Þjóðviljinn - 14.03.1969, Qupperneq 5

Föstudagur 14. nuarz 1969 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA g
Ólafur Einarsson cand. mag.:
Stríð, friður
Ræða flutt á Víetnamfundi Menn-
ingar- og friðarsamtaka ísl. kvenna
Að skýra ástandið í þróunar-
landunum yrði að vísu ógnvekj-
andi frásögn af neyð og eymd
meirihluta íbúanna, þa,r sem
aftur á móti fámennur fonrétt-
indiahópur, oft studdur af er-
lendum aðilum, býr við alls-
naegtir. En mörg þessara landa
eru ekki fátæk vegna skorts á
náttúruauðlindum eða vinnu-
afli, heldur vegna þess, að auð-
lindir þeirra eru í höndum auð-
manna í fjarlægu landi. Mikill
hluti íbúanna, 70—90%, stund-
ar landbúnað og hráefnin eru
flutt óunnin úr landi. Dánar-
talan er mjög há og fæðingar-
talan enn hærri. Iðnaður er
mjög lítill. en þar sem hann er
einbver, er hann oftast í hönd-
um erlendra aðila. Á heims-
markaðnum hefur á undanförn-
um árum orðið mikið verðfall
á flestum hráefnum og því
þurfa þróunarlöndin nú að
flytja út mun meira maign hrá-
efna til að kaupa sama magn
af iðnaðarvöru og í upphafi
þessa áraitugs. Verzlunarstefna
ríku þjóðanna kemur því bart
niður á þró-unarlöndunum og
hindrar þar eðlilega framþróun.
Brazilíanski hagfræðingurinn
Josué de Castro hefur lýst á
eftirfarandi hátt áhrifum’heinis-
valdastefnunnar á hinar snauðu
þjóðir:
„Orsök hunigurs í heiminum
er fyrst og fremst hið ómannúð-
lega arðrán ríku þjóðanna á
náttúruauðlindum hinna snauðu.
Stórbúin og hdn einhæfa land-
búnaðarframleiðsla eyðileggur
efnahagslíf þróunarland ann a,
en það veitir aftur á móti ríku
þjóðunum á allt of auðveldan
hátt aðgang að ódýrum hráefn-
um, sem hin blómgandi iðnað-
arþjóðfélög riku þjóðanna
þarfnast svo mjög“.
Fyrr i þessu erindi lýsti ég
áliti Frantz Fanon á framkomu
Evrópubúa gagnvart íbúum þró-
unarlandanna og arðráni þeirra
í aldaraðir. Nýlenduveldin lögðu
í rúst þann vísi að iðnaði sem
mótazt hafði í nýlendunum á
fyrri öldum til að mynda í Ind-
landi, en, aðlöguðu atvinnuhætti
nýlendnanna og hráefnaþörf
Evrópu og markaðsleit ríku
þjóðanna fyrir iðnaðarvörur
sinar. Norski stúdentaleiðtog-
inn Lars Alldén hefur í bók
sinni „Aðstoð við þróunarlö'nd-
in og heimsvaldastefn-an“, skýrt
á einfaldan hátt arðrán sérhags-
munakerfis ríku þjóðanna. Hann
segir:
..í rauninni eykur erlend fjár-
festing i þróunarlöndunum van-
þróun þessara rfkia og örbirgð.
Hinar snauðu þjóðir verða biá-
lendur efnabagskerfis riku iðn-
aðarþjóðfélaiganna. Ríku þjóð-
ima-r verða eins kon-ar höfuð-
ból í hinu alþjóðlega auðvalds-
skipula,gi. Fámennisstjó-mir at-
vinnurekend a. stórj a-rðei gend a
og kaupmanna í þróunarlöndun-
um verða hjáleigur hins alþjóð-
lega bandaríska sérhaigsmuna-
kerfis, en þessi valdastétt er
jafnframt höfuðból í a-ugum
smájarðeigenda og smábænda í
dreifbýli þróunarlandanna".
