Þjóðviljinn - 02.11.1961, Síða 6

þlÓÐVIUINN
Útgefandl: Samelningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. — Ritstjórar:
Magnús KJartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guðmundsson. —
Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir
Magnússon. - Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 llnur). Áskriftarverð kr. 50.00 á mán. — Lausasöluverð kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
V iðreisnarskattar
CJamkvæmt nýjustu útreikningum Hagstofunnar liggur nú
^ fyrir að almennt vöruverð hefur hækkað um 29% að
meðaltali á tímabili ,,viðreisnarinnar“ og það er líka full-
vitað að hækkanír halda áfram að dynja yfir næstu mán-
uði og skerða þannig í 'sífellu lífskjör almennings, sem svipt-
ur hefur verið allri vernd gegn óðaverðhækkunum stjórn-
arvaldanna og er gert að þola verðhækkanirnar án hækk-
aðra launa. Gengisfeliingar ríkisstjórnarinnar hafa að sjálf-
sögðu átt drýgstan hlut að þeirri þróun verðlagsmála, sem
nú er orðin, en annar höfuðþáttur „viðreisnarinnar“, um-
bylting skattamálanna, á einnig ríkan þátt í því hvernig nú
er komið. Það er því fyllsta ástæða til þess að almenningur
geri sér sem gleggsta gre.'n fyrir þvi hvernig sá þáttur „við-
reisnarinnar" hefur verkað á verðlag og launakjör.
TVrú fer í hönd annað fjárlagaár „v:ðreisnarstjórnarinnar“ og
" samkvæmt fjárlagafrumvarpi hennar á ríkissjóður að
krefja til sín 1401 millj. króna í sköttum og tollum. Hækkun-
in á tveim árum nemur 603 millj. kr. eða 76%. Þessi fúlga,
sem öll er lögð á verðlagið, brýnustu nauðsynjar sem aðr-
ar og engir, jafnvel ekki sjúkir og farlama, sleppa undan
að greiða s.'nn hluta af, setur vitanlega sitt mark á lífs-
kjörin, ekki sízt þeirra, sem áður höfðu aðeins til hnífs og
skeiðar.
|7n heildarhækkun skattanna segir þó ekki alla sögu. Sjálf
eðlisbreyting skattheimtunnar er jafnvel enn eft'rtekt-
arverðari. Frá árinu 1959 til 1962 hækka söluskattarnir úr
166 millj. kr. í 485 millj. kr. eða um 286% en á sama tíma
lækka beinir stighækkandi skattar um 42%. Ár.'ð 1959 nam
tekju- og eignaskattur 20,7% af heildarskattheimtunni en 1962
verður hann 6,7%. Á sama tíma hækka söluskattarnir úr
20,8% af heildarskattheimtunni í 34%.. Með öðrum orðum
hefur sú gerbreyting á orð;ð að fyrir 2 árum voru beinir
stighækkandi skattar jafnháir sölusköttunum, en nú er svo
komið að söluskattarnir eru rösklega fimmfaldir á við beinu
skattana.
F»essar og fleiri athyglisverðar staðreyndir um skattabylt-
ingu ríkisstjórnarinnar komu fram í ræðum Björns Jóns-
sonar við umræður, sem fóru fram í efri deild Alþingis í
fyrradag um framlengingu hins illræmda „bráðabirgðasölu-
skatts“, en ríkisstjórnin hyggst nú öðru sinni svíkja fyrir-
heit sín um að afnema hann. Upphaflega var hann rökstudd-
ur með því að árið 1960 væri aðeins unnt að innheimta „v'ð-
reisnarskattana“ í 9 mánuði og því væri óhjákvæmilegt að
ieggja á slíkan skatt til bráðabirgða. Efndirnar á því loforðl
að hér skyldi aðeins verða um bráðabirgðaráðstöfun að ræða
hafa svo orðið þær að raunverulega hefur hann verið stór-
hækkaður ár frá ári og nú síðast stórlega með nýju geng-
isfellingunni.
