Þjóðviljinn - 08.09.1961, Qupperneq 6

MlIX'K
€» IpW®
,a «ua,«» u'.-J-r A «
.253.%
ílefur þegar verið náð I
hugsanlegum liámarks-1
hraða bíla? — lánuritið
ýtir undir þá skoðun að
svo sé. Á 40 ára tíma-
biii t— frá 1898 til 1938
— var hraðamýfc bíla
bætt um nær 1000 prós-
ent. Síðan 1938 hefur
það aðeins verið bætt
mn 12 prósent.
WIBJBNN
firtKefandl: Sameinlngarflokkur alþýðu - , Sósíalistaflokkurinn. - RltstJórar:
tíagnús KJartansson (áb.), Magnús Torfi Olafsson, Sigurður Quðmundsson. —
fréttaritstiórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Quðgelr
Magnússon. — Ritstjórn. afgreiðsla, auglýsingar, prentemiðja: Ckólavörðust. 19.
tlmi 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluverð kr. 3.00.
Prentsmiðja ÞJóðvilJans h.f.
Lögfwingon krafa Alþýðuflokksins
í¥»egar vinnulöggjöfin var sett, var það gert til þess að tak-
marka vald og sókn verkalýðssamtakanna á íslandi, enda
lögin sett að tilstuðlun atvinnurekenda og mótuð af þeim í
veigamiklum atriðum. Barátta hinnar róttæku verkalýðs-
hreyfingar fyrir bættum kjörum og gegn hungurárásum ís-
lenzkra atvinnurekenda og afturhaldsflokka í ríkisstjórn og
bæjarstjórnum varð áhrifameiri með hverju ári eftir 1930.
Afturhaldið, með Sjálfstæðisflokkinn og Framsóknarflokkinn
að vopni beitti öllum hugsanlegum ráðum til að klekkja á
verkalýðshreyfingunni og þrengja kosti alþýðu manna. Þess-
ir flokkar hikuðu ekki við að beita hvers konar kúgunar-
brögðum, lögreglu var sigað á verkfallsmenn, þátttakendur
í baráttu atvinnuleysingja og annarra verkamanna voru fang-
elsaðir, svívirðilegir stéttadómar kveðnir upp yfir verka-
mönnum tugum saman, skotið á verkfallsverði og verkalýðs-
leiðtoga, forystumenn verkalýðsfélaga teknir með ofbeldi og
fluttir burt af verkfallssvæðinu, atvinnukúgun skipulögð gegn
þeim verkamönnum og iðnaðarmönnum og sjómönnum sem
framarlega stóðu í baráttunni. Ekkert vopn, engin bardaga-
aðferð, sem afturhaldið íslenzka hélt að gæti dugað sér til
að berja verkalýðshreyfinguna niður og brjóta baráttuþrek
leiðtoga hennar var ónotað látið.
17'n þó afturhaldið á fslandi beitti hvers konar óþokkaskap
og kúgunartilburðum gegn verkalýðshreyfingunni, og
misnotaði óspart vald auðsins og vald Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarflokksins á Alþingi og í bæjarstjórnum í þeirri
baráttu, var það hin róttæka hreyfing fátækra verkamanna
og iðnaðarmanna og sjómanna, sem kom út úr þessari eld-
raun margfalt styrkari en hún hafði verið og það svo, að
afturhaldið viðurkenödi í raun að því væri um megn að
berja verkalýðshreyfinguna niður, og væri ekki seinna vænna
að reyna að setja henni vissar skorður með löggjöf. Sú lög-
gjöf hlaut þó að verða um leið viðurkenning á algeru lög-
mæti verkalýðshreyfingarinnar og lögmæti verkfalla, annað
hefði ekki verið hugsanlegt eftir þau miklu átök er orðið
höfðu eftir 1930, og sýnt hvers hin unga verkalýðshreyf-
ing íslands var megnug. En með vinnulöggjöfinni reyndi aft-
urhald landsins að setja starfsemi og baráttu verkalýðshreyf-
ingarinnar að ýmsu leyti þröngar skorður.
