Þjóðviljinn - 28.01.1969, Blaðsíða 7

T
r
Þtrtðjudagiur 28. jtanúar 1989 — MÖÐVULJINN — SÍÐA ’J
GuSmundur Vigfússon:
Togaraafla ber að landa hér heima til pess að
tryggja hráefni og atvinnu í frystihúsunum
Undir þessum dagskrárlið hef
ég leyft mér að flytja tilllögu
sem er svohljóðandi með leyfi
forseta:
„Borgarstjórnin telur með
öllu óviðunandi, að togararnir
sigli með afla sinn óunninn til
sölu á crlenda markaði á
sama tíma og mörg hundruð
verkamanna og verkakvenna i
borginni ganga atvinnulaus.
Felur borgarstjórnin borgar-
stjóra og borgarráði að vinna
án tafar að því, að siglingum
togaranna verði hætt og afl-
inn í jjess stað lagður upp hér
heima til vinnslu. Akveður
borgarstjórnin, að svo skuli
gert nú þegar að því er varð-
ar togara Bæjarútgcrðar R-
víkur. Fáist cigcndur annarra
togara, sem gerðir eru út frá
Reykjavík, ekki til þcss að
landa aflanum hcr hcima
samkvæmt tilmælum borgar-
stjóra og borgarráðs, felur
borgarstjórnin þcssum aðilum
að taka máli'ð upp við ríkis-
stjórnina og leita fulltingis
hennar til þcss, að togaraafli
fáist lagður upp og unninn í
fiskvinnslustöðvum.“
t>að var Ijóst snomima á liðnu
hausti, að hverju dró hér í at-
vtnnumálum. Það var |>á þegar
1 jóst, að framundan var hætta á
veruilegu atvinnuleysi meðal
borgarbúa. Þetta mátti gsreina
m.a. af augfljósum samdrætti á
iðnaðinum í borginui. Sá sam-
dráttúr stafaði að sjálfsögðu áf
hömilulausum innflutningi er-
lendrar iðnaðarvöru ööruim
þræði og á hinn bóginn nf alils-
endds ófuMnægjaindi rekstrar-
lánum til iðnaðarfyrirtækjanna.
Það var einnig ljóst, að bygg-
ingarstarfsemiin, som veitt hef-
ur býsna mörgum atvinnu hér
í horg á undamfömum árum var
í stórhættu veigna ófuilnægjandi
lána miðað við kostnað bygg-
inganma og ennfi-emur vogna
langs biðtíima á afgreiðslu
þeirra lána, sem veitt em.
Þessu til viðbótar var það
greimilegt, að það var veruileg
hætta á samdrætti í frystihús-
um og fiskvinnslustöðvum
nema sérstaikar ráðstafanir
væru gerðar til þess að tryggja
nægt hráefni, m.a. með aðstoð
togaranna. Það var ljóst, að
án sérstakra ákvarðana var
hætta á því, að togarafHotinn
leitaði út mieð aiflla sdrnn til sölu
erlendis og sú hefur raunar orð-
ið reyndin.
Samþykkt
útgerðarráðs
Þetta mál, þ.e.a.s. löndun afla
togararma hérlendis var rætt
afllýtarlega á fluindi í útgerðar-
ráði Bæjarútgerðar Reyikjaivik-
ur, sem haidinn var 19. septem-
ber. Á þessum útgerðairráðsfúndi
var samþykfct tililaga frá mér f
þessu máli og sú tillaga var
samlþyfcikt einiráma í útgerðar-
ráðinu. Tillagan hiljóðaði á
þessa flieiið:
„Með hliðsjón af ískyggileg-
nm atvinnuhorfum í haust og
vetur telur útgcrðarráð rétt
að togarar Bæjarútgerðarinnar
leggi afla sinn áfram upp hcr
heima tif vinnsln í frystihús-
um og fiskvinnslustöðvum eft-
ir því sem frckast verður við
komið, og beinir því jafnframt
til borgarstjóra og borgamiðs
að beita sér fyrir þvi, að aðr-
ir togarar, sem gcrðir cru út
frá Reykjavík lcggi aflann
einnig npp hér.“
Eins og ég gait um, féilllst út-
gerðairráð einróma á þessa til-
lögiu. I samlbandi við umnæður
um hana f útgerðanráði bar á
gtóima, að vandlkwæði kynnu að
vera á því í einstaka tiifeilum,
að unnt væri eða rétt að lamda
aflla togaranna heima og þá
aðaililega í sambandi við það, að
togarar kynnu að vera með
svokallaðan rusifisk þ.e.a.s.