Allt bendir nú til þess að ríkisstjórnin hyggist ekki aðeins
ríghalda í allar fyrri ,aðgerðir sínar til þess að þyngja
skattabyrðar á öllum almenningi en bæta hag og auka gróða
auðmannastéttarinnar. Gunnar Thoroddsen boðar nú við hvert
tækifæri, sem honum býðst utan þlngs og innan að enn beri
að létta sköttum af gróðafélögunum í land.'nu, sem nú í dag
bera innan við 4% af skattabyrðinni. Þessum tungumjúka
þjóni stórbraskaranna þykir sér enn ekki hafa tekizt að sliga
þol láglaunastéttanna nógu rækilega í þágu húsbænda sinna
og herðir nú róðurjnn með nýjum ögrunum til vinnustétt-
anna með því að undirbúa nýjar eftirgjafir á tekjusköttum
gróðafélaganna og skattfrjálsúim: arðgreiðslum þeirra. Ein-
hverjum kann ,að verða hugsað til Alþýðuflokksins í þessu
sambandi. Var ekki Benedikt Gröndal að gefa í skyn ný-
leg'a að Alþýðuflokkurinn mundi hindr.a frekari skattalækk-
un á auðfélögunum? Því mun vafalaust verða veitt nokkur
athygli, þrátt fyrir allt sem á undan er gengið, hvort hann
lætur íhaldið teyma sig 'fenn lengra en þegar er orðið á braut
skattakúgunar á hinum efnaminnstu í þjóðfélaginu. Eðá
hvort hann hefur loks fengið nóg af að kyngja síðustu tætl-
unum af hinni fyrri og bráðum fornri stefnu sinni í skatta-
málum.
Þinghús
22. þing Kommúnistafl'okks
Ráðstjórhárríkjánnahefur nú
staðið í viku.
Skömmu áður en þingið
skyldi hefjast var lokið við
að reisa mikla höll og nýtízku-
lega innan Kremlmúra. Þessi
höll var nokuð deiluefni hjá
borgarbúum: sumum þótti eðli-
lega áhættuspil að stinga nið-
ur nýtízku samkomuhúsi innan
um fornfrægar kirkjur og hall-
ir Kremlar. En segja verður,
að húsameisturum hefur tek-
ist furðulega að sleppa frá
þessum vanda: það ber lítið á
húsinu — enda er það grafið
15 metra í jörðu niður, og þótt
það sé nýtízkulegt, er það ekki
„djarft“, það er mjög einfalt í
sniðum.
Á þriðjudaginn var höfðu
4800 fulltrúar tekið sér sæti á
og Grömiko. Þar er líka sá
stólpakvenmaðúr Dolínjúk frá
Úkraínu, en hún ræktar maís
betur en allir menn aðrir í
Sovét. Hún situr þar með
traustlega handleggi, gull-
stjörnu í barminum og úkra-
ínska skuplu á höfði. 1 annarri
röð — innan um flqkksritara frá
sambandslýðveldunum — sítur
Gaganova úr spunaverksmiðj-
unni í Visjni Volotsjok: það
var hún sem úr fyrirmyndar-
vinnuflokki fór í lélegan og
tekjurýran til að lyfta honum
síðan til vegs og virðingar. Og
fóru margir síðan að fordæmi
hennar. Til hægri handar við
Gaganovu og hennar lið situr
Sjú Enlæ hinn kínverski, Gom-
úlka hinn pólski og aðrir
stjórnarleiðtogar sósíalistískra
landa, — en til vinstri handar
sitja Thorez, Togliatti, Aidit
únistaforingjar, sem mikill
frá Indónesíu og aðrir komm-
heima. Þetta var þá kennslu-
kona frá Kámtsjaka. Hún var
komin áð mjög langan veg.
