Þjóðviljinn - 01.06.1969, Blaðsíða 9

Sunnudagur l. júni 1909 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA §
Rœtf viS LúSvik Jósepsson
um málefni s]ómanna
og útvegsins á alþingi
Lúðvík Jóscpsson
sjálfsögðu var ciranig hatPt saim-
gömlu og löngu úreltu forml,
og sjaldnast vc-iður mikdll ar-
angur af rannsókninni. Með
breyttum vinnubrögðum ætti
slfk rannsókn þó oftastnær að
gets leitt í ljós staðreyndir, sem
ha-ít væri að dtaga lærdóm af
til að koma í vcg fyrir að s!ys
verði aftur af sömu orsökum. Við
teljum mjög 'orýnt að þassi mál
verði færð í betra lag.
Fengust ekki af-
greidd
I>á flluttum við þingimenn Al-
þýðubandalagsins einnig frum-
varp á þingirau í vetur um að
komið verði á fót útgerðarstofn-
un ríkisins til atvinnujöfnunar
>ar er gert ráð fyrir að út-
gerðarstofnunin kaura 5 nýja
skuttogara 1500-2000 tonin að
stærð og 5 stóra fisikibáta. Skio
þessi verði gerð út með það
sórstaka verlcefni fyrir augum
að leysa úr hráefnissikorti bar
sem hann sogir mest til sín á
hverjum tfma, og þar með að
leysa úr vandamáluim atvinnu-
lífsins þar sem atvinnuleysið er.
Við þingmenn Alþýðubamda-
lagsins fluttum á þessu síðasta
þingi enn á ný fruimrvarp okkar
um að hafizt verði hamda taf-
arlaust um smíði fiskiskipa inn-
amlands etftir fyrirframigerðri á-
ætlum, jöfnum höndum til að
endumýja á æskilegan hátt
fiskiskipastóllinn og að tryggja
skipasmiíðasitöðvunum saimfeilld
og áframhaildandi vemkefni.
— Hvemig voru þessi síðast-
nefndu frumvörp svo afgmeidd
á þinginu?
— Þau fcngust ekkl afgreldd
á þessu þingi fremur en
mörg önnur hagsmunamál sjó-
manna og útgcrðarinnar, sem
við þingmcnn Alþýðubanda-
Iagsins höfum flutt á alþingi.
Bann við verkfalli
— Það hafa sjálfsaigt legið
fyrir þinginu ýmis önnur mál,
sem snerta sjávarútveginn, önn-
ur en þau sem við höfum j>eg-
ar rætt unv?
— Já, mörg önmur slík mál
koimu fyrir þotta þing, og sum
hlutu afgreiðsilu, en önnur ekki.
Þamnig voru nú sett lög uma
verðjöfnunarsjóð fiskiðnaðarins,
en frunwarp um þetta málsem
fram kom í þinginu tók miki-
um breytinvum í meðferð
þingsins, enda töldu margir
þingmenn rétt að fresta laga-
setniragu uim þetta mál.
Verðjöfnunarsjóði þessum er
ætlað það hlulvork að halda
eftir nokfcrum hluta af útflutn-
irigsverði hinmia einstöku sjáv-
arafurða. þegar um verðhæikik-
un er að ræða á erllemdum
mörkuðum, en greiða hinsveg-
ar úr sjóðnum til viðbótar hinu
erienda markaðsverði þeigar
verðlag fellur erlendis. Fyrst
um sinn er sjóðnum aðeins æit-
að hlutverk inman frystiiðmað-
arins.
Einnig voni sett lög, seim fela
sér yfirlýsingu af hálíu ís-
lands um yfirráð okkar yfir
landgrunnsbotninuim allt um-
hverfis lamdið, og er sú yfir-
lýsimg hliðstæð þvi scm ýmsnr
aðrar þjóðir hafa látið frá sér
fara.
