Þjóðviljinn - 21.11.1961, Síða 4

Benedikf GisSason frá Hofteigi
í NAFNI
MÁLADEILDARSTtJDENTA
NYRÐRA 1941
Við kistu
Inger Schiöth
Við fylgjum pér seinasta fetið,
fyrstri og yngstri úr hópnum,
dökkan og skamman dag
milli nótta sem langar lykja
um land og hug.
En ofar hausti og harmi
ber hvíta minning:
við sitjum í flokki saman
og unum námi og æsku
— og' yfir draumar og sól.
Svo fylgir pú okkur aftur
frá orpinni gröf
sem Ijós frá liönu vori;
og brostin augu pín blika
af björtu lífi sem fyrr.
BJARNI
Inger Sehiöth Þérðarson
Kveðjuorð
Víð erum komin á miðjan
aldur hópurinn sem yfirgaf
Menntaskólann á Akureyri eft-
ir stúdentspróf 1944, og dauð-
inn -er tekinn að heimta sinn
toll.’Við því mátti búast, en
sízt myndi okkur hafa órað
fyrir þegar leiðir skildi við
skóláhliðið, að Inger Schiöth,
sem jörðuð er í dag, yrði með
þeim fyrstu sem hyrfu á braut.
Enn sannast hin gömlu orð um
dauðans óvissan tíma.
Á samvistarárum okkar
bekkjarsystkinanna var Inger
heitin sönn ímynd hreysti og
atgervis. Hiá henni fóru sam-
an góðar gáfur og traust heilsa,
létt lund og sterk skapgerð.
Ilvort heldur var við nám eða
leik sýndi hún sama jafnvægið.
sömu lipru en þróttmiklu tök-
in. I-Iún átti flestum fremur
auðvelt með að komast hjá
þeim smáárekstrum sem jafn-
an vilja verða í sforum og
all sundurleitum hóp á þeim
árum þegar hinn fullorðni ein-
staklingur er sem óðast í mót-.
un. Drýgstan þátt í því áttu
þokki sá og léttleiki sem hún
var gsedd og mér finnst að
verið hafi súðrænnar ættar.
Inger Margrethe Schiöth,
eins og hún hét fullu nafni,
var fædd á Akureyri 24. maí
1925, dóttir Aage Schiöth lyf-
sala á Siglufirði og Gudrun
konu hans. Að stúdentsprófi
loknu dvaldi hún um skeið er-
lendis en vann síðan skrif-
stofustörf hér í Eeykjavík.
Sumarið 1951 giftist hún Þóri
Kr. Þórðarsyni prófessor.
Þau hjónin dvöldu árum sam-
an erlendis vegna náms og vís-
indastarfa prófessors Þóris.
Inger kom heim jafn hraust-
leg og á skólaárunum á Akur-
eyri, en um síðustu áramót fór
hún • að kenna þess sjúkdóms
sem á nokkrum mánuðum bug-
aði lífsbrótt hennar.
Inger Schiöth virtist borin til
gæfu, oa ég kveð hana í þeirri
vissu að hennar fékk hún not-
ið. Sárt er ti! bess að vita' að
henni skyldi ekki verða lengra
lífs auðið.
Eiginmanni hennar og öðrum
ástvinum votta ég samúð mína.
Magnús T. Clafsson.
Frá IDNÚ
Þau félög sem tryggja vilja sér dag fyrir jólatrésfagn-
aði, ættu að gera það sem fyrst.
Upplýsingar í síma 12350. Einnig eru nokkrir dagar laus-
ir fyrir árshátíðir cða aðra félagsstarfsemi eftir áramót.
j ■ Talið við okkur sem fyrst. Hagstæð kjör.
IÐNÓ. i
Þjóðviljinn leggur engan dóm
á þau rök sem sett eru fram
í eftirfarandi grein, en telur
sjálfsagt að höfundi, sem er
málum kunnugur, sé gefinn
kostur á að koma skoðunum
sínum á framfæri.