Þingmái
Þetta er eitthvert merkileg-
asta þing flokksins. Á því eru
gerðir upp reikningar fyrir
tímabilið síðan 1956, en þessi
ár hafa verið viðburðarík og
búsældarár öðrum fremur. Og
svo er rætt um hina nýju
stefnuskrá flokksins, sem fjall-
ar um það hvernig byggja
megi upp allsnægtaþjóðfélag
á 20 árum.
Krústjoff flutti tvær miklar
framsöguræður um þessi efni. 1
þeim koma fram margar á-
nægjulegar hagfræðilegar stað-
reyndir, og þær geyma margar
athyglisverðar athugasemdir
um þróun þjóðfélagsins, og
hafa blöð sjálfsagt rakið það
rauðum stólum þingsalarins.
Þar voru brúnir veggir og í
'þeim faldir 7000 hátalarar til
að tryggja að ekki færi orð til
spillis. Það voru 20 metrar til
lofts, — hvítt loft sett lömp-
um svo að kvikmyndamenn
þurfa ekki ljóskastara. 1 stól-
unum var útbúnaður, sem gaf
Jkost á að. velja úr 14 tungu-,,
máium. Og yfir breiðusfu senu
landsins var tjald, á því var
rai'.ður geisli og Lenín í geisl-
anum.
Svo- gat þingið hafizt.
Þingfóik
Forsætisnefnd þingsins situr
í tveim rcðum á senunni. í
fremri röð helztu miðstjórnar-
menn, ennfrémur Malínovskí
slægur er í.
En hverjir sitja þá niðri í
sal? Þar eru geimfararnir: séð
hef ég Títoff hlaupa um ganga
með ljósmyndara á hælum sér,
og þar eru líka einhverjir
þeirra, sem geirriskipin og rak-
etturnar smíða — Krústjoff
kinkaði til þeirra kolli mjög
.alúðlega þegar að þeim kom
T'ræðunni. Þarna er líka kvik-
myr.damaðurinn Tsjúkhræ, sem
gérði mynd um Stalíntímann í
anda 20. flokksþingsins. Þarna
er Sjolokhoff rithöfundur. Það
eru margir með Lenínorðu eða
gullstjörnu vinnuhetjunnar,
.því á svona þing veljast margir
afbragðs kolameistarar, stál-
pípumeistarar og sykurrófu-
meistarar. Og ein kona í
svartri dragt var að tala um að
það væri svalt núna eins og
Séð yfir þingsalinn eftir setningu 22. þings. Fyrir gafli er mynd af Lenín á tjaldi fyrir leiksviðinu.
Tveir fulltrúar á flokksþingi: German Títoff geimfari, sem flaug sig inn í flokkinn fyrir skömmu,
og Elena Stasova, sem hefur starfað í flokknum síðan 1898 eða í 63 ár.
allt ýtarlega. Það kom líka
íram í seinni ræðu Krústjoffs,
að 4.6 milljóijir manna hafa
tekið til máls á þeim margvís-
legu fundum sem haldnir hafa
verið í landinu um drögin að
hinni nýju stefnuskrá, og á
þessum fundum voru 73 millj-
ónir. Og það hafa borizt fjöl-
margar tillögur um breyting-
ar og viðauka, — og hafa all-
margar verið samþykktar.
Þing Kommúnistaflokks Ráð-
stjórnarríkjanna fara fram í
mjög föstu formi. Eftir skýrslu
aðalritara hefjast umræður:
forystumenn flokksins í lýð-
veldum, helztu borgum og hér-
uöum flytja skýrslur um á-
stand og horfur. á hverjum
stað, miðstjórnarmenn tal.a um
þau mál sem undir þá heyra
hvern um sig, erlendir gestir
flytja kveðjur, frægir fulltrúar
ýmissa starfsgreina tala um
reynslu sína, einnig tala utan-
ríkisráðherra, landvarnamála-
ráðherra, forseti vísindaaka-
demíunnar og • aðrir slíkir
menn.
Allt verður ekki upp talið.