Því er fróðlegt að kynna sér
sjónarmið þeirra, er lægst eru
settir í þessum valdapýramída,
bændanna hverra hlutskipti er
hunigúr, örbirgð, kú-gun og
þrælkun og þá jaínframt við-
SÍÐARI HLUTI
og frelsi til að lifa
„Eitt barnsrán kemur meira róti á hugi Norðurlandabúa en sú
vitneskja að 10.000 manns dey.ja daglega úr hungri, og er þá ekki
átt við styrjaldarsvæði eins og Biafra og Vietnam“.
horf þeirra til himna ríku.
Skæruliðaforinginn Che Guev-
ara hefur lýst þessu viðhorfi á
augljósan hátt, er hann var
spurður, hvort hann gerðj sér
ekki grein fyrir því, að þjóðfé-
lagsbyltingar gætu leitt til styrj-
alda. Og hann bafði svar á reið-
um höndum:
„Jú, við verðum að horfast í
au-gu við það. En hvað um fólk-
ið sem engu að síður er alls-
staðar að deyja á svokölluðum
friðartímum? Ég efast um að
þið Evrópumenn og Norður-
Ameríkubúar getið nokkru sinni
gert ykkur í hugarlund, hvem-
ig sveitamanni í rómönsku Ame-
ríku er innanbrjósts. Böm hans
deyja úr hungri og sjúkdó-m-
um., Kona hatns er beitt ofbeldi,
hann er barinn og farið með
hann eins og þræl, og þið. sem
búið við þægilegt öryggi ætl-
izt til þess, að hann geri ekki
nei-tt, vegna þess að það gæti
hrundið af stað sityrjöld.
En hann hefur en-gan áhuga
í langlífi ykkar. Hvað hann
.jálfan snertir kýs hann héldur
að deyja fyrir eitthvað, sem
skiptir máli; — á hinn bóginn
kynni hainn að vinn-a sigur og
bera eitthvað ú-r býtum í til-
verunni. Alla vega er hann sá
sem engu hefur að tapa. nema
hlekkjunum, og hann mun losna
við þá. Öreigastéttin er en-gin
öryggisgæzlusveit í þróunar-
löndunum".
Ég hygg. að skaaruliðaforing-
inn drepi í þessu svari sínu á
veigamikið atriði. Við íbúar
Vesturland-a eigum erfitt með
að skynja framkomu og viðhorf
íbúa landa þar sem hungur-
d-a-uðinn er stöðugur vágestur.
Vesturlandabúum er gjamt að
líta á atburði í þessum fjarlæsu
löndum gegnum gleraugu okk-
ar vestrænu menningar. Eitt
bamsrán kemur meira róti á
sálarlíf Norðurlandabúa en sú
vitneskja. að l(\OÖ0 manns
deyja daglega úr hungri. og er
þá ekki átt við styrjaldarsvæði
eins og Biafra og Vietnam. fbú-
ar Vesturland-a virðast yfirleitt
aðeins h-afa lært að hu-gsa í
eintölu. Við gefum því lítinn
gaum, að miljónir karla, kvenna
og bama sta-nda augliti til aug-
litis við hungurdauðann í þró-
un-arlöndunum. oe því er þess
vart að vænta að íbúar þriðja
heímsins hirði um lan-glífi okk-
ar.
Allt frá lokum s-íðari heims-
styrja-lda-rin-nar hafa Band-arik-
in staðið á varðbergi gegn þjóð-
félagsbyltin-gum. Fyrst í Evrópu
síðan í þriðja heiminum. Til
þess að gegn-a þessu hlu-tverki
hafa þau komið upp 3900 her-
stöðvum um viða veröld. Þetta
Lars Alldén.
hafa þau gert og rökstutt með
því. að þau væru að hindra
útbreiðslu kommúnism-ans. Á-
róður kalda stríðsins hefur mál-
að öll átök sem svart-hvitt, á-
tök milli kommúnisma og hins
svokallaða frjálsa heims. lýð-
ræðis og frelsis. Er hérlendar
fréttastofnanir fjalla um at-
burði í þróunarlöndunum eru
þeir settir inn í þetta hugmynda-
og áróðurskerfi. En við skulum
kanna aðeins betur baráttuna i
þeim heimshluta. því hún brýt-
ur raunar nokkuð i bága við
þennan svart-hvita hugsunar-
hátt síðustu tuttugu ára.