T Tndanfarið hefur afturhald landsins ofmetnazt vegna þess,
að því hefur tekizt að mynda ríkisstjórn í landinu sem
er ósvífnari til óþurftarverka gegn alþýðu manna og verka-
lýðshreyfingunni en flestar ríkisstjórnir til þessa. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur fengið Alþýðuflokkinn í lið með sér
til hinna verstu verka í garð vinnandi manna á íslandi.
Svo er komið að svartasta afturhaldið, sem á aðalvirki sín
og valdastöður í stjórnarklíku Vinnuveitendasambandsins og
Sjálfstæðisflokknum, telur sér óhætt að heimta breytingar
á vinnulöggjöfinni sem ætlað er að valda skemmdarverkum
á verkalýðsfélögunum og truflunum á starfi þeirra. Eng-
inn sem þekkir forsögu þessa afturhalds furðar sig á því
þó það hugsi til að nota og misnota valdatækifæri, eins og
núverandi ríkisstjórn gefur þeim, til þess að þrengja kosti
verkalýðshreyfingarinnar o.g láta löggjafann blanda sér í
innri mál hreyfingarinnar. En ýmsir eru þeir, sem enn verða
undrandi að sjá blöð Alþýðuflokksins ekki einungis taka
sterklega undir sömu kröfurnar um breytingar á vinnulög-
gjöfinni og Vinnuveitendasambandið og Sjálfstæðisflokkur-
inn hafa verið að heimta, heldur beinlínis rökstyðja kröf-
urnar með því að verkalýðsfélögin og heildarsamtök þeirra
hafi ekki verið þess umkomin að ,,setja sér starfs- og skipu-
lagsform sem rúmaði á lýðræðislegan og formfastan hátt
starfsemi þeirra og vinnubrögð, en því miður hefur þetta
ekki orðið, svo að í annað hús er ekki að venda, en lög-
gjöfin sníði þeim skynsamlegan stakk.“ Þessi krafa um
s^iptingul sjálfsíforræðts' vterkalýðsihreyfingarirmar um sín
innri mál er ekki <að þessu sinni tekin úr málgagni Vinnu-
veitendasambandsins né Sjálfstæðisflokksins, heldur úr mál-
gagni Alþýðuflokksins, „Alþýðumanninum“, o.g aðalblað
flokksins, ,.Alþýðublaðið“, gerir þessa afturhaldskröfu að
sinni með því að. prenta greinina upp athugasemdalaust. — s.
Nokkrar svipmyndir frá verkfallsvaktinni í AlþýOuhúsinu á Akureyri í sumar.
c/./.i að sitja eih eitir..
Við vorum síðast að spjalla
við þá Björn Jónsson og
Tryggva Helgason, forustumenn
verkalýðssamtakanna á Akur-
eyri, um atvinnuhorfurnar þar.
Nú höldum við áfram, og víkj-
um að öðru.
— Hvernig var þetta verkfall
hjá ykkur hér á Akureyri sl.
vor?
— Það var mjög góð samstaða
fimm verkalýðsfélaga, sem telja
samtals um 1800 manns, og
betta verkfall var sérstætt að
því leyt.i að það var nú í fyrsta
sinni á íslandi að verziunar- og ‘
skrifstofufólk gerir verkfall.
— Hvernig stóð það sig?
— Ágætlega. Samstarfið við
þá ungu menn sem tekið hafa
að sér forustu í félaginu, og
fólkið almennt, var til mikillar
ánægju fyrir gömlu félögin sem
staðið hafa í eldi baráttunnar
fyrir bættum kjörum um lang-
an aldur.
Samstaða félaeanna var svo
góð og aðstaða bessara félaga
x?ar svo st.erk að óhugsandi var
að atvinnurekendur gætu
þrjózkazt geen þeim.
— Voru ekki samvinnufélög-
in fús til að semja?