Ástæða er til að minnast
einnig á lög, scm sctt voru
í kjaradcilunni í vctur, þar
sem vcrkfall yfirmanna á
bátaflotanum var bannað og
þeir á þann hátt knúðirmcð
lagasctningu á alþingi til að
hlíta ákvcðinni niðurstöðti
um kjörin.
Togveiðar í landhelgi
— Svo fjallaðá þetta þing
um hið gamila deilumál um tog-
veiðiheimildir í landihelgi?
— Jú, rétt er það, eitt af
þeim sjávarútvegsmálum sem
mest bar á i þinginu í vetur
var einmitt þetta mál um tog-
veiðar í lamdhelgi Á fyrri hluta
þingtímans í vetur, sem lauk
rétt fyrir jól, voru sett lög sem
veittu fiskibátum undir 200 tr..
talsvert auknar hedmildir til
togveiða í fiskveiðilandhelgi á
svæðinu frá Garðskaga suður
Stjórnarliðið á alþingi felldi
tillögu þingmanna Alþýðu-
bandalagsins um aukið fram-
Iag til tilrauna með veiðar-
fa*ri. En slík.ir tilraunir eru
algcr forscnda allra framfara
í fiskveiðitækni, og það fé
sem nú er veitt til slíkra til-
rauna er alls ófullnægjandi.
með landi og austur að Stolkks-
nesi við Homafjörð, og auk
þess á nokkrum svæðum fynr
Norðuriandi.
Þessá lög, sem sett voru S
skyndingu síðustu daga fyrir
jólin, áttu aðeins að gilda næstu
4 mánuði, þ.e. til aprílloka, em
gert var ráð fyrir að sérsitök
lamdihelgismálanefnd fjallaði um
miálið í millitíðinmi, og síðar
á þingánu yrðu svo sett lög um
þetta efni til lemgri tíma. Það
sem sérstafolega hafði rekið á
eftir setningu þessara laga dag-
r.na fyrir jóilin var það öng-
þveiti sem upp var komið í
sambandi við togveiðar smærri
fiskibáta, með því að dóims-
málaráðherra hafði ákveðið
stramga framkvæmd á land-
helgisiöggjöfinni, eftir að hann
hafði áður (1 des.) náðað alla
þá, som dæmdir höfðu verið
fyrir landhelgisbrot.
Auknar heimildir
Tillögur landhelgismálanefnd-
ar komu síðan fi.'am sem frum-
varp á alþingi seint í aprílmán-
uði. Nefndin hafði áður en hún
semdi frá sér cillögur símiar ferð-
azt um lamdið og haldið fundi í
öllum kjördæmum og haft sam-
ráð við samfök sjómanna og
útgerðarmanna og annarrasem
málið snerti sérstaklega. Að
ráð við fiskifræðinga og aðra
vísindaimenn um þetta mal
vegna verndumar fiskistofnanna.
í tillögum nefndarinnar var
gert ráð fyrir því að heimila
auknar togveiðar í fiskyeiði-
landhieilgi allt í kringum landið
í talsvert auknuim mæili frá
því sem áður hefur veirið.
Aukning þessarar heimildar er
mest fyrir báta upp að 105 rúm-
lestuim að stærð og síðan nokkru
minmi fyrir stærri báta upp að
350 rúmlestum. en aukning tog-
veiðiheimilda fyrir togara er
lítil. Togveiðiheimildirnar eru
bundnar við ákveðin veiðisvæði
og veiðitírraabii. Þessi nýju lög
eiga að gilda til ársloka 1971
en þá falla þau úr gildi hafi
þau ekiki verið cmdurskoðuð fyr-
ir þanm tíma.
