Þjóðviljinn - 29.12.1961, Side 7

Útgefandl: Samelningarflokkur alþýBu - Sósíalistaflokkurinn. - RitstJóran
Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Toríi Ólafsson, Sigurður Guðmundsson. —
PréttaritstJórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir
Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmioja: oaomvoröusi,. íw,
Biml 17-500 (5 línur). Áskriítarverð kr. 50,00 á mán. — Lausasöluverð kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Sviknir samningar
það er 'að verða föst regla á íslandi að atvinnurek-
endur og stjórnarvöld svíki gerða samninga við
verklýðsfélögin. Þannig var farið að í sumar eftir
að verklýðsfélögin tryggðu sér smávægilegar kjara-
bætur með harðri baráttu; atvinnurekendur fengu rík-
isstjórn sína til þess að lækka gengið á eftir og gera
ákvæði kjarasamninganna þannig marklaus. Og ríkis-
stjórnin hikaði ekkert við óþurftarverkin, enda þótt
hún hefði áður heitið því hátíðlega og talið það horn-
stein stefnu sinnar að hlutast ekki til um kjarasamn-
inga launþega og atvinnurekenda — ef atvinnurek-
endur semdu um kauphækkanir yrðu þeir að standa
við orð sín og gerðir án afskipta stjórnarvaldanna.
Cjómenn hafa langa reynslu af hliðstæðum samnings-
rofum. Lengi vel var bátagjaldeyriskerfið notað til
þess að koma í veg fyrir að sjómenn fengju umsaminn
hlut. Var orðinn mikill munur á raunverulegu fiskverði
og skiptaverði því sem sjómenn fengu greitt, en hvers-
kyns brögðum og prettum var beitt til þess að auka
það bil sem mest. Urðu sjómenn í Vestmannaeyjum
einusinni að leita aðstoðar dómstólanna til þess að fá
hlut sinn leiðréttan að nokkru, og sannaðist þá óum-
deilanlega að samningar höfðu verið sviknir af ráðn-
um hug.
• • «
Ijetta spillingarkerfi var crðið svo hvimléiít að um
síðustu áramót tókst um þta8,al3sher jar sí,':.ol:omnlag
að fella það niður og hefja ný
tt Og;
sa lífJ

xipta-
samningarnir voru samræmdir að verulegu ieyti um
land allt, þátttaka sjómanna í •útger2orkóotnaði aínum-
in og því var heitið að sjóm:
sssu te,u
verð
sjó-
fyrir fiskinn og útgerðsrrmenn. G:;
menn á að lækka aflaprósc n ; ' , : : • ' —•
því með réttu fiskverði átti að tryg^ja að þeir bæru
ekki skarðari hlut frá borði en áuur.
Fn þessi dýrð stóð ekki lengi. Þegar gengið var lækk-
að í haust setti ríkisstjórnin bráðabirgðalög um
mjög verulegt útflutningsgjald á sjávarafurðir og ákvað
að gjaldið skyldi renna í ýmsa sjóði til hagsbóta fyrir
útgerðarmenn. Með þessu var verið að taka hluta af
fiskverðinu og koma því til útgerðarmanna eftir króka-
leiðum án þess að sjómenn nytu góðs af. Þarna var
sem sé verið að taka upp bátagjaldeyrisaðferðina með
nýjum tilbrigðum og svíkja í senn bókstaf og anda
samninganna frá því í fyrra; sjómenn fá ekki greitt
fullt fiskverð eins og heitið var og þeir eru á nýjan
leik farnir að táka þciit í útgerðarkostnaði þvert ofan
í það sem um var samið. Og hér er ekki um neinar
smáupphæðir að ræða. Nýju aðflutningsgjöldin sem
ríkisstjórnin kom á með bráðabirgðalögum eru um 135
milljónir króna á ári, og er áætlað að það jafngildi
35—40 aurum á hvert þorskkíló.
