Þjóðviljinn - 31.01.1969, Page 5

»
PöstasdegHir 31. janóar 1969 — ÞJFÓÐVHjJINtN — SÍDA J
Prankifurt, 24. janúar 1969.
5. janúar s.l. va.r ár liðiði frá
hinum sögulega miðBtjómar-
fiundi Kotmmúnistatfiloikiks Téilokó-
slóvakiíu; einmitt um það leyti
beindist athygjli umiheimsins
afitur í vaxandi rnaeli að ait-
burðunum í Tékikóslóvakíu, og
það eikki að ástaeðulausu. Reynsil-
sn, sem nú hefur fengizt, næg-
ir tii að sanna, að þrátt fyrir
mjög eríiðar aðstæður er end-
um.ýjunarhreyfingiin hvergi
nærri úr sögunni. Hór er ekki
fyrst og firemsit um það að
ræða, að tekizt hefur að vairð-
veita bæði í orði og verki mdk-
ilvæga þætti úr umibótastefnu-
skrá Komimúnisrtafilokfcsins frá
s.l. ári, heildur hitt, að fjöílda-
hreyfingin, sem að bakii henni
stóð, hefur undamifaima tvo
miánuði aftuir vaxið að styrkog
baráttukjarki og síendiur nú
jafnvel að ýmsu leyti á enn
trausitari flótum en áður. Sér í
lagi hefur virkur þátibur venka-
lýðssam.takanna í henni aJldrei
verið eins mikill cg nú. (Þetta
gildir þó að svo komnu máll
aðeiins um Bælheim og Maari;
þróunin í Slóvakíu hefur ver-
ið með allt öðrum hættd og er
erfitt að spá nokkru um,, hvert
hún stefnir, en aið því verður
nánar vikið hér á efitir).
Stúdentaverkfall sneri
þróuninni við
Viðnámsþróttu r enidunniýjun-
arfireyfinigairinnar hiefiur þannig
reynzt mun tmeiri en bæðli vin-
ir hennar og óivinir gerðu ráð
fyrir fyrsitu mánuðina efitirinn-
rásdna. Hinn pólitfski sköli, sem
Tékkar genigu í gegnum flrá
janúar til ágúst, heflur markað
enn dýpri spor en nokkuim ór-
aði þá fyrir. Hér hefiur júllf-
mánuður ugglaust verið þymgst-
ur á mietunum. Tauigastríð Var-
sjárbatndalaigsrifejanna gagn
Tékikóslóvakíu, sem ætlað var
að undirbúa jarðveginn fyrir
innrásina, hafði þveröffuig álhrif
við það sem til var ætllazt. í
stað þess að styrkja íhaildssaim-
ari' öfil í landinu, gerði það aíl-
menninigi betur Ijóst en nokkuð
aninað, hve mi'kið var í húfi og
hve nauðsynileigt var að fýligja
hinni nýju stefinu efitir án nokik-
urrar undanilátssiemi, Án þessa
unditbúnimgstíma hefðu við-
brögðiin við innrásinni varfa
orðið þau, sem raun bar vitni.
Eftir innrásdna og Moskvu-
samninigana leit þó um skeáð
út fyrir, að endumýjumanhreyf-
ingin mundi lognast út af hægt
og hægt. Verst var útflitið firá
því að hermiálmisisaiminingurinn
var undirritaður um miðjan
október og þar til stúdentaverk-
falllið hófst, 17. nóvemlber. —
Fremur en nakkuð am,nað var
það þetta verkfailH, sem smeri
þrtíuminni við. Þegar litið er á
mtítmælaaðgerðir stúdemita í
ýmsum öðrum löndum,, gat það
að vísu virzt mtjög htífisöm að-
gerð, en áramiguirinn sýndi, að
hún hæfiði fiuilHkomlega tékkn-
eskum aðstæðum. Hefðu stúd-
entar einamigirazt, gat verkfall-
ið enigu koimið til leiðar. Stuðn-
inigurinn, sem verkalýðssamtök-
in veirbtu þeim ger'breytti hins
Stúdentar heiðra minningu Jans Pallachs á Vensisiástorgi.