— Fólkið sem var í verkfall-
inu er yfirleitt fólk í samvinnu-
hr°vfingunni. bæði sem félags-
fólk og marst. starfsfólk. Þrýst-
insurinn frá fólkinu var því
m.iog sterkur cs samúð bænda
C" vilii til samstarfs var in.jög
findroirinii, eíns og fram kom
á aðalfundi Kaunfélags Eyfirð-
inga sem haldinn var á Akur-
eyrj meðan verkfallið stóð. Þar
r.ndmæltu bændur einróma á-
rötnjnum beim er framkvæmda-
stíóri K.EA, Jnkob Frímannsson,
fiutti á henður verk.alýðssam-
tökunum í bvriun aðalfundar-
ms og sarnbykkti fnpdurinn eiti-
réma áslm-run á ptiórn KEA að
semja við verkalýðsfélöein.
— Stóð nokkuð á stjórninni
að semia?
— Fyrstu dagana eftir að a.ð-
etfundurinn var haldinn varð
ekki vart að nein hreyfing væri
á framkvæmdastjóranum eða
félagsstiórninni til að fram-
kvæma samhykkt aðalfundar-
ins. Fn eftir að verzlunum
kaunfélaasins bafði verið lokað
o“ verkfall skvldi hefiast næsta
dag við miólkurstöðina lýsti
stiórn KEA sig í fyrsta skipti
reiðubúna til að hefja samn-
ingaviðræður að ný.iu, en fram-
kvæmdastióri KEA hafði haft
forustu um að slíta þeim við-
ræðum áður en verkfall hófst.
— Og gengu samningarnir
ekki síðan greiðlega?
— Samningarnir fóru síðan
fram eins og venjulegt er þar
sem báðir aðilar reyndu að
komast eins langt og unnt var
sem andstæðir aðilar og voru
samningarnir að því leyti eins
og við aðra atvinnurekendur.
— Þið hljótið að vera vel
kunnugir atvinnuástandinu á
öðrum stöðum á Norðurlandi?
— 1 sjávarborpunum norðan-
lands hafa aflabrögð verið með
bétrá móti og afkoma því all-
góð á þéim stöðum sem byggj-
ast almennt á sjósókn, eins og
allsstaðar er á Norðurlandi nema
Akureyri. Víða hafði verið lögð
góð undirstaða á árum vinstri
stjórnarinnar til að auka afla
og vinnslu, með nýjum skipum
cg stækltun frystihúsa, og bó
ekki hvað sízt mcð útfærslu
Iandhelginnar. Stækkun land-
helginnar skapaði smábátaút-
veeTnum alveg nýjan grundvöll.
Síðustu árin hefur útgerð auk-
izt verulega á litlum þilfars-
bátum og 15 stórir bátar voru
gerðir út í vetur og er það í
fvrsta skioti að hér hefur verið
úteerð í fullum gangi á vetrar-
vertíð með stórum bátum.
— Er langt síðan útgerð með
stórum bátum hófst á Norður-
landi?
— Útgerð með stórum bátum
hér nyrðra hófst fyrst með Iíag-
barði á Húsavík fyrir fjórum
árum. Og með aukningu aflans
— sem var beinn árangur af
la.ndhelgisstækkuninni — var
horfið a.ð bví ráði að um helm-
ingur stóru bá.tanra var gerð-
ur út nvrðra sl. vetur og fengu
þeir álíka afla og bátar syðra.
Það er þvf fiarri bví að aukn-
ing atvinnulífsins sé á nokkurn
hátt að þakka „viðreisninni“,i
aukningin stafar af auknum
afla. Fra.mlag „viðreisnarst.iórn-
a,rinnar“ hefur verið það eitt að
torvelda allar framkvæmdir
með vaxtaokri og dýrtíð — og
svo beit hún höfuðið af skömm-
inni með bví að hieypa toeara-
flot.um Breta os Vestur-Þjóð-
veria inn í landhelgina á að-
atveiðitímanum, en beir hafa
sannanlega um 500 togara sem
veiðar stunda við Island. Tog-
ararnir hafa alltaf annað slagið
verið að leita hér við Norður-
land en lítið stöðvazt heldur
fengið betri afla við Austur-
land. en bar er landhelgin einn-
ig opin um sumart.ímann.
