Þjóðviljinn - 03.07.1970, Blaðsíða 5

Föstudagur 3. jtúllií 1970
ÞJOÐVILJINN
SIÐA
Aðalverkfræðingur brezku
póstmálastjómairinnar, sir
William Preece, var eitt sinn
inntur eftiir því af brezfcri
þingnefnd, hvaða álit hann
hefði á nýjustu uppfinningn
Ameríkana, talsiímanum. Sir
William svaraði: „Ameríkanar
þarfnast talsíma, en það gerum
við ekki. við höfum róg af
boðberum“.
Þessi sagia er rifjuð upp í
einu hefti mánaðarrits Menn-
ingar- og vísindastofnunar
Sameinuðu þjóðanna, „UNESCO
Courier“. Hún er dæmi um
þær efasemdir sem einatt komia
fram. jafnvel hjá sérmenntuð-
um mönnum. þegar ný tækni
er annars vegar.
Það hefur ekki heldur skort
neitt á gaignrýni og efaisemdir
í sambandi við geimrannsóknir
nútímans.
Bandaríkin bafa varið um 44
miljörðum dollara til geimrann-
sókna — þar af hafa 24 milj-
arðar farið í Appollo-áætlun-
ina eina sem þrívegis hefur
skilað mönnum til tunglsins og
heim aftur.
Hinn heimskunni brezki
sagnfræðingur Arnold J. Toyn-
bee talar fyrir munn margra
alvariega þenkjandi efasemda-
manna, sem líta á tunglferðirn-
ar sem táknmynd af djúpinu
milli tæknj og siðgæðis. þegar
hann segir:
„Á vissan bátt má líkj-a
Hver er hagnaðurinn
af rannsóknum
á sviði geimvísinda?
tunglferðunum við bygginigu
píramídanna eða haillar Loð-
víks XIV í Versölum. Það
gengur hneyksli næsf að fást
við þetta á sa-ma tim-a og m-ann-
kynið líður skort. Úr því við
höfum til að bera du-gnað til
að ná til tunglsins, erum við
þá ekki dálítið ankann-alegir
þegar við stöndum andspænis
slælegri stjórn okkar á mann-
legu-m kjöirum?“
En h-versu mjög sem menn
kunna að ef-ast um, að tungl-
ferðir eigi rétt á sér, þá er

Sóley Jóhannsdóttir og Valliildm Jónsdóttir í London. Turn-
brúin, Tower Bridge, í baksýn.
Hlutu Lundúnuferð í sum-
keppni Æsku, Vors og F.l.
Snemma á þessu ári efndu
Fluigféla-g íslands og bamablað-
ið Æskan til s-puminigajsam-
keppni meðal lesenda blaðsin-s.
Fyrstu verðlaun voru ferð til
London og fjögurra daga dvöl
þar í borg. Auk þess voru veitt
bókaverðlaun. U-m svipað leyti
efndu Flugfélagið og bamablað-
ið Vorið á Ak-ureyri til rit-
gerðarsamkeppni um London
og þar voru sömuileiðis fyrstu
verðlaun ferð til Lundúna.
1 samkeppni Æskunnar og
Flu-gfélagsins báru-st margar
réttar lausnir og er dregið var
úr þeim um fyrstu verðlaun
kom upp nafn Sóleyjar Jó-
hannsdóttur í Keflavík. v
I ritgerðarsamkeppni Vorsins
og Flugfélagsins sigraði Val-
hildur Jónasdóttir frá Akureyri
en ritgerðirnar dæmdu Kristján
frá Djúpalæk rithöfundur, Ei-
rikur Sigu-rðsson ritstjóri og
Sveinn Sæmundsson blaðafull-
trúi.
Ferð verðlaunabafanna tdl
London stóð frá 23. til 27. júní,
að báðum dögum meðtöldum.
Stúlkurnar sikoðuðu heimslborg-
ina undir leiðsögn. Sáu m. a.
Tower of Ltondon og söfnin sem
þar eru geymd, þar á meðaJ
gull og gimsteina brezíku krún-
unnar. Þá var vaxmyndasafn
Madarne Tussauds og fleiri söfn
og frægar by-ggingar. Ennf-rem-
ur var dýragarðurinn skoðaður
og stúl-kurnar voru viðstaddar
lífvarðaskipti við Buchingham-
höll. Þá var farin eins dags ferð
tiil borgarinnar Brighton á s-uð-
urströnd Englands. Síðasta dag-
inn voru heimsóttar skrifstofu-r
Flugfélags íslands og brezka
útvarpið, BBC. Heim kjomu
verðlaunahafarnir svo með
„Gullfaxa‘‘ laugardaginn 27.
júní.