Sjálfdæmið úr sög-
unni
Mikill ágroiningur hefur
lengi verið um þetta mól bæði
inr.an þings og utan. Einkum
bar á því, að ýmisir þingmenn
teldu að af lamigt væri gengið
með togveiðiheimildir á vissum
veiðisvæðum, einkum í Faxa-
fllóa og á Breiöafirði. Þessar
rnjög svo skiptu sfcoðanir siem
fram komu á alþingi voru í
ö'líum þiragflokkum. Það vorj
þamnig þingmenn úr öllum
þimgflokkum sem stóðu að bvi
að lögin voru sett í því formi
sem raun varð á. og það voru
eiranig þingmenm úr öllum flokk-
uim, sem höfðu sérstöðu og
fluttu tillögur um breytingar á
frumvarpinu.
Enginn vafi er á því, að þetta
mál var orðið mjög vamdasacnt
og raunair mikið tilfinmingaimál
fyrir marga. Allir rnunu hafa
viðurkennt að ástandið eins og
það var orðið í þessum málum
var með ölHu óþolandi. Það
er erfitt að segja hversu laragt
átti að ganga í því að opna
fiskveiðilamdihelgiraa fyrir tog-
veiðiskipum, en hér var uim
tilraun að ræða og verður
reynsllan að skera úr uim hvern-
ig til tekst. Bn í þeim efnum
veltur að sjálfsögðu mjög á þvi
að sijéirraenn og útgerðarmenn
virði þær regiur, sem raú hafa
verið settar, og að stjórnarvold
sjái um að framifylgja lögun-
um, þannig að sú sjálfdæmisað-
staða skipstjóra. sem í reynd
var orðin, verði nú með öllu
úr sögummi.
Vanmat og skilnings-
leysi
— Hvað viltu sivo að lokum
segja álmennt um þetta þing
og afskipti þess af máliefmum
sjómanna og útvegsins?
— Éh tel að betta birirf
hafi á ýmsan hátt sýnt ó-
verjandi skilningsleysi á
málefnum sjómanna. Það er
skoðun mín, að eins og nú
er komið efnabagsmálum
okkar sé meiri þörf á þvi
en flestu öðru að búa vel að
fiskimannastétt okkar. Sjáv-
arútvegurinn er alveg óum-
deilanlega undirstaðan í
efnahagskerfi okkar, og
bregðist sjávaraflinn af ein-
hverjum ástæðum þá riðar
allt efnahagskerfið til falls
um leið.
Við þurfum því sérstak-
lega á því að halda að eiga
úrvals sjómannastétt, og
hana eignumst við ékki
nema kjör sjómanna verði
sambærileg við það bezta
sem er í landi. Það er því
að mínum dómi sérstaklega
óheppilegt eins og málin
stóðu nú að ríkisstjómin
skyldi leggja út í deilu við
sjómenn í vetur um launa-
kjör þeirra, og að hún skyldi
ætla sér að leysa efnahags-
vandann með því að lækka
laun sjómanna og rýra kjör
þeirra.
Þá riðar allt til falls
Ég tel einnig að þetta þing
hafi ekki sýnt nægilegan
skilning á gildi sjávarút-
vegsins fyrir þjóðarbúið. Sú
ríkisstjórn sem leggur fram
frumvarp um að minnika
framlag til stofnlánasjóðs
sjávarútvegsins, minnka
framlög til aflatrygginga-
sjóðs og hækka enn útflutn-
ingsgjald á sjávarafurðum,
sem þó voru orðin óheyri-
lega há fyrir, sú ríkisstjóm
hefur engan skilning á því
hvað nú er mikilvægast að
gera í efnahagsmáium þjóð-
armnar.
í þessum tillögum ríkis-
stjómarinnar kemur fram
sama vanmatið og skiln-
ingsleysið á gfildi sjávarút-
T^n-sins og einnig kemur
fram í hví að enn síkuli ekk-
ert hafa fengizt samþykkt
um raunhæfar aðgerðir til
endumýjunar toffaraflotans
eða um uppbyggingu fisk-
iðnaðar á nútímavísu. Hj. G.
