Þjóðviljinn - 24.12.1966, Side 4

^ SfÐA — T’.TÓÐ'VTL.TTN'N — Laugardagur 24. desember 1966
DIDDVIIIINNBryifm ^ m n°^urn tíma
Otgefandi: Same 1 n 1 ngarflotckui alþýðu — Sósialistal’lokk- Æmi rHfa »Æ H Blff" ÆOa Í$JWrB J&B BÆHð&A M f M HIKA W ■OA4
Sameinlngai'flokkui alþýðu — Sósialistaflokk-
urinn.
Ritstjórar: Ivai B. Jónsson (áb). Magnús Kjartansson.
Sigurður Suðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Þorvaldur Jóhannesson.
Sími 17-500 (5 Ifnur). Áskriftaírverð kr. 105.00 á mánuði Lausa-
söluverð kr 7.00
að breyta kjarasamaiaguaum
Björn Jónsson ræðir viðhorf verkalýðshreyfingarinnar til nýrra
kjarasamninga í 1. umræðu „frv. um heimild til verðstöðv unar"
Mest af öllu
höldum við hátíðlega hina fornu gleðidaga
norrænna þjóða, sem í svartasta skammdeginu
fögnuðu sólhvörfum, vaxandi degi, væntanlegri
só'drdýrð, grósku og frjósemi. Síðar eignaði krist-
in kirkja sér þessa hátíð og tengdi við hana helgi-
söguna um móðurina snauðu sem ól barn sitt í
fjárhúsi og lagði það í jötu í hernumdu og kúguðu
landi, söguna sem felur í .sér hið sígilda fyrir-
he't um kóngsríki hins snauða, frelsi hins kúgaða,
um frið á jörðu og bræðralag allra manna. Jólin
eru frá fornu fari hátíð vonarinnar um vaxandi
birtu jafnt í ríki náttúrunnar sem í mannheimi.
Við vitum að náttúran mun ekki bregðast lögmál-
um sínum, en allt er óvissara um þá atburði sem
hijótast af völdum manna. Um síðustu jól leituðu
hugir allra þjóða ti] Víetnams með ákalli um frið,
emnig þá var gert hlé á manndrápum í nokkra
daga, en vonirnar brugðust; allt árið hafa hernað-
araðgerðir verið magnaðar, innrásarliðið hefur í
sífellu aukið herstyrk sinn og bætt við nýjum
vopnum; sú hætta er nærtækari en nokkru sinni
fyrr að eldar dauða og tortímingar verði tendrað-
ir i fleiri löndum unz upp hefur verið vakinn
sá Surtarlogi sem fáu mun eira. Hin viðurstyggi-
lega styrjöld í Víetnam er nátengd öðrum skugga
sem sífellt verður myrkari í mannheimi, vaxandi
djúp milli snauðra þjóða og ríkra; tugir miljóna
manna hafa hungurvofuna hið næsta sér á þessum
jólum; hundruð miljóna manna bíða þess að sól
félagslegs réttlætis breyti myrkum skugganum í
gagnsætt rökkur sem felur í sér fyrirheit nýs
dags.
j^jamt skulum við fagna _ ljósinu, dýrð ókominna
daga, einmitt þegar myrkrið er sem dýpst. í
lífinu sjálfu er fólgið það vaxtarmagn sem ekkert
fær bugað, styrkurinn býr í veikleikanum, sigur-
inn í vanmættinum, valdið í umkomuleysinu. Mað-
urinn sjálfur, lífið í brjósti hans, hinar óbrotnu til-
finningar einfaldrar tilveru; ekkert afl er sterk-
ara í mannheimi. ekki heldur á öld tortímingar-
innar. í tengslum við helgisögu þessarar hátíðar
yrkir Snorri Hjartarson um unga móður „með
barnið á hnjám sér / andlit hennar sól / bros henn-
ar ylhýrir geislar":
„Fegurð og góðvild
þetta tvennt og eitt
hvað er umkomulausara
í rangsnúnum heimi
Og þó mest af öllu
og mun lifa allt“
yið skin rísandi sólar, í trú á óbuganlegan þrótt
lífsins sjálfs, óskar Þjóðviljinn landsmönnum
öllum gleðilegra jóla. — m.
Þriðja úrræði ríkisstjórnar-
innar sem raunar er nátengt
hinum tveimur sem ég nefndi,
er svo það, að reyna að halda
kaupgjaldi óbreyttu. Ekki er
fjarri lagi að skilja svo túlkun
ríkisstjórnarinnar eins og hún
er í athugasemdum með þessu
frumvarpi, að hún nánast segi
við verkalýðshreyfinguna: Ef
þið unið ekki óbreyttu kaup-
gjaldi verður heldur ekki nein
verðstöðvun; þá verður öllu
slcppt lausu aftur. Þetta stað-
festi hæstvirtur forsætisráð-
herra greinilega í sinni ræðu
áðan, og mun ekki í annarri
ræðu, sem hann hefur haldið
hér á Alþingi hafa kveðið svo
fast að orði um þetta atriði.