blandaðan fisk og lélegaái, sem
lítið fengist fyrir hér hjá frysti-
húsunum og öðrum fiskvinnslu-
stöðvum, og enfitt veeri að vinna
úr til útfllutnings.
Allir voru samimála um það,
að ef slíkt bæri að, yrði það að
vera matsatriði, hvort siíkur
aflli yi'ði laigður upp hér eöa
s.glt með hann á erllemdan
markaö, og í raium og venu voru
það einu uindanitekndngarnar,
sem útgerðarráð gerði ráð fyr-
ir, að gætu komið til greina.
Og við þau tilvik átti einmitt
orðalagið í tilllögunni, þar sem
segir, að afllinin skuli lagður upp
hér í frystihús og fiskvinnsllu-
stöðvar „eftir því, sem frekast
verði við komið“, eins og það
er orðað. AO öði-u leyti virtust
alilir, bæði útgerðairáðsmenn og
framkvæmdastjórar BÚR, telja
sjálfsa.gt að afla bæjartogaranna
yrði landað hér heima í haust
og vetur, beinlínis til þess að
tryggja atvinnu verkafólks í
frystihúsum og fiskvinnslustöðv-
um..
Segja má, að þetta viðhorf
leit við þá, að þedr lönduðu afla
sínum sem alllra mest hér heima
til þess að trygigja atvimnuna.
Ég verð hins vegar að segja
það, að í reynd hefúr þetta far-
ið á alilt annan veg en til var
ætflazt og á alit annan veg held-
ur en ég fyrir mitt leyti gieirði
ráð fyrir eftir að útgorðarráð
hafði tokið jafn ákveðna aflstöðu
og eftir að ljóst var, að sjávar-
útvegsmálaráðherra vann að
því, að með málið yrði farið
með þessum hætti og eimnig.
með tilliti til þess, að kunnugt
var, að borgarstjóri hafði rætt
málið við aðra reykvfska tog-
araeigendur.
Söluferð togar-
anna til útlanda
Því verður ekki neitað, að
togaramir hafa að verulegu
leyti siglt mieð afilann í haust
og vetur og það jafnvel þótt um
ágætan vinnslufisk hafi verið að
ræða. Og í þessu efni gildir nær
sama um þá togiara, sem ewj i
einkaeign og togara Bæjarút-
gerðarinnar. Ég vil til uppflýs-
ingar geta þess, að í mánuð-
unuim september-desember 19139
áttu sér stað 46 landanir ís-
lenzkra togara erlendis. 46 ís-
komizt, að náðamienm rfkis og
borgar skuli hafa horft uj>p á
það án þess að rumska, að afli
togairanna hefur að veruiiegu
leyti verið fluttur úr landi. Ég
er þeirrar síkoðunar, að það sé
með ölllu óverjandi, að þessi
vinnubrögð sflouli ekki hofa ver-
ið stöðvuð miðað við það á-
stand, sem hór hefur verið að
skapast og hér hefuir rífct. Yf-
irvöfld borgarinnar hafa í hendi
sér að fcryggja afla Ræjairúfcgerð-
artogaranna fyrir frystihúsdn og
fiskvinnslusitöðvamair. Þar hefur
borgairstjómin sjólf oílgort á-
kvörðunarvald. En það er min
skoðun, að togarar í einkaeign
hafi einnig skyfldom að gegna í
þessu efni.