Hvers vegna égher virðingu fyrir sjósókn og sjómönnum
Eftir SKAÐA
Satt að segja er ' mér það
ekkert laununganmál að óg he£
alltaf borið viröingu fýrir sjó-
mönnum. Og ekki aðeins af því
að það var dálítið skemmtilogur
rnunur á þeim og landfólki í
minu sjávarplássi. Andrúmsiloft-
ið breyttist í eldhúsunum þegar
sjómenn komu l>ar við: ven.iu-
lega vair talað um skatta og
k\>illa í krökkum — era þegar
þeir komu ruranu upp úr þeim
stórhrikalegar írásagnir edns og
mjólk úr beztu kú. ,,Farðu út
að leika þér strákur", var pá
sagt. Ég þóttist gerá það, en
geiði ekki. Krakkar eru fjarad-
anum slóttuigri 'ef þvi er að
skipta. Ég kean ekiki. upp um
’eyndarmál mitt eiftir öll þessi
ár hagstæðrar þróuraar í at-
' nnu- c/g uppeldismálum, ónei,
'r. mkilar voru þær frásaignir,
"laður lifandi. Hvílíkt kvein-
'ólk, hvílíkir slormar, hvílikt
b’.ennivín.
Nei, það er ekiki af þessu
einu að ég ber rokkra virðingu
fyriir sjómönnum og Jx>li án
þess að mögla ræðuna sem haran
Hreggviður Friðmundarson hef-
uv haildiðá sjómí.nnndaginn und-
ar.farin þrettán ár. Hún byrjar
svona: Þegar forfeður vorir ýttu
úr vör út á hið úfna haf með
dáð og dug í vegarncsiti ....
Nei.
Ég hefi neflniiílega reynt sjó-
sókn sjálfur. Það er að visu
ekki mikið etfni í frástign. en
kannski ekiki ómorkilogra en
hattur og stafur föður Einars
rika eða starfsemi bindindis-
ráðs krilkjusatfnaða á Norðut-
ler.di.
Ég var sjö ára gaunall, þegar
ég flór mína fyrstu sjóferð. Ég
fór hana með frænda miínram,
uppáhaldskvæði hans var Við
rúmstokkinn Sannundur situr;
hann gat skirpt mórauðu úr
stýrishúsgl'Uigganuim og aftur á
rr.enn seim var að fara niður i
lúkar, hann drakk iðulega af
kompásnram sór til léttlyndis og
barði tvo norsara og einn fær-
eyiinig í klessu í Grindavík
haustið 1938. Ég gerði ekkiert af
þessu að sjálfsögöu. Ég lenti
ekki í huignæmum og kristileg-
uim ævintýruim etns og Nonni
og Manni innan uim snairvit-
laius bláhveli á Eyjafirði fyrir
réttuim hundrnð árum. Ég sat
og horfði á sjóinn, þessa miklu
höfuðskeprau, sem grætur ofi
stynur við bri-msorfinn kleft. Ég
horfði á sjóinn þar til hann
srierist fyrir angunum í eitt við
þetta þurra fýbjakk sem þeir
kalla land. Ég skiilaði dætruin
Ránar, gllettnurn og listfengum,
aftrar esjukexi sem araima mín
haifði gefið mér um morguninn,
bleyttu í kaffi. Þetta var áður
en prinspóló kom til sögunnar.
Og ég tók ekkert eftir þvi að
ég hafi sezt ofan í tjörupolí. Og
sarn.t var þetta ekfci nerna kort-
érs ferð úr víkinni og fyrir nes-
ið og inn á höfn Mjór er ekki
mikils vísir, ovo hjálpi mér
guð.
En auðvitað minnkaði eildei
viirðing mlín fyrir frænda mín-
um, tröl'linu með bjarnshjartað.
og öllum sjómonnum í hans
myrad.
Svo líður frnm tJminn, þessi
rraikla maiskiína scim aíldrei gec-
ur stoppað hvað sem hver seigir.
Þá er ég í slagtogi við einhver
uppbyggileg æskuilýðssamtók
sem eru á leið til Danmerkur
að £á sér bjór eins og lengi
hofur verið siður á ísHandi.
