestur-Berlin
er flest hlægilega ódýrt í
austurhluta borgarinnar. Þess
er því krafizt í austurhlutan-
um við flest viðskipti, að
menn færi sönnur á að þeir
séu he'mamenn og sýni ef svo
er ekki að þeir hafi aflað sér
austurmarka á genginu sem
þar er viðurkennt, eitt vestur-
mark á móti einu austur-
marki. Undan þessu eftirliti
er þó skilin sala aðgöngum'ða
að leikhúsum og kvikmynda-
húsum og ýmiskonar þjón-
usta, svo sem snyrting, skó-
viðgerðir, fatasaumur og
fléira. Töluvert er um það að
fólk býr í öðrum borgarhlut-
anum en vinnur í hinum, um
23.000 íbúa Austur-Berlínar
vinná í vesturhlutanum og
17.000 manns frá Ve«t.ur-Ber-
lín vinna ! austurlilutánum.
1 báðum borgarhlutum fær
þetta fólk ákveðinn liluta af
vinnulaunum greiddan í gjald-
miðli borgarhlutans sem ]>að
býr í á genginu einn á móti
einum.
Eins og áður er getið eru
járnbi’autarsamgöngur ofan
jarðar og neðan eina stofnun-
in, sem er báðum hlutum Ber-
línar sameiginleg. Öll önnur
opinber þjónusta, sem óhjá-
kvæmileg er í stórborg, er
tvískipt. Sín rafveita er fyrir
hvorn borgarhluta, sporvagn-
ar og strætisvagnar ganga
ekki yfir markalínuna og ekk-
ert beint símasamband er
milli borgarhlutanna, Þar sam
markalínan liggur eftir endi-
löngum götum, verða menn
sem búa sinn hvoru meyin
götunnar að fá samband um
Leipzig eða Hamborg til að
geta talazt i/ið í síma.
Stjómmálalíf í Berlin er
með nokkuð öðrum hætti en
í öðmm hlutum Þýzkalands. 1
Austur-Berlín starfar Sós'al-
demókrataflokkurinn, sem
hvarf úr söyunni í Austur-
Þvskalandi, fcearar hann og
Kommúnistnf'okkurinn mynd-
uðu Sósialistiska einingar-
flokkinn. Sá flokkur er eins
og Kommúnistaf'okkurinn
bannaður í Vestur-Þýzkalardi,
en er leyfður í Vestur-Berlín.
Ekki verður séð að Sósíal-
demókrataflokkurinn fcurfi að
fara í neinar felur í Austur-
Ber'ín, undirritaður rakst af
tilvi'iun á áberandi merktar
skrifstofur hans á þrem stöð-
um í horgarh'utanum í síðasta
mánuði. 1 Vestur-Berlín er
kost.i Sósíalistíska einingar-
fiokks'ns fcrengt með vmsum
í'áðum, svo 'sem atvinnnof-
sóknum. Einnig liggia vfir-
vö'din þar á fcví lúalagi að
svinta stuðningsmenn hans
rét.ti til bóta fvrir ofsóknir,
sem fceir eða beirra náhnstu
urðu að þola á stjórnarárum
naz'sta.
L"ngu er alkunnuv'’. pð
Vestur-Berlín e” miðstöð
níósna og undirrrð”r« af
•há'fu Vesturveldanna í Aust-
úr-Evrópu. Skemmst er að
minnart jarðkanganna mik'ú,
sem Banda.ríkiamenn grófu
undir (svæðamörk'n. tU að
geta hlerað símtöl á. aðal-
streng símans í Ans'nr-Ber-
lín. Austurbvzk yfirvöld segi-
ast v'ta deili á 104 njós”a-
og vndirróðursstofnunum, som
starfa í Vestur-Ber'in.
M. T. Ó.