□
Eftirfarandi grein hafði ég
skrifað, án þess að hafa hug-
mynd um hvort ég kæmi henni
á prent, e.ða hvort hún þyrfti
að fara á prent. Hin mikilhæfi
og gáfaði bóndi, Helgi Haralds-
son á Hrafnkelsstöðum í Hruna-
mannahreppi, sem jafnan veitir
mér þann sóma, að ná tali af
mér, er hann er á ferð í Reykja-
vik, sá hiá mér greinina og
kvaðst koma henni í Tímann og
fór með hana. Nú hef ég fengið
að vita það, að greinin kemur
ekki í Tímanum, og lauslega hef
ég fengið þaer ástæður greindar
fyrir því, að greinin túlki sjón-
armið hagstofustjóra í verðdóm-
inum sem gekk í haust um af-
urðamálið.
Tíminn og ýmsir bændur
höfðu snúi/.t að hagstofustjóra
með ásökunum út af hinu
dómfallna verði á landbúnað-
arframleiðslUnni á þessu hausti
en aldrei leitað þess að fá sjón-
armið hagsfofustjóra skýrt, .en
hann s.jálfur látið þess getið,
að það væri fyrir utan srn dóm-
arastörf og aðstöðu, að svara
ásökunum út af dómlnum.
Nú virðist þriðji aðili ekki
mega skýra þetta með réttri
greinargerð.
í öðru lagi, að ég snúist að
þeim mönnum, sem i verðlags-
málunum hafi unnið. þar sem
ég segi, að jafnt og þétt hafi
haliað á bændur í verðlagsmál-
unum frá þvi um 1950. Hvort
þessir verðlags- eða verðútreikn-
ingamenn \4Ija :taka þetta til
sín, get ég ekki að gert, en
fram yfir þeirra sök fannst mér
þó bera þeirra að.V.aða, svo vel
úr hendi færi, og það er fyrst
og fremst þessi aðstaða, sem nú
þarf að breytast, og hefur sett
máiið í sjálfheldu.
Hvort ég tala hér út í bláinn,
sést m.a. af þeirri staðreynd, að
nú ætluðu þessir verðlagningar-
menn að láta okkur neytendur
greiða 18% fram yfir |>að sem
verðdóinurinn taldi i-étt vera.
með þeim aðferðum, að liækka
gjaldalið viðmiðunarbúsins, með
nýjum ko* Itnaðarllðum 5% af
kapítalverði búsins ■— út í bláinn
settur — og fella niður viður-
kennda tekjuliði búsins. IMót-
mæltu fulltrúar neytenda þessu
sem von var og því fór málið
í yfirdóm. Eg spyr því: Hvað
áttu þessi 18% að bæta upp?
Urskurðaði ekki hagstofustjóri
alla gjaldaliði búsins, með út
reiknaðri liækkun, með fulltrúa
bænda í verðdóminum, þangað
itil kom að þessum nýja lið,
5% rentu af höfuðstól búsins,
sem samtals varð 21.43% hækk-
un á gjaldaliöunum? Varð ekki
síöan um 15% hækkun á afurða-
verðinu e.vo tekjuliðirnir hafa
ekki hækkað nema um 6%?
Virðist það haía orðið mest á
hinum umræddu liðum, auka
búsgreiuunum og launátekjun-
um. Var hægt að gera þetta
réttar í þeim stakki sem verð-
Iagningarmenn höfðu búið til
fyrir verðákvörðun framleiðsl-
unnar? Hvað áttu þá jiessi 18%
að bæta upp? Er ekki heldur
leiðinlegt að siá það að verð-
lagningarmenn bænda geta bú-
ið til kúnstir, þegar þeim
ræður svo við að horfa. og þar
með firrt sig því (trausti, sem
bændur eiga að hafa um verð-
lagningu framleiðslunnar, óskor-
að?
Vísitölubúið kalla ég húm-
búg eins og það er gjört og
er reiöubúinn að taka það til
bæna. Ég hef unnið í þessum
verðlagsmálum frá því snemma
í haust ::5 áskorUn margra
bænda, sem vlta það, að hér er
eliki allt með feldu, og hitt líka
að ég kann vel fyrir mcr í
þessum málum, að fornu og
nýju. Áíít ég að sro hafi hall-
að á kjötviröið, að nú vanti
um þriðjung verðs á kiötið til
baenda, en mjóíkurverðlagning-
in er kapituli út af fyrir sig,
sem segir sína sögu.
