Þjóðviljinn - 04.09.1965, Blaðsíða 7

Laugardagur 4. september 1965 — ÞJÓÐVTUINN — SÍÐA 'J
ORLOFIHUSMÆBRA
'BSDAL LAUCUM
Nýi skólinn
og- gámli bærinn
Skólinn á Laugum í Sælings-
dal er svo óaðfinnanlegt hús
að alir; gerð að auðséð er að
til hafa verið kvaddir að Sera
það færustu menn, jafnt mál-
arar, timburmenn, pípulagn-
ingamenn, rafvirkjameistarar,
sem múrarar - og steypumenn,
en einnig vefarar, húsgagna-
smiðir og jurtaræktarar. Enn-
fremur má nefna ræstingakon.
ur, frammistöðukonur, matselj-
ur o.fl.,'en ekki sízt þau sem
húsum eiga að ráða; skóla-
stjórahjónin. Eitt skortir þó á;
í kring um húsið er urð og
grjót með hæðum og dæld-
um en engri prýði nema þeirri
þrílitu fjólu, ættaðri úr lauka-
garði Gúðrúnar Ósvífursdótt-
ur, sem gladdi augu hennar
forðum, slíkt sem augu mín
núna á 20. öld ofanverðri.
ÍÞau lykjast nú. bráðum.)
Af meistaraverkum þessa
ágæta húss er líklega hitunar-
kerfið einna fullkomnast. Því
fylgir það að hafa enga sýni-
lega ofna, heldur eru lagnim-
ar huldar allavega í veggjum,
iofti og gólfi, og kyrrir and-
rúmsloftið í stofunum svo eng.
an gust gerir o;g það þó þessi
fingurhæðar- eða spannarlangi
krókur á rúðukrílinu sem opn-
a^t getur. sé spenntur til hins
ýtrasta, og er þetta hentugt
þeim sem þjást af hræðslu
við trekk, ,
Þetta kyrrstæða setuloft,
heita og þurra, minnti mig
á það sem ólíklegast var og
verst átti við: hið óheillum,
uggVæni og aðsteðjandi tor-
tímingu þrungna ólof, sem um-
lukti höll Rodericks Ushers
áður en hún féll me^ ofboði
og býsnum
Því hér er þess engin von
að neitt gerist 'með ofboði og
býsnum. Hér er gróandi þjóð-
líf með þverrandi tár, og héð-
an koma börn vel menntuð og
prúð. óg hafa vetrarlangt um-
gengizt fínt hús eins og ber
að umgangast fínt hús. Og
tungutak sitt hafa þau tamið
að hættj málvöndunarinnar ...
í túninu á Laugum er girð-
ing og innan þessarar girðing-
ar lítið hús með torfþaki, og
líkist torfbæ, og hvað veldur
því að hann laðar mig, en ekki
neitt áf hinu? — og einnig
Gyðu, dóttui- mikils hagleiks-
manns á orð og rímreglur Við
herðum upp hugann og förum
þangað og ég geri mér til er-
indis lítið erindi.
Þegar inn fyrir hlið er kom-
ið (þetta h-lifl sem vottar þjóð-
menningu íslendinga, líkt og
Hliðið mikla austanvert við
Arnarhólstún gerði þegar
verkin töluðu sem hæst, enn
er þunnur nælonsokkur mesti
ráðuneyti Reykjavíkur, allt úr
útreikningum, og aldrej var
nokkur vættur dalsins spurð
hvað ætti að gera næst. Enda
varð ég þess ekkj vör ag nein
þeirra hefði komið þar inn
fyrir dyr.
Þá var annað i bænum, því
þar umdj af hægum niði, sem
ekkj er ólíkur þeim svæfandi
fossniði úr fjarska, sem aldrei
svæfði mig.
Kjarrið í Dölum er lágt og
er þó fjarri því að það ætli að
fara að deyja, því ekkert er
jafn Iífseigt sem lifandi ver-
ur. En hve mikið hefur mætt
á því á liðnum öldum, af
kulda, maðkj og beit, um það
segi ég fátt. Maður þarf ekki ,
EFTIR MÁLFRÍÐI EINARSDÖTTUR
slysaháski, því það er alsett
gaddavírstætlum), þá kyrri-r
og hægir í sömu svipan, og ef
ekki væri þessi ólukkans
heyrnardeyfa (orsökuð af því
að ég hlaut árum saman að
éta eitrað efni til þess að losna
við anna^ enn skaðvænna), þá
hefði ég heyrt inni í höfðinu
örlítinn smell eins og skipt
sé um styrkleika rafstraums,
og á samri stund er hér önn-
ur öld. Sú öld er framhald af
öldunum sem liðu hér í daln-
um. Og konan ; húsinu, —
það er konan í Dalnum.