það ómótmælanleg staðreynd,
að geimriannsóknirnar teknar í
heild hafa borið mikinn já-
kvæðan árangur. Á þann ár-
angu-r bregður „UNESCO
Courier" nok-kurri bixtu.
Fjarskiptahnettir
Nú þegar er komið net af
f j arskiptahn-öftum allt umhveirf-
is jörðina. Mikilvæ-gi þeinra
fyrir vanþróuðu löndin verður
ljóst ef við tökum Indland
sem dæmi:
Hópur sérfræðinga frá UN-
ESCO hefur samið skýrslu þar
sem reyn-t er að sýn-a fram á,
að kerfi fjairskiptahnatta sé
ekki einungis hagkvæmiasta
leiðin til að fullnægja gífur-
legri þörf Indlands fyrir fjar-
skipta- og menntunairmö-guleika
fyrir l-andið ; h-eild; sannleik-
urinn er sá að slíkt kerfi er
eina leiðin til að ná þeim
markmiðu-m sem þjóðin hefúr
sett sér m-eð tilliti til kennslu
í skólum og utan þeírra, m-at-
vælaframleiðslu, þjóðfélagsþró-
un-ar, heilbrigðiseftirlits og
takmörkunar ’ bameigna á
næstu tíu árum.
Með hefðb-undnu fjarskipta-
kenfi getur indverska útvarpið
ekkj gert sér vónir um að tatoa
í notkun nema sex stórar sjón-
varpsstöðvar og um 50 minni
endu-rvarpsstöðyar fram’’ til
ársins 1981. Þessa-r stöðvar
munu einungis ná til 19% af
landinu og 25% af landsmönn-
um.
Fj-arskiptakerfi með gervi-
hnöttum, sem rnundi í fyrsta
áfan-ga kosta tæpar 50 miljónir
d-ollara, gæti tryggt öllu liand-
inu sjónvarp. Þetta mundi h-afa
skjót og djúptæk áhrif á hin
miklu landbúnaðar- og þjóðfé-
lagsvand-amál 1-andsins, a-uk
þess siem það mundi rjúfa ein-
a-n-girun einstakra by-ggða og
fjö-lsikyldna og vekja hjá þeim
sam-kennd með stæxri þjóðlegri
og alþjóðlegri heild. <S>
S'vipaðu-r verðu-r hiagnaður
Afríku og Mið-Ameríku efltir
að komið hefur verið upp
fra-nsk-þýzka fjairskiptalhnett-
inum „Symphony“ á árunum
1971-’72. í Brasilíu, þar sem
5 miljónir barna eiga ekki kost
á skólagöngu, gæti sjónvarps-
kennsL-a með fjiarskiptahnöititum
orðið eina huigsanlega 1-ausnin
á hinum tröllauknu mentunar-
vandamálum landsins á öllum
sviðum.
Veðurathugana-
hnettir
Geirvihnettir eru tilvaldiæ til
veðuiraithugana. Þeim er komið
fyrir langt fyirir utan guifu-
hvolfið, meðan jörðin snýst
fyrir neðan þá, og geta þannig
fylgzt með hverjum einasta
stað á yfirborði j-arðar — j-afn-
vel stöðum sem eru ótilkvæm-
i-r mön-num eða þar sem óhaig-
kvæmt er að reisa vcðurathug-
anastöðvar.
Tvö kerfi veðurathugana-
hnatta, band-aríska Ti-ros-kerf-
ið (TOS) og sovézka Meteor-
kerfið, eru sameinuð í al-
heimsnet sem á ensku kall-ast
..World Weather Wa-teh“
(WWW) og lúta stjóm Al-
þ j óðaveðu rf r æði stof nun-a-r innar
(WMO). Upplýsingar, sem
safnað er af gervi'hnöttum og
veðurstofum á jörðu niðri, eru
i snatrd send-ar til veðura-thug-
unarstöðva á einstökum svæð-
um.
Miki-lvægi áreiðanlegra veð-
urspádóma langt fram í tím-
ann fyrir einstaklinga og efna-
hagslíf verður einnig ljóst, ef
við töbum Indland sem dæmi.
Mönnum hefur rei-knazt svo til.
að áreiðan-leg-ar veðurspá-r
tvær vik-ur fram í tímann, sem
væru sendar indverskum
bændum í sjónvarpi um fj-ar-
skiptahnetti, myndu spara þeim
aJlt að 1,6 miljóni-r dollara ár-
lega í minnku-ðu tjónj á land-
búnaðarframleiðslunni.