© ® ©
]t/|orgunblaðið talar um það í gær ao nú sé „reynt að
^efna til ófri3ar“ vegna þess að sjómenn hafa sagt
upp samningum um hlutaskiptakjör. En upptökin að
ófriðnum eiga þeir menn sem aldrei geta staðið við
gerða samninga heldur nota hvert tækifæri til þess að
hlaupast frá loforðum sínum. Það verour ekki neinn
vinnufriður á íslandi meðan valdamenn ætla sér þá
dul að hægt sé að hefna með svikum þess sem hallast
í opinberum samningum. — m.
en hefja þarf nýja
sókn á framfarabraut
— Þaö sem við þurfum nú
einna mest á að halda og höf-
um mestan áhuga fyrir er hita-
veita.
Það var Páll Kristjánsson á
flúsavík, varaþingmaður Al-
þýöubandalagsins í Norður-
landskjördæmi eystra, sem
þannig svaraði spurningu. minni
um hvert væri mesta áhuga- og
nauðsynjamál Húsvíkinga. Páll
hefur hátt á annan áratúg eða
lengur haft mikinn áhuga fyrir
•hitaveitu á Húsavík — eins og
gamlir lesendur Þjóðviljans
raunar vita mætavel.
— Já, fer hitaveitan ekki
senn að verða að veruleika hjá
ykkur? Var ekki keyptur stór
jarðbor fyrir ykkur Norðlend-
inga og átti ekki fyrsta verk-
efni hans að vera hitaveita á
Húsavík?
— Jú, borinn hefur verið
keyptur, og einu sinni hafði
verið von 'um að Norðurlands-
borinn svonefndi kæmi hingað
á þessu sumri, eða a.m.k. á
þessu ári, en nú er öll von úti
um það, að manni skilst, því
allt útlit er fyrir að sá bor
verði ekki snertur á þessu ári.
— Hveriíig stendur á því?
Það stangast ónotalega á við
auglýsingahávaðann í sam-
bandi við kaupin, eða hvar er
hann niðurkominn?
— Hann kvað vera kominn
til Reykjavíkur og liggur þar
sermiega óupptekinn, en hitt
er víst óhætt að segia, að einu
sinni hét núverandi ríkisstjórn
því að hann skyldi hefja starf
hér fyrst — og það á þessu ári.
— Hversvegna er svo dýrt og
gagnlegt verkfæri látið liggja
ónotað £ kössum?
— Það er sennilega einhver
„viðreisnarráðstöfun“.
— Veröur þá ekkert gert í
hitaveitumálum ykkar á þessu
ári?
— Það er útlit fyrir að hing-
að komi að sunnan lítill bor til
að gera prófborun.
— Hvar ætlið þið að leita að
heitu vatni?
— Það er heitt vatn í fjör-
unni vestan í Húsavíkurhöfða
og mun ætlunin að bora fyrst
í höfðanu.m norðan við bæinn.
(Þegar þetta birtist hefur
prófborunin verið framkvæmd
og með ágætum árangri, þannig
að sennilegt er nú. að Húsvík-
ingar hafi nóg heitt vatn við
bæjarvegginn, eða öllu heldur
inni í bænum eftir nokkur ár.
Er þess að vænta að bað veröi
nýtt, en Norðuriandsborinn efcki
látinn ryðga niður í einhverri
vöruskemmu).
— Hverjar a.ðrar fram-
kvæmdir eru á döfinni?
— Það var ákveðið að kauna
— Eigið þið ekki marga báta
fyrir?
— Heimabátarnir hér af
stærðinni 50—145 tonn eru 7
talsins og nokkrir bátar frá
8—17 tonn og tugir af trillum.
— Annar frystihúsið mikið
meiri fiski?
— Vafalaust þarf að stækka
frystihúsið og sérstáklega bæta
aðstöðu þar á ýmsan hátt.