Það má að vísu segja, að slík
ummæli, hvort sem á að kalla
þau hótanir eða einhverju öðru
nafni, sé ekki nýtt fyrirbrigði,
heldur er hér um ofurlítið
breytt viðlag að ræða við þann
söng, sem atvinnurekendur og
stjórparvöld hafa yfirleitt
sungið síðasta aldarfjórðung-
inn í, sambandi við allar eða
flestar kaupbreytingár, Slík
uramæli, hótun eða hvað menn
vilja kalla það, mun þess
vegna auðvitað ekki nú frekar
en áður ráða neinum úrslitum
um það, hvaða ákvarðanir eða
aðgerðir koma til gréina af
hálfu verkalýðshreýfingarinn-
ar við núverandi . áðstæður.
Það hlýtur fyrst og freinst að
koma til, að tekið sé mið af
hagsmunum almennings, og af
því, hvernig verkalýðshreyf-
ingin getur stutt að hágstæðri
efnahagsþróun.
Um kauphækkanir almennt
vil ég í þessu sambandi segja
það, að auðvitað eru þær
hvorki trúaratriði fyrir mér
eða fyrir neinum öðrum í
verkalýðshreyfingunni, né
heldur eru þær nokkurt tak-
mark í sjálfu sér. Þær eru að-
eins leið, ég vil segja ein leið
af fleiri hugsanlegum leiðum,
til þess að nálgast þau tak-
mörk, sem verkalýðshreyfingin
stefnir að með kjarabaráttu
sinni og yfirleitt allri starf-
semi sinni, leið til þess að lág-
launafólk og aðrir þeir sem
miður eru settir í þjóðfélaginu
geti hlotið meira að bíta og
brenna, betri húsakost, meiri
tómstundir og bætt menning-
arskilyrði.
Sannist það, að unnt sé að
ná þessum markmiðum eða
nálgast þau eftir öðrum leið-
um, að einhverju eða öllu leyti,
en beinum launahækkunum,
yrði sjálfsagt enginn fegnari
því en verkalýðshreyfingin. Og
ég held að samningsgerðir
verkalýðshreyfingarinnar, sið-
ustu árin að minnsta kosti,
sanni fullkomlega þann vilja
samtakanna, með því að það
hcfur verið í ríkara mæli en
áður reynt að fara einmitt slík-
ar kjarabótaleiðir. Og Þó að
það sé sannast mála, að margt
hafi farið öðru vísi en æski-
legt hefði verið hvað verð-
iagsþróunina snertir í kjölfar
þeirra samninga, vil ég ekki
nú eða enn, slá því föstu, að
það hafi cndanlcga sannazt, að
slíkar leiðir séu með öllu ó-
færar.
Með þessu er þó engan veg-
inn sagt, að verkalýðshreyfing-
in nú telji efni til að falla að
meira eða minna leyti frá kröf-
um sínum um samningsbundn-
ar kjarabætur.. Þvert á móti
eru nú flestar ástæður þannig
vaxnar, að brýnni þörf en
nokkurn tíma áður er á því að
breyta kjarasamningum og
reyna með því að tryggja hags-
muni vinnustéttanna, ekki sízt
vegna þeirrar óvissu og öng-
þveitis, sem nú ríkir í efna-
hagsmálunum.
Ef litið er á þróun kjara-
mála verkafólks síðustu 6—8
árin, bcr þá staðreynd einna
hæst, að samningsbundin laun
fyrir eðlilegan vinnudag hafa
lengst af verið á þessu tíma-
bili lægri, miðað við kaupmátt,
en við upphaf þess, og sífellt
hróplegra ósamræmi við vöxt
þjóðartekna.
Björn Júnsson
Óyggjandi tolur um þetta
hef ég hér í höndum, tölur,
sem ekki geta verið umdeilan-
legar, vegna þess, að þær eru
byggðar á útrcikningsaðferð,
sem fullt samkomulag hefur
verið um milli aðila vinnu-
markaðarins. Þær segja okkur,
að í almennri vinnu Dagsbrún-
arverkamanna sé kaupmáttur
á vinnustund nú 97,7% af því,
sem hann var 1959; í fiskvinnu,
Sem á þessú tímabili hefur
hækkað um tvo taxtaflokka
og er þess vegna nokkuð góð-
ur mælikvarði á þær greinar,
sem hafa fengið verulega til-
færslu í samningagerð, er
kaupmáttur nú 100,3%; í hafn-
arvinnu, sem hefur hækkað
um fjóra taxtaflokka og lang-
mest af öllum starfsgreinum,
er kaupmáttur tímakaupsins
nú 105 á móti 100 1959.
Þetta eru tölur, sem ekki
verða að mínu viti vefengdar,<$-
og sýna það alveg svart á
hvitu, hvernig þróunin hefur
verið, hvað hin samnings-
bundnu laun áhrærir. Þetta er
að vísu ckki tæmandi, en þess-
ir þrír starfsgreinaflokkar eru
áreiðanlega mjög táknandi fyr-
ir þær breytingar, sem hafa
orðið á kaupgjaldinu hjá al-
mennu verkafólki síðustu árin,
en þess ber þá líka að geta
í sambandi við þetta, að svona
gott hefur ástandið ekki verið
lengst af þessa tímabils. Lengst
af á viðreisnartímabilinu hefur
vcrið um miklu lægri kaup-
mátt að ræða og það er í raun
og veru ekki fyrr en með júní-
samkomulaginu, sem fer að
hatta fyrir bata í þessum efn-
um. En lægst hefur kaupmátt-
urinn komizt, eftir þeim út-
reikningsaðferðum, sem hér er
beitt, niður í 84fl/-> af kaup-
mættinum 1959, en það var
árið 1962.
