Þjóðviljinn - 21.08.1964, Blaðsíða 7

Föstudagur 21. ágúst. 1964 ----
Thor Vilhjálmsson.
Kjarval. Helgafell.
MCMLXIV.
Afátæktarárum í landinu og
í íslenzkri bókaútgáfu var
fyrst munað eftir Kjarval, þeg-
ar það kom til mála að gefa
út listaverkaþók fyrir almenn-
ing. Síðan urðum við fremur
ríkir og Ragnar Jónsson áleit
að tími vasri til kominn að við
ættum litprentaðar myndir eft-
ir okkar meistara: út kom
Kjarvalsbók og Ásgrímsbók og
Jónsbók Stefánssonar. Og í júní-
mánuði síðastliðnum. þegar
haldin var listahátíð, kemur
aftur út Kjarvalsbók. reyndar
tvær bækur í einni, listaverka-
bók og bók eftir Thor Vil-
hjálmsson um listamanninn,
Tvær bækur i einni segjum
við vegna þess, að myndirnar
eru ekki valdar tjl að verða
textanum til stuðnings. Þama
eru margar litprentaðar siður,
1 sem góður fengur er að, og
teikningar, sem óþarft er én
að vera. En þær eru semsagt
ekki í beinum tengslum við
textann. Og, það var einkenni-
leg ákvörðun og slæm að láta
fylgja allmargar myndir af
málverkum í svörtu og hvítu.
Tvær eða þrjár Kjarvals-
bækur. eða tíu. engum fyndist
nej.tt athugavert við slíka
framtakssemi í útgáfu og við-
urkenningu. Þvert á móti: Thor
rekur í bök sinni söguna um
Kjarvalshúsið sem ekki reis af
grunni, og sá, sem les. hristir
ÞIÓÐVILIINN
SlÐA J
* y •

Jf'
■//
"Vf
//
llitt er svo verra að það
kemur fyrir er Thor hefur
fylgt Kjarval til annarra landa,
að þá er eins og lósnj um
tengsl milli höfundar og við-
fangsefnis hans og samhengið
í tilverunni fari úr skorðum.
Lýsingar á marglitum vefnaði
mannlífsjns í suðlægari lönd-
um vilja standa einar sér, svo
og töluverð þula af nöfnum, og
Jóhannes Kjarval er allt í einu
týndur í þessum skarkala
heimsins. Annað er bagalegt:
það gerist. einkum er líða tek-
ur á bókina, að höfundi mis-
tekst að finna ný tíðindi að
flytja okkur, og veltjr þá bók-
ihni á undan sér með tölu-
verðri áreynslu, gott ef við
sjáum ekki svitadropa detta nið-
ur á blaðsíðurnar. Þessi svip-
ur er til dæmis yfir kaflanum
..hvernig getur fólkið talað um
kúnst?’’. Eitthvað hefðj mátt
stytta þessa bók.
En samt er stíll Thors agaðri
og markvissari en oft áður:
við sáum stundum að ör var
skotið upp í loftið og tók á
sig ýmsa króka og yið urð-
um þreytt á að bíða eftir því,
að hún kæmi niður aftur —
slik tíðindi gerast næsta sjaid-
an í þessari bók. Já, það er
meiri agi yfir setningunum, og
hann skaðar þó hvergi þá
hröðu myndvísi sem Thor hef-
ur á sínu valdi og hefur ekki
hvað sízt orðið til þess að gera
hann forvjtnilegan rithöfund.
Það er rétt sem segir í eft-
irmáia. þetta er sannarlega
persónuleg bók, Thorsbók, og
um leið er yfir henni kjarvölsk
stemmning, alveg vafalaust
Þessum tveim mönnum hefur
komið vel saman, og samfund-
ir þeirra voru oftast skemmt.i-
legir.
Kjarval: Stúlkumynd.
Og við hljótum líka að taka
það fram, að Thor hefur
tekizt vel að velja úr þeim
kynstrum af þjóðsögum og öðr-
um miríjum um yiðskipti
Kjarvals og heimsins sem til
eru — bæði valið 6jálft og svo
það. að láta þær falla inn í
bókina, tengja þær öðrum tíð-
indum, láta þær ekki fljóta
ofan á. Eg segi fyrir sjálfan
mig: það var ekki svo lítill
fengur að sögunni um gamlan
vin Bakkusar og sjóhetju, sem
settur var næturvörður um
Kjarvalssýningu og honum
sagt að teikna sér til afþrey-
ingar um nóttina eftiimynd af
Draumi vetrarrjúpunnar. Þetta
gerði maðurinn. og teiknaði
upp frá því og gleymdi bæði
Bakkusi og öðru fólki.