Þar við bætist annar hagnað-
ur, eins og t.d. vemd giegn
flóðum, betr-a eftirlit með skó-g-
rækt, ásamt öruggairi flutning-
um og samigön-gum.
Bæði fyrir Indland og önnur
vanþró-uð lönd fela veðurafhiug-
anahnettir í sambandi við fjar-
skipt-ahnetti í sér möiguleikann
á því að vin-na bug á hun-gr-
inu og bæta til mun-a viður-
væri íb-úianná með betri stjóm
á landbúnaðairframleiðslu og
m-atvæladreifingu.
Landvinningar
í læknisfræði
Nú þeg-ar hafa verið unnin
mörg liý lönd í læknisfiræðihhi
vegna geimrannsókna og á það
einkum við hið nýja svið, sem
nefna mætti geimlíffræði.
Mörg sjúknahús eru nú far-
in að nota sjá-lfvixk kerfi, sem
fyrst voru notuð til að fylgjast
með hjartslætti, blóðþrýstingi
og öðrum líkamsstörfum geim-
fa-r-a á ferð ú-ti í geimnum.
Ennfremur er farið að nota
ýmiss kon-ar tæki, sem u-pphaf-
lega voru ætluð til þjálfunar
geimfara, til að þjálfa fa-tliað
fól-k, t:d. NASA-tæki sem bú-
ið var til í því skyni að venja
Það hefur ekki skort neitt á gagnrýni og efasemdir í sambandi
við geimrannsóknir nútímans.
geimfairana við þa-u vandamiál,
sem kom-a upp í sambandi við
að hreyfa si-g á yfirborði
tunglsins, þa-r sem líkams-
þyngdin er ekki nema einn sjötti
hluti af því sem hún er á
jörðinni. Sérstakt kerfi gorma
eða sívafnin-ga gerir mönnum
kleiffc að hoppa eða stökkva við
aðstæður svipaðar þeim sem
eru á tunglin-u. Þetta tæki er
nú notað til að endurhæfa
fólk, sem á erfi-tt með að læra
að ganga við hækjur eða jafn-
vel siitja u-pprétt í rug-gustól.
Laser-tæknin, sem upphaf-
lega var þróuð til notkunar
við geimrannsóknir, er nú að
ryðja sér til rúms í skurðlækn-
ingum, bæði við „hníflausa
uppskurði" og sem hjálparmeð-
al við sjúkdómsgreininga-r. Las-
er-skurðlækningar búa ) .'yfir
tveimux höfuðkostum, sem
mæla með því að þær verði
sem allna fyrst þróaða-r í rík-
um mæli: þær exu sársauíha-
la-usar og i mörgum tilvikum
nálega lausar við blæðinga-r.
Yfirleifct er við því búizt, að
geimlíffræðin muni hafa mik-
il áhrif á varnalæknin-gar og
sjúkdómsgreinin-gar, þar sem
hún fæst einkanlega við að
rannsaba* heilbrigt fólk á bezta
aldri. Þetta hefur það í för
með sér, að hún afliár afar-
mikilvægra upplýsdnga um,
hv-aða lík-amlegum og andlegum
við-bröigðum og afrekum má b-ú-
ast við undir tilteknum kring-
umstæðum.
rÞetta er engin Bretavinna"
Rætt við Ragnar Júlíusson, skólastjóra vinnuskólans
I Vinnuskólla Reykjavíkur-
borgar eru um 800 ungiingar
nú í sumar og er það meiri
fjöldi en verið hcfur að síðasta
ári undanskildu. Unglingamir
eru á aldrinum 13—15 ára og
vinnustundir á dag eru að jafn-
aði 4 og tímakaupið er kr. 23
og 30.
Ragnar Júlíusson skólastjóri
Álftamýrarskóla hefur umsjón
með Vinnuskólanum og blaða-
maður Þjóðviljans ræddi lítil-
lega við hann um starfscmina
nýlega.
— Störfin eru marigvisileg, —
sagði hann. — Þau em ski-pu-
lögð í samráði við ýmsar aðrar
stofnanir borgarinnar og all-
mörg félög. Við erum til að
mynda með gæzlu á barnaleik-
völlum, gróðursetningu, hreins-
anir á lóðum og ýmisilegt fleira
Þetta eru allt verkefni, sem
nauðsynlegt er að framkvæma,
enda væri til lítils að reka
vinnutskóla, ef unglingaimir
hefðu á tilfinnin-gunni, að það
væri nokkuoi veginn sama,
Fraimhaíld á 7. síðu.
Léttklæddar stúlkur í garðvinnu
.3.