— Hvað ólíta menrr.. hér.'.um
þessa opnún landhelginnat:?
— Allijy Sem í alvöru gera sér
grein fyWriþessu1 eru-‘mjög ugg-
andi um •hVemig fara.:;).ínuni
fyrir smábhtnútgerðinni-- .aftir
þessar áðgéúðw. w* • •;•;
— Ögmhvað segiri fólkið' í
verkalýðsfélögunum ■ um nýju ;
gengislækkunina? .
— Svo að segja h've'r-'maður, .
í verkalýösféíögunum' Sem.utan .
þeirra, í .hvaða flokki sem hann ..
er, fordæmir þetta -síðasta • til- ■
tæki ríkisstjórnarinnar og lítur ■
á það séwii'StráksVegar.beírtdar-
ráðstafanir,, eins ogiatferlhgö.tu- :
stráks sem reynir^aðnh'öfna sín.
Ríkisstjórnarliðlð rvirðist álíta að
verkalýðssamtöfkárrastandj - varn-
arlaus gagnvart- slíkura. vinnu-
brögðum ðj'tfg treysta ;því að; ,
fylgisménh-.sínir taki fáránlegar •
skýringar; ■ . •■ stjórnarflokkanna ■
góðar og gildar. :.>!
Höfuðröksemd þeirra er að i
þetta séu ráðslafanír til þess að
rétta hag útgerðarframleiðsl-
unnar, en hvért öfugmæli það
er sést bezt á því að ný gengis-
Iækkun kemur strax fram sem
tap við næstu úttekt togaranna
þar sem svo mikið af rekstrar-
vörum þeirra er innflutt. Það
er, eins og hurjdur sé að elta
skottið á sjálfum sér — og nær
þyí aldrci.
Og þannig er það með útgerð-
ina í heild : þegar genginu er
velt, .svo há.ð senrt hún er út-
lendu .vöruverði bar sem svo
ötili alli níkostnaðarliiði r i nnlendi r
seih erlendir eru háðir genginu.
Hvaðasnértir frystihúsrekst-
urinn var gerð sl. vetur fyrir
togarana hér á Akureyri ná-
kvæm . athugun á kostnaði
við vinnslu 100 Iesta afla
sem var blandaður, helm-
ingurinn þorsknr og helm-
in.gur karfi. Það athygliverða
kom í Ijós að vinnulauna-
kostnaður, þar með talin
Iaun verkstjóra voru um 45
þús. kr„ en vaxtakostnaður
af rekstursfé — þó ekki með
taldir vextir af föstum lán-
um vegna frystihúsbygging-
ar — voru 33 þús. kr„ en
með því að taka hlutfallslc.ga
vexti af stofnkostnaði voru
vextir um 40 þús. kr. eða
sem næst 90% móti vinnu-
Iaunum.
Með hví að lækka vextina
um ?.% hefði Fað fullkomlega
vegið móti ll®/„ kauphækk-
un, o? raunar betur.
— Þið töluðu áðan um götu-
stráksleen.r befndarráðstafanir
rfkisstiórnarinna.r. gerðar í
trausti bess að verkalýðssam-
tfikin væru vamarlaus gagnvart
heim. — téluð bið alþýðu
landsins varnar'aúsá gegri nógu
ósvífjnni og fantalégri ríkis-
stjórn?
— Nei! Vit-nleva er hióðin
ekki varnarlaoR gegn slíkum
berrnm. Kmff-r hess mikla
straiims er hyitist fram í deil-
uu.H.m í v^r f bor-ttnnni fyrir
að hæta kjör fó'ksins er ckki
þorrinn enn, og þessir hefndar-
verkamenn sem nú stjórna
landinu munu eí«ra eftir að
finna betur fyrir heim krafti.