óvæntar fígúrur á leiðinni.
Ámi Bergmann.
Kristilegt blað / Noregi
gegn kvikmyndaleikurum
í leiðara norska blaðsins
„Folkets Fremtid” sem er mál-
gagn Kristilega þjóðflokksins'
er nýlegá ráðizt mjög harka-
iega að leikarastéttinni, og þá
einkum kvikmyndaleikurum
Þar segir m. a. agf kristnir
menn getj ekki verið þekktir
fyrir að eyða tíma í að horfa
á frammistöðu leikara, ef við
vitum það um hann að i einka-
lífi sinu lifi hann verr en dýr-
in —; en þannig lifi einmitt
meirihluti leikara.
Kristnir menn, segir enn-
fremur í leiðaranum, vilja ekki
stunda kvikmyndahús meðan
óþverrinn drýpur svo jafnt og
þétt af þeirri framleiðslu sem
þau sýna. Og þó þaðan drjúpi
öðru hvoru einn og einn hreinn
dropi, þá tökum við slíkum
tiðindum samt með vantrú,
því óþverrinn allt 1 kring
spillir út frá sér engu að síð-
ur.
42. dagur
Eftir það lét Finnur Árnason sér fjandskap í þykkja við
konung um fall Kálfs, bróður síns, kallaði að konungur væri
ráðbani Kálfs og það væri biekking ein við Finn, er hann
hafði teýgt Kálf, bróður sipn, vestan um haf á vald og trún-
að Haralds konungs. En er þessi ræða kom á loff, þá mæltu
það margir menn, að þaö þótti grunsamlegt, er Fijmur þafðj
trúað því, áíí Kálfur mundi fá trúnaö Haralds kpnungs, þójtj
serri konungúr væri heiftrækur um smærri hlutj en þá, er
Rálfur hafði gjört til saka við Harald konung. Konungur lét
' liér ræða um hvern slíkt, sr vilcU, sannaði það ekki, aynjají
KJARVALSBÓK
THORS
VILHJÁLMSSONAR
m
höfuðið, er innilega hneykslað-
ur á þvílíkum kauðaskap.
Skilgreining Thors sjálfs á
því verki sem hann hefur
unnið er nákvæm: „Þessari bók
er ekki ætlað að vera sagn-
fræðj né listfræði, Heldur eru í
henni mjög persónulegar hug-
leiðingar um manninn Kjarval
og listamannjnn, áhrif af list
hans og kynnum við meist-
arann og "fréttir af ferli hans
og háttum”, Verkglaður pen.ii
höfundarins stefnir ínn á síð-
ur bókarinnar mörgum tíðind-
um af því sem hefur orðið á
vegi Ijstamannsins á fjörlegri
gönguferð hans um heiminn-
tíðindum af grjóti og fjöllum
og hrauni, af sjómennsku og
atvinnubyltingu, af erlendum
, menningarsetrum og emna
fæstum þó, því miður — af
öðrum mönnum.
öllum þeim sem á annað
borð hafa séð myndir Kjaþvals
finnst að sjálfsögðu ekki und-
arlegt. að þaö sem er höfundi
efst í huga er Kjarval í ís-
lenzkri náttúru. Og margt
tekst honum ágætlega í átök-
um við þetta viðfangsefni.
Hvort sem ræðir um fjöll og
sanda og strendur sem ungur
maður sér á fyrstu ferðum
sínum — og þá um leið höfð
hliðsjón af afreksmönnum og
bjóðsögupersónum sem ekki
verða slitnar burt úr þessu um-
hverfi. Eða glíma þroskaðs'
listamanns við þessa náttúru.
líf hans í henni. frásagan af
því er „einn listamaður fór
og eigi. Fannst það eitt á, að konungi þótti það vel orðið.
Finnur Árnason lát. sér svo mikið um finnast mál þetta, að
hann fór af landi broH og kom fram suður í Danmörk, fór á
fund Sveins konungs og fékk þar góðar viðtökur, og töluðu
þeir löngum einmæli, og kom það upp aö lyktum, að Finnuv
gekk til handa Sveini konungi og gerðist hans maður, en
Sveinn konungur gaf Finni jarldóm og Halland til yfirsóknr
gr, og var hann þar til landvarnar fyrir Norðmönnum,
HaralduF kontmgyp sat um veturinn í Niðarási, Harm lét
reisa skip um veturinn út á Eyrum; það var búzuskip. Skip
það var gjört eftir vexti Orms ins langa og vandað að öllu
sem mest. Var drekahöfuð á frammí, en aftur krókur, og voru
svírarnir allir gulli búnir. Það var hálffertugt að rúmatali og
mikið að því og var ið fríðasta. Lét konungur ailan búnað
vanda til skipsins, bæði segl eg reipareiða, akkeri og strengi,
Hara'ldur konungur gerði boð urn veturinn suöur til Danmerk*
ur Sveini konnungi, að hann skyldi eftir um vorið koma sunrv
an til Elbar til móts við sig og berjast, svo að þeip Skiptí þé
löndum og haíi annar hvor bæð’ konungsríkin,
Thor Vilhjálmsson.
inn á afrétti með samvizku
sína til að taka óbyggðimar
ábyggilega.” í þessum lýsing-
um verður Kjarval áþreifanleg-
a&tur — einnig þegar ekki er
bei.nlínis rætt um sjálfan hann.
Hann er eins og viðfelldinn
huldukarl, falinn á bak við
hvern stein þar sem við krakk-
amir erum að tína ber og
skemmta okkur.
Það er rétt ákvörðun að
gleyma ekki í þessari bók
miklum umsvifum í afvinnu-
lífi. furðulegum breytingum á
viðhorfum og hugsunarhætti
og öðrum slíkum tíðindum úr
þjóðarsögu — allt þetta skiptir
máli. Ekki svo að skilja, að
Thor bseti við það, sem við
vissum áður, en hann tengir
þess.a hluti við Kjarval. og
penni hans skilur eftir ýmsar
t
í