Jóharm Páll Árnason:
TÉKKÓSLÓVAKÍA
í ianúar 1969
vegar ástandlimu og meyddi í-
haildssiamari hluta ríkisstjórnar
og filoikiksforystu til umdam-
halds á ýmsum siviðum. Efitir
miðstj ómarfiundinn hafði átt
að setja þrjá kumna íhaldsmenn
yfir útvarp, sjónvairp og rit-
skoðun; frá því var horfið og
hefiur ritsikoðuinin síðan yfir-
leitt verið á undanhaldi, þótt
enm skorti að sjálifeögðu mikið
á, að tjáninigarfreisi sé hið sama
og fyrir 21. ágúst. Um sama
leyti var afilótt bamninu á vifcu-
bdöðinu Reporter, málgiaigni
bliaðamamnasamíbandsins. Nýj-
asta tilrauinin til að taika upp
beina ritskoðun á nokkirum
blöðuim, skömimu eftir áramiót-
in, virðist einnig hafa misrtek-
izt.
V erkamannaráð
í fyrirtækjunum
1 ofctóbier hafði rífcisstjórnin
tilkynnt, að hærtt yrði við stofn-
un verkaimiamnaráða í fyrir-
tækjum og þau, sem þegar
störfuðu, skyldu leyst upp. I
aMmörguim stórum fýrirtækjum
(t.d. Skod a^verksm i ð j umum í
Plzen) héldu þó ráðin áfram að
starfa, án tillits til þessarar
yfirfýsinigar. Sitúdentar gerðu
það síðan að einni hdlztu kröfu
simmi, að jrfiirfýsinigin yrði afit-
urkölluð, ráðin lö'gfiest og að
þau femigju meira áfcvörðunar-
vald en upprumalega hafði ver-
ið ætilazt til. Sú krafa fékk
svo mifcinn hljómgirunn irueðall
verkaimanma, að stjórnin sá
sór ebki annað fært en láta
undan. 1 lok nóvemiber varþví
lýst yfir að verkamanmaráð
skyldu starfia áfram og jafn-
fraimt var skipuð nefnd til að
semja ný lög um rekstur og
réttarsrtöðu iðnfyrirtækja. og
felast í því ekki sízt það verk-
efni að ákvaða starfssvið verka-
mannaráðainma. f henmi eiiga
sæti fuMtrúar filokks og veirka-
lýðssamtaka, svo og sérfræð-
ingar í efnalhaigsmélum. Laga-
frumivairpið verður að öllum
líkindum ekki fiuillbúið fyrren
í mairz, og veíltuir endiiamigt
innihald þess auðvitað á þeim
atburðuim, sem gerast kunna
þanigað til. Skoðamir eru skipt-
ar um það, hve mifcla hlutdeild
ráðin eiga að haifia í stjórm'fyr-
irrtækja, en skoðainakönnun,
sem nýlega vair gerð meðal
verkamamna í Praig, sýnir að
þar á rótrtækasrta lausnin mesrtu
fylligi að faigna, — þ.e. að ráðin
kjósi forstjóra, hafi vald til að
setja hamrn af og yfirfeitt úr-
slitavald í öllum imálieffnum
fyrirrtækisins.
Deilurnar um kjör
forseta þjóðþingrsins
Um áraimótin gerðist sam-
Skákþing Reykjaváur 1969
□ Þegar þetta cr skrifað er
enm ekki öruggt hverjir
munu komast í úrslitakeppni
um titilinn Skákmeistari
Reykjavíkur 1969. ýmsir erf-
iðleikar hafa verið í sam-
bandi við framkvæmd móts-
ins, hefur filensan átt sinn
þátt í því. Við munum á
næstunni birta úrslitin í
hinum ýmsu flokkum Skák-
þingsins.
□ Hér á eftir skulum við líta
á þrjár skákir úr meistara-
flokknum, eina úr hverjum
riðli.
A-RIÐILL
1 efitirfarandi sikók telflir
hvítur grimmt til vinnings. Vel-
ur hamn fremur sjaldgæfa leið
i 2. leifc, svartur er hinsvogar
ekki nógu vel á verði og gefur
hvítum kost á að taka af sér
hrókunnarréttinn. Eftir það fer
mjög að siíga á ógæfúlhlið hjá
svörtum t»g 22. leikur hans
verður að teljast sjálfismorð.