Þessar tölur sanna það svo
ekki verður um villzt, að
kjarasamningar almenns
verkafólks mæla verkafólki
nálega ekkert af þeirri miklu
þjóðarteknaaukningu, sem hef-
ur orðið á þessum árum. Það
sem verkafólk hefur hlotið af
þeirri aukningu hefur verið
fengið með auknum yfirvinnu-
tekjum, með auknu vinnuálagi,
með ýmsum ósamningsbundn-
um greiðslum og yfirborgun-
um, sem hafa þrifizt í skjóli
þeirrar spennu sem ríkt hefur
á vinnumarkaðinum, og að
einhverju litlu leyti hefur það
fengizt fyrir aukinn hlut á-
kvæðisvinnu. En með hinum
almennu samningum, sem und-
ir öllum venjúlegúm kringum-
stæðum ákveða kjörin, hefur
ekki fengizt neitt af þeirri
þjóðarteknaaukningu. sem orð-
ið hefur.
Aukningin sem verkafólk
hcfur féngið á kaupmætti ráð-
stöfunartekna, byggist á þess-
um atriðum sem ég nefudi,
hún byggist m.a. á því, að
verkafólk á íslandi vinnur um
% lengri vinnudag en þekk-
svæðunum, að þær byggjast
eingöngu á því, að það er yf-
irspenntur vinnumarkaður,
sem við búum við, og um leið
og þar verður breyting á, eru
þær úr sögunni.
Og það er í raun og veru
um hvort tveggja þessara
meginatriða, sem fært hafa
verkafólki eitthvað af aukn-
ingu þjóðarteknanna að segja,
bæði hinn aukna vinnutíma
sem hefur orðið á þessu tíma-
bili, og yfirborganirnar, að
þær hætta að mæla verkafólki
ráðstöfunartekjur um leið og
spennuna lægir. Fyrir þeim er
engin trygging í samdráttar-
ástandi, sem er alls ekki ó-
hugsandi að geti orðið afleið-
ing af núverandi efnahags-
ástandi.
Þegar við hugleiðum þetta,
ásamt þeirri staðreynd, að
verkafólk fær aðeins um 60%
tekna sinna með dagvinnunni,
— þó yfirborganir séu þar með
taldar fæst ekki nema um 60%
af atvinnutekjunum með
venjulegri dagvinnu, og af því
verður auðsætt, hve gífurleg
sú tekjuskerðing gæti orðið,
að óbreyttum kjarasamningum,
ef til samdráttar í atvinnulíf -
inu kæmi, og jafnvel þótt ekki
væri nema að eitthvað breytt-
ist á vinnumarkaðinum og
hann yi'ði ekki jafn yfirspennt-
ur og hann er í dag.
Ég tel ekki neinn vafa á því,
ist annarsstaðar í Evrópu að"‘" 'að í þeim samningum, sem nú
hljóta að standa fyrir dyrUm,
milli verkalýðshreyfingarinnar
og ríkisstjórnarinnar, því að
ég tel, að raunar hafi hún með
þeim ákvörðunum, sem hún
með þessu frumvarpi fyrir-
hugar, tekið samningsréttinn í
sínar hendur af hálfu atvinnu-
rekenda, hlýtur það að verða
ein meginkrafa verkalýðssam-
takanna að brúa að minnsta
kosti að verulegu leyti það bil,
sem nú er orðið milli samn-
ingsbundinna launa og þeirra
tekna, sem að rnmnsta kosti
verulegur hluti verkalýðsstétt-
Framhald á 7. síðu.
minnsta kosti eða nærri hátt
upp i 3 þús. vinnustundir á
ári á móti kringum 2 þús., sem
tíðkast í öðrum löndum, þ.e.a.
s., íslenzkt verkafólk fær því
aðeins nokkurn hlut í auknum
þjóðartekjum, að það leggi á
sig vinnu, sem svarar að með-
altali allt að 4 mánaða auka-
vinnu á ári, og mörg dæmi eru
til þess, að slík aukavinna
svari til allt að 7 mán. vinnu
á ári auk vinnu allra hinna
12 mánaðanna. Það er svo auð-
vitað með yfirborganirn-
ar, sem nokkuð tíðkast, að
minnsta kosti hér á þéttbýlis-
Bœjarstjórn ísafjarðarkaupstaðar
eitt hundrað óra
eftir Jóh. Gunnar Ólafsson.
Bókin skiptist í 3 aðalkafla:
Stofnun bæjarstjórnar.
Árbók ísafjarðar 1866 — 1966.
Bæjarfulltrúatal, með 190 myndum.
Fæst í bókaverzlunum.