Ég óska að þé'tta verði allt
aannreynt, svo sem föng eru á,
og bivndum bæ'tt upp verð á
þessu hauí ti í samræmi við það
sem reýniéjt rétt. Ér bezt að
ríkið geri það meö skuidabréf-
Wi til 10 ára, sem séu gild í
viðskipf iira bænda, affaflalaust.
en greiðist síðan með 1% fram-
leiðsiugjaldi og 1% neyy.lugjaldi
landbúnaöarvaraima, en ríltið
leggi fram jafnmlkla upphæð
þess.i 10 ár. Við þær aðgjörðir
sé búln til öruggur skali á verð
búvaranna. er-síðar sé fylgt við
verðákvörðun jieirrg.
Ég hsrma jiað mjög að Tím-
ifm telur sér ekki skylt að
ræða þessi hin mestu vandamál
bænda, sem risin eru út af
rangri véfðskráningu á fram-
leiðslu þeirfa, og alls staðar
blasa við í afleiðingum sínum.
Kom mér jjetta nokkuð á ó-
vart, en ég segi eins og konan,
sem hélt að hún kynni máls-
háftinn „Svo lengist Iærið sem
lífið“ Vcrður það svo að vera,
að gamiir bænd’.'.r, sem eru
heíðurs'éíagnr kaunféiaga, hafa
ekki málfrelsi í Tímanum um
bændamálefni. en ritstjórnin
mun þiir ekki eiea mesta sök.
Önnur hlöð í landinu bið ég að
ta.ka ji»ssa grein tii fiutnings,
ásamt þessum formála. B.<1.
I Tímanum hefur alloft að
undanfcrnu verið tekið til máls
um afurðaverðið, sem á s.l.
hausti var ákveðið á fram-
leiðslu landbúnaðarins. Nú var
þessi ákvöröun gerð af yfir-
dómi á verðlaginu, en það
er atriði í lögum um þetta efni.
Þeir, sem tekið hafa til máls
og þar með leiðarahöfundar
Tímans, hafa sýnt litla þekk-
ingu á málinu, og gátu þó
sumir þeirra vitað betur. Með
fáum undantekningum hefur
mál þeirra snúið að yfirdóm-
inum, og sérstaklega odda-
manni hans, hagstofustjóran-
um, þar sem auk heldur var
skorað á hann að gera grein
fyrir gjörðum sínum opinber-
lega.
Bændum þykir verðið lágt
sem von er, því nú mun vanta
um þriðjung verðs rúmlega á
kjötverðið, svo afurðaverð sé
samræmislega rétt, á þessum
tíma, sem ekki þekkir rétt
verö, eða heíur rétt verð á
nokkrum hlut. Verðlagsyfir-
völd bænda höfðu ætlazt til að
afurðaverðið hækkaði um 33%
á þessu yfirstandandi hausti,
en yfirdómurinn hækkaði það
um tæp 15%. Um þetta reiðast
goBín5, og að oddamanni dóms-
ins er snúizt, sem þeim er
sökina ber á því að ekki feng-
ust þessi 33%.
Við nána athugun hefðu þó
þessir menn átt að sjá, að eitt-
hvað hefði ekki verið vel í
pottinn búið áður, ef nú átti
að íá uppbót á verði, sem
gengur alllangt yfir alla út-
reiknaða verðhækkunarvísitölu^i
á þessu ári. Það hefði því Iegið
beint við að þessir menn hefðu
kynnt sér öll rök fyrir þessari
33'>Vo hækkunarkröíu, og bein-
lfnis nieð þann grun á heilan-
um, að hér heíði verið gerð
tilraun til að bæta fyrir sarpi-
ar synd'r, því rétt er það hjá
þeim, að hér er ekki 'frekt í
kröfur farið og vi.tnisburðinn
hafa þeir heima hiá sár, að
nú fellu.r út undan öllum skip-
um í sveit.