í þessari alþjóðlegu stétta-
baráttu. þar sem heilar heims-
álfur teljast t.il hinnar undirok-
uðu stéttar, hafa þró-azt. býsna
fróðlegar baráttuaðferðir. sem
vel h-afa reynzt gegn stæ-rstu
herveldum heims. Það er ekki
eingöngu í Vietnam. sem háð
er vopnuð barátta við erlenda
yfirstétt og innlenda leppa henn-
ar. f nýlendum Portúgala í
Afriku: Mozambique. An-góla
og portúgölsku Guineu heyja
bjóðfrelsishrevfingar vopnaða
baráttu í fjöllum Venezúela,
Gua-temal-a og Bólivíu berjast
sikæruliðahreyfingar við vel
vopn-aða heri leppstjóma Banda-
Framhald á 7. síðu.
*
\
I
I
!
I
Dönsk blöð skrífa
um Sonning-
verðlaunin til Laxness
Dönsk blöð síkiriifia alllím-ikið
uim úthlutun Sonning-
verðlauna til Halldórs Lax-
ness, þau skrif hafla, eins og
kunnuigt er, endunómað í ís-
lenzkum blöðuim. Infonmation
birtir síðast á þriðjudag nýjar
fréttir í málinu. Þar segir að
Mogens Fog, rektor Kaup-
mannahafnariháskóla, som ann-
asit stjórn Eonning-sjóðsins,
hafi sent firá sér greinargerð.
Rektor skrifar, að íbúðarhús-
næði í eigiu Sonnin-gsjóðs sé
gott og þvf vol við haildið; að
fbúðim-ar séu búnar nauðsyn-
fegum þægándum; loi-gan sé
tiltölulega lág og í samræmi
við húsnæðislöglgjöfina.
Blaðið heifiur það efltir for-
manni stúdentaráðs háskólans,
Johs. Nymark, en það sendi
áskorunina til HaMdórs Lax-
ness, um að hann tæki ekki
við verðlaununum, að ráðið
rnuni ekki frekar aðhafast f
málinu. Hins vegar er það
ekkert leyndarmál, segir In-
formation, að meðal einstakra
hiópa stúdenta emu langt kom-
in éfonm um að skipuleigigja
miótmælaaðgerðir í sambandi
við útMubun verðlaunanna 19.
mairz.
□
Ibréfadálkum sama blaðs
heifiur nokkrum sdnnum
verið vikið að verðlaununum
og verða hér birt sýnishorn
þessara bréCa, sem stefna hvert
í sína áttina. 7. marz bi-rtist
svofeillt bréf frá Jannick
Storm í Rödovre:
„Kæri Hailldór Laxness. Ég
heyrði yður rótt áðan afigreiða
hryssinigsilega s-pumin-gar við-
mælainda um Sonning-verð-
laumin í útva-rpsdagskránni
Aktuelt Kvarber. Þetta fékk
mér mikillar hryggðar. Að
því er ég fékk bezt skilið
hélduð þér, að það væri af
því að þér eruð Islendin-gur,
að stúdentaráðið bað yður að
hafna verðlaununum. Það er
sorglegt að þessi íslenzka
minnimáttar' .‘ennd skuli enn
vera til, en hór er reyndar alls
el->ki það sem má-li skiptir.
Það sem veldur sérsauka er
að einmitt þér hafið ekki
komið yður undan þátttöku i
þessum sikirípalátum. Vegna
þess að hin miklu verk yðar
hafa gefið þaö til kynna, að
hér færi maður sem tailaði
máli fólksins, maður sem
stæði við hllið lítilmaignans,
hinna kúguðu, riifihöffundur
sem virkur vœri í þjóðfélags-
máilum.