Ðkki verður annað sagit eins
og raumar kom hér fham f
upplýsingum borgairstjóra áðan
en bomgin haifi verið mjög lið-
leg við togaraeigendur í sam-
bandi við inmheimifcu opinbeirra
gjallda. Margir þeirra haifla ekki
greitt tveggja ára gjöld til borg-
arsjóðs, og e.t.v. kunna ein-
hverjir þéirra að skuilda enn
eldri giöld. Einnig verður að
hafa það í huga, þegar
þetta mál er vegið og metið,
að ríkissjóður styður veruflega
togaraútgerðina. Rfkið hefur
stutt togaraútgerðina með 40
Eins og Þjóðviljinn hefur áður skýrt
frá flutti Guðmundur Vigfússon, borg-
arfulltrúi Alþýðubandalagsins, tillögu á
síðasfa fundi borgarstjórnar Reykja-
víkur um löndun togaraaflans hér heima
til þess að tryggja fisikvinnslustöðvun-
um nauðsynlegt hráefni og veirkafólki
atvinnu við löndun og vinnslu aflans.
'•Samkvæmt tillögunni skyldi borgar-
stjórnin taka beina ákvörðun um þetta
að því er varðaði togara Bæ.jarútgerð-
ar Reykjavíkur, en unnið skyldi að því
af hálfu borgarráðs og borgarstjóra að
togarar í einkaeign legðu aflann einn-
ig upp hér heima, og til þess leitað full-
tingis ríkisstjórnarinnar. ef nauðsyn-
legt reyndist til þess að fá því fram-
gengt.
í ræðu sinni skýrði Guðmundur Vig-
fússon m.a. frá því að síðan í byrjun
september liefðu 46 togarafarmar af
fiski verið fluttir úr landi, þrátt fyrir
vaxandi atvinnuleysi. — Meirihluti
borgarstjómar, fulltrúar íhaldsinsi og
Alþýðuflokksins, komu í veg fyrir sarr\-
þykkt tillögunnar með flutningi breyt-
ingartillögu, sem var almennt orðuð,
mjög loðin og á engan hátt álkvarðandi
í málinu. Var breytingartillagan sam-
þykkt með atkv. fulltrúa þessara flokka
gegn atkv. fulltrúa Alþýðubandalagsins
og Framsóknarflokksins.
Þjóðviljinn birtir hér framsöguræðu
Guðmundar Vigfússonar um málið.
eða þessi afgtaða sé einnig í
fuillu samiræmi við þaiu rök, sem
bæði ég og aðrir hafa fært
fram fyrir því, að hagikvæmt
væri, sjálfsagt og rétt, að veita
bœri fé úr borgarsjóði tiil að
tryg'gja reksitur Bæjarútgerðar-
innar, en eins og kunniugit er,
hoía þau rök verið færð fyrir
því og þau eru fullgild að mínu
viti, að Bæjarútgorðinni yrði að
gora kleift að standa að simu
lcyti undir atvinniuiiífinu í
borginni og undir þeirri fram-
leiðslustarfsemi, sem hér á og
þarif að fana fram.
Mér er kunnuigt um það, af
umiræðum, sem urðu um þessa
ályktun í borgarráði, að borg-
arstjóri ræddi þetta mál við
óðra togaraeigendur, eins og
gert var róð fyrir í ályktuninni,
og mun hafa farið þess á leit
við þá, að þeir að sínu leyti
styddu. einnig að aiuikinni fisk-
vinnsllu hór heima með því að
láta sínia togara landa hér í
frystihúsin og fisikvinnslusifcöðv-
arnar. Um umdirtektir þeirra
veit ég efcki nákvæmflega, en
ég hygg þó, aö þær hafi ýmist
verið dræmair eða a.m.k. skil-
yrtar.
1 sambandi við þetta mál
kom það einnig fram, og að ég
æitla opinberlega, að sjávarút-
vegsmálaráðherra hefði rætt við
togaraeigendur og farið þess á
lenzkir togarafarmar vom fllutt-
ir úr landi og þessir togara-
farmar vom samtails 6382 smá-
lestir.