Flökun hefur verið að aukast
hér ár frá ári undanfarið, og„
auk heimabátanna eru aðkomu-
bátar farnir að leggja hér upp
á sumrin. — en fólkinu fjölgar
og það þarf aukna atvinnu.
— En hvað um síldina hár á
sumrin?
— Það voru hér 3 síldfmsölt-
unarstöðvar í sumar. Það er
höfuðnauðsyn að hér sé sem
bezt og mest aðstaða til síldar-
söltunar. Aðstaðan er nú ófull-
nægjandi að því leyti að fleiri
p’.ön og aukið söltunarpláss
þarf að byggja til þess að hægt
sé að hafa fleiri og stærri sölt-
i'.iiarstöðvar og þarmeð méiri
söltun.
— Hafið þið nokkuð á prjón-
unum í því sambandi?
— Það er helzt í ráði að
steypa garð suður úr hafnar-
bryggjunni, um miðja bryggju
og fylla síðan upp þar og
mynda plan sem nota mætti til
söltunar. Mikill sandburður er
inn í höfnina gegnum bryggj-
una sem er úr tré ofan til, en
með þessu væri í senn komið
í veg fyrir sandburð og skapað
stóraukið vinnusvæði.
— Hvað um síldarbræðslu?
— Hér er bræðsla, gömul, af-
kastalítil og léleg. Það er því
afaráríðandi að bætt sá úr í því
efni og raunar skilyrði þess að
síldarsöltun geti aukizt hér
verul.ega; bæði til þess að bátar
geti losnað hér við slatta í
bræðslu og til þess að hægt sé
að nýta allan úrganginn.
— Þið hafið nógu stóra höfn
fyrir aukna útgerð?
— Já, hafnarframkvæmdir
200 tonna skip; er bað í smíð-
um í Noregi og ætti að vera
lokið við smiði þess fyrir ára-
mót.
— Til hvers ætlið þið slíkt
skip?
— Það er að siálfsögðu ætlað
bæði til iþorsveiða og síldveiða.
Ætlunin er, að það leggi upp
eins mikið og ur.nt er af afl-
anum — og auki þannig vetrar-
vinnuna.
•haía verið miklar hér síðustu
árin. Aöallega heíur verið unn-
ið að því að lengja hafnargarð-
in.n, því það var brýnás’t. Bn
það eru afarmikil verkeíni enn
inni í höfninni, — ekki sízt
þegar hafður er í huga sá
mcguleiki að Jökulsá verði
virkjuð og efnt til verksmiðju-
reksturs í því sambandi. Þá
kemur vart til greina önnur
— ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 29. desember 1961
Föstudagur 29. desember 10^jL — ÞJÓÐVILJINN —
(71
Frystihúsið á Húsavík — þaö er nú of lítið til að taka á móti afla aukinaar útgeröar þar.
Sl. sumar voru 3 síldarsöltunarstöðvar á Húsavík. Langbv•,að baki síldarkössunum er
veiðarfærágeymslur og aðgerðarhús bátanna. Uppi á sjávarkakkanurat er Hó >a.L.urkirkja.
höfn en Húsavík. En hvað sem
líður Jökúlsárvirkjun þá er
vegna útgerðar staðarins mikil
nauðsyn frekari framkvæmda
inni í höfninni.
— Hvað fleira er á döfinni
hjá ykkur?
— Það er ein nýjung á döf-
inni. I vetur verður stofnaður
og starfræktur hér tónlistar-
skóli. Það er mikiil áhugi fyrir
þeim efnum meðal unga fólks-
ins, og full nauðsyn að gefa
ungu fólki færi á fræðslu í sem
flestum efnum, tónlist ekki síð-
ur en öðru.
— Hvaða skóla hafið þið
aðra?
— Það er gagnfræðaskóli og
barnaskóli. Þeir voru báöir til
húsa í nýja barnaskólanum s.l.
vetur, en fyrirsjáanlegt cr að
ekki geta liðið mörg ár þar til
þarf að byggja yfir gagnfræða-
skólann.