Fúrtseva talaði að sjálfsögðu
um menninguna. Hún kom með
ýmsar ánægjulegar tölur um
útbreiðslu menningarinnar: nú
hafa verið stofnuð 600 leikhús
alþýðunnar (þar sem áhuga-
menn verða að fullgildum
listamönnum) ög 7000 listahá-
skólar og listaskólar alþýðu.
Svo sagði hún, að það væri
slæmt hve margir rithöfundar
byggju í Moskvu, þeir væru þá .
í svo lausum tengslum við líf-
ið. Fúrtseva sagði um lista-
gagnrýnina, að hún ætti að
vera hlífðarlaus gagnvart öll-
um frávikum frá sósíalrealism-
anum. Þessi ummæli benda til
þess að andrúmsloft í skapandi
listum muni um hríð verða ó-
sköp svipað og hingað til, eða
jafnvel strangara.
Mikojan talaði ágætlega um
kommúnismann. Hann sagði
það vera misskilning, að
kommúnismi kæmist á, þegar
kaup hefði verið tvö- eða þre-
faldað og samyrkjufyrirkomu-
lagið afnumið, en svo áleit t.d.
Molotoff. Hann sagði að lífs-
kjör manna myndu einkum
batna. með auknum óbeinum
greiðslum — eftir 20 ár myndu
vinnulaun og óbeinar gréiðslur
skipa nokkuð jafnan sess í
lífskjörum, upp frá því færi
þýðing vinnulauna minnkandi.
Þessi þróun myndi aðallega
gerast eftir fjórum leiðum
fyrst í stað: a) aukin fjárfram-
lög til barnauppeldis b) aukin
framlcg til menningar og
menntunar C) aukin framlög til
heilsuverndunar og hvíldar d)
ókeypis málsverðir á vinnustað
og ókeypis húsnæði.
Á þessu þingi hefur auðvitað
verið talað miklu meira um
framfarir en ávirðingar og
galla. Þó hefur Brésnéff fofseti
talað um að ýmis héruð og
lýðveldi stæðu. ekki yið Toforö
sín um byggingu skóla og
barnáheimila. Spiridonoff (Len-
íngrad) ".‘gagnrýridi áætlunarráð
ríkisins; þar vissi vinsfri hönd-
in einatt elcki hvað sú hægri
gerði og enginn bæri svo á-
byrgð á því sem af hlytist.
Hvítrússar fengu á baukinn
fyrir að minnka kjötfram-
leiðslu um 11% á árinu. En
það er meira af jákvæðum
hlutum, sem áður segir: Úkra-
ína sýnir 83% framleiðsluaukn-
ingu í iðnaði síðan 1955, Grúsía
skilar 150 þúsund tonnum af
telaufi í ár, vísindamenn búa
til gerfidemanta, sem eru 40%
harðari en venjulegir demant-
ar. Og Gitaloff, sem fór til
Harts bónda í Iowa (Krústjoff
sagði: „Harts er kapítalisti, sem
vill keppa við okkur á heiðar-
legan hátt, og við getum margt
af honum lært“) — Gitaloff
þessi sagði nú frá sínum ökr-
um: hann kveðst nú orðið fá
betri uppskeru en ameríski
lærifaðirinn. Töluðu þeir Gital-
off og Krústjoff góða stund
saman á þinginu um landbún-
aðarvélar og uppáhaldsjurt
sína maísinn, og var báðum
mikið niöri fyrir.
TiSindi
Nú kemur að þeim hl.utum,
sem eru hvað mestar fréttir í
heimspressunni.