Vísitölubúið, sem er tilbúið
fagbú, en ekki. meðalbú
(H. Kr.), hefur alla tíð verið
næsta óraunhæf fígúra. Þar
voru ekki reikn.aðir eyris höf-
uðstólsvextir fram á síðustu
tíma. heidur eigi nema lítil
óhi.u.tbundin uophæð í fyrningu
véia, en vélasióður ríkisins
reiknar 13% fyrnineu, og verð-
leggur virinu sína til bænda í
samræmi við það. Flestir kostn-
aðarliðir búsins eru í sam-
ræmi við þetta. svo árið 1951
eru kostnaöarliðir vúútölubús-
ins, fyrir utan kaup, 15.724 kr.I
Um þetta er ekki hægt að ræða
frekar í bessu msli, en þannig
hefur vísitölubúið staðið svo
til óbreytt. utan bess, að það
hefur stækkað n^kkuð í smá-
áföneum. sem ekki. hafa has'l-
að innri eiörð hess. oe auð-
vitað ætti tað aldrei að breyt-
ast (um eitt ná neitt í formi.
Vaxtagjöld bændanna v-m*u þó
til að bvria með 900 kr., en
eru. hækkuð nokkuð um 1950,
og virtust þá vera meðahals-
vextir af meðaitalssku.'d.um
bænda, með i.á.eum vaxtafæti,
ekki eyrir í höfuðstólsvexti né
viðskiptavexii.
Það er fyrst 1960. sem farið
er að fitja unn á böfuðstóls-
vöxtum í gialdalið vísitölubús-
ins, og fvrningu á vélum, en
engínn tiltekinn vaxtafótur, og
sýnist að hér hafi átt að gera
sig ánæsðan með U'tið. enda
jókst ekki gialdah'ið vísi.tölu-
bú'ins nrma um. Jafn-
hllða voru M auknar tek.iur
bændanna, t.d. með nýrri upp-
hmð -em heitir launatekju.r.
Frá íyrstu. tíð hafði vísitöl.u-
búinu verið reiknaðar auka-
tekjur, 'hlutinindi, selt hey,
styrkir o.þ.h. og var þessi tala
árið 1951, 2365 kr., en var orð-
in 1960 9628 kr. Á búnaðar-
skýrslum koma frarn nokkrar
lau.natekjur bænda. Þetta er
aljhá upphæð, og einstaka
bændur fara í vegavinnu og
sláturvinnu vor og haust. En
langmest af þessum tekjum eru
annarsháttar laun, t.d. em-
bættislaun presta, sem búa,
alþingismanna, sem eiga heima
í sveit, kennara, hreppstjóra,
oddvita og allskonar nefndar-
starfsmanna, sem taka laun
fyrir störf sín. Það var því
næsta furðulegt, að taka þenn-
an lið" sem almennan tekju-
lið í vísitölubúinu en verð-
lagsnefndin varð ásátt á það,
án afskipta verðdómsins.
Nú. 1961. vildu verðlagsmenn
bænda fella þessa tvo um-
getnu li.ði að mestu' ni.ður og
begar ví'Uta’ubúið leit þannig
út. nð búið var að^hækka
gialdaliðina. og nú í fyrsta
sinn með ákveðnum rentufæti
af höfuðstól og ákveðinni 10%
fyrningu. á vélum. sem þó
hvortveegia et' ný4t gys í
hessu vísitöluhúi, og síðan
lækka tekjuhtið búsins um
tvo liði, er þar höfðu staðið,
eat afurðaVerðið náttúrulega
hækkað allmikið á þessum
pannírum.
Þessum vinnubrögöum mót-
mæltu fu.Utrúar nevtenda í
verðla.esnefndirini o.g málið
fór í vfirdóm, har sem hag-
stofustjóri er oddamaður, sem
nú á að sæta ákúrum fvrir að
ganea e'cki sk;lyrði?iá'’.st inn á
svona vlnnubröeð. Ég hef ekki
í höndu.ryi unrkast verðlags-
Framhald á 5. síðu.
Q ) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 21. nóvember 1961