— Hér fjölgar fcl.ki. Hvernig
vaxtarskilyrði eru í'yrir bæinn?
— Vaxtarskilyrði eru hér á-
gæt til lands og sjávar. Þótt
hverimir í Reykjahverfi verði
sennílega ekki virkjaðir til
hitaveitu fyrir Húsvíkinga, eru
þar uppfrá skilyrði til mikilla
framkvæmda, sem munu á s-ín-
um tíma koma Húsavík og öllu
héraðinu til mikilla nota; það
mun t.d. óvíða á landinu vera
betri skilyrði til heymjölsfram-
leiðslu en einmitt þar. Enn-
fremur má búast við að á
næstunni verði teknir upp nýir
hættir við framleiðslu fóðurs
og ætti þá hverahitinn að koma
að góðum notum.
Stækkunarmöguleikar fyrir
Húsavíkurbæ eru afar miklir,
bæði til norðurs og suðurs. Inn-
an 10 ára ætti að vera kominn
hér a.m.k. 2000 manna bær.
— Hve margir íbúaf eru nú?
— Þeir eru 1514.
— Á hverju eiga hinir 500
nýju að lifa?
— Á útgerð og iðnaöi Í3rrst
og fremst, það er vitanlega
hægt að ai’.ka útgerð hér ef
byggð er í landi sú aðstaða sem
þarf til að nýta meiri sjávar-
a|la. Höfnin er nógu stór til
margfaldrar þeirrar útgerðar,
sem nú “ er, þegar gerð hai'a
verið athafnasvæði við höfnina,
byggðar haganlegar verbúðir
o.s.frv.
Hérmeð hafa auðvitað engan
veginn verið upptalin öll 'pau
verkefni sem að kalla. Má þar
nefna byggingu sjúkrahúss, sem
orðin er brýn nauðsyn. Enn-
fremur en hér engin varanleg
gatnagerð, og þarf þar úr að
bæta. Það er raunar óþolandi
að ríkið skuli ekki koma til
aðstoðar við varanlega gatna-
gerð í bæjum og kauptúnum,
ekki sízt þar sem þjóðvegur
liggur í gegnum bæi eins og
hér er.
— Hvaða horfur eru á fram-
kvæmdum á öllu þessu?
— Þta sérð þær af því að hér
hefur sérstaklega dregið úr
íbúðatoyggingum síðan „við-
reisnin" hófst.
— En hafið þiö þá ekki nóg-
ar íbúðir?
— Fjarri fer því að nóg hafi
verið byggt hér. Það hefur
sennilega aldrei verið meiri
þcrí bér fjTir ný.iar íbúðir til
að fullnægjá þörfum vaxandi
fólksfjölda.
Það er ráu.nar sömu sögu að
segja af framkvæmdahoríum
bér á öðrum sviðum að ó-
breyttri stjcrnarstefnu: vaxta-
okri, óðagen.gislækkun og slíku.
Fyrsfa verkefnið — o.g raunar
beint skilvrði fyrir bví að
framkvæmdir geti baldið áfram
með eðliJegum bætti bér á
Húsavík, ei.ns og annarsstaðar
— er að sparka p.úverandi rfk-
Wjém og hn’stefnu , „viðreisn«
a-r’nnar“ o.<t taka í staðinn unp
rv’rSa fremíeiðc’hstefnu, hef.ia
rýja sókn. J.B.
að gera dyggðúr nauðsyn
I áróðursræðu sinni í sam-
komusal Háskólans til óvirðing-
ar fullveldisdeginum gerði
Bjarni Benediksson sér mikið
far um að sanna, hvílík fjar-
stæða væri, að Atlanzhafs-
bandalagið hyggði á árás. Aðal-
röksemdin var sú, að Banda-
"’ríkjunum hefði verið í lófa
lagið að steypa sovétstjórninni
af stóli með vopnavaldi, á með-
an þau réðu ein yfir kjarnorku-
sprengjum. því að þá hefðu þau
haft ráð allra þjóða í hendi sér.