Hann snarast bráðum þessi
bær og, fellur í rúst ef kon-
an fer og allir sem í bænum
eru og hver annast þá hið ei-
lífa líf þessa dals?
Er hann þá heillum horfinn
og vættir hans liðnar í dá eins
og franskar fe-ur, sem tapað
hafa töfri sínum með lýsandi
trjónu? Er í staðinn komið
aðflutt hús sem dalvættir
fengu engu að ráða um, heldur
er það gert i Kennslumála
4>
Svelsw- nw dreiwia-
méf ÖMS Skagaf jarðar
Sveina- og drengjamót U«g-
mennasambands Skagaf jarðar i
frjálsíþróttura var haldið á
Sauðárkróki laugardaginn 24.
júlí 1965 Keppendur voru frá
Umf. Höfðstrendingi og Umf.
Tindastóli.
Úrslit sveinamótsins urðu
þessi;
100 metra hlaup
Ólafur Ingimarsson T 12,6
Broddi Þorsteinsson H 14,2
800 m hlaup
Ólafur ingimarsson T 2.21,0
Pétur Valdimarsson T 2.43,7
Broddi Þorsteinsson H 2,43,8
Ingólfur Ingólfsson T 2.46.0
Gunnar Geirsson. H 2.46,5
Sig Ingimarsson T 2.54,0
Langstökk
Ólafui lngimarsson 'T 5,11
óíáfur Tóhannsson T 4,43
Einar Sveinsson T 4,10
Pálmj Þórðarson H 3,88
Gunnar Geirsson H 3.74
Hástökk
Ölaíur lrrgimarsson T 1,45
Broddi Þorsteinsson H 1,40
Einar Sveinsson T 1,25
Kúluvarp
Valgarð Valgarðsson T 12,84
Ólafur H. Jóhanss. T. 10,73
Gunnar Geirsson H 8,18
Broddi Þorsteinsson H 7,52
Jón Guðmundsson H 7,33
Kringlukast
Valgarð Valgarðsson T 34,49
Ólafur Ingimarsson T 33,49
Ólafur H Jóhannsson T 31,27
Broddi Þorsteinsson H 29,03
Jón Guðmundsson H 24,95
Einar B Sveinsson T 22,50
Úrslit drengjamótsins
urðu þessi:
100 m hlaup
Birgir Guðjónsson T 12,7
Þorbjöm Ámason T 13,0
Steinn Pétursson H 14,5
Langstökk
Þorbjörn Árnason T 4,88
Birgir Guðjónsson T 4,49
Steinn Pétursson H 4,20
Hástökk
Birgir Guðjónsson T 1,35
Steinn Pétursson H 1,20
Kúluvarp
Birgir Guðjónsson T 10,27
Þorbjörn ÁrnasOn T 10,08
Fjólm. Fjólmundsson H 7,68
Steinn Pétursson H 7,16
Kringlukast
Fjólm. Fjólmundss H 29,49
að vera viðkvæmur í brjóstinu
til þess að leiðast að hugsa
um annað eins, já, blöskra
það, svíða það. verða veikur
af því.
Hve ólíkt mun hafa verið
um að litast forðum, þegar líf-
ið var murkað úr kjarrinu
meðan Guðrún sat heima og
spann, eða þegar lífið var
murkað úr Bolla, og óvinir gátu
falið sig í runnum þar sem
engir eru runnar núna, en
annar hver bær var skírður
Skógar, vegna þess að skóg-
ar spruttu þá hvarvetna, og
þutu í vindi, ilmuðu eftir
regn, leyfðu skrautjurtum að
spretta í botnum sér, voru
eldiviður fólkinu Og líklega
húsaviður, amboðaviður og
keralda. Þá þaut og umdi og
glumdi og hve kátir fuglar
voru, því ætla ég ekki að
lýsa. Börn voru þá kát, ekki
svöng eing og síðar varð. Og
verg ég nú að skjóta því inn,
að hvergi hef ég kátari böm
séð en einmitt þama, né bjart-
leitari í kvöldskininu, né há-
værari i lauginni. En skógam-
ir hafa daprazt eins og mann-
lífið í sveitinni, og er nú úr
engum murkað líf, enda eng-
ir runnar nógu háir handa ó-
vinum að fela sig í.