Islcnzk verkalýðssamtök ætia
sér sannarlega ekki að sitja ein
eftir þegar svo til í öllum lönd-
um heims er sótt fram til betri
lífskjara og sumstaðar með risa-
skrefum. — J. B.
J°hn Cobb með vagninn sem ekið hefur hraðast allra bíla.
£H HÆGT AB A KA H RAÐAR?
• Hversu miklum hraða getur
bíll náð? Þessi spurning hef-
ur aldrei orðið ■ eins hávær
eins- og á síðasta ári, því þá
hófst mikið kapphlaup um að
reyna að hnekkja núverandi.
hraðameti bíla, sem orðið er
14 ára gamalt; — 634,3 km á
klst.
Margir álíta.. að .þegar hafi.
verið náð hugsánlegum há-
markshraða : sem bílar geta .
náð; 'Samkvæfnt' réglum Al- .
þjóða bílasambáridsins (Feder- ,:
ation Internationale de l’-
Automobile) verða bílar að
hafa venjulegan snúningsmót-
m og hjól, sem snúast á jörðu,
til þess að vera viðurkenndir
hæfir til kappaksturskeppni.
Þetta- er þýðingarmikið nú
orðið því núihafa verið smíð-
,aðir ednskonar sleðar á föst-
um brautum, og hafa þeir náð
miklu. rríeiri hraða en nokkur
bíll getur náð. Sleðar þessir
eru knúðir eldflaugum; og
hafa beir. náð tv.öföldum hraða
hljóðsins. (2000, km á klukku-
stund). Maðúrinn, sem situr í
Karlakórinn Fóstbræður er
nú að leggja af stað í söngför
austur til Finnlands og Ráð-
stjórnarríkjanna og efndi til
kveðjutónleika núna í vikunni,
eins og venja er, þegar slíkar
ferðir eru farnar.
Val efnisskrár fyrir slíka
söngför er vandaverk, en virð-
ist hafa tekizt hér mjög vel í
meginatriðum. Hún deilist í
þrennt. Fyrsti hlutinn hefur
eingöngu að bjóða íslenzk kór-
lög. Við þennan hluta hinnar
prentuðu efnisskrár er raunar
é.stæða til að finna að því, að
þótt mörg af þessum lögum séu
þjóðlög og aðeins raddsett eða
hagnýtt af hlutaðeigandi tón-
skáldum, eru þau í efnisskránni
sögð vera eftir þessi tónskáld
(að undanteknum lögum þeim,
sem Jón Þórarinsson og Ragnar
Björnsson hafa búið til flutn-
ings). Ef þjóðlög þau til dæmis,
sem Jón Leifs og Þórarinn
Jónsson hagnýta sér þarna (að
vísu vel og lofsamlega), eru
sögð vera eftir þá, hvað vissu-
lega er ósatt mál, er þá ekki
verið að rugla öllum staðreynd-
um, og felst ekki í þessu rang-
læti gagnvart verkum annarra
tónskálda eins og til dæmis
Jóns Nordals, sem á tvö lög á
þessari efnisskrá, gerð við þjóð-
vísurnar „Stuttir eru morgnar
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
sleðanum, stjórnar honum
ekki, og slíkar eldflaugar eru
ekki viðurkenndar sem bílar.
Sá sem á heimsmetið í
hraðakstri er Bretinn John
Cobb, en verkfræðurinn Reid
Railtón stjórnaöi smíði vagns-
ins „Railton Special“, fyrir
rúmum 20 árum. Ekki hefur
verið reynt að setja nýtt
hraðamet með Railton Special
síðan 1947. Railton heldur því
sjálfur fram, að vagn hans
hafi aldrei verið nýttur til
hins ýtrasta og sérfræðingar
halda því fram, að óhætt væri
að taka vagninn út úr safn-
inu þar sem hann er geymdur
og aka honum á nær 100 km
méiri hraða á klst. en nokkr-
um bíl hefur verið ekið áður.