Strax í upphafi þings minnt-
ist Krústjoff á Malenkoff,
Molotoff, Kaganovitsj og aðra
þá menn, sem var vikið úr
miðstjórn 1957 fyrir andstöðu
við stefnu flokksins í ýmsum
veigamiklum málum. Aðrir á-
hrifamenn hafa tekið undir
þessa gagnrýni: Mikojan sagði
til dæmis allnákvæmlega frá
ferli Molotoffs, sem ku háfa
verið forystumaður í þessum
hóp: hann hefði verið andvíg-
ur endurskÍDulagningu at-
vinnulífsins, afhjúpun persónu-
dýrkunarinnar, utanríkisstefnu
sem byggðist á friðsamlegri
sambúð o.s.frv. Mikojan sagð-
ist skýra afstöðu þessara
manna með því, að þeir hefðu
verið orðnir samgrónir þeim
anda og stiórnaraðferðum, sem
ríktu á tímum Stalíndýrkunar-
innar, og því hefði þeim verið
um megn að skilja hvað gera
burfti á nýiu tímabili í þróun
landsins. Aðrir ræðumenn hafa
tekið miklu dýpra f árinni
margir hverjir: þeir segja
þessa „klofningsmenn11 bera
persónulega ábyrgð á ýmislegum
ofsóknum á hendur flokks-
mönnum, menntamönnum,
hershöfðingjum og öðrum, sem
viðgengust á Stalíntímanum, og
sumir hafa krafizt þess, að
þeir verði reknir úr flokknum.
Það hefur og vakið mikla at-
hygli, að Vorosjiloff er talinn
með í þessum hópi, en það
hefur aldrei verið hallað á
hann fyrr. Vorosjiloff situr
reyndar í forsæti þingsins. Síð-
ast í gær réðst Poljanskí í ræðu
sinni á þennan áttræða mann
(sem fyrir skömmu lét af
störfum forseta Æðstaráðsins
fyrir elli sakir) og sagði hann
bera ábyrgð á sorglegum örlög-
um ýmissa hershöfðingja
Rauða hersins.
Annað er að Albanir eru
ekki mættir. Margir hafa gagn-
rýnt albanska flokkinn, eink-
u.m Mikojan og Súsloff: sagt er
að Hodja og Sheehu haldi uppi
persónudýrkun, ofsæki fólk,
sem er vinveitt. Sovétríkjunum,
hafi t.d. handtekið ýmsa stúd-
enta, sem lært hafa í Sovét
o.s.frv. Mikojan hefur það eftir
Shechu, að sá sem ekki sé sam-
þykkur forystuliðinu geti
„fengið á kjaftinn, eða kúlu í
hausinn, ef þurfa þykir“. Súsl-
off sagði og, að Albanir hefðu
sent bréf til sovézk.u miðstjórn-
arinnar, fullt með hræsni og
svívirðilegar aðdróttanir. Er-
lendir gestir hafa margir
ræðum sínum tekið undir
gagnrýni á albanska flokkinn
þ.á m. fulltrúar flestra sósíal-
istísku ríkjanna, nema hvaf
Kím Ir Sen og Ho Sjí Min
þögðu um þetta mál. Sjú Enlæ
drap aðeins á þetta mál þann-
ig. að deilur flokka á milli
bæri að jafna í ró og næði mec
umraeðum á jafnréttisgrund-
vei'i, að einhliða fordæming á
einhver.ium flokki væri ekki
„alvarleg marxísk aðferð“, Og
oð bað væri aðeins óvinafögn-
ue'"r að halda á 'lofti deilum
unp kunna að koma. En
aUir aðrir hafa semsagt for-
tíæmf Albani.
Framhald á 10. s'íðu.
Ellir Árna Bergmann
Guðmunda Andrésdóttir list-
málari heíur undanfarið sýnt
málverk sín í Bogasal þjóð-
minjasafnshússins. Undirritað-
ur heyrði einhvern segja að
líklega væri Guðmunda einna
efnilegust íslenzkra myndlistar-
kvenna, og þótti því ráð að
gera sér ferð í Bogasalinn til
þess að skoða list hennar. Ekki
sízt þar sem listakonan hafði
gefið loforð um að verða þar
sjálf viðlátin.
Guðmunda er fædd í Reykja-
vík. Stundaði nám í Stokk-
hólmi og París. Tók fyrst þátt
Ég veit ekki, það getur vel
verið. Maður verður fyrir ým-
is konar áhrifum, stundum án
þess að gera sér grein fyrir
því.