Tcngjram fastara bræöralaigs-
bogann eða bönelin oða eittihvað
svoleiðis, sungra sumií, aðrir
sunigu Lifi Stalín og hinn rauði
her. Það gorði ég ekiki. Bkki
dojnsaðii ég í iestínni, ekki söng
ég við gítairundirieik. ekki káf-
aöi ég á stelpum, ekiki var óg í
dómnefnd þegar naflar vom
skoðaðir, ekki kom ég við á
barnuim, óg sá ekki oirau sinni
hafið, þessa miklu méður alls
lífs fyrir miljónum ára, hvern-
ia það lyfti hvítum knerrinuim
tíguilega eins og nýfæddu barni
upp úr spenvotgri lauig (var
þctta ekki gott hjá mér?). Ég
gerði þetta sem sagt ekki. Ég
lá eins og barin og margsinnás
óseld sikreið og óslloaði þess heitt
að óg hefði í'ldrei fæðzt og
hcimurinn þá heldur aildrei
orðið til — mönnuim finnst
þessi síðari ósk kannski sicrýt-
in, en svona eru rraennimir eig-
ingjarnir. Og fcnnst helzt að
djöfulliran hefði búið til sjóinn.
Og ekki ier hætt við iþví að virð-
ing minnki fýi’ir þeim mönnum
sem takast á við þann karl —
og blása etoki úr nös.
Enn líður frain tíminn, þessi
iraikla olíullind sem aldrei þrýt-
ur, sú sama og Roekefeller
dreytmdi um á banasænginrti
(Sögur og saignir Vestur-lslend-
inga III. bindi). Það er reyndar
ekki að ófyrirsynju að þessi bók
vair nú nefind. því að ég átti
reyndar frænku eina fjarskylda
vestur í Kanada. við höfðum
lengi skrifazt á. Eins og gengur
fór það sivo, að ég sagði í bréf-
um heldur meira en kannski
vat' ástæða til, því annaðhvort
svaivt íslendinigar alls ekfci bréf-
um eða þeir sfcrifa í jxiu tóma
vitleysu og ábyrgðarleysi. Það
var semsagt úr þessu svokall-
að ástarævintýri, og þessi unga
og fjolllmyndariega frænka
mín kom fljúgandd yfir saltan
mar á væng.iuðu ví'kingaskipi
tæknialdarinnair að kynnast
landd feðra sinna og mér. Hún
flöiug ofair skýjuim og hafði
aldrei séð sjóinn fyiT en ”ið
stóðum úti á nesi og horfðum
yfir hann.
Oh Jesus, sagði hún.
Þá greip mig aftur ábyrgðar-
leysið og ég stakk upp á því
oó við skylduvn fara á skak á
trillu raæsta dag edns og gert
hefðu langafar okkar Jón tíkar-
sprengur og Eyjólfur úti-um-
allar-trissur.
Oh boy, sagði frænka mín
með þetta milcla huldufland í
augunram.
Ég átti frænda, ekki þan.i
sem barði tjalliamn í klessu í
Grindavík, heldur annan, þaran
sem brá sér út á land eitt síld-
arsuimar. og kom aftur með einn
togara, hálft anr.að frystihús og
þrjá sextíu tonna báta. Ári síðar
átti hann eina lystitrillu hrað-
skroiða og undi glaður við sitt.
Á þessari fleytu lögðum við
af stað öiil þrjú í morgunljóm-
ann og aillt logaði af dýrð eins
og óskrifað biað o.s.frv. Ég
fann ramman þef af sléttum sjó
og horfði á voldugar útllínur
Kanadafrænkunraar og fann að
óg var kominn í óvenju'lega
maignað samiband við náttúruna,
lífct og var algcngt fyrir iðn-
byltinguna að sögn rraarxista.
Við rennjum. Frænkan di’ó
Framhald á 13. síðu.
•i
»