Það er mönnum til mikillar
lirellingar að sjá mann sem
þeár haffa virt og mákils met-
ið fálla í fámig þeirra sem hafa
komið sér vel fyrir og taka
þátt í hinu kapítalíska sjónar-
spili og taka við verðlaunum,
sem bersiýnilega eru orðin til
með þeim hætti, að þau vierða
ekki varin frá siðferðálegu
sjónarmiði.
Samkvæmt Aktuelt Kvarter
höffðuð þér bersýnilega i
hyggju að gefia verðlaunin.
Þegar þér takið við þeim
(sem ekki verðu-r effazit um
len-gur) gefið þau þé leigjend-
uim frú Sonning. Það væri
verknaður sem yður sæmdi.“
Samdægurs teikur O. Fiseher
Tliomsen í sama streng í blað-
inu og ávarpar Halldór Lax-
ness m.' a. é þessa leið:
„Gæti það ekki hugsazt að á-
stæðan fyrir þvf að stúdemt-
amir bregðast nú við (verð-
la-unaaffhendinigunni) sé sú, að
þeir haffa nu fyrst vaiknað, og
að þeir smúi sér eimmitt til þín,
aff því að þeir bjuggust við, eð
þú værir um-gur þrátt fyrir ald-
ur, að þú værir þeirra vinur,
ei-nn aff þeim á efiri tindum
sem ekki hafa aðlagazt kerf-
inu.“
ing, bókaverði í Sórey: „Jann-
ick Stonm skrifiar uib „ís-
lenzka minmimóttarkemnd’’ i
Information (7/3), rétt eins og
Island þurfi að skammast sín
fyrir rithöffunda sína semeru
í hópi fremstu rifihöflunda
heims. Em Island er að sjálf-
sögðu blásmauitt land, og þvi
liggja Danir ékki hundfflatir
fyrir þvf eins ag t.d. Bamda-
ríkjumum. Það er fiullkomlega
fáránlegt, að stúdentaróðið
skuili yfirleitt hafa flengið þá
hugmynd, að Laxness eigi að
nota beiðursgjöf sína til að
ráða bót á þeim húsnæðás-
skorti, sem á forsendur í van-
raskslu danskra yfirvald-a. Það
færi dönskum stúdentum bet-
ur nú, þegar saigt er að þeir
hafi rumskað, að velta þvi
fyrir sér, hvers vegna emginn
hefur til þessa neitað að taka
við þeim stöðuiga straumi dóll-
ara í mynd námsstyrkja,
o. s. frv., starfisstyrkja o. s.
firv., sem flýtur af rausn
til danskra vísinda frá hinu
bamdaríska ofbeldisþjóðfélagi.
Hvemig skyldu þeir peningar
amnars vera fengnir?
Menn reyna að þvingaLax-
ness til að skilja penin-gana
eftir hérlendis. Það dettur
engum í hug, að hanm gæti
betur ráðstaffað peningunum á
Islandi, sem er mun fátækara
lamd. Þess í stað færi vel á
að stúdentar létu rödd sína
heyrast, þegiar blöðim í væmn-
um tón segja frá fjölskyldu
noikkurri með eitt bam, sem
nú sér sér fært að búa í urn
það bil humdrað herbergjuim
með miljónastyrk frá danska
rikinu. fyrir utam aðrar hall-
ir sem þieim sfiamda til boða.
Hvemig geta stúdentar, sem
eága að heita fyrirsvarsmenn
marglofaðrar menmángar okk-
ar, horft þegjamdi á þær
hlægilegu miðaldatiltekir? Og
hvenaar heyrum við „blóma
damskrar æsku” mófimæla því
svo um mumar, að fallbyssur
séu teknar flram yfir íbúðir, —
þeir hljóta a.un.k. að skilja
hve sipaugilegt og beinlínis
skaðlegt það er að nota milj-
ónauipphæðir til að reyma að
verja smátt lamd og flatt eins
og Dammörku. Það verður
ekki gert með vopnum. Spyrj-
um Islenddnga — þeir eiga
sér ekki hermenn, en þrosk-
aða mienmingu ..
I
I