Burtför, dvöl, heimför
Bíllinn rambar um ruddan
veg, en inni í honum er allt
með gleðilegu mótj og ekkert
helsj á neinum, þægileg sæt-
in, viðmót kvenfólksins upp-
örfandi, allt að því tilhlökkun
í loftinu. Kliðurinn i bílnum
er eins og þytúr af vængja-
taki sjófugla, enda er allur
skarinn ættaður sunnan með
sjó.
Það er þægilegt að hafa
þennan klig í eyrunum alla
leiðina, svona lausan við jag
og nudd og níð, heldur vit-
andi og veitandi á sjálfan
mann líkt og hafgola f björtu
veðri þegar áhyggjum er af
létt fyrir guðs mildi og vildi
ég senda alla geðvonda menn
fram á Suðumes til að lækn-
ast þar Hemámið skoða þess-
ar konur eins og einhverja ó-
frávíkjanlega ráðstöfun nátt-
úrunnar, og segja gott hjá
stríðsfólkinu að vera og vinna
hjá því öllum nema stúl’kun-
um, sem því eru handgengn-
astar og væntanlega eftirlát-
astar, þær eru sagðar titra og
skjálfa '(hræddar?).
Mest hefði verið gaman að
allir afkomendur kvennanna
hefðu komið. Þæir em ekki
fáir. heldur nægt efni í heila
bjóð. Og af þessum gjöfum
guðs er allt, eða því sem nsest
allt, ósjúkt og mannheilt og
væntanleg« jafn glatt og ömm-
urnar og langömmumar, þess-
ar prúðu, hressu konur, tand-
urhreinar inn að skinni, og
með ekkerf gamaldags moj ut-
an á sér. nema hvað kjóllinn
vildi ögn líkjast kjólnum
hennar Sigurlinu í Mararbúð,
þessum stórrósótta kjól. En
svo var það ekki Sigurlína,
heldur Salvör Valgerður dótt-
ir hennar, sem fékk að ráða
tízkunni næstu áratugina eft-
ir að hún varð tvítug og ger-
ir það enn. Jafnvel Brigitte
Bardot hefur orðið að lúta
fyrir Sölku Völku hvað klæðn.
að áhrærir. Já, ég segi þetta
satt, þetta er staðreynd, sem
aldrei verður hrakin Og segi
menn svo að persónur, sem
hvergi finnast skráðar á mann.
tal, fái engu að ráða. En þetta
nær ekki til kvenna, sem eldri
eru en Salka. Þær klæðast að
hætti Sigurlínu. Aldrei gleymi
ég bláa litnum í horni í stof-
unni, hvað hann gladdi í mér
augun á daginn. En hvað er
það móts við bláma blábers-
ins í hlíðinni, sá blámi er
himneskrar ættar. Fingurnir á
manni seilast í þetta af eðl-
isþörf.
Hversvegna drífur hér ekki
að fólk úr öllum áttum á
sumrin til að gleðja þessa dali
og færa þeim skerf af hand-
afli sínu til minja, svo að
hvarvetna blas; við nýr gróð-
urreitur, og hlæi rós hér og
lilja þar, og þjóti lim í vindi
langt ofar höfði manns? Hvers-
vegna spyrja menn alls ekki
vætti dalsins hvaða snið á
húsum þeim líki, heldur eru
einhver ólukkans ráðuneyti
látin rumskast { þessu, og hin-
ar títtnefndu ósýnilegu verða
ógn umkomuleysislegar á svip-
inn. og langleitar, og mun
þeim þó runninn safi jarðar-
megns í blóð og merg, ívafinn
himinlindanna dularmagni.
Hve skulu þær lengi lifá?
Nú er að segja
frá því þegar
presturinn kom
Hann kom á sunnudegi, ó-
hempuklæddur að óvilja
kvennanna, með bók } hendi.