A-RIÐILL
Hvítt: Harvay Georgsson
Svart: Stefán Þormar
Hollcnzk vörn
1. Rf3 f5
2. e4 fxe4
3. Rg5 Rf6
4. d3 d6
5. dxe4 h6
6. Rf3 e5
7. Bc4 Bg4
8. Rc3 c6
9. Bf7t Ke7
10. Bb3 Rbd7
11. h3 Bh5
12. g4 Bg6
13. Rh4 De8
14. Df3 Rc5
15. Rf5t Bxf5
16. gxf5 Rxb3
17. axb3 Dh5
18. Dg3 Df7
19. f4 Rh5
20. Df2 a6
21. fxe5 dxe5
22. Ha5 Kd6
23. Db6 He8
24. Hd5t
Og svartur gafst
ekki glæsilegt um
herbúðum hans.
upp enda
að litast i
B-RIÐILL
I þessari skák verða svörrtum
Framhald á eíðu.
Josef Smrkovský
I aðalstöðvum stúdenta í Prag í verkfaili þeirra í nóvember.
var um fraimitið þeirra. Að vísu
var hamn nú neyddur til að
beygja sáig fyrir ákvörðun
filokksstjómar. eu það er hins
vegar etoki rétt, sem viða er
haldið fram, að hamn hafii sjáifi-
ur fordæmt aðgerðir situðnings-
manna sinna, þótt hann aðvísu
hvetti þá till gætni og varicámi.
Hvað sem perstínulegri af-
srtöðu Smirkovskýs llíður, er hit*
þó mikilvægara, að sú þjóðar-
eininig, sem skapaðist í kring-
um hamm, hefur skotið fhalds-
saimari armi forystunnar skelk
í brinigu og trufilað allar áætl-
anir hans. Það em þvi varila
líkur til að hann teiji sér fært
á næstunni að hefja gagnstíkn
gegm Maðamönnium eða verfca-
lýðssamtökunum. Fagsamlbönd-
in, sem hótað höffðu verkifiaMi,
drtígu að visu þá hótumi til baka,
en hún ein virðdst haffa hafit
töHuverð áhrif.
Ota Sik
tfimis tvennt, spm ctffli meira
pólitísku róti en annars voru
dæmi til síðan 21. ágúst: til
framfcvæmdia kom skipulags-
breytíng á verkailýðssamlband-
imu og kjósa þurfti nýjan for-
seta þjlóðþinigsins, vegna þess
að lögin um stoffnun sambands-
lýðveldisins tótou gildi. — S.i.
sumar var ákveðið að stoffna
innan ramma verfcálýðssam-
bamdsins (R.O.H.) nofckur etór
fagsambönd, em stafnþing þeirra
voru ekfci hafldin fyrr en nú.
Þau vöktu milkla atihyglli og
báru þvi ótvírætt vitni, aðrót-
tæfcni verkamanna og vflji
þeirra tál þáttrtötou í sitjómmáll-
um fer ekki minmtoamdi, heidur
þvert á móti. Róttækasrta aff-
stöðu tók samiband méimiðnað-
arvertoamanna, sem jaiflnfiramt
teluir filesta mieðlimii (um 900
þúsund); það vairð einnig fyrst
til að semja formílega við srtúd-
entasamitökin um gaignbvæman
stuðning, en önmur flagsamibönd
fiýlgdu á efftir.
Deilan, sem hér reis út af
hosninigu nýs þttnigfiorseta, er of
kunn afi firéttum til þess að hér
þurfi að refcja hana nánar, en
rétrt er að vffkja nolkkrum orð-
um að afflieiðingium hennar.