Á þessum sama tima vair að
vísu landað hér hetima nokkm
meira maigni. Hér var landað
67 togarafönmum og þeir reynd-
ust 11015 smálestir. Hvað Bæj-
arútgerðina snertir haifa verið
12 landanir hór heima. en 13
landanir erlendis, ef miðað er
við tímabilið 1. septemlber til
12. janúar s.l. Þessar mikllu
landantr togaranna á erlenduim
markaði hafa að sjálfsögðu hoít
það í för með sér að framefliðsla
frystihúsanna hefur verið meira
og minna lömuð. Einlkaílega hof-
uir borið á þassu í desember-
mánuði og það, sem aif er jan-
úarmánuði. Nú er það ljóst, að
mörg hundmð verflcamanna og
kvenna eiga atvinnu sína og af-
komu einmitt undir rekstri
frystihúsanna. Vinnslla fisiks
gellur tiltölulega miklla vinnu í
aðra hönd, og því veltur að
sjálfsögðu á mjög mikllu að þessi
aflkastamiklu framleiðsluitæki,
frystihúsdn, séu sem allra bezt
nýtt. Og það er aiugljóst, að
flutninigur togaraafflans úr landi
heflur átt mjög mikinn þátt í
að auika atvinnuleysið.
Ég verð að segja það, að frá
miínu sjónarmiði er það furðu-
legt, svo að vægilega sé að orði
milj. á ári, sem hefúr þýbt um
& miljónir á skip, en auk þess
hefiur togaraútgerðán fenigið flrá
aflatryggingasjóði um 20 milj.
á ári, eða oa 1 miljórn á togara.
Þetta hefiur verið sem sagt 3
milj. kr. styrkur frá því opin-
bera á hivert skip. Ennfremur
haifa togaramir fengið frá út-
filutningssjóði til greiðsflu á
tryggingagjöldum um 1 miljón
kr. á skip. Má að vfsu segja,
að það framlag komii frá út-
gerðinni sjálfri, þar sem hún
greiðir ti’llögin til sjóðsins. En
hinu verður ékki neitað a.m.k.,
að 3 miij. kr. beinn styrkur frá
ríkinu hefur gengið til togar-
anna og sú aðstoð gefur ríkis-
stjórniiinni siðferðilegan rétt til
þess að kreif jast þess, að rekstri
togatramna sé hagað í samræmi
við hagsmumi þjóðarheildarimm-
ar.
Röksemdir með
og móti
Mér finmst rétt, 'að í umræð-
um um l>etta mál kami það
einmig fram, hvaða rök eru sér-
staklega færð fyrir því að sigla
úr lamdi með togaraiafla. Ég
tel það samngjarnt og rétt. Ég
hef aðallega heyrt þrjár rök-
semdir færðar fram. í fyrsta
lagi. að skipshafnimar óeki eft-
Togaraafla landað í Reykjavíkurliiifn.
ir því að siigla. í öðru lagi, að
miklum mum hærra verð fáist
fyrir aflarnm við sölu erlendis
og í ýmsum tilféllum mum tog-
arafiskurimm hafa verið seldur.
á undamfömum vikum fyrir allt
að eða yfir 20 kr. kg. á sama
tíma og verðið hér til frystihús-
amma mun vera milli 5-6 kr. á
kíló. f þriðja lagi heyrir mað-
ur þau rök fram íærð. að nauð-
synjar til ú t gerð arrek stursi ns
fáist á lægra verði erlemdis, ef
skipin eiga kost á að kaupa
þær nauðsynjar úti. Og hér er
ekki sízt um að ræða olíuna.
Ég hef öruggar upplýsingar um
það, að geti togaramir keypt
olíuma erlendis t.d. í Bretlandi
eða Þýzkalandi, fá þeir hama
60 - 80% ódýrari en með því að
kaupa hama hér heima. Þessi
munur er óneitamlega mikill og
mjög athyglisverður.
Mér hykir. rétt að fara ar-
fáum orðum um þessi þrjú at-
riði eða þessar þrjár röksemdir,
sem togaraeigendur færa fyrir
þvi að sigla ipeð .aflnnn óunn-
imn úr lamdi.
Um fyrsta atriðið, þ.e.a.s.