En eins og á hefur verið bent
hér í b’aðlnu, héldu þeir því
fram um þær mundir, Biarni
Benediktsson og' aðrir natistar,
að Rússar væru svo öflu.gir. bar
sem þeir hefðu haldið áfram
að' vígbúast, en vesturveldin af-
vór'nazt, að þeim væri í lófa
la'gið að leggja Vestur-Evrópu
u.ndir sig. Þá notuðu þeir sem
sé þessa röksemd til sönnunar
því, að vesturveidin yrðu að
v’gbúast. al.lt hvað af tæki, og
fé herstöðvar u.m allar jarðir,
meðal annars hér á landi. Þann-
ig staðhæfa þeir eitt þennan
d.aginn og þveröfugt hinn dag-
inn, eítir því hver áróðurstil-
gangurinn er hverju sinni.
B'arni kom með aðra „sönn-
un“ fyri.r friðsemdart.'Igangi At-
lan.zhafsbanda’agsins, sem sé
þá, að Bretland og Bandaríkin
hefðu veitt Rússum lið í heims-
styrjöldinni síðari, þó að þau
hefðu þá vel getað látið viður-
eign Þjóðverja og Rússa af-
skiptalausa, hefðu þau fremur
kosið sigur þýzkra nazista en
rúc-neskra kommúnista.
Nú ætti Bjarna að vera um
það kunnugt, að það var ein-
mitt hetta, sem samheriar hans
og skoðanabræður vildu, ein- *
an.gnmar- og afturhaldssinnar í
Bandar. Það sem úrslitum réð
um bað, að þeir fengu ekki_
komið fram þessum vilia sínum,
var annars vegar sú staðreynd,
að Bandaríkin nutu þá leiðsa.gn-
ar R-oosevelts forseta, sem var
afturhaldinu þar í landi á marg-
víslegan hátt þyrnir í augum,
o.a þó einku.m hitt, að Japan
ré*ri á Bandar’kin án stríðsyf-
irlý'Singar 7. desem.ber 1941 og
nevddi þau þar með út í styrj-
öld gegn öxulveldunum.
Rétt fyrir strfðslok deyr
Roosevelt forseti, og við emb-
ætti hans tekur þá varaforset-
inn Truman, svo sem kunnugt
er. Truman þessi hafði áður
lýst yfir því, að Bandaríkja-
menn hefðu í rau.ninni átt að
•láta viðureig.n Þjóðverja og
Rússa afsk.iptalausa og lofa
þeim hvorum um sig að drepa
sem mest af mönnum fyrir
hinu.m. En Truman kerost of
seint tiJ valda til þess að geta
framfylgt beirri stefnu sin.ni,
bví að stríðinu er þá að verða
lokið. Rússar að -gersigra þvzka
berinn og koronir langt inn í
Þýzkaland. Atvikin gerðust sem
sé þann veg. að sálufélagar
Biam.a Benediktssonar í Banda-
ríkjunum o.g Brettandi fengu
fVki. komið fram þeim vilja
ri'um, að sarnher.ium þeirra
Rússnro vrði látið blæða út á
vígvöúunum, þó að boir sýndu
revn'sar hu.g sinn í þessa átt
roeð bví að tefia innrásina á
roe.cinland Evrónu. ..aðrar víg-
ttöðarnar" svokölluðu, eins
lengi og fært þótti, eða þangað
til sovétherinn á austurvígstöðv-
unum var gersa'mléga búinri að
snúa gangi stýrjaldarinnar við
og kominn í óstöðvandi sókn,
svo að sýnilegt var, að hann
myndi á tiltölulega skömmum
tíma hernema allt Þýzkaland
vestur um Rínarfljót nema því
aðeins að vesturveldin hröðuðu
sér að bjarga sínum hluta her-
fang-sins.