Smrkovsky verður að vfsu efcki
endurkcriinn sem þdinigtflorseti, en
þó er vairt hœgt að tala um
mi'kinn ósigur róttætoari affi-
anna. Æthm Spvétstjómarinn-
ar og erindrefca hennar varað
norta tæfciifeerið til að ryðja
Smrtoovsfcy allgeirllega úr vegi,
en það hefiur efelki telkizt; hann
heldur efftir sem áður særti sínu
í firamikvæmdaneffnd fllofefesims,
og a&taða hans er mun sterfe-
airi efftir að feomiiö heflur svo
órtvírætt í Tjtís, að hann niýtur
nú liangmesitra vinsælda ailra
téfefenesitora og sióvaifefstora
srtjórmimáilaimanina. Það er að
sjáifsögðu ekki fiyrsit og fremst
um piersónulega lýðhylli að
ræða, heldur byggist hún á
auiglljtíisuim póTitfslkuim florsend-
um: Smrlbovslký heffur aillt sið-
an í janúar s.i. ár verið hinn
rórttækasti í hópi florustomanna
fHofelksins og sá, sem mesrtan
þátt áitti í að skapa endumýj-
uniarstefinuinni fjöidafiyflgi. Elfitir
innrásina og samningana í
Mosfcvu lagaði hann sig mum
minna að breyttom aðstæðum
en aðrir fflokkslleiðtcngar og
sýndi við ýmds tækifaari sam-
stöðu sína með rórttækari anm-
inum — t.d. stoddi hann veritoar-
mannaráðin, þegar tvfsýnast
Efnahagsmálin og
framtíðarhorfumar
Verkalýðssamtokin hafiaþann-
ig staðfest það erm rækilegar
en áður, að þau bæði viTja og
geta leikið sjálifeitætt pólitfskt
hlurtverk; biððum, útvarpi og
sjónvarpi heflur þrátt fyriraHla
ritskoðun tekizt að halda veiru-
legu firelsi til gaignrýná, a.m.k.
hvað innanlajidsimiái snjertir.
Hvort tveggja styðzt við vilja
yfirgnæffandi meirihlluta þjóð-
airionar.
Pramtíðarhorfiur þessarar
hreyfingar eru að sjáltfsögðu
undir ýmsu komnar; sér í lagi
má gera ráð fyrir, að efina-
hagsmál muni á nasstunni hafa
meiri bein áihrif á atburðarás-
ina en verið hieffur ailt s.l. ár.
Ástand þedrra um þassar mund-
ir er efcki þanndg, að það sé
líklegt til að draiga úr pólitískri
arthafnasemi verkallýðssaimitak-,
anna né amnarrar aiþýðu. Baeði
inmrásin sjáifi og landiEDóltti
margra faglærðra manna og
sérfræðinga efitir hana hafa
valdið alvarlegum truílunum í
effnahagskerfinu, sem efcki var
sériega vei á vegi statt fyrir.
Gena verður sfcjótar ráðstafian-
ir til að leysa brýnusto vanda-
málin, sem eru þess eðlis, að
ágreiningur hiýtor að rísa um
úrlausnimar — t.d. hvaðaþjóð-
félagkhópar sfculi helzt taka á
sig huigsamlleiga lifskjaraskerð-
ingu. Heildarfausn efnaihags-
málanna er hins vegar elkki á
næsto girösum og hvaða leið
verður farin í því efini, erekfci
sízt komið undir póiitískri
framvindu á ruæstunmi. Nýja
áætllunairkerfið, sem Ota Sikog
féflagar hans gerðu uppkast að
áirin 1962-64, byggðist m.a. á
þeiriri forsendui, að ekki yrðu
nednar srtórfleillöar póflitfsfcar
breytingar. Strax á s.l. vori
var því augfljlósrt, að það gat
ekki bcxmið til framkvæmda f
sinni upphaílliagia imjmd; efftir
innrásina leit hins vegar í fyrsto
úí fyrir, að nú yrðd það Kf-
seigara en hinar pólitísku um-
basrtur. Atburðir síðusta mán-
aða hafia þó aftur breyrtt horf-
unúm (sbr. það, sem að fram-
an er sagt um verfcamanna;-
ráðin). Um þessar miundir er
því tékkneskt efnaihagslkerfi í
eins konar mdlllIiibilsástainidS, án
fasrtmótaðra grundvalR’arreglna
og póTitSskra florsemdma.