Ég visst ekkj hvag ég átti af
mér að gera, (enda veit ég það
aldrei). Átti ég að fela mig
inni í skáp, eða látast hafa
sofnað, eða að snudda uppi í
hlíð og segja að ég hefði ekki
vitað af þessu? Því. þó mér
þyki presturinn afbragð, eins
og núna var, og guðsorð gott,
er ég með þeim kjánaskap
fædd, að svipurinn á mér vipr- ^
ast allur á ótilhlýðilegan hátt^
af því að einhver púki er
seztur við eyrað að hvísla í
það hinu ótilhlýðilegasta. sem
púka satans getur í hug dott-
ið. og svo hlær hann! Vondir
eru púkarnir á Notre-Dame,
þessir sem rekið hafa út úr
sér tunguna að París í 800
ár, verri er mihn árans púki.
Nei, framvegis fel ég mig
inni í skáp.
Út með ströndinni
er frægt höfuðból og
það förum við að skoða
En þó frægð þess sé álíka
gömul og kirkjunnar, sem ég
nefndi, er þó ógn til þes.s að
vita hve fátt af dýrgripum
veraldarinnar hefur þrætt sér
leið þangað. til þess að stað-
næmast og hljóta þá helgi, sem
aldir veita hlutum. Það kallast
fornmenjagildi. Þó má nefna
altaristöfluna, altaristöfluna
góðu. En hve unaðslega og
hressilega þessi virðulegj stað-
arbóndi leyfir sér að blóta í
kirkju sinni, sem hann á sjálf-
ur, um það ætla ég ekki að
fjölyrða. „Sursum corda“, er
sagt við eyrað á mér. „Ég hef
nú ékki nema eitt“, svara ég
spakt. (Ég hef fyrir satt að
púkar kunni latínu lla, þvi
húsbónda þeirra sé um annað
meira hugað en skólahald).
Þarna er annars allt í blóma
og vel setið að því er séð verð-
ur við fyrstu sýn, og ekki út-
lit fyrir annað en að ættin
ætli að haldast við enn um ó-
fyrirsjáanlegan tíma. Og feng-
um við að vita að fornkona
nokkur sem uppi var þegar
Svarti dauði var nýgenginn
hjá, sé enn að gægjast um
gættir með engri sætt, og
banni mpnnum svefn, ef þeir
ætla að gista úti. Hörð var
hún lifándi, verri er hún dauð.
Dalirnir, sem fáar hendur
hlúðu að á 1100 árum (nema
Guðrún að laukagarði sínum
og Konan í Dalnum að sínum
litla reit), svo þeir fengju að
horfa við himni sem þakklæt-
isvottur til himinsins fyrir að
skrýða svo liljur vallarins, að
höklarnir j Skarðskirkju kom-
ist þar i engan samjöfnuð,
þeir líða hjá á burtfarardag-
inn, en ég sit á sama stað, því
það cet ég hvert sem ég fer,
en staðir færast til fyrir mér,
og er þetta hið eina af af-
stæðiskenningunni, sem ég skil
og skynja. En þegar komið
er yfir Bröttubrekku, þá blas-
ir við annað land.
Þarna er Desey, hið skár-
slétta vallendi, og þar heyja
bændurnir. Þarna Baula, sem
bróðir minn gekk á tvitugur
og varð á undan öðrum, en þó
skrapp blautur lausaleir undan
fótum hans við hvert spor. Á
hálftíma hljóp hann þetta.
Þarna er Vikraféíl, þarna Grá-
brók, þai’na Hvassafell. Og
koma nú mín kæru gömlu fjöll,
Skarðsheiði og Hafnarfjall. í
ljós úti í fjarskanum blá, en
þau sjást einnig úr Dölum. Nú
er víst komið í mannheima,
dulheimar að baki, enda eru
framfarir hér ógnarlegar svo
að við sjálft liggur víst að
bændur gangi af jörðum sínum
nýnumdum, nýhúsuðum, ný-
ræþtuðum, nýgerðum að vegum
og brúm, og hefur það sagt mér
ágætur bóndi, sem unnið hefur
myrkranna á milli í nærfel-'t
sjötíu ár, og í myrkrunum, og
kona hans einnig lagt nótt með
degl. og bæði verið hin högustu
til allra verka, enn fremur hafa
þau notið vel hjálpar bama
sinna, tækni nútímans, styrkja:
jarðabótastyrkja, ellistyrkja,
uppbótastyrkja, húsbygginga-
styrkja, o.fl., o.fl., að við sjálft
liggi nú að þau hjónin verði að
ganga af jörðinni slypp og
snauð, því búið, sem er annars
vænt og gagnsamt, beri sig
ekKi, en enginn vilji við þessu
taka. Þetta .gera framfarimar.