Eins og kunnugt er, lét Tru-
man varpa á japönsku borg-
irnar Hírosjíma og Nagasakí
.kjarnorkusprengjum þeim, sem
drápu eða Örkumluðu nokkur
hundruð búsund manna á einu
andartaki. Þessi stórhrikaleg-
u.stu manndráp veraldarsögunn-
.ar voru framkvæmd algérlega
að barflausu, þar eð Japanar
voru þá að niðurlotum komnir,
og meginher þeirra, sem stað-
settur var í Mansiúríu, hefði
óhjákvæmilega gefizt upp fyr-
ir rússneska hernum örfáum
dögum síðar. Þau voru í raun-
inni ekki annað en lítilmann-
legt herbragð til að koma í veg
fyrir, að rússneska hernum
yröi þakkað bað að hafa greitt,
Japönum úrslitahöggið. og til
þess að fu.ilnægja slíkri póli-
tískri hégémahvöt var ekki
horft í að gereyða tvær stór-
borgir og royrða hundruð þús-
unda af íbúum beirra.
Nú er það kunnara en frá
þu.rfi að segja, að roargir sálu-
félagar Bjarna Benediktssonar
meðal afturhaldsins í Banda-
ríkjunum vildu einmitt upp-
vægir láta Bandaríkin hefja
.%járnorkiv?.tríð á hendur Rúss-
|um. Kröfur þessar enduróm-
hér heima, eins og allir
eða hver hefur ekki heyrt
idsmenn og natista -se.gja
svo: „Það var ljóta villan
af Bandaríkjamönnum að salla
ekki kjarnorkusprengjum á hel-
vítis Rússana, á meðan tími var
til!“ En hér var ekki hægt um
vik, Rússar voru nýkomnir úr
styrjöldinni við fasismann, þar
sem þeir höfðu bjargað vestur-
veldunum frá úrslitaósigri, því
að allu.r heimurinn vissi, að
Ráðstjórnarríkin höfðu borið
hitann og þungann af þessari
viðureign. Það var ekki tiltæki-
.legt að snúa nú vopnunum fyr-
irvaral.aust móti þessum fyrr-
verandi sarnher.ium, sem nutu
samúðar og aðdáunar alls hins
vestræna heims fyrir drengilega
framgöngu og fórnfúsa baráttu.
Þess vegna kom aldrei til
•ktarnorkur.rásarinnar á Rúss-
land.
Nú er hins vesar öðru máli
að gesna. Nú er búið að undir-
búa iarðveginn með hálfs ann-
ars áratu.as köldu stríði, stofn-
u.n sérstaks árá-sartækis, þar
sem Atlanzhafsbandaiaaið er, og
rvo framvegis. Aftur á mOtí er
nú heirour sósíalisrnans oröinn
svo öflugur. að þess er að
vænta. að sélufélagar B.iarna
B-°r>.ediktssonar rouni ekki, brált
fvrir vilia ng vandie°an undir-
bi'ro’nqr, chrf.F-'t að hef.ia árás.
Rökse-mfi.ir B'arna Benedíkts-
sonar fvrir friðsemdartilgangi
Arianzhafsbandalagsins eru því
haldlausar. Það hefur að vísu
allt frá uochafi verið að hey.ia
..rninni. háttar“ styr.ialdir hér og:
bar í h.eiminum. Svo hefur hins
veear hagað til, a.ð það hefur,
efcki átt þess knst að stofna.;
til heimsstyrjaldar og því’
nevðzt til að dau.fheyra-st við
kröfum í þá átt af hálfu sumra:
liðsmanna sinna. Og Biarni
Ben.ediktsson revnir að gera,
dyggð úr þeirri nauðsyn.
Sexíán stiga frost á íslandi, sextán stiga hitii á Florida; það má
a.ro.k. ráða af myndinni hér að ofan.