óskir skipshafnanna um sigl-
imgatúra, þá eru þaar óskir að
mörgu leyti eðlilegar. Það er
ekki óalgengt að skipshafnir
togara óski éftir því að fá a.
m.k. 1-2 siglingar á ári og
væri í sjálfu sér ekkert við þvi
að seiria. Þó er það mín skoð-
um, að þetta megi ekki ráða
úrslitum, þegar eins' stendur á
og nú.
Um amrnað atriðið. þ.e.a.s.
verðmismuninn á fiskinum hér
til fiskvinnslustöðva'nna og svo
hins vegar á uppboðsmarkað-
inum úti, þá verður að hafa
það í huga, nð nllt að 1/2 af
söluverði aflams fer í fastan
kostnað erlendis og skilar sér
undir engum kringumsrtæðum
heim. Undir ýmsum kringum-
stæðum verður ]>essi hluti hins
erlenda markaðsverðs þó enn
hærri. og þess rnirnu dæmi, að
allt að helmingur hins erlenda
söluverðs verði eftir -úti með
einhverjum hætti, og þá oft i
sambamdi við það að togararn-
ir eru að greiða áfallnar skuld-
ir erlendis vegna viðgerða eða
annars og kaupa sér þar ýmsar
nauðsynjar. Það er því mikill
misskilningur, að þetta háa
verð á pappírwum skili sér allt
hto'gað heim sem gjaldeyris-
tekjur. Hafa verður etonig í
hU'ga, að verulegur tími gflat-
ast frá veiðum við sigltogar
togaranna og sá támd er etomig
penimgar.
Þá verður einnlg að hafla í
huga, að fyrir þjóðarbúið marg-
faldast verðm. aflans við vtomsiu
hér heima til útflutnin.gs. Eton-
ig það er mikilsvert atriði. Við
megum ekki rjúfa tengslin ’milli
hráefnisöflun.arinn.ar og gjald-
eyrisöflunarinniar í heild. Það
verður að styðja að því og
vinna að því með öllum ráðum,
að togaraimir eigi sinn eðlilega
og sjálfsagða þátt í því. að sem
mestur gjaldeyrir fáist fram-
leiddur íyrir* þjóðarbúið.
Um þriðja atriðið. þ.e.a.s. að
nauðsynjar fáiist ódýrairi últi
og þá ekki sízt olía, verður það
að segjast að þessi gifurlegi
mismunur á olíuverði hér og í
En.glandi og Þýzkalamdi er
sannarlega athygljsverður og
mikið rannsó.knarefni, og hlýt-
ur að öllu óbreyttu að skapa
verulega freistingu hjá togara-
éigendum til þess að afla olí-
unnar erlendis. Einmitt olíu-
verðið hór er talið fara verst
með afkomu togaraútgerðar-
inrnar og valda henni mesitum
erfiðleikum. Það er auigljóst, og
hef ég um það glöggar upp-
lýsingar, að aðrar fiskveiði-
þjóðir leggja áherzlu á að
halda olíuvorði til umdirstöðu-
atvinmuvegamma niðri. Þær
te@gja undirstöðuatvinnugreim-
um stoúm olíuna til á hag-
kvæmu og lágu verði. En þetta
á ekki við um okkur fslend-
imga. Hór er olíuverð óhóflega
hátt. Hér er m.a. lagt sérstakt
verðjöfnumiargjald á olíukaup
togaramma vegn.a oliuflutniniga
og olíusölu vitt úti um landið.
Þetta er auðvitað fréledtt fyr-
irkomulag hjá þjóð, sem bygg-
ir fyrst og fremst alla fram-
leiðslu sína og lífsafkomu á
fiskveiðum. Hemni ber vitan-
lega að sjá undirstöðufyrirtækj-
um eins og toguirunum fyrir ol-
íunni á sem allra hagkvæmustu
verði. '
Nú eru skráðir hér í Reykja-
vík 1003 atvinnuleysimgjar, 811
karlar og 192 koniur. Þetta er
hæsta tala atvinmuleystogja,
sem hér hefur komið firam síð-
Fraimháld á 9. síðu-
x
i
1