Þá var ekki verra þegar afi
minn seldi sauði sína mörg
hundruð að tölu, fyrir gull (en
gullið týndist einhvernvegin, og
var ekki nema einn peningur
eftir í mínu minni, og týndist
hann líka og kom engum að
gagni), Ef ég vissi ekki að þessi
maður er sannorður, mundi ég
halda þetta vera barlóm og
annað ekki. En það er engu *ð
síður satt.
1 Dölum þekkti ég engan b*.
ekkert kennileiti með nafni.
Enginn hafði nokkumtíma bú-
ið neinstaðar, sem ég kann að
færa til skyldleika við mig. En
í Borgarfirði þekkti ég besi og
kennileiti, því hafi ekki faðir
minn búið á bæ, þá hafa afar
mínir gert það, og svo annað
frændlið.
Þar rennur Hvítá tmdir
brúnni, hin mjög glóandi, og
svo sem í Dölum var Koman í
Dalnum, er þar komin Kcman
við Ána.
Fjarlægðir eru ekki lengur
farartálmi, og fara menn nú
miljónir kilómetra á fáeinum
dögum. En við förum 222 km
á fjórum tfmum rösklega. frá
Laugum til Reýkjavfkur. ef frá
er talin viðkoma í Hvalfirði.
Þetta yrði alllöng ganga á
tveim jafnfljótum.
Aldrei verður Borgarfjörður
frægur af frændsemi við mig
né ég af frændsemi við hann.
Samt er þetta mikil uppðlslu-
staður skálda. og eru sum all-
fræg. bæði að fomu og nýju,:
Og kann vera að betur glampi
á f jörðinn og enni jðklanná
sýnist uppréttari og skærari
fyrir þá sök. En hvað er það
möts við Hvalfjörð, ,,f þann
fjörð hefúr himinninn sti/tó
niður." Það helgast af því að
þar sat stórskáld á steini með-
an landaldan gutlaði við fjör-
una, en hvort morgunn var þá
eða kvöld, það veit ég ekki.
Hitt veit ég að hann var svo
nærfærinn um mig. að hann
orti vísu sem ég (þessi marg-
hrjáði vesalingur!) hef sannað
átakanlega hverja hendlngu í;
Neyð er nauðheygja,
níðlðt húsfreyja,
heimskum satt segja,
sannleik um þegja,
táli í tryggð smeygja,
trúan vin þreyja,
þræl í þörf streigja,
þiggja last greyja.
Hallgrímur orti að boð síns
yfirmanns hið frægasta af
kvæðum sínum í 50 köflum,
um efni sem dulið skyldi vera
vitringum, en augljóst ein-
feldningum, og hlýt ég að telj-
ast til hinna fyrmefndti, þvi
ég skildi aldrei neitt.
Ekki mega vitrir menn láta
Hallgrím gjalda þess hve á-
fátt þeim kann að vera um
skilning á þvi sem hann orti
um óræða hluti, og því síður
sem framsetningin er slík, að
hún er t.ilvalin til að læra af að
tala íslenzku, svo ekki fari fyrir
okkur eins og ónefndu blaði,
sem áðan segir svo um atvik-
sem fyrir kom: Kveikt var í
(nafn skipsins) af ráðnum hug
en áður hafði Ijósavél og ann-
að nýtilegt værðmseti verið
fjarlægt úr henni. — Fyrtr:
Kveikt var í viljandi, en ljóea-
vél skipsins og annað fémaett
tekið (eða flutt burt úr ekrp-
inu) áður. — Svoleiðis mtmdi
Snorró (og Hallgrimur) hafa
haft það.
Og lýkur hér þessari fetða-
sögu.
SamvinnuskóHnn Bifrc
Inntökupróf í skólann fer fram í Reykjavík dag-
ana 18., 20., 21. og 22. sept. 1965.
Væntanlegir þátttakendur komi til innritunar í
skrifstofu Samvinnuskólans. Sambandshúsinu,
Reykjavík, hinn 17. sama mán.
Skólastjóri.
ÚTBOÐ
Tilboð óskast 1 að byggja 4. áfanga Gagnfraaða-
skólans við Réttarholtsveg-
Útboðsgögn eru afhent í skrifstofu vorri, Vonar-
stræti 8, gegn 3.000,00 króna skilatryggingu.
Innkaupastofnun Reykjavíkurborgar.