Þetta er mjög athyglisvert.
Á þeim 40 árum, sem liðin eru
síðan fyrsta hraðametið (62,7
km á klst.) var staðfest.. hef-
ur heimsmetið ekki verið bætt
nema 10 sinnum. Á þeim 20
árum sem liðin eru síðan
John Cobb hrifsaði til sín met-
ið, hefur það sáralítið verið
bætt og aðeins af honum sjálf-
um. Þessi staðreynd hefur
komið mörgum til að álíta að
ekki verði náð meiri hraða á
bessi sviði nema einhver gjör-
bvlting í tækniútbúnaði bíla
komi til.
Allar helztu hraðaksturtil-
m.unir hafa farið fram á Salt-
sléttunni í Bonneville í Utah
í USA. Enginn hefur ekið
hraðar en 450 km á klst. ann-
ars staðar í heiminum en bar.
T_>e.ssi harði og eggslétti skeið-
f'etur hefur bó sín takmörk.
Utilokað er að hafa bar beina
hraut sem er lengri en 27,5
• km. Það þýðir að bílarnir verða
að ná hámarkshraða aðeins
P0 sekúndum eftir að þeir
íeo-pia af stað. E. t. v. verða
hráðlega fundnar enn heppi-
legri hraðaksturbrautir í eyði-
mörkum Norður-Afríku, Asíu
eða Ástralíu.
S/ðar/ hluti vi&fals Wð Trýggva Helgason og Björn Jónsson
í Möðrudal” og „Kveði nú hver,
sem meira má“, því að hvernig
mega hlustendur vita, að þau
séu að öllu leyti samin af hon-
um sjálfum, en ekki aðeins
hagnýtt þjóðlög, ef efnisskráin
gerir engan greinarmun þeirra
og hinna? Vér verðum að leggja
niður þann ósið að eigna mönn-
um lög eða stef, sem þeir hafa
ekki sjálfir samið, enda þótt
þeir geri við þau raddsetning-
ar eða hagnýti í tónsmíðar.
Á öðrum hluta efnisskrárinn-
ar eru nokkur íslenzk einsöngs-
lög. Þriðji hlutinn hefur svo
eingöngu erlend lög að geyrna.
Þar eru slíkar tónlistarperlur
sem Mendelssohns-lagið „Ó,
dalur, hlíð og hólar“, „Zigeun-
erleben" eftir Schumann,
„Adoramus" og „O, che bon
echo“ eftir Orlando di Lasso,
„Hvad har brutit tonens válde“
eftir Sibelíus og „Landkjenn-
ing“ eftir Grieg.
Um frammistöðu kórsins þarf
ekki mörg orð að hafa. Hún
mun ekki oft hafa verið jafngóð
og á þessum tónleikum. Er auð-
heyrt, að mikið starf og gott
hefur verið lagt í undirbúning
allan, og má Ragnar söngstjóri
vissulega vera ánægður með ár-
angurinn. Einsöngvarar kórs-
ins eru honum einnig til sóma.
Erlingur Vigfússon er greinilega
Ragnar Björnsson söngstjóri að
stjórna Fóstbrædrum.
á framfarabraut og syngur nú
betur en nokkru sinni fyrr, og
sá ágæti söngvari Kristinn
Hallsson er samur við sig. Á-
kjósanlegan undirleikara hefur
kórinn sér til aðstoðar, þar sem
Cai'l Billich er. Hér er því á
allan hátt vel til farar vandað,
og þarf ekki að efa, að kórinn
muni verða sjálfum sér og landi
sínu til sæmdar meðal hinnar
miklu rússnesku kórsöngsþjóð-
ar. Skal kórnum hér með ósk-
að heillaríkrar farar og ham-
ingjusamrar heimkomu.
B. F.
jQ) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 8. septembei' 1961
Föstudagur 8. september 1961 — ÞJÓÐVILJINN —