Ég las nýlega í blaði að bú-
ið sé að ganga af formúlunni
dauðri?
Jæja, kannski. Já ég sá þessa
grein og mig minnir að þar
væri talað um að íslenzk
myndlist sé komin útá blind-
götu. Ég held að list geti aldr-
ei komizt á blindgötu. Ekki
sönn list. Það eru aðeins
menn sem geta villzt útá slík-
Guðmunda Andrésdóttir á sýningu sinnl.
í myndlistarsýningu. árið 1952
og hélt sjálfstæða sýningu ár-
ið 1956. Auk þessa hefur hún
tekið þátt í samsýningum hér
heima og erlendis m.a. í Róm,
París og Óðinsvéum í Dan-
rnörku. Á þessari sýningu eru
alls 26 listaverk. Olíumálverk
og vatnslitamyndir.
Eru þetta allt nýjar myndir
Guðmunda?
Já, þær eru flestar málaðar
núna tvö síðustu árin. Þó eru
hér þrjár myndir nokkru eldri.
Finnst þér að list þín hafi
tekið einhverjum breytingum
síðustu árin?
Já, þessar myndir eru ein-
hvern veginn mýkri og lýrisk-
ari en þær myndir, sem ég hef
málað áður. Éf myndi ekki
telja fjarri lagi að kalla þetta
lýriska abstraktsjón.
Það er mikið um rauðan lit
i þessum myndum?
i
Það getu.r vel verið. Ég tek
oft fyrir einhvern ákveðinn lit
og nota hann mikið þangað til
ég orðin leið á honum. Þá
skipti ég um. ,
(í þessu kemur ungur mað-
ur aðvífandi og hneigir sig
djúpt fyrir listakonunni með
þeim ummælum að sér finnist
þetta alveg sérlega góð sýn-
ing).
Er það kannski litur ástar-
innar um þessar mundir?
Ég veit ekki, segir Guð-
munda og hlær. Það er hér
lika talsvert um brúnan lit og
gráan.
Áhrif frá moldinni og götun-
uTn í Reykjavík?
ar götur.
Hér er ein mynd sem heitir
Virkur dagur. Ég myndi heldur
kalla hana hátíðisdag?
Mér þykir nú virku dagarnir
miklu skemmtilegri en hátíð-
isdagarnir. Það er meira líf í
virku dögunum.
Á næstu hæð fyrir ofan er
hin skemmtilega listsýning
Færeyinga, og ég inni Guð-
mundu eftir áliti hennar á
þeirri sýningu.
Mér finnst þetta mjög gó.ð
sýnin.g. Alveg sérstaklega heið-
arleg. Skemmtilegastur finnst
mér Stefan Daníelsen.
En Mikines?
Hann er duglegur málari.
Jæja Guðmunda, hvað er
annars helzt tíðinda úr „heirpi
myndlistarinnar" á áttræðisaf-
mæli Picassos?
Ég veit ekki. Það er þjá
kannski helzt að svo Virðiist
sem hin geometriska abstiakj-
sjón sé á undanhaldi. Hún fer
að vísu ekki dauð, því ýmsir
góðir myndlistarmenn vinála
enn geometriskt, t.d. Þorvaldur
Skúlason hér heima. Annars
virðist mér að myndlistin sJé
áð vei'ða lýriskari en hún he'-
ur verið um skeið.
Eru það kannski áhrif fhá

kalda stríðinu og kjarnorki
sprengingunum?
Það getur vel verið að þet
sé einhverskonar andsvar vicð
gauraganginum.
Segðu mér að lokum Guð-
munda. Geta mannleg hjörtu
slegið í myndlist?
Nei, ætli það.
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■!
Það er meira líf
í virku dögunum
Viðtal við Guðmandu Andrésdcttur listmálara
— ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 2. nóvember 1961
Finamtudagur 2, nóvember 1961 — ÞJÓÐVILJINN — Í7l